แนวทางการด าเนนงาน

“กองทนแมของแผนดน”

โดย

กรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย

ส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด กระทรวงยตธรรม

ฉบบปรบปรง ณ วนท ๒๓ กมภาพนธ ๒๕๕๕

ค ำน ำ

นบเปนพระมหากรณาธคณอยางหาทสดมไดตอปวงชนชาวไทย สมเดจพระนำงเจำฯ พระบรมรำชนนำถ ทรงหวงใยตอปญหายาเสพตดทแพรระบาดในสงคมไทยททวความรนแรงมากขนเรอยๆ จงไดพระรำชทำนพระรำชทรพยสวนพระองคใหน ำไปใชประโยชนในกำรปองกนและแกไขปญหำยำเสพตดอยำงยงยน จงเปนจดก าเนดของโครงการ “กองทนแมของแผนดน” ส านกงาน ป.ป.ส. จงไดน าพระราชทรพยดงกลาวสมทบกบงบประมาณของส านกงาน ป.ป.ส. จดตงเปน “กองทนแมของแผนดน” เพอมอบเงนกองทนใหกบหมบาน/ชมชน เปนเงนประเดมเรมตนกองทนละ 8,000 บาท โดยมพธพระราชทานเงนกองทนแมของแผนดนครงแรกในป 2547 และมการด าเนนงานตอเนองจนถงปจจบนม “กองทนแมของแผนดน” จ านวน 12,189 กองทน

กรมการพฒนาชมชน ไดรบความไววางใจจากกระทรวงมหาดไทยและ ส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด (ป.ป.ส.) ใหเปนหนวยงานรบผดชอบหลกในการเสรมสรางความเขมแขงกองทนแมของแผนดน จงไดจดท า แนวทางการด าเนนงาน “กองทนแมของแผนดน” ส าหรบเจาหนาทพฒนาชมชนทกระดบและผทเกยวของ ใชเปนคมอในการด าเนนงาน เพอเปนการสนองพระราชปณธานการแกไขปญหายาเสพตดภายใตพระบารมของสถาบนพระมหากษตรยตอไป

กรมการพฒนาชมชน กมภาพนธ ๒๕๕๕

สำรบญ

ท ำควำมรจก : กองทนแมของแผนดน ๑

ความเปนมา ๑

ปรชญาแนวคดกองทนแมของแผนดน ๓ แนวคดความรวมมอระหวางภาคประชาชนกบราชการ ๓

ลกษณะทแตกตางจากกองทนอนๆ ๔

การสรางความเขาใจตอคณคาของกองทนแมของแผนดน ๕

กรมกำรพฒนำชมชน เกยวของอยำงไร กบกองทนแมของแผนดน ๖ แลวจะด าเนนงานกองทนแมของแผนดนอยางไร

กลยทธการสรางความเขมแขงกองทนแมของแผนดน ๖

แผนปฏบตการเสรมสรางความเขมแขงกองทนแมของแผนดน ๘

กลไกการขบเคลอนกองทนแมของแผนดน ๑๐

กจกรรมหลกท 1 กำรตรวจสขภำพกองทนแมของแผนดน

วตถประสงค ๑๑

เปาหมาย ๑๑

กลไกด าเนนงาน ๑๑

ขนตอน วธการ ๑๑

เครองมอ ๑๒

ขอมลแบบตรวจสขภาพกองทนแมของแผนดน ๑๒

วธการตรวจสขภาพกองทนแมของแผนดน ๑๔

เอกสารทตรวจ ๑๔

กจกรรมหลกท 2 ตนกลำกองทนแมของแผนดน

เปาหมาย ๑๕

กลไกการด าเนนงาน ๑๕

วธการ/ขนตอน ๑๕

เมอไดรบพระราชทานเงนกองทนแมของแผนดน ๒๖

กจกรรมหลกท ๓ กำรด ำเนนงำนศนยเรยนรกองทนแมของแผนดนระดบอ ำเภอ ๑. แนวคดเรองศนยเรยนรชมชน ๓๐

ความหมายศนยเรยนรชมชน ๓๐

หลกการของศนยเรยนรชมชน ๓๐

ภารกจของศนยเรยนรชมชน ๓๐

องคประกอบของศนยเรยนรชมชน ๓๑

ขนตอนการด าเนนงานของศนยเรยนรชมชน ๓๒

๒. ศนยเรยนรกองทนแมของแผนดน

วตถประสงค ๓๓

เปาหมายศนยเรยนรกองทนแมของแผนดน ๓๓

กลไกการด าเนนงานกองทนแมของแผนดน ๓๔

ลกษณะประสบการณ/องคความรของศนยเรยนรกองทนแมของแผนดน ๓๔

ขนตอน วธการด าเนนงานศนยเรยนรกองทนแมของแผนดน ๓๔

บรรณำนกรม ภำคผนวก

๑. แบบตรวจสขภาพกองทนแมของแผนดน ๒. ตนแบบ “หมบานกองทนแมของแผนดน” บานทางยาว หมท 8 ต าบลคลองควาย อ าเภอสามโคก จงหวดปทมธาน ๓. (ตวอยาง) ค าสงแตงตงคณะกรรมการขบเคลอนกองทนแมของแผนดนจงหวด........... ๔. (ตวอยาง) ระเบยบคณะกรรมการขบเคลอนกองทนแมของแผนดนจงหวด……. วาดวยเครอขายกองทนแมของแผนดน ๕. ๑๐ ขนตอนกองทนแมของแผนดน ๖. เพลงกองทนแมของแผนดน ๗. แบบฟอรมตางๆ

สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ

ทรงมพระราชด ารส เนองในวโรกาสวนแมแหงชาต

12 สงหาคม พ.ศ. 2554 ถงเรองยาเสพตดระบาด

ในประเทศไทย ใจความวา

…. อยากขอความรวมมออยางจรงจงจากรฐบาล

และคนไทยทงชาต คอ การแกปญหายาเสพตด

บอนท าลายสงคมไทยมาหลายสบปแลว ทนบวนรนแรงขน สมยกอนชาวไทยภเขาปลกฝน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงอตสาหอาบเหงอตางน าตงโครงการหลวงขนมาแกไข

ใหหนปลกพชเมองหนาวแทน จนตอนนพวกเขากเลกปลกฝน ไปแลว กนกวา จะเบาใจ

เรองยาเสพตดไป ทไหนไดกลบมคนใชไทยเปนทางผานของยาเสพตด และยงมพวกลกลอบ

ผลตอกดวย โดยเฉพาะยาบาทมสารตงตนหาไดงาย ผลกคอ คนไทยตกเปนทาสยาบาไป

แลวเปนลานๆ คน ทกคนสขภาพ ทรดโทรม ทงรางกาย จตใจ สตปญญากเสอมถอย

ยาบาและยาเสพตดทงหลายท าลาย ก าลงท าลายสงคมไทยอยางนากลว

ขาพเจาไมสบายใจเลย ทมขาววา ยาบามขายทกตรอกซอกซอย แมกระทงในโรงเรยนหรอ

วด ผผลตและผขายก าลงท าตนเปนฆาตรกรฆาลกหลานไทยอยางเลอดเยนนาเปนหวง

เหลอเกน

เมอพ.ศ. 2546 ขาพเจาเคยมอบเงนจ านวนหนง ใหกบคณะกรรมการปองกน

และปราบปรามยาเสพตดเพอสนบสนนและแกปญหา ซงเอาไปสมทบจดตง กองทนแมของ

แผนดน มอบใหหมบานทเขารวมแกปญหายาเสพตดในป พ.ศ. 2547 จ านวน 672

หมบาน จากนนรฐบาลของคณอภสทธ ไดน าไปขยายผลจดตงกองทนแม ยาเสพตดทว

ประเทศ เวลานมหมบานตางๆ เขารวมแลวจ านวน 12,189 หมบาน และรฐบาลชด

ทแลว ไดจดงานหาเงนสมทบทนโครงการนประมาณ 300 ลานบาท เมอเรวๆ น ขาพเจา

ไดมอบเงนแกผวาฯ ทกจงหวดเพอน าไปเขาโครงการแมของแผนดน

เชอวารฐบาลตอไปจะสานตอโครงการน แตถาสงคมไทยปลอยใหรฐบาลท างานฝาย

เดยวกคงไมส าเรจ คนไทยตองผนกก าลงชวยกน เรมจากในครอบครว และคนในสงคม เปน

หตาใหแกกน ควรตอตาน ประณามผผลตและคายาเสพตด รวมทงแจงใหเจาหนาท

ด าเนนการ ท าไมปลอยใหลกหลานตดยาโดยไมพาไปรกษา ทานตองใหเวลาและใหก าลงใจ

ฟนฟผตดยา ใหกลบมาเปนคนมคณภาพของสงคมและเปนก าลงของครอบครวตอไป

ตามทสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถ ไดมกระแสพระราชด ารสในโอกาสทคณะบคคลไดเขาเฝาฯถวายพระพรเนองในวนเฉลมพระชนมพรรษา เมอวนท ๑๑ สงหาคม ๒๕๕๔ ณ ศาลาดสดาลย สวนจตรลดา พระราชวงดสต นน พระองคไดแสดงความกงวลพระราชหฤทยเปนอยางมากตอปญหาการแพรระบาดของยาเสพตด และไดทรงพระราชทานแนวทางการใหภาคประชาชนไดรวมมอกนชวยเหลอรฐบาลในการแกไขปญหายาเสพตด ซงแนวทางหนงทไดทรงมพระราชปรารภถงกคอ“กองทนแมของแผนดน” พระองคไดทรงทบทวนวาเคยพระราชทานพระราชทรพยสวนพระองคใหส านกงาน ป .ป.ส. ตงแตป ๒๕๔๖ ซงนบเปนการเรมตนกองทนแมของแผนดนตงแตบดนนเปนตนมา ทรงมความมงหวงวากองทนแมของแผนดนจะสามารถชวยเหลอการแกไขปญหายาเสพตดของประเทศไดอยางมาก

เพอใหการด าเนนงานกองทนแมของแผนดนเปนไปตามพระราชประสงค สามารถตอบโจทยการแกไขปญหายาเสพตดของหมบาน/ชมชนไดโดยตรง ส านกงาน ป.ป.ส. จงไดก าหนดแนวทางกระบวนการด าเนนงานกองทนแมของแผนดนขนใหม เพอใหผน ากองทนแมของแผนดนและหนวยงานทเกยวของน าไปใชด าเนนงานไดเอง ใหเปนแนวทางเดยวกน โดยใหมการรายงานผลการด าเนนงานในแตละหวงระยะเวลาไดอยางเปนรปธรรม ทงหมบาน/ชมชนทมผลการด าเนนงานในระดบศนยเรยนร กองทนดเดน หรอกองทนของหมบาน/ชมชนทอยในระดบทวไป เพอรวมกนสนองพระราชปณธานการแกไขปญหายาเสพตดภายใต พระบารมของสถาบนพระมหากษตรยตอไป

ควำมเปนมำ

เมอปพทธศกราช ๒๕๔๖ สมเดจพระนางเจา ฯ พระบรมราชนนาถ ไดเสดจแปรพระราชฐานไปเยยมพสกนกรในพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ พระองคไดเสดจเยยมราษฎรของหมบานทเคยมปญหายาเสพตดและสามารถไขปญหาไดดวยพลงของประชาชน ท อ.วงสามหมอ จ.อดรธาน ตามกระบวนการชมชนเขมแขง ดวยการใชแนวทางสนตวธใหผเคยคาเคยเสพในระดบหมบานปรบเปลยนพฤตกรรมจากผทเปน“ภาระ”ใหกลบมาเปน“พลง”ในการแกไขปญหายาเสพตดใหกบหมบานของตนเอง โดยทภาครฐเปนผใหการสนบสนน ทรงพอพระราชหฤทยในการแกไขปญหาดวยวธนอยางมาก

ในการเสดจฯครงนนพระองค

ไดประทบแรม ณ พระต าหนกภพานราชน เวศน และได เสดจลง เย ยมราษฎร ทเปนมวลชนกลมตาง ๆ ทไปเขาเฝาฯ ณ โครงการชลประทานสกลนคร(หวยเดยก) อ.ภพาน จ .สกลนคร พล.ต.อ.ชดชย วรรณสถตย เลขาธการ ป.ป.ส. (ในขณะนน) จงไดขอพระราชทานพระราชวโรกาสน าตวแทนกลมราษฎรอาสาปองกนภยยา

ท าความรจก : “กองทนแมของแผนดน”

๑

เสพตด (รสปส.) เขาเฝาฯดวย มการแสดงละครหนาพระทนงเพอสอใหทอดพระเนตรถงการแกไขปญหายาเสพตดดวยพลงของชมชน และการใหอภยผคาผเสพระดบหมบานตามแนวทางสนต แลวมการปฏญาณตนขอเลกยงเกยวกบยาเสพตดและขอเปนก าลงในการแกไขปญหายาเสพตดของชาตตลอดไป

ในวนนนพระองคทานไดพระราชทานพระราชทรพยสวนพระองคใหกบเลขาธการ ป .ป.ส.

จ านวนหนงเพอน าไปใชในการแกไขปญหายาเสพตดใหกบประชาชนตอไป ตงแตทสมเดจพระนางเจา ฯ พระบรมราชนนาถ ไดพระราชทานพระราชทรพยสวนพระองคผานเลขาธการ ป.ป.ส. เพอใหเปนประโยชนของหมบานและชมชนตาง ๆ ในการปองกนและแกไขปญหา ยาเสพตดนน หนวยงานตาง ๆ ทเกยวของ รวมทงราษฎรอาสาสมครทงหลาย จงมความเหนรวมกนวา พระราชทรพยทไดรบพระราชทานนนถอเปนมงคลสงสด เปนเสมอนพระราชปณธานของพระองค ททรงจะใหมการปองกนและแกไขปญหายาเสพตดในหมบานและชมชน หากไดน าพระราชทรพยพระราชทานน ไปไวทหมบานและชมชน กจะเปนขวญก าลงใจสงสดของปวงราษฎรทงหลายทจะด าเนนการใหพระราชปณธานของพระองคบรรลผล ซงยอมหมายถงความสงบสข รมเยน ปราศจากปญหายาเสพตด จงไดเรยกพระราชทรพยพระราชทานนวา “กองทนแมของแผนดน” และเรยกชอหมบานและชมชนทไดรบกองทนแมของแผนดนวา “หมบานกองทนแมของแผนดน” โดยมการพระราชทานกองทนแมของแผนดนครงแรก เมอวนท ๓๑ สงหาคม ๒๕๔๗ ณ ศนยปฏบตธรรมสวนเวฬวน อ.เมอง จ.ขอนแกน โดยทลกระหมอมหญงอบลรตนราชกญญา สรวฒนาพรรณวด ไดเสดจแทนพระองคสมเดจ พระนางเจา ฯ พระบรมราชนนาถ มาเปนประธานในพธพระราชทานกองทนแมของแผนดนใหกบผแทนหมบาน/ชมชนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอเปนจ านวน ๖๗๒ หมบาน/ชมชน

๒

ปรชญำแนวคดกองทนแมของแผนดน

ค าวา กองทนแมของแผนดน มองคประกอบ ๓ สวน ไดแก สวนท ๑ เรยกวา เงนขวญถงพระรำชทำน เปนพระราชทรพยทสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถไดพระราชทานใหกบหมบานและชมชน โดยส านกงาน ป.ป.ส. ไดสมทบงบประมาณสวนหนงน ามาจดสรรใหกบหมบานและชมชน แหงละ ๘,๐๐๐ บาท เงนจ านวนน เปรยบเสมอนสงทระลกถงแหงพระราชปณธานของสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถ เปนเงนพระราชทานอนเปนสญลกษณแหงพระมหากรณาธคณเปนลนพน จงถอเปนเงนศกดสทธอนหาทเสมอเหมอนมได จงเกบไวเปนเงนขวญถงในหมบาน/ชมชน โดยไมมการใชจาย สวนท ๒ เรยกวา ทนศรทธำ เปนเงนทราษฎรในหมบานและชมชนทไดรบกองทนแมของแผนดน จะรวมกนบรจาคอยางตอเนองและรวบรวมขนดวยพลงความศรทธา สมทบเขากองทนแมของแผนดนในแตละหมบาน เปนการแสดงออกถงทนทางสงคมของหมบาน/ชมชนทตองการไมใหมปญหายาเสพตดในหมบานอยางเปนรปธรรม

สวนท ๓ เรยกวา ทนปญญำ เปนเงนทราษฎรในหมบานและชมชนดงกลาว คดคนขนดวยภมปญญาของตนเองในการระดมทนเพอขยายกองทน ใหกองทนมการงอกเงยขน จนสามารถน าไปใชจายเพอการแกไขปญหายาเสพตดของหมบานไดอยางเพยงพอตอไป กองทนแมของแผนดน ทเปนผลจากการระดมทนจากทนศรทธา และทนปญญา ราษฎรในหมบานและชมชนจะน าไปใชในการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด รวมทงปญหาอน ๆ จนสามารถยกระดบคณภาพชวตของคนในชมชนบนวถแหงความพอเพยง ไมวาจะเปนการ

สมทบทนชวยเหลอการบ าบดรกษาของผเสพยาเสพตด การสงเสรมอาชพ การสนบสนนกจกรรมกลมเสยงยาเสพตดและกจกรรมเยาวชน การเฝาระวงและรกษาพนท การสนบสนนทนการศกษาของเยาวชน การสงเสรมเศรษฐกจพอเพยง การชวยเหลอความเดอดรอนตางๆในชมชน รวมถง การฟนฟศลปวฒนธรรมของชมชน ฯลฯ จนแทบจะกลาวไดวา กองทนแมของแผนดน คอ กองทนทรวมจตใจของผคน เพอชวยเหลอผคนททกขยาก นบเปนทนเรมตนแหงควำมดงำม

แนวคดควำมรวมมอระหวำงภำคประชำชนกบรำชกำร

มขอคดส าคญในการท างานรวมกนระหวางรฐกบประชาชนวาในการด าเนนงานโครงการตางๆ ของรฐทผานมา ไมวาการแกไขปญหาใด ๆ กตาม โดยเฉพาะการแกไขปญหาดานสงคม หากใหรฐด าเนนการแตเพยงฝายเดยวจะไดผลไมถงเปาหมายทตองการ และหากใหประชาชนด าเนนการเองทงหมดกไมสามารถบรรลเปาหมายทสมบรณไดเชนกน ฉะนนหากเหนแลววาทง ๒ ภาคสวนมเปาหมายรวมกนกควรใหมการ บรณาการการด าเนนงานรวมกน โดยมบทบาททชดเจนของแตละภาคสวนอยางเกอกลซงกนและกน ยกตวอยางเปนภาพดงน

๓

๑. ใหน าเสนอเรอง เรอ ๓ ล า เพอใหประชาชนมความเขาใจความส าคญของการมสวนรวมในการขบเคลอนโครงการดงน

อธบาย เรอล าท ๑ : ในการแกไขปญหาความเดอดรอนของประชาชนทผานมาจะมลกษณะคลายกบการชวยเหลอประชาชนแบบเรอล าท ๑ คอ เมอประชาชนมความเดอดรอนในเรองใดกจะมหนวยงานหรอคนภายนอกชมชนมาชวนใหขนเรอเพอน าไปสฝงโนนทเรยกวา“สนตสข”หรอแกไขปญหาได แตเรอแลนไปโดยยงไมทนจะถงฝง หรอยงมอง ไมเหนฝงเลย กตองลมเสย อนเปนสาเหตมาจาก (๑)หมดงบ หรอ (๒)หมดเวลา (เจาหนาทขบเคลอนโครงการหมดเวลาการปฏบตงานเสยกอน) เรอล าท ๒ : คลายกบเรอล าท ๑ คอ เมอประชาชนเดอดรอนอก ทางราชการกมงบประมาณมาอก กมาชกชวนประชาชนใหขนเรอเพอจะไดน าไปสฝง“สนตสข”โนนอก แตเนองจากเหตการณทเกดกรณเรอล าท ๑ เปนเหตท าใหประชาชนไมเชอมนในการชกชวนของรฐวาจะไปถงฝงไดจรง ท าใหราชการตองท างานทางความคดเพมขน เชน ตองมคาตอบแทนเปนคาเสยเวลาใหกบชาวบานจ านวนทมากพอ ชาวบานจงจะยอมขนเรอไปดวย เพอใหราชการสามารถด าเนนโครงการได แตแลนเรอไปไดไมนานเรอกตองลมอกเชนเคยดวยสาเหตเดยวกน คอ (๑) หมดงบ (๒) หมดเวลา และกไดผลท านองเดยวกน คอ ยงไมทนไดเหนฝงโนนเลยกตองวายน ากลบฝงเดมอก เรอล าท ๓ : เปนการชใหเหนวา หากชาวบานเหนไดวาความเดอดรอนทเกดขนเปนทกขของชาวบานเอง หากไมรวมมอในการแกไขปญหายอมเดอดรอนเองอยางไมสนสด ยกตวอยาง เรอล าท ๑ และ ๒ เมอชาวบานยอมเหนดวยและขนเรอมาแลวแตกไมมสวนรวมอะไรเลยตางกนงกอดอกเฉย ๆ ปลอยใหทางราชการขบเรอดวยก าลงงบประมาณของรฐฝายเดยว หากชาวบานยงตองการแตทจะใหราชการท าฝายเดยวกจะไดผลเทาทผานมาอกอยางแนนอน ซงยอมเสยเวลาทง ๒ ฝาย และตางเหนแลววาไมไดผล เพราะแลนไปไดไมนานเรอกจะลมอก ฉะนนหากวาชาวบานมความทกขจรงเมอขนมาบนเรอแลวตองสญญากนวาจะชวยกนพายเรอดวยก าลงของตนทมอย แนนอนวาเรอล าท ๓ น เมอหมดงบราชการแลวเรอล านจะแลนไปไดไกลมากกวาเดม ซงจะท าใหเรามองเหนฝงขางหนาซงเหลออกไมไกลแลว ระยะทางทเหลอไมไกลแลวนชาวบานยอมจะพากนไปเองไดจนถงฝงขางหนาอยางแนนอน ๒. หลงจากเขาใจเรองเรอ ๓ ล าแลว ใหผน ากลาวถงการแกไขปญหายาเสพตดตามโครงการ“กองทนแมของแผนดน” จะเปนโครงการทชวยเหลอพนองประชาชนไดจรง แตตองด าเนนการในลกษณะเดยวกบเรอล าท ๓ คอทกคนตองชวยกน ตองถอวาปญหายาเสพตดเปนทกขเปนปญหาของชมชนทรอการแกไขมานาน เปนความโชคดอยางมากเลยทสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถ และทางราชการมน าใจมาชวยเหลอดวยอยางไมทอดทงใหเปนปญหาของประชาชนเพยงฝายเดยว

“พลงของประชาชนรวมกบราชการ ชวยกอชวยสานใหงานยงยน”

สนต

สข

3

2

1

เรอลมเพราะ 1. หมดงบ 2. หมดเวลา

เดอดรอน

๔ ๔

ลกษณะทแตกตำงจำกกองทนอนๆ

กองทนแมของแผนดน มลกษณะแตกตำงจำกกองทนอนๆ ทมอยในหมบำน/ ชมชน ๔ ประกำร ดงน ประกำรท ๑ เปนกองทนทมจดเรมตนจากสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ จงเปนเสมอนกองทนพระราชทาน ประกำรท ๒ เปนกองทนทกระจายอยตามหมบาน ชมชน เทานน ไมมกองทนรวมในสวนกลาง ประกำรท ๓ เปนกองทนทมขนเพอประโยชนสาธารณะในการแกไขปญหายาเสพตด รวมถงปญหาอนๆ ในหมบาน ชมชน เพอเปนกองทนชวยเหลอซงกนและกน โดยไมมการใหกยมและไมมดอกเบย ประกำรท ๔ เปนกองทนทคนในหมบาน ชมชน รวมกนระดมทน โดยไมไดเกดจากภายนอกเพยงชองทางเดยว ซงเปนการท าใหชมชนรจกพงพาตนเอง เหนพลงของตนเอง

วตถประสงคของกองทน

๑. เพอขยายพลงแหงความดของคนในหมบาน ชมชน ใหกวางขวางขน ๒. เพอเสรมสรางกระบวนการในหมบาน ชมชน ดานความคด ความร การแลกเปลยน การรวมกลมและความตนตว เพอรวมกนแกไขปญหาของหมบาน ชมชน โดยเฉพาะอยางยงปญหายาเสพตด เพอใหหมบาน ชมชน ใชกระบวนการดงกลาวใหบรรลถงความเขมแขงไดอยางแทจรง ๓. เพอสนบสนนคาใชจายทเปนประโยชนแกสาธารณะ สนบสนนใหคนท าด และเสยสละเพอหมบาน ชมชน ๔. เพอสนบสนนกจกรรมการพฒนาเศรษฐกจแบบพอเพยง เพอการพงพาตนเอง และพงพาซงกนและกนอยางยงยน เปนผลท าใหปญหาพนฐานของหมบาน ชมชน ลดลง ๕. เพอสนบสนนกจกรรมการแกไขปญหายาเสพตดในหมบาน ชมชน อยางยงยน และพฒนาเปนศนยเรยนรหมบาน ชมชน เพอกอใหเกดกระบวนการเรยนรของชมชนทงภายในและระหวางหมบาน ชมชน

กำรสรำงควำมเขำใจตอคณคำของกองทนแมของแผนดน กองทนแมของแผนดน เปนการแสดงออกถงพระราชปณธานของสมเดจพระนางเจาฯ

พระบรมราชนนาถทพระราชทานเพอปองกนและแกไขปญหายาเสพตด สมควรทพสกนกรชาวไทยทกหมเหลาจะนอมรบใสเกลาใสกระหมอมและถอปฏบตอยางจรงจง ส าหรบหมบาน ชมชน ทไดรบคดเลอกใหไดรบกองทนแมของแผนดนในครงน ถอเปนเกยรตสงสด จงสมควรสรางกระบวนการใหคนทงหมบาน ชมชน เกดจตส านกรวมกน สนองพระราชปณธาน ซงจะน าไปสการเปนแบบอยางทดส าหรบพนทอนตอไป ดงนนการจดกจกรรมตางๆ ท คดสรรขนเพอรองรบกองทนแมของแผนดนในจงหวด และหมบาน ชมชน จงถอเปนสงส าคญอยางยง

๕

การด า เนนงานกองทนแมของแผนดน เปนการขยายพล งแห งความดของคนใน หมบาน/ชมชน เสรมสรางกระบวนการการแลกเปลยนความคดความรรวมกนภายในหมบาน/ชมชน สนบสนนกจกรรมการพฒนาเศรษฐกจแบบพอเพยง พงพาตนเอง ทงนเพอรวมกนแกปญหายาเสพตดในหมบาน/ชมชน อยางยงยน และพฒนาเปนศนยการเรยนรของชมชนทงภายใน และระหวางหมบาน ชมชน ซงสอดคลองกบภารกจของกรมการพฒนาชมชน ดงนน กระทรวงมหาดไทยจงมอบภารกจใหกรมการพฒนาชมชนรบผดชอบในการด าเนนการเรองกองทนแมของแผนดน

แลวจะด ำเนนงำนกองทนแมของแผนดนอยำงไร?? กรมการพฒนาชมชนไดก าหนดแนวทางการขบเคลอนการด าเนนงานกองทนแม

ของแผนดน ดงน ๑. สรางความรความเขาใจแนวทางด าเนนงานกองทนแมของแผนดน

- ตงคณะกรรมการขบเคลอนการด าเนนงานกองทนแมของแผนดนระดบจงหวด - ตงคณะกรรมการขบเคลอนการด าเนนงานกองทนแมของแผนดนระดบอ าเภอ - ประชมสรางความรความเขาใจแนวทางด าเนนงานกองทนแมของแผนดนและ

แนวทางการตรวจสขภาพกองทน ๒. สรางเครอขายกองทนแมของแผนดนระดบอ าเภอ - จดตงเครอขายกองทนแมของแผนดนระดบอ าเภอ เพอสรางเครอขายการเรยนรและกลไกการขบเคลอนกจกรรมระดบอ าเภอ

กลยทธกำรสรำงควำมเขมแขงกองทนแมของแผนดน

กรมการพฒนาชมชนไดก าหนดกลยทธการสรางความเขมแขงกองทนแมของแผนดน ๓ กระบวนงาน ดงน

1) การตรวจสขภาพกองทนแมของแผนดน 2) สงเสรมตนกลากองทนแมของแผนดน 3) สงเสรมศนยเรยนรกองทนแมของแผนดน

กรมการพฒนาชมชน เกยวของอยางไร กบกองทนแมของแผนดน

๕

๖

๗

แผนปฏบตกำรเสรมสรำงควำมเขมแขงกองทนแมของแผนดน กรมกำรพฒนำชมชน ประจ ำป ๒๕๕๕ กจกรรม รำยละเอยดกจกรรม เปำหมำย ระยะเวลำด ำเนนกำร งบประมำณ/แหลง

งบประมำณ ผรบผดชอบ

กจกรรมหลกท 1 การตรวจสขภาพกองทนแมของแผนดน

1. จดท าแนวทางการด าเนนงาน/แบบประเมนการตรวจสขภาพกองทนแมของแผนดนรวมกบส านกงาน ป.ป.ส.

11,586 กองทน

16-31 ม.ค. 55

ศพสจ./ป.ป.ส.

ศพส.พช.

2. สรางความรความเขาใจแนวทางการด าเนนงานกองทนแมฯ แกเจาหนาทพฒนาชมชน

1-3 ก.พ. 55 ศพส.พช.

3. สรางความรความเขาใจแนวทางการด าเนนงานกองทนแมฯ ระดบจงหวดแกเจาหนาทพฒนาชมชน ผน าองคกร เครอขาย

6 - 15 ก.พ. 55 สพจ.

4. แตงตงคณะท างานสนบสนนการขบเคลอนกองทนแมฯ ระดบจงหวด/อ าเภอ

6 - 15 ก.พ. 55 สพอ.

5. ตรวจสขภาพกองทนแมของแผนดน (ระดบหมบาน) 15 ก.พ. - 31 ม.ค.55 สพอ. 6. สรางเครอขายกองทนแมของแผนดนระดบอ าเภอ/จงหวด

เม.ย. – พ.ค. 55 สพอ./สพจ.

กจกรรมหลกท 2 สงเสรมตนกลำกองทนแมของแผนดน

1. สรางความเขาใจการด าเนนงานกองทนแมของแผนดนเปาหมายใหมป 2555

๑,๕๒๐กองทน

เม.ย. ๕๕ ศพสจ./ป.ป.ส. สพจ./สพอ.

2. คดเลอก/เตรยมความพรอมหมบานรบมอบเงนพระราชทานกองทนแมของแผนดน

พ.ค. - ม.ย. 55 สพจ./สพอ.

3. สงเสรมการจดระบบบรหารจดการกองทนแมของแผนดน

พ.ค. - ม.ย. ๕๕ สพจ./สพอ.

4. ตดตามประเมนผล ทกเดอน สพจ./สพอ.

๘

กจกรรม รำยละเอยดกจกรรม เปำหมำย ระยะเวลำด ำเนนกำร งบประมำณ/แหลง

งบประมำณ ผรบผดชอบ

กจกรรมหลกท 3 สงเสรมศนยเรยนรกองทนแมของแผนดน

1. คดเลอกหมบานกองทนแมของแผนดนดเดนระดบอ าเภอเพอเปนศนยเรยนรกองทนแมของแผนดนระดบอ าเภอ

878 แหง ก.พ. – ม.ค. 55 ศพสจ./ป.ป.ส. สพอ.

2. สงเสรมการด าเนนงานศนยเรยนรกองทนแมของแผนดนระดบอ าเภอ

เม.ย. – ส.ค. 55 สพอ.

3. สงเสรมการจดการความรดานการแกไขปญหายาเสพตด/กองทนแมของแผนดน

เม.ย. – ส.ค. 55 สพอ.

4. ยกยองเชดชเกยรตปราชญชาวบานผน าชมชนดานการแกไขปญหายาเสพตด

ส.ค. 2555 สพอ.

5. ขยายผลองคความรการแกไขปญหายาเสพตด/กองทนแมของแผนดนสหมบานอน

ก.ย. 55 สพจ./สพอ.

๙

กลไกกำรขบเคลอนกองทนแมของแผนดน

ใหมการแตงตงคณะกรรมกำรขบเคลอนกองทนแมของแผนดน ในแตละระดบ โดยอาจมองคประกอบ ดงน

- คณะกรรมกำรขบเคลอนกองทนแมของแผนระดบจงหวด ประกอบดวย ผวาราชการจงหวด หรอรองผวาราชการจงหวดทไดรบมอบหมาย เปนประธาน, ทองถนจงหวด, เกษตรจงหวด, สาธารณสขจงหวด, ผอ.กศน., ผแทนเครอขายกองทนแมของแผนดน หรอ องคกรภาคประชาชน 3-5 คน ตามเหมาะสม, หวหนา ศพส.จ., ผแทน ป.ป.ส.ภาค เปนคณะท างาน พฒนาการจงหวด เปนเลขานการ และหวหนากลมงานทรบผดชอบงานยาเสพตด ของส านกงานพฒนาชมชนจงหวด เปนผชวยเลขานการ

- คณะกรรมกำรขบเคลอนกองทนแมของแผนระดบอ ำเภอ ประกอบดวย นายอ าเภอ เปนประธาน, ทองถนอ าเภอ, เกษตรอ าเภอ, สาธารณสขอ าเภอ, ผอ.กศน., ผแทนเครอขายกองทนแมของแผนดน หรอ องคกรภาคประชาชน 3-5 คน ตามเหมาะสม, ผแทนศพส.อ., เปนคณะท างาน พฒนาการอ าเภอ เปนเลขานการ และเจาหนาทพฒนาชมชนทรบผดชอบงานยาเสพตด เปนผชวยเลขานการ

๑๐

วตถประสงค

1) เพอจดเกบขอมลผลการด าเนนงานตลอดจนปญหาอปสรรคในการด าเนนงาน หมบานกองทนแมของแผนดนในภาพรวม

2) เพอทราบสถานะของกองทนแมของแผนดนวาเขมแขงในระดบใด 3) เพอน าขอมลมาประกอบการวางแผนพฒนากองทน ใหสามารถขบเคลอน

การด าเนนงานปองกนและแกไขปญหายาเสพตดในชมชนใหมประสทธภาพยงขน

เปำหมำย - จ านวน ๑๑,๕๘๖ กองทน

กลไกกำรด ำเนนงำน - กรมการพฒนาชมชน โดยคณะท างานวชาการ ศพส.มท. จดท าแนวทางการด าเนนงาน

กองทนแมของแผนดน - จงหวด โดยคณะกรรมการขบเคลอนการด าเนนงานกองทนแมของแผนดนระดบจงหวด

เปนคณะอ านวยการ ก ากบตดตาม และรายงานผล ระดบจงหวด - อ าเภอ โดย คณะกรรมการขบเคลอนการด าเนนงานกองทนแมของแผนดนระดบอ าเภอ

เปนคณะอ านวยการ ก ากบตดตาม และรายงานผล ระดบอ าเภอ และจดชดปฏบตการตรวจสขภาพกองทนแมของแผนดน

- อ าเภอ โดย เครอขายกองทนแมของแผนดนระดบอ าเภอ เปนคณะด าเนนการสนบสนน และรวมชดปฏบตการตรวจสขภาพกองทนแมของแผนดน

- พนท โดย ชดปฏบตการตรวจสขภาพกองทนแมของแผนดน จ านวน ๗ – ๑๐ คน ตามความเหมาะสมของแตละพนทประกอบดวย ผแทน ศพส.อ าเภอ เปนหวหนาชดปฏบตการ ผแทนวทยากรกระบวนการ ผแทนเครอขายกองทนแมของแผนดนระดบอ าเภอ เปนทมปฏบตการ และเจาหนาทพฒนาชมชนเปนเลขานการชดปฏบตการ

ขนตอน/ วธกำร

๑. กรมการพฒนาชมชนจดท าแนวทางการแนวทางการด าเนนงานกองทนแมของแผนดน ๒. จงหวดและอ าเภอ ศกษาและด าเนนการตามคมอ ดงน

๒.๑ ตงคณะท างานในระดบตางๆ 1) จงหวด ตงคณะกรรมการขบเคลอนการด าเนนงานกองทนแมของแผนดนระดบจงหวด 2) อ าเภอ ตงคณะกรรมการขบเคลอนการด าเนนงานกองทนแมของแผนดนระดบ

อ าเภอ , สนบสนนใหมเครอขายกองทนแมของแผนดนระดบอ าเภอ , ตงชดปฏบตการตรวจสขภาพกองทนแมของแผนดน

กจกรรมหลกท ๑

การตรวจสขภาพกองทนแมของแผนดน (ระดบหมบาน)

๑๑

๒.๒ ชดปฏบตการตรวจสขภาพกองทนแมของแผนดน ด าเนนการ ๑) จดเตรยมแบบตรวจสขภาพกองทนแมของแผนดนใหเพยงพอ ๒) จดประชมคณะกรรมการกองทนแมของแผนดนหมบาน เพอทบทวนแนวทางการด าเนนงาน และตรวจสขภาพกองทนแมของแผนดนตามเกณฑทก าหนดดวยวธการสมภาษณกลม และตรวจเอกสาร ๓) น าขอมลจากแบบตรวจสขภาพบนทกลงในโปรแกรมตรวจสขภาพผานเวบ ไซตพรอมทงตรวจสอบความสมบรณและความครบถวนของขอมล ๔) ประมวลผลและรายงานผลการตรวจสขภาพกองทนแมของแผนดน เสนอตอคณะท างานขบเคลอนการด าเนนงานกองทนแมของแผนดนระดบอ าเภอ

๒.๓ คณะกรรมการขบเคลอนการด าเนนงานกองทนแมของแผนดนระดบอ าเภอ ด าเนนการ

๑) พจารณาใหค ารบรองผลการตรวจสขภาพ ๒) รวมกบคณะกรรมการเครอขายกองทนแมของแผนดนระดบอ าเภอ วางแผนปฏบตการ

เพอฟนฟหรอสงเสรมการด าเนนงานกองทนแมของแผนดนใหสอดคลองกบผลการตรวจสขภาพ ๓) รายงานผลการตรวจสขภาพและแผนปฏบตการเสนอตอคณะกรรมการขบเคลอน

การด าเนนงานกองทนแมของแผนดนระดบจงหวด ๒.๔ คณะกรรมการขบเคลอนการด าเนนงานกองทนแมของแผนดนระดบจงหวด รายงาน

ผลเสนอตอกรมการพฒนาชมชน กระทรวงมหาดไทย

เครองมอ

1) แบบตรวจสขภาพกองทนแมของแผนดน 2) โปรแกรมตรวจสขภาพออนไลน (จกแจงประสานการใชงานอกครงหนง) ขอมลแบบตรวจสขภำพกองทนแมของแผนดน

ม ๓ สวน คอ

สวนท 1 ขอมลพนฐำนของหมบำนกองทนแมของแผนดน ประกอบดวยขอค าถาม 9 ขอ

สวนท 2 แบบประเมนสถำนะเพอพฒนำกองทนแมของแผนดน ประกอบดวยขอค าถาม 19 ขอ 4 ประเดน ดงน

1) การบรหารจดการกองทนแมของแผนดน จ านวน ๕ ขอ 2 การบรหารเงนกองทนแมของแผนดน จ านวน 4 ขอ 3) การด าเนนงานดานยาเสพตด จ านวน 6 ขอ 4) การเสรมสรางความเขมแขงของกองทนแมของแผนดน จ านวน ๔ ขอ

แตละขอความค าถาม ประกอบดวย 4 ตวเลอก แตละตวเลอก มคาคะแนน 3 , 2, 1 และ 0 ตามล าดบ

๑๒

สวนท ๓ ปญหำอปสรรค/ควำมคดเหน/ขอเสนอแนะ กำรคดคำคะแนน

๑) รวมคะแนนทไดแตละขอ ดงน ขอทตอบตวบงชชองแรก มคาคะแนน = ๓ ขอทตอบตวบงชชองถดไป มคาคะแนน = ๒ , ๑ และ ๐ ตามล าดบ

๒) ปรบคะแนนทได เปนรอยละ คาคะแนนรวมทได *100 คาคะแนนเตม ตอบขอค าถามทง ๑๙ ขอ ปรบคะแนนทได เปนรอยละ ดงน คาคะแนนรวมทได *100 5๗ (1๙ ขอ *3 คะแนน= ๕๗) กำรจดระดบสขภำพของกองทนแมของแผนดน

ระดบสขภำพของกองทนแมฯ

คำคะแนนทได หมำยถง

A มากกวา หรอ เทากบ รอยละ ๘๐

กองทนแมของแผนดนเขมแขง หมบานชมชนมระบบเฝาระวงอยางยงยน สามารถเปนศนยเรยนร

B มากกวา หรอ เทากบ รอยละ 50 แตไมถงรอยละ 80

กองทนแมของแผนดนเขมแขง หมบานชมชนมการเฝาระวง หากไดรบการพฒนาศกยภาพในบางดานจะสามารถเปนศนยเรยนรได

C นอยกวารอยละ 50 กองทนแมของแผนดนทตองมการปรบปรง

๑๓

วธกำรตรวจสขภำพกองทนแมของแผนดน ชดปฏบตการตรวจสขภาพกองทนแมของแผนดน ใชแบบตรวจสขภาพกองทนแมของแผนดนเปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล และวเคราะหขอมลเพอจดระดบสขภาพของกองทนแมของแผนดน ตามแนวทางดงน

๑. การเลอกกลมบคคลในการใหขอมลการด าเนนงานกองทนแมของแผนดน ใหครอบคลมผมสวนไดเสย หรอผมบทบาทในการด าเนนงานของกองทนแมของแผนดนในหมบานนน ๆ เชน ประธาน เลขานการ เหรญญก กรรมการฝายตางๆ สมาชกกองทน ผเคยไดรบการชวยเหลอจากกองทน รวมถงผทยงไมไดเปนสมาชกกองทน ทอาศยอยในหมบาน เพอรวมกนใหขอมลตามประเดนค าถามในแบบตรวจสขภาพทจดท าไว โดยควรนดหมายกลมเปาหมาย พรอมสถานทนดหมายเอาไวลวงหนา

๒. ชดปฏบตการตรวจสขภาพกองทนแมของแผนดน ชแจงความเปนมา แนวคดของการด าเนนงานกองทนแมของแผนดน และวตถประสงคของการตรวจสขภาพกองทนแมของแผนดน

๓. การด าเนนการเกบรวบรวมขอมล ใหชดปฏบตการตรวจสขภาพกองทนแมของแผนดน ใชวธการสมภาษณกลม ตามประเดนค าถามในแบบตรวจสขภาพทสรางเอาไวทละขอ และใหขอตรวจเอกสารทเกยวของรวมดวย

๔. เพอใหไดขอมลทถกตอง ครบถวน ใหชดปฏบตการตรวจสขภาพกองทนแมของแผนดน ตรวจสอบความรความเขาใจตามประเดนค าถามจากผใหขอมลหลงการสมภาษณกลมรายขอ เพอยนยนความรความเขาใจและผลการประเมนสขภาพของกองทนอกครง

เอกสำรทขอตรวจ ๑) ระเบยบกองทนแมของแผนดนบาน........(ชอหมบาน/ชมชน)... ๒) รายชอคณะกรรมการกองทนแมของแผนดน ๓) บนทกรายงานการประชม ๔) บนทกบญชกองทนแมของแผนดน ๕) สมดบญชธนาคาร ๖) ขอมลการด าเนนกจกรรมตางๆ (เชน ภาพถาย เอกสารสรปผลการด าเนนงาน)

๑๔

กจกรรมหลกท ๒ ตนกลำกองทนแมของแผนดน

เปำหมำย - จ านวน ๗๖ จงหวด ๆ ละ ๒๐ หมบาน รวม ๑,๕๒๐ หมบาน

กลไกกำรด ำเนนงำน - กรมการพฒนาชมชน โดยคณะท างานวชาการ ศพส.มท. จดท าแนวทางการด าเนนงานกองทนแมของแผนดน

- จงหวด โดย คณะกรรมการขบเคลอนการด าเนนงานกองทนแมของแผนดนระดบจงหวด เปนคณะอ านวยการ ก ากบตดตาม และรายงานผล ระดบจงหวด

- อ าเภอ โดย คณะกรรมการขบเคลอนการด าเนนงานกองทนแมของแผนดนระดบอ าเภอ เปนคณะด าเนนงานสนบสนนการจดตง และรายงานผล ระดบอ าเภอ

- อ าเภอ โดยเครอขายกองทนแมของแผนดนระดบอ าเภอ เปนคณะด าเนนงานสนบสนนการจดตง - พนท โดยทมวทยากรกระบวนการกองทนแมของแผนดน ประชาสมพนธ สรางความเขาใจ

เกยวกบการจดตงกองทนแมของแผนดน

วธกำร/ขนตอน

1) คดเลอกชมชนเปำหมำย

พจารณาหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบเปนล าดบแรก ส ารวจคณสมบตของหมบาน/ชมชน ของกองทนแมของแผนดน ดงน

เนองจากกองทนแมของแผนดน ถอเปนกองทนทมความศกดสทธ หมบาน/ชมชนใด ทจะไดรบพระราชทานนน จ าเปนจะตองคดเลอกเฉพาะหมบาน/ชมชนทมคณภาพไมไดเนนวาจะตอง มจ านวนมาก ซงตอไปนเปนองคประกอบหลกท ใชเปนแนวทางในการคดเลอกหมบาน/ชมชน เพอเขารบพระราชทานกองทนแมของแผนดน ตอไปน

(๑) มการพฒนาหรออบรมผน าหมบาน/ชมชนอยางตอเนอง (๒) ผน าหมบาน/ชมชน มความเขมแขง สามคคกน และมกจกรรมทไดด าเนนการ

อยางเปนรปธรรม (๓) มกฎระเบยนหมบาน/ชมชนในเรองยาเสพตดมผลบงคบใชอยางจรงจง (๔) มการประชมหารอในหมบาน/ชมชน เปนนตยโดยเรมและเลกประชมอยาง

พรอมเพยงกน (๕) มการรวมกลมกจกรรมในหมบาน/ชมชนอยางหลากหลาย (๖) มการเฝาระวงในหมบาน/ชมชนอยางเปนระบบ และมการมอบหมายภารกจท

ชดเจน เชน การจดเวรยามดแลความไมสงบเรยบรอยในหมบาน/ชมชน (๗) มการส ารวจปญหายาเสพตดและยอมรบผลไมปดบง

๑๕

๑๕ ๑๕

(๘) มการจดกลมกจกรรมเยาวชน มเยาวชนเขารวมมาก (๙) มกจกรรมปองกน และแกไขปญหายาเสพตดทตรงกบสถานการณและสาเหต

ของปญหา (๑๐) มประชามตของคนในหมบาน/ชมชน เหนชอบตอการเขารวมกองทนแมของ

แผนดนอยางกวางขวาง (๑๑) มกองทนยาเสพตดในหมบาน/ชมชนหรอกองทนอน ๆ ภายในหมบาน/ชมชน

ทน ามาใชในกจกรรม ปองกนและแกไขปญหายาเสพตดภายในหมบาน/ชมชน โดยกองทนทมอยเหลานเปนไปดวยความเรยบรอย และบรหารจดการทด

(๑๒) คนในหมบาน/ชมชนกระตอรอรนทจะไปศกษาเรยนรหมบานกองทนแมแหงอน (๑๓) มกจกรรมขยายทนทางสงคมในหมบาน/ชมชนอยางเปนรปธรรม (1๔) ไดรบรางวลตาง ๆ ทแสดงถงความเขมแขงของหมบาน/ชมชนหลายรางวล (๑๕) มการบรณาการอยางเขมแขงของกลมองคกรชมชนตาง ๆ ทมอยในหมบาน/ชมชน

2) ขยำยควำมคด

ท ำควำมเขำใจโครงกำรทกครวเรอน ใหความรความเขาใจในกระบวนการด าเนนงานและใหทกคนยอมรบวาหมบาน/

ชมชน ทมกองทนแมของแผนดนอาจยงมการแพรระบาดของยาเสพตดอย กระตนใหชมชนเกดการตนตวทจะแกไขปญหายาเสพตด โดยนอมน าเอากระแสพระราชด ารสของสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถ และก าหนดใหมการแกไขปญหายาเสพตดเปนวาระแหงชาตของรฐบาล มาก าหนดเปนภารกจของกองทนแมของแผนดน ดงนนกองทนแมของแผนดนจงมบทบาทหลก 2 ประการ ดงน

(1) รบรองครวเรอน กองทนแมของแผนดนจะรบรองครวเรอนทปลอดภยแลว โดยการมอบธงสญลกษณครวเรอนปลอดภยกองทนแมของแผนดนใหกบครวเรอนสมาชก เพอรณรงคใหมครวเรอนทปลอดภยจากยาเสพตดใหมากทสด

(2) รบรองบคคล กองทนแมของแผนดนจะม บทบาทดแลผทเคยหลงผดไปยงเกยวกบยาเสพตดในลกษณะของผทเคยคาหรอเคยเสพทสมครเขารวมเปนสมาชกของโครงการใหเปนทยอมรบของสงคมตอไป

เปำหมำย ในการด าเนนงานระดบหมบาน/ ชมชน คอ ปองกนสวนด และ แกไขสวนเสย

ใหท าความเขาใจเพมเตมวา กองทนแมของ แผนดน จะตองมกลมสมำชกทสมครใจเขาโครงการและท ากจกรรมรวมกนอยางชดเจน และไมไดหมายถงการด าเนนงานทงหมบาน แตผลการด าเนนงานนนอาจสงผลดตอประชาชนทงหมบานดวย นอกจากนมเปาหมายในการขยายสมาชกอยางมคณภาพใหเกดขนทงหมบานดวย

ในการสมครเขามาเปนสมาชกในการปองกนและแกไขปญหายาเสพตดรวมกนนน

๑๖

จ าเปนตองมกฎกตกาในการอยรวมกนในลกษณะชมชนเขมแขง ซงจะตองมการรวมบรจาคเพอจดตงเปนกองทนแกไขปญหายาเสพตด และมการจดกจกรรมรวมกนเพอสรางหลกประกนความปลอดภยจากยาเสพตดใหครวเรอนสมาชก โครงการนจะใชแนวทางสนตวธในการลดผคา ผเสพ คอ จะไมมเรองกบผคาและไมมปญหากบผเสพอยางเดดขาด

ในการท าความเขาใจโครงการนจ าเปนตอง ด าเนนการใหกบประชาชนทกครวเรอนทอยในหมบาน/ชมชนทไดรบกองทนแมของแผนดน โดยเมอไดรบทราบจนเขาใจแลว ครวเรอนนนอาจสมครหรอไมสมครเขารวม โครงการกได

จดตงคณะกรรมกำรกองทนแมของแผนดน หลงจากท าความเขาใจภารกจของกองทนแมของแผนดนและแนวทางการขบเคลอนแลว

ใหมการรบสมครผน าทกฝายในหมบาน/ชมชน เปนคณะกรรมการกองทนแมของแผนดน โดยยดหลกความสมครใจและทกคนทเปนกรรมการตองมบทบาทหนาทอยางชดเจนดวย

บทบำทหนำท ของคณะกรรมการกองทนแมของแผนดน ม 10 ประการ ไดแก (1) รกษาความศกดสทธของกองทนแมของแผนดน (2) เปนตวอยางในการแสดงความจงรกภกดอยางสงสดในหมบาน/ชมชน (3) รวมบรหารและด าเนนงานกองทนแมของแผนดนไมใหหยดนง ใหมความ

ตอเนองอยเสมอ (4) ประชาสมพนธใหประชาชนในหมบานและประชาชนทวไปมความศรทธา

กองทนแมของแผนดนดวยการปฏบตและดวยการเชญชวน (5) ดแลครวเรอนสมาชกของกองทนแมของแผนดนตามทไดอาสาดแลหรอ

ไดรบมอบอยางใกลชด (6) รวมพจารณาการใชจายเงนกองทนแมของแผนดนใหเปนไปตามปรชญา

ของโครงการ (7) ด าเนนการจดเกบเงนกองทนแหงศรทธำจากสมาชกสปดาหละ 1 ครง หรอ

ตามททประชมเหนรวมกน (8) รวมพจารณาการจดกจกรรมเพอขยายกองทนแมของแผนดนตามแนวทาง

แหงปญญำ (9) รวมขบเคลอนกองทนแมของแผนดนใหน าไปสการแกไขปญหายาเสพตด

ของชมชนอยางยงยน (10) ด าเนนการใดๆ ตามความคดรเรมทเปนประโยชนตอกองทนแมของแผนดน ในการจดตงคณะกรรมการใหผน าธรรมชาต (ผน าทไมเปนทางการ) มบทบาทใหมากทสด คอ เปนประธานกรรมการ และใหผน าทางการ ไดแก ผน าทองท/ผน าทองถน เปนทปรกษา (หากผน าทางการยงมบทบาทในการเปนประธานอยางตอเนองอยใหยงคงปฏบตหนาทนนตอไปจนกวาคณะกรรมการจะพจารณาเหนสมควร)

๑๗

กำรแบงควำมรบผดชอบ กรรมการแตละคนตองมความพรอมในการดแลคน ในชมชนเองในสดสวนกรรมการ 1 คน ตอครวเรอนสมาชกไมเกน 4 ครวเรอน (1 : 4) ซงครวเรอนสมาชกทจะอยในการดแลของกรรมการคนใดนน กรรมการคนนนอาจเปนผน ามาสมครเขารวมโครงการเอง หรออาจเปนครวเรอนท ทประชมคณะกรรมการมอบหมายใหกรรมการดแลกได ส าหรบหนาทตางๆเพอใหการท างานของคณะกรรมการเปนไปดวยความเรยบรอยนนใหทประชมคณะกรรมการพจารณาตามความเหมาะสม เชน รองประธานกรรมการ เลขานการ ฝายประสานงานสวนราชการ ฝายบญช ฝายการเงน ฝายวชาการ ฝายทะเบยนสมาชกฯ เปนตน

ทปรกษำ ใหคณะกรรมการจดตงทปรกษา 2 ประเภท ไดแก ทปรกษาทเปน คนในหมบาน/ชมชน และทปรกษาจากสวนราชการ เพอใหมบทบาทในการใหค าแนะน าการด าเนนงานของคณะกรรมการกองทนแมของแผนดนใหมประสทธภาพเพมขน และเปนการสรางความสมพนธอยางใกลชดกบสวนราชการทเกยวของดวย

- ทปรกษาเปนคนในหมบาน/ชมชนนน อาจไดแก ผอาวโส ผทรงคณวฒในหมบาน - ทปรกษาจากสวนราชการ อาจไดแก คณะกรรมการ ศพส.อ าเภอ,คณะกรรมการ

ขบเคลอนกองทนแมระดบอ าเภอ , ทมวทยากรกระบวนการ, เจาหนาท ป.ป.ส. และพฒนากรประจ าต าบล

วำระของคณะกรรมกำร การจดตงคณะกรรมการกองทนแมของแผนดนใหม วาระการปฏบตหนาทคราวละ 1 ป โดยใหมการคดเลอกคณะกรรมการใหมในเดอนตลาคมของทกป ซงคณะกรรมการคนเดมอาจไดรบการคดเลอกใหมอกกไดไมจ ากดจ านวนครง ในแตละเดอนอาจมการแตงตงคณะกรรมการเพมเตมไดตามจ านวนของสมาชกใหมทเพมขนจากการมาสมครเพมเตม หมายถงวา หากมสมาชกเพมขนกใหมกรรมการทคอยดแลเพมขนดวยตามสดสวน แตเมอครบก าหนดแลวกใหมการคดเลอกใหมตามวาระพรอมกบกรรมการทงคณะ(เดอนตลาคม)

เงอนไขของคณะกรรมกำร กรรมการทกคนตองยอมรบวาจะไมขอรบเงนเดอน เบยเลยง หรอคำตอบแทนใดๆ จากการปฏบตงานกองทนแมของแผนดน นอกจากความภาคภมใจทไดรวมสนองพระราชปณธานในการแกไขปญหายาเสพตดใหกบหมบาน/ชมชนของตน และเพอขอใชความเปนกรรมการเปนโอกาสในการท าความดเพอแผนดนเทานน

รบสมครครวเรอนสมำชกเขำรวมโครงกำร เปนการจดตงสมาชกของโครงการดวยความสมครใจ โดยอาจเปนสมาชกทสมครขอ

อย ในความดแลของผทสมครเปนกรรมการ หรอ สมครโดยตรงดวยตนเองตอคณะกรรมการกได ซงคณะกรรมการจะพจารณาใหอยในความดแลของกรรมการคนใดคนหนงตอไป การก าหนดใหสมาชกกองทนแมของแผนดนตองมาจากการสมครนนกเพอทจะใหการด าเนนงานกองทนแมของแผนดนไมมความขดแยง หรอถกขดขวางจากผทไมศรทธา

ครวเรอนทสมครเขารวมโครงการกองทนแมของแผนดนจะม 2 ประเภท ไดแก - ครวเรอนทมความปลอดภยจากยาเสพตดมากอนแลว การสมครของครวเรอนประเภทนเพอตองการใหคณะกรรมกองทนแมของ

แผนดนรบรองความปลอดภยใหกบครวเรอน และเพอรวมแสดงศรทธาวาครวเรอนของเขาตองการสนบสนนใหเกอดหมบาน/ชมชนปลอดภยจากยาเสพตดตลอดไปภายใตพระบารมแมของแผนดน

- ครวเรอนทพบปญหาหรอไมมความปลอดภยจากยาเสพตด

๑๘

การสมครของครวเรอนประเภททสองนกเพอใหคณะกรรมการกองทนแมของ แผนดนใหการดแลคนในครอบครวของเขา เพอใหไดรบการแกไขดวยระบบชมชนเขมแขงของกองทนแมของแผนดน ซงการสมครเขารวมเปนสมาชกแสดงวาคนในครอบครวของเขาพรอมใหกรรมการและสมาชกในชมชนดแลเขาได ไมเกดความขดแยงขนภายหลง

เงอนไขในการรบสมครครวเรอนเขารวมเปนสมาชกของโครงการกองทนแมของ แผนดนนน ก าหนดไว 3 ประการ ไดแก

- ครวเรอนตองยอมรบกฎชมชนเขมแขง 7 ประการ (กฎหลก) - ทกคนในครวเรอนยนดบรจาคเงนเปนทนศรทธา 1 บาท/คน/สปดาห หรอ

ตามททประชมเหนรวมกน - ตองยอมรบการดแลของกรรมการในการตกเตอนทกคนในครอบครวได การสมครใจเขารวมเปนสมาชกกองทนแมของแผนดนของหวหนาครวเรอนหมายถงทกคนในครวเรอนนนไดเปนสมาชกกองทนแมของแผนดนดวย การใหครวเรอนสมาชกสมครดวยความสมครใจนน จะท าใหกองทนแมของแผนดนมทนทางสงคมทชดเจน เปนกลมเปาหมายในการด าเนนการของคณะกรรมการ ไมใชตองด าเนนการทงหมบานซงอาจจะท าใหมปญหากบผไมสมครใจ แตกเปดโอกาสใหมการบสมครสมาชกเพมเตมไดทกเดอนเมอเขามศรทธาขนในภายหลง เพอใหกองทนแมของแผนดนมความเขมแขงในการขบเคลอนงานแกไขปญหา ยาเสพตดในรปแบบของชมชนเขมแขงได จงควรมสมาชกกองทนแมของแผนดนในแตละหมบาน/ชมชน ไมนอยกวารอยละ 30 หากหมบาน/ชมชนใดมขนาดใหญมากใหพจารณาด าเนนการเฉพาะสวนทท าได โดยแยกเปนพนทๆไปกอนได

3) พชตปญหำยำเสพตด

จดตงกฎชมชนเขมแขง การรวมตวกนของคนทตองการสรางชมชนใหมซอนชมชนเดมขนมาใหเขมแขง

ตามทไดด าเนนการในรบสมครครวเรอนสมำชกเขำรวมโครงกำร นน มความจ าเปนทเราตองเสนอใหมกฎ ในการอยรวมกน ซงเปนขอตกลงกนในกลมวาจะใชการดแลกน เปนกฎพเศษทใชเฉพาะผทสมครเขามาเปนสมาชกดวยกนเทานน ไมไดใชกบคนทไมใชสมาชก กฎชมชนเขมแขง ประกอบดวยกฎหลกและกฎรอง โดยกฎหลก เปนกฎทก าหนดใหทกหมบาน/ชมชนทมกองทนแมของแผนดน น าไปใชปฏบตเปนอนเดยวกนทงประเทศ และกฎรอง เปนกฎ ทชมชนรวมกนจดตงขนตามความเหมาะสมของสถานการณ

๑๙

คณะกรรมการอาจมการใชจายเงนกองทนแกไขปญหายาเสพตด หรอกองทนแมของแผนดน

หรอมการด าเนนการทกอยางเพอทจะด ารงรกษากฎชมชนเขมแขงนไว เพราะหากชมชนมความเขมแขงแลวจะสามารถแกไขปญหาทกเรองไดเอง และจะสามารถปองกนปญหาในอนาคตทจะเกดขนไดอกดวย กฎรอง เปนกฎซงเปนทยอมรบของชมชนในการแกไขปญหาเฉพาะดานยาเสพตด เปนไปตามความเหมาะสมของแตละชมชน แตการก าหนดกฎใดๆตองไมขดกบหลกการสนตวธอยางเดดขาด เชน ก าหนดใหมการลงโทษทางสงคมทท าใหเกดความรสกคบของใจของสมาชก หรอใหมการตดสทธในชมชน ฯลฯ ควรก าหนดขนเพอสงเสรมใหมความรสกในเชงบวกตอสมาชกเทานน

ใหควำมรควำมเขำใจเรองยำเสพตด ในการขบเคลอนของชมชนเพอแกไขปญหายาเสพตดดวยพลงของชมชนนน

จ าเปนตองใหมการรวมตวกนของคนในชมชนทเหนทกขรวมกน เหนทกขภยในยาเสพตดในทศทางเดยวกนกอน โดยเฉพาะปญหายาเสพตดในระดบหมบาน/ชมชน ตองใหทกคนมมมมองในปญหายาเสพตดรวมกน หากตางมมมองกนการตดสนใจในการแกไขปญหารวมกนอาจเกดความขดแยงขนได สมาชกทรวมตวกนเพอแกไขปญหายาเสพตดนน จะตองมความรความเขาใจเรองปญหาและแนวทางการแกไขปญหายาเสพตดอยางแทจรง โดยคณะกรรมการอาจเชญวทยากรจากภายนอกมาใหความรในเรองตอไปน - โทษพษภยของยาเสพตด และลกษณะของคนใชยาเสพตด - คนเราตดยาเสพตดไดอยางไร และหากเสพแลวจะเลกไดอยางไร - ประเภทและชนดของยาเสพตด - กฎหมายยาเสพตดทควรร

กฏหลก ของชมชนเขมแขง ก ำหนดใหใชเหมอนกนทกกองทน

(ในทำงพทธศำสนำ เรยกวำ หลกอปรหำนยธรรม ) ม ๗ ประกำร ประกอบดวย

๑) สมำชกรวมประชมกนเปนนตย ๒) สมำชกหมนเรมประชมและเลกประชมพรอมกน ท ำกจทพงกระท ำ

โดยพรอมเพรยงกน ๓) สมำชกยอมรบมตสวนใหญของทประชมในกำรแกไขปญหำ ๔) สมำชกใหกำรยอมรบและเคำรพผอำวโส ๕) สมำชกใหกำรสงเครำะหและชวยเหลอผดอยโอกำสในสงคม เชน

เดก สตร คนชรำ คนพกำร และคนทยำกจนกวำ ๖) สมำชกสงเสรมและรกษำวฒนธรรมประเพณทดงำม ๗) สมำชกชวยกนท ำนบ ำรงศำสนำ

๒๐

- การแกไขปญหายาเสพตดของภาครฐ - ปญหายาเสพตดไมสามารถแกไขไดดวยเงน หรอดวยการปราบปรามเพยงอยางเดยว หรอ ดวยการบ าบดรกษา(สายเกนไป) - ความเชอมนวาชมชนมศกยภาพในการแกไขปญหาบาเสพตดของชมชนไดดวยพลงของชมชนเอง ตามแนวทางสนตวธ มการใหอภยกนเองตอทกคนทพรอมจะเรมตนใหม ในสงคมทอบอนของชมชนเขมแขง ซงเปนความรความเขาใจทส าคญทสด ความรความเขาใจตามประเดนตางๆดงกลาวจะท าใหสมาชกมทศทางในการตดสนใจในการแกไขปญหาในแนวทางเดยวกน คอ การใชแนวทางใหอภยทางสงคม แทนการลงโทษทางสงคม หรอการใชมาตรการเดดขาดโดยกฎหมาย สงคมทจะใชมาตรการใหอภยทางสงคมไดนนกตองเปนสงคมของชมชนเขมแขงเทานน

จดตงกองทนแกไขปญหำยำเสพตด กองทนแกไขปญหายาเสพตด เปน “กองทนทางสงคม” จงไมเนนการจดตงกองทน

จากทนทรพยเปนหลก แตการจดตงกองทนนเปนการทดสอบศกยภาพของทนทางสงคมทมในชมชน โดยแสดงออกมาเปนกองทนแหงความสามคค เพราะปญหายาเสพตดเปนปญหาทางสงคมซงตองแกไขหรอปองกนดวยพลงทางสงคม เมอชมชนตองการแกไขปญหายาเสพตดอยางแทจรงแลว การจดตงกองทนแกไขปญหา ยาเสพตดกเพอเปนอบายในการด าเนนการเพอใหเกดทนทางสงคมขนนนเอง

ทนศรทธำ เปนทนตงตนของกองทนแกไขปญหายาเสพตด โดยทนนจะแสดงถง ศรทธาของสมาชกวา หากตองการปองกนปญหาการแพรระบาดของยาเสพตดใหไดอยางตอเนองแลว จ าเปนทพวกเราจะตองมศรทธำอยำงตอเนองดวย โดยการจดตงกองทนนมลกษณะคลายกบการซอประกนภยยาเสพตด ซงมราคาเพยง 1 บาท/คน/สปดาห (หรอตามททประชมเหนรวมกน) เทานน เชน หากครวเรอนใดมสมาชก 5 คน กใหบรจาค 5 บาท/สปดาห (หรอตามททประชมเหนรวมกน) ใหกบคณะกรรมการ ทงนวตถประสงคส าคญเพอใหทกคนมการคดหวงใยกนเรองยาเสพตดในครอบครวนนเอง

ทนปญญำ ใหคณะกรรมการพจารณารวมกนเปนระยะในการทจะขยายกองทน แมของแผนดนดวยปญญาของคณะกรรมการแตละกองทนดวยวธการตางๆ ส าหรบกจกรรมใดๆบางกจกรรมทตองใชงบประมาณ

ทนศกดสทธ เปนสวนของเงนทไดรบพระราชทานจากสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ โดยเมอน ามาผสมรวมกบทนศรทธาและทนปญญาแลวท าใหทนทงหมดมความศกดสทธ และท ำใหกองทนยำเสพตดเปลยนชอเปน “กองทนแมของแผนดน”

กำรใชจำยเงนกองทน ก าหนดกรอบการใชจายเงนกองทนแมของแผนดน อยางมคณภาพ โดยแบงออกเปน 4 กรอบใหญๆ ไดแก - การจดหาธงสญลกษณกองทนแมของแผนดนเพอรบรองครวเรอนปลอดภย - การสนบสนนกจกรรมการปองกนและแกไขปญหายาเสพตดตอกลมเปาหมาย - การใชจายเพอรกษากฎชมชนเขมแขง - การจดกจกรรมเพอแสดงถงความจงรกภกดตอสถาบนพระมหากษตรย ทงน อาจมการใชจายเพอการบรหารงานตางๆของกองทนแมของแผนดนใหเปนไปดวยความเรยบรอย เชน การจดท าเอกสาร การเดนทางไปรวมกจกรรมตางๆของโครงการกองทนแมของแผนดน หรอ ตามทคณะกรรมการเหนสมควร

๒๑

ศกดสทธ

ขยายกองทนตอเนองศรทธา

ปญญา

ขวญถง

ในการร บ เ ง นจากกองทนแมของแผนดน คณะกรรมการจะตองจดโตะหมบชาพระบรมฉายาลกษณพรอมดวยเครองสกการะ และพานวางเงนกองทนทไดรบการอนมตจากทประชมคณะกรรมการแลว ใหผทไดรบการชวยเหลอหรอผทจะน าเงนไปท าประโยชนตามทไดอนมตนน แสดงความเคารพพระบรมฉายาลกษณ และเขารบเงนจากพานนน โดยมคณะกรรมการรวมเปนพยานในพธดวยเสมอ

ประชำคมคดแยกดวยสนตวธ (การคดแยกผมพฤตกรรมเกยวของฯ ในหมบาน/ชมชน)

ในข นน เ ป นข นตอนท ส าคญมาก โดยหลงจากทเราไดทดสอบพลงของทนทางสงคมดวยการใหมการบรจาครวมทนแหงศรทธามาระยะเวลาหนงแลว(โดยประมาณ ๔ สปดาห หรอ ๔ ครง) กจะท าใหชมชนเกดความรกความไววางใจกนไมมการหวาดระแวงกนในเรองการแกไขปญหายาเสพตดรวมกนอกตอไป พรอมทจะท าประชาคมคดแยกผคา-ผเสพ-ผอยในขายตองสงสยโดยสนตวธแลว

ในการท าประชาคมครงนกเพอใหประชาคมเปนผบอกวาใครเปนปญหาของชมชนบางทชมชนจะตองชวยกนแกไข ทงผเสพ – ผคา หรอผอยในขายตองสงสย เพอจะไดด าเนนการดวยวธการของชมชนเขมแขงตอไป ไมสงตอผทเปนปญหาใหกบคนนอกชมชนหรอเจาหนาทรฐด าเนนการ ในขนนจะท าใหเราไดทราบจ านวนผเสพ-ผคาในชมชนทคนพบโดยประชาคมหมบานวาเพมขน/ลดลงอยางไรเปนรายเดอน ซงจะเปนขอมลทแทจรง เปนการทราบสถานการณยาเสพตดในระดบหมบานอยางตอเนอง ซงจะน าไปเปนขอมลในการประมาณสถานการณการแกไขปญหายาเสพตดตอไป

การปฏบต : ใหจดประชมคณะกรรมการกองทนแมของแผนดนขนแลวใหด าเนนการตามล าดบดงน

๑) ใหกรรมการทกคนเขยนรายชอบคคลทอยในครวเรอนสมาชกทเกยวของกบ ยาเสพตด ทงในฐานะผคา-ผเสพ หรอผสงสย ใสกลองกระดาษทเตรยมไว โดยใหมการชแจงวาพวกเขาเปนกลมปญหาทเราตองชวยแกไขใหเขา ไมมเจตนาในดานลบแตอยางใด

๒) เมอกรรมการสงรายชอครบทกคนแลวใหคดเลอกวาจะใหใครเปนผเปดรายชอแลวเขยนลงในกระดาษบญชรายชอผเกยวของกบยาเสพตด(มแบบฟอรมแนบทายคมอน) ใหเลอกคนทไวใจไดเพอใหการสงรายชอของกรรมการเปนความลบทสด เปนการปองกนปญหาทอาจเกดขนในภายหลงจากการ

๒๒

ทราบวาใครเขยนรายชอผเกยวของกบยาเสพตดจากลายมอทเขยนในกระดาษแผนเลกนน แมกรรมการทเขยนรายชอสงใหจะมจตใจบรสทธตองการชวยเหลอกลมปญหาดวยความจรงใจกตาม แตอาจมบางคนยงมความคดในการแกไขปญหาแบบเกา ๆ อย การท าเชนนจงเพอเปนการปองกนปญหาใหกบกรรมการ

๓) เมอกรรมการทถกเลอกคดรายชอจากกระดาษแผนเลกลงในบญชผเกยวของกบยาเสพตดเรยบรอยแลวใหเกบรกษาไวเปนความลบทสดทประธานกรรมการ จะไมมใครร และหามสงรายชอนใหกบเจาหนาทรฐอยางเดดขาด เพราะแนวทางการแกไขปญหาแบบนเปนการใหชมชนดแลชมชนเอง ซงหากเจาหนาทรฐรอาจน าไปด าเนนการดวยมาตรการอนทขดกบแนวทางสนตวธของกองทนแม ฯไดแลวจะท าใหเกดผลเสยอยางยงกบการด าเนนงานชมชนเขมแขงกองทนแมของแผนดน

๔) ใหน ากระดาษแผนเลกทกรรมการแตละคนเขยนรายชอสงนนไปเผาท าลายเสย โดยใหคดเลอกผทจะท าการเผาท าลายจากกรรมการอกชดหนง(๒-๓ คน)เพอใหท าหนาทเผาท าลาย เพราะในการเผาท าลายนนผทเผาจะตองเปนอกคนหนงทจะไดเหนชอผเกยวของกบยาเสพตดทกรรมการสงใหและเหนลายมอชอของกรรมการคนทเขยนชอสง ซงอาจเปนอกขนหนงทจะท าใหเกดปญหาไดหากใหบคคลทไมไววางใจด าเนนการ

๕) วทยากร ทปรกษา หรอผชวยเหลอจากภายนอก รวมทงเจาหนาทรฐจะไดรบทราบเฉพาะจ านวนผคา-ผเสพ-ผสงสย จากการท าประชาคมเทานน จะไมทราบรายชออยางเดดขาด จ านวนกลมปญหาทเพมขน-ลดลงเจาหนาทจะน าไปใชประโยชนในการประมาณสถานการณยาเสพตดในการเตรยมการสนบสนนชวยเหลอตามสายงานของตนตอไป

๖) รายชอของผทเกยวของกบยาเสพตดจะบนทกในแบบฟอรมทก าหนดตามเอกสารแนบทายคมอน ผมรายชอหากอยในครวเรอนใดครวเรอนนนจะไมไดรบการน าไปสการรบรองครวเรอนปลอดภย

4) รกษำชวตชมชนเขมแขง

จดกจกรรมปองกนและแกไขปญหำยำเสพตดรวมกนของสมำชก เมอไดกลมปญหาทเปนเปาหมายในการแกไขของชมชนแลว ชมชนกจะรวมกนท า

กจกรรมในการปองกนและแกไขปญหายาเสพตดของกองทนแมของแผนดน มกลมเปาหมายหลกทชดเจน โดยใหบคคลทมรายชอในการประชำคมคดแยกดวยสนตวธ เปนเปาหมายในการใหการดแลอนดบแรก เพราะครอบครวทสมครเขารวมเปนสมาชกกบกองทนแมของแผนดนนน มความตองการใหกองทนแมของแผนดนดแลชวยเหลออยางเตมใจอยแลว

แบงกลมเปำหมำยทจะท ากจกรรมออกเปน 4 กลม ไดแก (1) ผคายาเสพตด (แยกเปนรายใหญ รายยอย) (2) ผเสพ (แยกเปน เสพตดหนก เสพตด เสพยงไมตด) (3) ผตองสงสย (กลมเสยงทมพฤตกรรมตองสงสยวาอาจไปเกยวของกบยาเสพตด) (4) ครอบครวของกลมเปาหมายทง 3 กลมขางตน

กจกรรมทด าเนนการ ใหคณะกรรมการรวมกนพจารณา ตามความเหมาะสม ไดแก (1) การใหก าลงใจ ดวยการทคณะกรรมการปารางความเขาใจวาสมาชก

กองทนแมของแผนดนทกคนพรอมใหก าลงใจในการเรมตนชวตใหมทดของเขา (2) การชวยเหลอดวยการสงเคราะหใหกบผทเปนกลมปญหาและครอบครว

๒๓

ของเขา ซงหากตองใชเงน กใหคณะกรรมการพจารณาใชเงนจากกองทนแมของแผนดน และใหมการรบความชวยเหลอจากหนาพระบรมฉายาลกษณสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถ ตามขนตอนทคณะกรรมการก าหนด

(3) การพบปะเยยมเยยนอยางใกลชดของคณะกรรมการอยางตอเนองเปน ระยะๆเพอสรางความไววางใจใหกบกลมปญหาวากองทนแมของแผนดนมความจรงใจทจะชวยเหลอเขา

(4) ส าหรบผเสพตดมากทตองการเขารบการบ าบดรกษากอน ให คณะกรรมการพจารณาใหความชวยเหลออยางเรงดวน แลวใหกลบมาฟนฟทชมชนโดยเรว ส าหรบการจดกจกรรมตอกลมเสยงทอาจเปนกลมปญหาในอนาคตของชมชน นน ใหคณะกรรมการพจารณาด าเนนการจดกจกรรมใหกบเยาวชนทเปนสมาชกของกองทนแมของแผนดนเปนล าดบตอจากการจดกจกรรมเพอแกไขปญหาใหกบกลมปญหาโดยตรง ซงอาจเปนการสงเสรมดานกฬา การศกษา และนนทนาการตางๆ เปนตน

รบรองครวเรอนปลอดภย ใหคณะกรรมการกองทนแมของแผนดนจดประชมเพอใหความเหนในการรบรอง

ครวเรอน ทปลอดภยจากยาเสพตดเดอนละ 1 ครง และจดพธรบมอบธงสญลกษณครวเรอนปลอดภยตอหนาพระบรมฉายาลกษณฯ โดยธงสญลกษณดงกลาวตองจดหาโดยเงนจากกองทนแมของแผนดนเทานน ซงจะท าใหธงมความส าคญอยางมากตอครวเรอนทไดรบและมความศกดสทธสอถงพระบารมแมของแผนดน ทท าใหครอบครวของเขาไดรบการรบรองความปลอดภย ไมตองหวาดระแวงใครในชมชนเรองยาเสพตดอกตอไป เปนพนฐานในการสนบสนนการสรางวฒนธรรมความจงรกภกดตอสถาบนพระมหากษตรยใหกบประชาชนดวยงานแกไขปญหายาเสพตดดวย

การปฏบต แบงออกเปน 2 ขนตอนยอย (1) การรบรองครวเรอน

(1.1) จดการประชมคณะกรรมการกองทนแมของแผนดนแบบเตมคณะ - จดพธเปดการประชมอยางเหมาะสม ใหมการแสดงความเคารพ

พระบรมฉายาลกษณรวมกนกอนเรมการประชมดวย - ประธานกรรมการกลาวเปดประชมแสดงความรสกถงการท าหนาท ทยงใหญของคณะกรรมการในการชวยเหลอแกไขปญหายาเสพตดใหกบสมาชกกองทนแมของแผนดนสนองพระราชปณธาน - ใหคณะกรรมการท าการลงมตรบรองวาเปนครวเรอนปลอดภยจากยาเสพตดหรอไม ครวเรอนทจะผานการรบรองตองไดรบมตรบรองเปนเอกฉนท หากมกรรมการไมรบรองหรอไมยกมอใหแมเพยงคนเดยวกจะจะถอวาครวเรอนนนยงไมผานการรบรอง - ล าดบการปฏบต * ใหเลขานการอานรายชอครวเรอนทไมมชอบคคลเกยวของกบ ยาเสพตดในการประชาคมคดแยกดวยสนตวธ (ครวเรอนทมรายชอเกยวของจะไมถกน ามารบรองในขนตอนน) และถามคณะกรรมการเปนล าดบ โดยด าเนนการเปนเครอขายๆ (ขายครวเรอนทอยในความดแลของกรรมการแตละคน สดสวน 1 : 4) * เรยกชอกรรมการ..................... “ขอถามวาครวเรอนทคณดแลไดแก................และ........................ปลอดภยจากยาเสพตดหรอไม”

๒๔

* กรรมการทถกเรยกตอบ“ปลอดภยทงหมด” หรอ “บางสวนไมปลอดภย” * ขอถามกรรมการทงหมดวา ครวเรอนของ..(กรรมการทถกเรยกชอ)..ปลอดภยจากยาเสพตดหรอไม ถาปลอดภยกรณายกมอดวย * ถากรรมการยกมอทกคน ใหฝายเลขา ขานวา “ผาน” แตถากรรมการยกมอไมครบทกคน ใหขานวา “ไมผาน” แลวบนทกผลไว * ขอถามกรรมการทงหมดวา ครวเรอนของ..(สมาชกแตละครวเรอน)..ปลอดภยจากยาเสพตดหรอไม ถาปลอดภยกรณายกมอดวย * ถากรรมการยกมอทกคน ใหฝายเลขา ขานวา “ผาน” แตถากรรมการยกมอไมครบทกคน ใหขานวา “ไมผาน” แลวบนทกผลไว * ใหด าเนนการรบรองครวเรอนเชนนไปจนครบทกขายครวเรอน (1.2) ใหบนทกผลการรบรองลงในแบบทะเบยนคมสมาชกกองทนแมของแผนดน

(2) การมอบธงสญลกษณครวเรอนปลอดภย (2.1) ใหน าผลการรบรองครวเรอนมาบนทกลงในใบรบรองครวเรอนปลอดภย

และลงนามโดยกรรมการทลงมตใหการรบรองเปนหลกฐานประกอบการรบธงสญลกษณครวเรอนปลอดภย (2.2) จดพธมอบธงสญลกษณอยางมเกยรตในวนทเหมาะสม

- เชญเจาหนาทรฐทงฝายปกครอง พลเรอน ต ารวจ ทหาร (ถาม) เขารวมพธเพอเปนสกขพยานดวย - การจดสถานทใหมโตะหมบชา พรอมเครองสกการะพระบรมฉายาลกษณ ครงใหญ ครงแรก เพอใหเกดความเปนสรมงคลแกผทไดรบ ธงสญลกษณ ส าหรบการมอบธงรายยอยประจ าเดอนใหด าเนนการ

ตามความเหมาะสม - ล าดบการปฏบต * ใหเชญผมเกยรตเปนประธานในพธจดธปเทยน บชาพระรตนตรยแลวเปดกรวยถวายราชสกการะทหนาพระบรมฉายาลกษณสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถ * เชญประธานและคณะกรรมการกองทนแมของแผนดนยนเรยงกนทดานซายของโตะหมบชา และเชญเจาหนาทฝายปกครอง พลเรอน ต ารวจ ทหาร ยนเรยงกน เพอเปนสกขพยานทดานขวาของโตะหมบชาดวย * คณะกรรมการอานรายชอครวเรอนทผานการรบรองครวเรอนปลอดภยเขารบธงสญลกษณจากพานทหนาพระบรมฉายาลกษณฯ (ระหวางนใหเปดเพลงกองทนแมของแผนดนประกอบ) (2.3) การน าธงสญลกษณไปประดบทครวเรอน - ใหคณะกรรมการและเพอนบานไปรวมแสดงความยนดดวย - ใหทกคนในครวเรอนนนออกมาตอนรบธงทหนาบานดวย

รกษำสถำนะของชมชนเขมแขง เพอเปนการตดตงระบบการปองกนปญหายาเสพตดใหกบชมชนเขมแขงกองทนแม

ของแผนดนใหชมชนสามารถควบคมสถานการณยาเสพตดของชมชนไดตลอดไปดวยชมชนเอง ในขนนจงถอเปนขนตอนการเสรมสรางความมนคงโดยเปนการทสมาชกยอมใหคณะกรรมการพจารณาลงความเหนตอ

๒๕

ครวเรอนทเคยผานการรบรองแลววาหากปลอยใหคนในครวเรอนไปยงเกยวกบยาเสพตดหรออยในขายสงสยอก จะยอมใหยกเลกการรบรองและปลดสญลกษณคนใหกบคณะกรรมการ ซงจะการพจารณาทกรอบ 1 เดอน โดยเปนการพจารณาในทประชมคณะกรรมการตอจากวาระการพจารณารบรองครวเรอนประจ าเดอน เมอมการตดตงระบบนไดแลว จะท าใหครวเรอนชวยกนดแลครวเรอนเองอยางมนคง ซงจะสงผลใหชมชนดแลชมชนเอง ท าใหชมชนมความเขมแขงในการปองกนยาเสพตดอยางยงยน

เมอไดรบกำรคดเลอกใหรบพระรำชทำนเงนกองทนแมของแผนดน

กจกรรมกำรด ำเนนงำนในหมบำน/ชมชนเพอเตรยมรบกองทนแมของแผนดน เมอผแทนหมบาน/ชมชน ไดรบกองทนแมของแผนดนเรยบรอยแลว ใหผแทนดงกลาวอญเชญกองทนแมของแผนดนกลบสหมบาน/ชมชน ของตนในวนเดยวกน และใหมการด าเนนการในหมบาน/ชมชน ดงน 1) หมบาน/ชมชน ทไดรบพระราชทานกองทนแมของแผนดน ใหจดพธการตอนรบการอญเชญกองทนแมของแผนดนเขาสหมบาน/ชมชน โดยจดในสถานทท เหมาะสมในหมบาน/ชมชน มประชาชนในหมบานพอสมควรเขารวม ทงน ใหมการเชญผน าหมบาน ชมชน ทงทเปนผน าทางการ ผน าธรรมชาต ผน ากลมจดตงตางๆ เขารวมพธอยางพรอมเพรยง 2) พธการส าคญในหมบาน/ชมชน มดงน

๒๖

(๑) ใหหมบาน/ชมชน ประกอบพธตอนรบกองทนแมของแผนดน โดยมพระบรมฉายาลกษณหรอพระบรมสาทสลกษณของสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถตงอย พรอมจดตงพานทองวางหนาพระบรมฉายาลกษณหรอพระบรมสาทสลกษณ (ในพนททนบถอศาสนาพทธ อาจนมนตพระสงฆในหมบาน/ชมชน เขารวม ส าหรบหมบานทนบถอศาสนาอน เชน ศาสนาอสลาม ขอใหประยกตตามความเหมาะสมหรอตามหลกศาสนานนๆ) (๒) เมอผแทนหมบาน ชมชน ทอญเชญซองบรรจกองทนแมของแผนดนเดนทางมาถง ใหประชาชนทเขารวม ณ สถานทนนลกขนยนดวยความเคารพ และอญเชญกองทนแมของแผนดนวางไวบนพาน

(๓) พธกรเรยนเชญผเปนประธานในพธการ (ซงขนอยกบหมบาน ชมชนนนๆ จะเปนผเลอกตามทเหนสมควร) กลาวใหโอวาท หรอกลาวมอบแนวทางกองทนแมของแผนดน (๔) หากเปนความประสงคของประชาชน ณ ท นน ทตองการแสดงออกซงความจงรกภกด และพลงของชมชนเอง จะจดใหมการรวมระดมทนในชมชนเพอสมทบกองทนแมของแผนดนในหมบาน ชมชนนนๆ กจะเปนสงทมความส าคญอยางยง ทควรปฏบต ทงนให

เปนไปตามความสมครใจ และเหนพองตองกนของชมชน 3) สถานทเกบรกษากองทนแมของแผนดนของหมบาน ชมชน ภายหลงเสรจสนพธการ ใหเปนขอตกลงรวมกนของชมชนทงชมชน กำรรบมอบกองทนแมของแผนดนในจงหวด ๑) เมอผวาราชการจงหวดหรอผแทนไดรบพระราชทานกองทนแมของแผนดน ใหผวาราชการจงหวดประกอบพธ และมอบใหแกหมบาน ชมชน โดยเรงดวนตามหวงเวลาทจงหวดเหนสมควร 2) ใหจงหวดใชศาลากลางจงหวดหรอสถานทอนทเหมาะสมเปนสถานทประกอบพธมอบเงนกองทนแมของแผนดนใหแก หมบาน ชมชน โดยมผวาราชการจงหวดหรอรองผวาราชการจงหวดเปนประธานในพธ และผแทนของหมบาน ชมชนทไดรบคดเลอกมาเปนผรบมอบกองทนแมของแผนดน 3) พธการรบมอบกองทนแมของแผนดน ใหแตละจงหวด พจารณาจ ดข นอยางสมพระเกยรต โดยมสาระส าคญ ประกอบดวย

(๑) ในวนจดพธควรมหนวยงานทเกยวของและมวลชนจ านวนหนงเขารวมงาน

(๒) ใหจดตงพระบรมฉายาลกษณ หรอ พระบรมสาทสลกษณของสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ในสถานทประกอบพธทจดดานหนาเวท หรอทเหมาะสม และบรเวณหนาพระบรมฉายาลกษณ หรอพระบรมสาทสลกษณใหจดตงพานทองส าหรบวางซองสฟา ซงจงหวดจะตองจดเจาหนาทรบผดชอบด าเนนการจดวางซองดงกลาว ครงละ ๑ ซอง ตอ ๑ หมบาน

(๓) เมอผเขารวมพธการพรอม ณ บรเวณทจด พธกรเรยนเชญผวาราชการจงหวดหรอรองผวาราชการจงหวด เปดกรวยและถวายความเคารพตอพระบรมฉายาลกษณ หรอพระบรมสาทสลกษณ

(๔) พธกรเชญผแทนหมบาน ชมชน ทไดรบการคดเลอกเขารบพระราชทานกองทนแมของแผนดนตอหนาพระบรมฉายาลกษณหรอพระบรมสาทสลกษณ และกลบเขาประจ าทจนครบทกคน

๒๗

ทงนเมอรบซองกองทนแมของแผนดนแลว ใหผแทนหมบาน ชมชน นนๆ พงระลกวา เปนสงของพระราชทานจงควรระมดระวง และถอซองดงกลาวไวอยางเหมาะสม

(๕) ประธานในพธกลาวใหโอวาทตอผแทนหมบาน ชมชน ทไดรบเลอก เพอเปนแนวทางส าหรบการด าเนนงานกองทนแมของแผนดนในหมบาน ชมชน

(๖) ทกคนขบรองเพลงสรรเสรญพระบารมพรอมกน

ท ง น ห า ก จ ง ห ว ด ใ ด จ ะ เ พ ม พ ธ ก า ร อ น ใ ดนอกเหนอจากน หรอปรบขนตอนการด าเนนงาน สามารถกระท าไดตามทเหนสมควร เชน การใหวทยากรกระบวนการ หรอผแทนหมบาน/ชมชน ทไดรบกองทนแมของแผนดนในปกอนๆ ทมผลการด าเนนงานดเดน มาเลาประสบการณใหรบฟงเพอเปนแนวทางทสามารถน าไปประยกตใชในพนทของตนตอไป เปนตน

กจกรรมกำรจดระบบกองทนแมของแผนดนในหมบำน/ชมชน ๑) ในชวงวนเวลาทเหมาะสมภายหลงการรบมอบกองทนแมของแผนดนแลว ใหผน าหมบาน/ ชมชน นนๆ จดประชมประชาคมหมบาน เพอใหคนในหมบาน/ชมชน ไดรบทราบรายละเอยดของกองทนแมของแผนดน โดยจะมสอประกอบการชแจง ๒) ในชวงเดยวกน ใหมการจดระบบกองทนแมของแผนดนหมบาน/ชมชน แหงนน มสงส าคญทตองด าเนนการ ประกอบดวย การวางกรอบแนวทางการด าเนนงาน การจดท ารางระเบยบกองทนแมของแผนดน การยอมรบระเบยบ การเลอกตงกรรมการดแล ฯลฯ และใหทประชมประชาคมหมบานรบรองระเบยบ

กองทนแมของแผนดนเปนกระบวนการทมงเนนยทธศาสตรพระราชทาน “รรกสามคค” ดงนน การสรางกระบวนการมสวนรวมของชมชนในวงกวางจงเปนสงส าคญสงสด 3) แนวทำงกำรปฏบตของหมบำนกองทนแมของแผนดน มการก าหนดไวอยางชดเจน ดงน (๑) กจกรรมเฝาระวงยาเสพตด เชน สนบสนนการเดนเวรยาม จดตรวจหมบาน/ชมชน (๒) กจกรรมปองกนกลมเสยง กลมเสพ และกลมทเคยคายาเสพตดในหมบาน/ชมชน มใหกลบไปมพฤตกรรมเดมอก (๓) กจกรรมเสรมสรางความดในหมบาน/ชมชน เพอเปนแบบอยาง (๔) กจกรรมเสรมสรางความคด ความร การรวมกลม การสรางความตนตว การประชม และการแลกเปลยนความรในลกษณะของศนยเรยนร เพอใหเกดกระบวนการเสรมสรางความเขมแขงในหมบาน/ชมชน (๕) กจกรรมสนบสนนการพฒนาเศรษฐกจแบบพอเพยงในหมบาน/ชมชน เพอใหเกดการพฒนาทยงยน (๖) กจกรรมการสงเคราะหผเดอดรอนหรอผตกทกขไดยากในหมบาน/ชมชน เพอลดทอนหรอขจดความเดอดรอนตามหลกเมตตาธรรม เชน อาจเปนการสงเคราะหชวยเหลอในรปของตวเงน หรอวตถสงของ ซงผไดรบการสงเคราะหจะคนกลบมาหรอไมแลวแตกรณ หรอตามแตจะตกลงกน 4) เพอใหหมบาน ชมชน ทไดรบพระราชทานเงนขวญถงมแนวทางในการปฏบต จงจดใหม

๒๘

แนวทำงกำรจดท ำระเบยบกองทนแมของแผนดน ๖ หมวด ดงน

- หมวดท ๑ ขอความทวไป - หมวดท ๒ วตถประสงค - หมวดท ๓ เงนสมทบกองทนแมของแผนดน - หมวดท ๔ แนวทางการใชจายเงนกองทนแมของแผนดน - หมวดท ๕ แนวทางการบรหารกองทนแมของแผนดน

๕.๑ วาดวยสมาชกกองทน ๕.๒ วาดวยสทธและหนาทของสมาชก ๕.๓ วาดวยคณะกรรมการกองทน ๕.๔ วาดวยการประชม ๕.๕ วาดวยการด าเนนการดานการเงนและบญช

- หมวดท ๖ บทเฉพาะกาล โดยระเบยบกองทนแมของแผนดนน ไดมาจากการตกลงกนของสมาชกในหมบ าน/

ชมชน นนเอง โดยสามารถน าตวอยางของหมบานอนมาเปนแนวทางการปฏบตตามความเหมาะสมของสถานการณแตละหมบานได

กำรแลกเปลยนประสบกำรณระหวำงหมบำน/ชมชน เมอหมบาน/ชมชน ไดรบกองทนแมของแผนดนเรยบรอยแลว เหนสมควรให ศพส.จ รวมกบ

วทยากรกระบวนการ หรอผมบทบาทขบเคลอนงานกองทนแมของแผนดนในจงหวด ไดจดประชมสมมนา แลกเปลยนประสบการณการด าเนนงานใหกบทกหมบาน/ชมชน ทไดรบกองทนแมของแผนดน ประมาณ ๑ – ๒ วน เพอกอใหเกดพฒนาการด าเนนงานในหมบาน/ชมชน ดวยกน ทงนเพอใหหมบาน ชมชน เกดการพงพาและพฒนาตนเองไดตามหลกเศรษฐกจพอเพยง ดวยความสมานสามคค และบรรลวตถประสงคการจดตงกองทนแมของแผนดนอยางยงยน

๒๙

กจกรรมหลกท ๓ กำรด ำเนนงำนศนยเรยนรกองทนแมของแผนดนระดบอ ำเภอ

๑. แนวคดเรองศนยเรยนรชมชน

ควำมหมำยของศนยเรยนรชมชน

ศนยเรยนรชมชน เปนศนยกลางรวบรวมขอมลขาวสารความรของชมชนทจะน าไปสการสงเสรมกระบวนการเรยนรส าหรบประชาชน ในชมชน เปนแหลงเสรมสรางโอกาสในการเรยนร การถายทอด การแลกเปลยนประสบการณ การสบทอดภมปญญา วฒนธรรม คานยม และเอกลกษณของชมชน อกทงเปนแหลงบรการชมชนดานตาง ๆ เชน การจดกจกรรมทสอดคลองกบความตองการเรยนร ของชมชน โดยเนนการกระบวนการเรยนรเพอวถชวตของคนในชมชน เพอใหทนกบการเปลยนแปลงของสงคม กอใหเกดชมชนแหง เรยนร และมงการพฒนาแบบพงตนเอง เปนศนยฯ ของประชาชน ทด าเนนการโดยประชาชน และเพอประชาชน ทจะกอใหเกดความเขมแขงของชมชนอยางยงยน

จากความหมายขางตนจะเหนไดวา ศนยเรยนรชมชนในความคาดหวงของกรมการพฒนาชมชน ไมใชศนยฝกอบรมประจ าหมบานทรอรบการนดหมายจากวทยากรภายนอก แตจะเปนสถานทท จะสรางความผกพนระหวางคนในชมชนกบเรองราวของเขาเองเปนส าคญ

หลกกำรส ำคญของศนยเรยนรชมชน เปนแหลงเรยนรทกดาน ทกรปแบบไมเนนการเรยนการสอนในหองเรยน เปนศนยกลางทประชาชนทกคนสามารถเขามาเรยนร คนควาหาความร แลกเปลยนความรและประสบการณ รวมทงการพบปะ สงสรรค เพอสรางความเขาใจ ความรวมมอในการพฒนาตนเองและชมชนเปนศนยกลางการเรยนรตลอดชวตของประชาชน โดยประชาชนและเพอประชาชน

ภำรกจของศนยเรยนรชมชน จดใหมกจกรรมการเรยนร การถายทอด การแลกเปลยนประสบการณ ตลอดจนการสบทอดภมปญญาทองถนและการเรยนรดานตาง ๆ ของประชาชนในชมชน เปนศนยรวมของขอมล เชน ขอมล จปฐ. กชช.2ค. แหลงน า กลมอาชพ ฯลฯ รวมทงขาวสาร สาระความร ทเออตอการเรยนร เทาทนสถานการณโลก รวบรวมภมปญญาทองถน องคความรของปราชญชาวบาน องคความรทมอยกระจดกระจายในชมชน และจดการใหเปนหมวดหม มความชดเจนเปนรปธรรม ทประชาชนสามารถเขาไปสบคนศกษาและ เรยนรไดทกเวลา เปนศนยกลางในการจดการความร ทด าเนนการโดยประชาชนและเพอประชาชน เปนศนยประสานและบรณาการการท างานของทกภาคสวน ภาคประชาชน ไดแก ผน า กลม/องคกร เครอขาย ภาคเอกชน และภาคการพฒนาภาครฐ

๓๐

เปนสถานทแลกเปลยนองคความรของปราชญชาวบาน เปนสถานททมโครงสรางเปนอาคาร หรอสถานทใด ๆ กได ทมองคความร สามารถใหการเรยนรแกประชาชนทตองการความร สามารถเขาถงได

องคประกอบ

1) วธกำรกอเกด ศนยเรยนรชมชน จะเกดขนไดตองเปนความตองการของประชาชนในชมชน เพราะจะเปนสมบตของชมชน จงควรน าแนวคดเขาเวท ประชมประชาคมของหมบาน เผยแพรความคด โนมนาวสรางการยอมรบ และชใหเหนความส าคญของการมแหลงเรยนรของชมชน การจดเกบองคความร ประวตชมชน และภมปญญาของชมชนอยางเปนระบบ การแสดงขอมลขาวสารของชมชนใหไดเรยนรกนอยาง ทวถง รวมทงการจดกจกรรมการเรยนรใหสม าเสมอ โดยเรมจากการจดระเบยบแหลงเรยนรทมอยในชมชน และใหเปนไปตามก าลงทชมชนจะสามารถด าเนนการได อกทงใหมขอบเขต และลกษณะตามความเหนของชมชน

2) โครงสรำง ของศนยเรยนรชมชน ประกอบดวย * คณะกรรมกำร ประกอบดวยผแทนจากผน าชมชน กลม/องคกร เครอขาย

องคกรชมชน ปราชญชาวบาน อาสาสมคร ฯลฯ โดยมาจากการคดเลอกของชาวบานเอง และชาวบานใหการยอมรบ ซงคณะกรรมการจะรวมมอกนวางแผน และด าเนนตามแผนยทธศาสตรทไดรวมกนก าหนด เพอระดมพลงใหเกดการเรยนรและบรหารจดการในศนยเรยนรใหสามารถด าเนนการไดอยางม ประสทธภาพ * ทปรกษำ เปนภาคการพฒนาภาครฐ เชน พฒนาชมชน การศกษานอกโรงเรยน เกษตร สาธารณสข และองคกรปกครองสวนทองถน * ระเบยบขอบงคบ ซงคณะกรรมการฯ ไดจดท าขนทเปนลายลกษณอกษร เพอเปนแนวทางในการบรหารศนยฯ * สถำนท เลกใหญไมส าคญ อาจจะอยในหองของอาคาร อบต. บานผใหญบาน บานผน า บานปราชญชาวบาน ศาลาวด ใตตนไม ศาลากลางบาน ซงเปนสถานทใหพบปะ ประชม ท างานกนไดตลอดเวลา ใหเปนสถานททเปนสญลกษณของการรวมตวกน เพอการเรยนร ไมจ าเปนตองหางบประมาณมากอสรางศนยใหม * กำรบรหำรจดกำรศนยฯ คณะกรรมการฯ ทไดรบการคดเลอก มการบรหารจดการเพอใหศนยฯ สามารถบรหารจดการไดอยางเปนรปธรรม * งบประมำณ เพอพฒนาคณะกรรมการของศนยเรยนรชมชนใหสามารถท างานไดอยางมประสทธภาพ และจดซอวสด อปกรณ ทจ าเปนในการพฒนาศนยเรยนรชมชน โครงสรางทงหมดน ไมจ าเปนตองเกดขนมาครบถวนในระยะเรมแรก ขอใหศกษาเพมเตมในแนวทางการด าเนนงาน ซงอยในบทตอไป

๓๑

3) กจกรรมกำรเรยนร แบงเปน 2 ลกษณะ ดงน 3.1 สถานทจดกจกรรมเรยนร อาจด าเนนการไดทงในอาคารศนยฯ และนอกอาคารศนยฯ โดยมการจดกจกรรมการเรยนรในชมชน เชน บานปราชญชาวบาน ในไรนา เพอสาธตกจกรรมการเรยนร เชน การปลกผก การเลยงสตว ฯลฯ 3.2 กจกรรมการเรยนร ไดแก การเรยน/การสอน การจดการความรเกยวกบประวตความเปนมาของชาตพนธ ขนบประเพณ วฒนธรรม การรบความรจากปราชญชาวบาน การจดเวทประชาคมเพอการเรยนรและการตดสนใจรวมกน การเรยนรผาน E-Learning การสาธต การจดนทรรศการ การจดสมมนา อภปราย ฯลฯ

4) เนอหำสำระขำวสำรควำมร ประกอบดวย 4.1 ขอมล ไดแก ขอมล จปฐ. กชช.2ค ทะเบยนผน า กลม/องคกร ขอมลผลตภณฑชมชนทองถน อตลกษณของชมชน แผนชมชน โครงการกจกรรม ฯลฯ 4.2 ขาวสาร (สารสนเทศ) ไดแก * สารสนเทศชมชน 13 องคประกอบ ไดแก ประวตหมบาน แผนทตง ลกษณะภมประเทศ (ภมอากาศ/ฤดกาล) ลกษณะของประชากร (อตราความหนาแนน/โครงสรางประชากร) ลกษณะการประกอบอาชพของชมชน (เกษตร/อตสาหกรรม/รบจาง ฯลฯ) ผลตภณฑมวลรวมของหมบาน ผลตภณฑทนาสนใจของหมบานศลปะ/วฒนธรรม/ภมปญญาของหมบาน สถานททองเทยว/สถานทบรการ การคมนาคม(การเดนทางไปยงหมบาน) ประเพณ/เทศกาลประจ าป ทกษะ/ฝมอ/แรงงานของหมบาน อน ๆ * ขาวสารเพอชวต * ขาวสารเพอการพฒนาหมบาน 4.3 ความร ไดแก ความรดานวฒนธรรม การประกอบอาชพ/ผลตภณฑชมชน องคความรทชมชนตองการ เพอคนหาอตลกษณชมชน ความรทมอยในหมบาน ความรขาวสารจากภายนอก ขนตอนกำรด ำเนนงำนศนยเรยนรชมชน

จดเวทประชาคมเผยแพรความคด ชแจงวตถประสงค และประโยชนของศนยเรยนรชมชน สรรหาแกนน า แตงตงคณะท างานของหมบาน ส ารวจและจดท าจดเรยนร แกนน าเกบขอมลคนเกง ผร ปราชญชาวบาน ในเรองตาง ๆ แกนน าคนหา ผรทจะบอกเลาประวตของหมบานได จดท าแผนทจดเรยนรของหมบาน

ขนตอนท 1 จดเวทประชาคม เพอรบรองความเทยงตรงขององคความร ภมปญญา ประวตหมบาน และขอมล และชใหเหนความส าคญของการมศนยเรยนรชมชนเพอเกบรกษาองคความร ภมปญญา ประวตหมบาน และขอมลใหอยในสถานทททกคนในชมชนจะใชประโยชนได พรอมกบสรรหาคณะกรรมการบรหารและด าเนนการศนยเรยนรชมชน

ขนตอนท 2 จดประชมรวม แกนน า อาสาสมคร และคณะกรรมการบรหารศนยฯ เพอออกแบบการจดต งและด าเนนงานศนยเรยนรชมชน และวางแผนปฏบตการจดตงและด าเนนงานศนยเรยนรชมชน ในขนตอนนตองใหทราบไดวา

๓๒

อาคารทจะใชเปนศนยเรยนรชมชนจะใชอาคารทมอยในชมชน หรอจะกอสรางอาคารใหม ถาจะกอสรางใหม จะใชทใด มความเหมาะสมมากนอยเพยงใด ตองใชงบประมาณเทาใด จะหาเงนจากทใด ถาใชอาคารทมอยแลวจะตองปรบปรงเพอใชงานเพยงใด ตองใชงบประมาณเทาใด จะหาเงนจากทใด

ขนตอนท 3 ส ารวจแหลงงบประมาณ ศกษาระเบยบการของแหลงงบประมาณ เขยนโครงการเสนอขอรบการสนบสนน

ขนตอนท 4 สราง/ปรบปรงอาคาร แลวบรรจขอมลขาวสารความรไวในอาคาร

ขนตอนท 5 จดกจกรรมการเรยนรภายในชมชน

ขนตอนท 6 คณะกรรมการบรหารศนยก าหนดระเบยบการบรหารศนยเรยนรชมชน โดยใหมประเดนส าคญอยางนอย 2 เรอง คอ การดแลบ ารงรกษาอาคารศนยจะท าอยางไร และการใชอาคารจดกจกรรมจะตองท าอยางไร

๒. ศนยเรยนรกองทนแมของแผนดน

วตถประสงคศนยเรยนรกองทนแมของแผนดน

1) เสรมสรางใหเกดศนยการเรยนรดานการแกไขปญหายาเสพตดในพนทขนเพอเปนตวอยางในการถายทอดความร ประสบการณแกพนทอนๆ 2) สงเสรมและสนบสนนใหเกดการพฒนา แลกเปลยน และเผยแพรองคความรในการแกไขปญหายาเสพตด

เปำหมำยศนยเรยนรกองทนแมของแผนดน

เปนหมบานกองทนแมของแผนดนซงมรปแบบประสบการณการแกไขปญหายาเสพตดทสามารถเปนแบบอยางใหพนทอนไดเรยนรน าไปประยกตใชได เกดจากการมสวนรวมของคนในชมชนนนๆและมความพรอม ความสมครใจในการทจะเปนศนยเรยนร เพอการศกษาดงานในอนาคตตอไปได จ านวน 878 ศนย (อ าเภอละ ๑ ศนย)

หมบานทงหมด

หมบานกองทนแมของแผนดน

๓๓

กลไกกำรด ำเนนงำนศนยเรยนรกองทนแมของแผนดน

- คณะกรรมการขบเคลอนกองทนแมของแผนดนและเครอขายกองทนแมของแผนดนระดบอ าเภอ เปนผคดเลอกกองทนของแผนดนแมดเดนและสนบสนนการด าเนนงาน

- คณะกรรมการกองทนแมของแผนดนหมบาน เปนผด าเนนการจดตงและบรหารงานตามแนวทางทก าหนด

ลกษณะประสบกำรณ/องคควำมรของศนยเรยนรกองทนแมของแผนดน 1) ขอมลสารสนเทศของชมชน ๒) แผนผงแสดงโครงสรางคณะกรรมการกองทนแมของแผนดน และบทบาทหนาท ๓) วธการด าเนนงานกองทนแมของแผนดน/กจกรรมและวธการด าเนนกจกรรมกองทนแมของแผนดนทด าเนนการภายในชมชน เชน กระบวนการแกปญหายาเสพตดทชมชนด าเนนการ ทงดานการปองกน ปราบปราม บ าบดรกษา และการเสรมสรางความเขมแขงของกองทน ๔) ผลงานดานการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด ๕) สอการเรยนรเกยวกบยาเสพตดรปแบบตางๆ ๖) ท าเนยบวทยากรกระบวนการกองทนแมของแผนดน ๗) บคคลตนแบบดานตางๆ เชน บคคลตนแบบในการตอตายยาเสพตด ผคา ผเสพทกลบตวกลบใจเปนพลงของแผนดน ๘) จดเรยนร หรอสถานทในการเฝาระวง ปองกนกลมเสยง เชน ศนยเพอนใจวยรน ลานกฬา ลานดนตร ฯลฯ ๙) นทรรศการแสดงผลงานดานตางๆ ของกองทนแมของแผนดน ๑๐) อน ๆ

ขนตอน วธกำรด ำเนนงำนศนยเรยนรกองทนแมของแผนดน

๑) คณะกรรมการสนบสนนการขบเคลอนกองทนแมของแผนดนระดบอ าเภอ จดใหมการประชาคมเผยแพรความคด วตถประสงค และประโยชนของศนยเรยนร แกคณะกรรมการกองทนแมของแผนดนทกกองทน ๒) คณะกรรมการสนบสนนการขบเคลอนกองทนแมของแผนดนระดบอ าเภอรวมกบเครอขายกองทนแมของแผนดนระดบอ าเภอ คดเลอกหมบานกองทนแมของแผนดนทมผลการด าเนนงานแกไขปญหายาเสพตดและมความพรอมทจะเปนศนยเรยนร เพอสงเสรมใหเปนศนยเรยนรกองทนแมของแผนดนระดบอ าเภอ ทงนใหพจารณาหมบานกองทนแมของแผนดนทมศนยเรยนรชมชนอยแลวเปนล าดบแรก ๓) สรางความรความเขาใจดานการบรหารจดการศนยเรยนรกบคณะกรรมการกองทนแมของแผนดนทไดรบการคดเลอกใหเปนศนยเรยนรกองทนแมของแผนดนระดบอ าเภอ ๔) คณะกรรมการกองทนแมของแผนดนและสมาชก รวมกนคดเลอกคณะกรรมการศนยเรยนรชมชน จ านวน ตามความเหมาะสมของแตละพนท รวมทงการคดเลอกทปรกษาศนยเรยนรฯ ซงอาจเปนเจาหนาทของรฐ หรอผน าชมชนระดบต าบลกได ๕) วางแผนการด าเนนงาน จดหางบประมาณ

๓๔

๖) จดท าระเบยบศนยเรยนรกองทนแมของแผนดน ระเบยบการใหบรการบคคลภายนอกชมชน ๗) ปรบปรงอาคารสถานท ๘) สรปขอมลทวไปของหมบาน/ชมชน ๙) สรปวธการและกจกรรมด าเนนงานกองทนแมของแผนดน ๑๐) สรปผลงานในการแกไขปญหายาเสพตด ๑๑) จดท าสอและวสดอปกรณ ในการถายทอดองคความร และพฒนาสอและวสดอปกรณใหม

ประสทธภาพอยเสมอ ๑๒) บรรจขอมล ขาวสาร ความร สอตางๆ ไวในอาคาร ๑๓) พฒนาวทยากรผถายทอดองคความร ๑๔) จดใหมบคคลตนแบบ/จดเรยนรดานการปองกนและแกไขปญหายาเสพตด ๑๕) จดใหมการเพมทกษะการบรหารจดการศนยเรยนร ๑๖) ประชาสมพนธการด าเนนงานผานชองทางตางๆ

๓๔

๓๕

บรรณำนกรม

รตนะ บวสนธ. (2552). ปรชญำกำรวจย. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. วรรณ แกมเกต. (2551). วธวทยำกำรวจยทำงพฤตกรรมศำสตร. (พมพครงท 2).กรงเทพมหานคร : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ศนยวชาการสารเสพตดภาคเหนอ มหาวทยาลยเชยงใหม. นำนำสำระยำเสพตด. สบคนเมอ ๑๐ กมภาพนธ ศนยอ านวยการพลงแผนดนเอาชนะยาเสพตดแหงชาต. แผนยทธศำสตรป 2555. สบคนเมอ ๑๐ กมภาพนธ ๒๕๕๕,http://nccde.oncb.go.th/index.php?option=com_wrapper&view=wrapper& Itemid=71 ส านกงาน ป.ป.ส. (๒๕๕๕). แนวทำงพฒนำ “กองทนแมของแผนดน” สควำมยงยน.เอกสารอดส าเนา ส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด. ควำมรเกยวกบยำและสำรเสพตด. สบคนเมอ ๑๐ กมภาพนธ ๒๕๕๕, http://www1.oncb.go.th/document/p1-know05.htm ส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด. แนวทำงกำรด ำเนนกำร “กองทนแมของ แผนดน”. สบคนเมอ ๑๐ กมภาพนธ ๒๕๕๕ http://hmf-oncb.com/% ส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด.ปฏทนกองทนแมของแผนดน. สบคนเมอ ๑๐ กมภาพนธ ๒๕๕๕, http://www.kongtunmae-oncb.com/index.php ส านกงานพฒนาชมชนจงหวดสมทรปราการ. คณสมบตของหมบำน / ชมชน. สบคนเมอ ๑๐ กมภาพนธ ๒๕๕๕, http://www3.cdd.go.th/samutprakan/Menumom7.html ส านกสงเสรมและพฒนาศกยภาพชมชน กรมการพฒนาชมชน.(๒๕๕๑). คมอ..ศนยเรยนรชมชน. กรงเทพมหานคร : บรษท สภชนญค พรนตง กรป จ ากด สขบญญตแหงชาต กระทรวงสาธารณสข. ปญหายาเสพตด. สบคนเมอ ๑๐ กมภาพนธ ๒๕๕๕, http://www.nmt.ac.th/product/web/1/d5.html

๓๕

คณะผจดท ำ

ทปรกษำ

นายประภาศ บญยนด อธบดกรมการพฒนาชมชน

นางกอบแกว จนทรด รองอธบดกรมการพฒนาชมชน

นายพสนต ประทานชวโน รองอธบดกรมการพฒนาชมชน

นายนสต จนทรสมวงศ รองอธบดกรมการพฒนาชมชน

นางสาวขนฎฐา กาญจนรงษนนท นกวชาการพฒนาชมชนเชยวชาญ

คณะผจดท ำ นายนสต จนทรสมวงศ รองอธบดกรมการพฒนาชมชน

นายวสนต ถนอมทรพย ผอ านวยการกองแผนงาน

นางสาวชนมณฐ รอดบญธรรม หวหนากลมงานนโยบายและยทธศาสตร กองแผนงาน นางรชตา แยมพทธคณ นกวเคราะหนโยบายและแผนช านาญการ กองแผนงาน นายกตตทศน นาสรร นกวเคราะหนโยบายและแผนปฏบตการ กองแผนงาน นางสาวสรผกา พมพวง นกวเคราะหนโยบายและแผนปฏบตการ กองแผนงาน นางสาวถระรตน เดชคงแกว นกวเคราะหนโยบายและแผนปฏบตการ กองแผนงาน

สนบสนนขอมล

คณะท างานฝายวชาการ คณะท างานขบเคลอนพลงแผนดนเอาชนะยาเสพตด กรมการพฒนาชมชน ส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด ส านกงานพฒนาชมชนจงหวดปทมธาน ส านกงานพฒนาชมชนจงหวดสมทรปราการ

จดพมพโดย

กลมงานนโยบายและยทธศาสตร กองแผนงาน กรมการพฒนาชมชน โทร. 0-2141-6234 โทรสาร 0-2143-8917-8 http://www.plan.cdd.go.th/

๓๖

คมอ

วทยากรกระบวนการ

โครงการกองทนแมของแผนดน

ชยชนะยาเสพตดทยงยน สนองพระราชปณธาน

จดท าโดย

กองอ านวยการรกษาความมนคงภายใน

รวมกบ

ส านกงาน ป.ป.ส.

กลาวน า การตอสเพอเอาชนะยาเสพตดในอดตทผานมา เราเรมตนจากการทภาครฐเปนแกนหลกในการ

แกไขปญหาแตในการปฏบตกไมสามารถเอาชนะไดเพยงภาครฐเทานน ในระยะตอมาปญหาบางอยาง

เหมาะสมอยางยงทจะใหประชาชนเปนผรวมแกไขปญหา และหากตองการใหปญหานแกไขไดอยางยงยน

ในอนาคตจ าเปนตองใหประชาชนเปนกลไกหลกเองโดยภาครฐสนบสนนโดยเฉพาะอยางยงการปองกน

และการเฝาระวงในระดบชมชน ซงจะส าเรจไดตองใชพลงชมชนอยางมประสทธภาพจนบงเกดเปนพลง

แผนดนทแท ซงจะไดผลทมความตอเนองยาวนานมากกวากลไกใดๆ แตหนทางทจะน าแนวทางดงกลาว

ไปสเชงนโยบายไดนน กยงไมบงเกดขนจนกระทงไดมการรเรมโครงการกองทนแมของแผนดน ท าใหม

หมบาน/ชมชนจ านวนมากสามารถรกษาสภาพความเขมแขงในการเอาชนะยาเสพตดไวไดอยางยงยนใน

ระดบชมชนอยางเปนรปธรรม แตหากไมสามารถขยายชยชนะเปนพนทโดยกวางและเสรมความมนคง

เปนพนทได ฝายยาเสพตดอาจหวนกลบมาไดรบชยชนะ ความเดอดรอนของชมชนยอมเกดขนอกอยาง

หลกเลยงไมได จงจ าเปนตองเรงขยายหมบาน/ชมชนเขมแขงเอาชนะยาเสพตดอยางยงยนกองทนแม

ของแผนดนใหบรรลผลโดยเรว

“โครงการกองทนแมของแผนดน” เปนโครงการทนอมน าเอาพระบารมของสถาบน

พระมหากษตรยลงมาสชมชนเพอเปนศนยรวมใจใหเกดพลงความรกสามคคอยางสงสด ชมชนทเขารวม

โครงการจงตองมความเขาใจ ศรทธาและจงรกภกดอยางแทจรง ตลอดจนกระทงมแนวทางการปฏบตใน

การด าเนนโครงการทมเปาหมายชดเจนจนสามารถรกษาชยชนะดวยพลงของชมชนไวไดเองอยางยงยน

แมไมมภาครฐหรอปจจยภายนอกเขาไปสนบสนนในอนาคต การถายทอดความรความเขาใจในเรอง

ตางๆ จงจ าเปนตองมวทยากรกระบวนการเขาไปชแนะตอผน า/แกนน าชมชน คลายการจดการฝกอบรม

หรอเขาไปปฏบตตอชมชนโดยตรงในพนท บทบาทของวทยากรกระบวนการจงมความส าคญมากในการ

เอาชนะยาเสพตดของชาตอยางยงยนดงกลาวแลว ฉะนนผทอาสาเปนวทยากรกระบวนการกองทนแม

ของแผนดนฯ จงตองมเทคนควธการตางๆ ในการถายทอดแกกลมเปาหมายเพอใหเกดความคดเองได

ของชมชน

คมอวทยากรกระบวนการ โครงการกองทนแมของแผนดนเลมน เปนการรวบรวมเทคนควธการ

ตางๆ ทวทยากรในพนทตาง ๆ ไดเคยใชไดผลมาแลว เพอเปนแนวทางขนตนใหกบผอาสาเปนวทยากร

ใหม เพอรวมกนแกไขปญหาอนส าคญยงของชาตใหบรรลผล เปนการสรางบญกศลอนยงใหญใหกบตว

วทยากรเอง เปนการสนองคณประเทศชาตทมคายงและเปนการถวายงานท าความดแกสถาบน

พระมหากษตรยทดทสดอกทางหนงดวยการใชขดความสามารถในการเปนวทยากรของเรา

หากคมอวทยากรเลมนจะเปนประโยชนตอผทไดน าไปใชเปนแนวทางในการปฏบตไดบางไมมาก

กนอยคณะผจดท ากภมใจอยางยงแลว และขออทศบญกศลนใหแดบรรพชนไทยผกชาตและรกษาชาตใน

อดตทกพระองค ทกคน ทกทาน พวกเราผอาสาเปนวทยากรทกคนจะขออาสาท าความดเพอแผนดนเยยง

บรรพชนไทยทกโอกาสทจะกระท าได

คณะผจดท า

กนยายน ๒๕๔๙

สารบญ

หนา

กลาวน า -

ตอนท ๑ บทบาทของวทยากรในการจดการอบรมผน าแกนน าชมชน

แนวความคดในการปฏบต

แนวทางในการจดท ารางก าหนดการอบรม

ก าหนดการจดการอบรมผน าแกนน าชมชน

รายละเอยดการปฏบตตามก าหนดการ

o การลงทะเบยน

o การปฐมนเทศ

o การเสนอสอ “วซดกองทนแมของแผนดน”(อยางยอ)

o พธเปด

o การบรรยายพเศษเพอจดประกาย

o การบรรยายเรอง “ใตรมพระบารม”

o พธเปดแบบมสวนรวม

o อปรหานยธรรม

o การบรรยายเรอง “ความฝนอนสงสด”

o กจกรรมวนสถาน(Walk Rally) ความรเรองยาเสพตด

o กจกรรมแผนทความคดเรอง “ท าไมการแกไขปญหายาเสพตดของชมชนจงไมยงยน”

o การบรรยายเรอง “เกดมาท าไมและจะมชวตอยตอไปเพออะไร?”(๑)

o การบรรยายเรอง “ผน า”

o กจกรรมกลมเรอง “ผน า”

o ค าขวญผน า

o เพลง “ผน า”

o การบรรยายเรอง “เกดมาท าไมและจะมชวตอยตอไปเพออะไร?”(๒)

o การบรรยายเรอง “หลกกรรม”

o การบรรยายเรอง “ท าไมโหราศาสตรจงกลาท านายชะตาชวตของคนเราได?”

o การฝกสมาธเบองตน

o การบรรยายเรอง “ประวตศาสตรชาตไทย”

o ทบทวนทนทางสงคมของชมชนในอดต

o ทบทวนการตอสเพอเอาชนะยาเสพตดทไมไดผลในอดต

o เรยนรกระบวนการตอสเอาชนะยาเสพตดของชมชนทไดผล

o การจดท าแผนปฏบตการเอาชนะยาเสพตดของชมชน

o การจดท าแผนปฏบตการเสรมความมนคงชมชนเขมแขงเอาชนะยาเสพตด

o การจดท าแผนเฝาระวงปญหายาเสพตดของชมชน

o การบรรยายเรอง “กองทนยาเสพตดชมชน”

o การบรรยายเรอง “ปรชญาแนวคดโครงการกองทนแมของแผนดน”

o การบรรยายเรอง “แนวทางการใชเงนกองทนแมของแผนดน”

o การบรรยายเรอง “พระผเปนพลงของแผนดน”

o การบรรยายเรอง “บทวถชวตหนง”

o แนวทางการจดตงคณะกรรมการกองทนแมของแผนดน

o แนวทางการจดท าระเบยบกองทนแมของแผนดน

o กระบวนการเรยนรชมชนเขมแขงเอาชนะยาเสพตดอยางยงยนกองทนแมของแผนดน

o พธถวายงานเพอรวมสนองพระราชปณธานฯ

ตอนท ๒ บทบาทของวทยากรในการในการเขาปฏบตการในชมชน

แนวความคดในการปฏบต

ล าดบการปฏบตของวทยากรตอชมชน

ภาคผนวก

กรณศกษาบานชะไว หมท ๑ ต าบลชะไว อ าเภอไชโย จงหวดอางทอง

กรณศกษาบานจรเขนอย หมท ๒ ต าบลเกาะไร อ าเภอบานโพธ จงหวดฉะเชงเทรา

ตวอยางระเบยบกองทนแมของแผนดน

คณสมบตของผแสดงธรรม

แนวความคดในการปฏบต

โครงการกองทนแมของแผนดน เปนแนวทางในการสรางพลงความรกความสามคคใหบงเกดม

ขนในชมชนจากสงทเปนนามธรรมใหมผลออกมาเปนรปธรรมและเมอเกดขนแลวจ าเปนตองมกจกรรมท

เปนสงชวดความยงยนไดดวย วทยากรควรมบทบาทในการปฏบต ๒ แนวทางไดแก บทบาทในการเปน

วทยากรกระบวนการฝกอบรมผน าแกนน าชมชน และบทบาทในการเขาด าเนนการตอชมชนโดยตรง

ส าหรบบทบาทในการเปนวทยากรกระบวนการฝกอบรมนนเปนการปฏบตทผรบผดชอบโครงการไดน า

ผน าและราษฎรแกนน าของหมบานชมชนเปาหมายมาเขารบการอบรมในสภาพการณทวทยากรสามารถ

ควบคมการปฏบตไดทงหมด ในบทบาทนวทยากรควรด าเนนการตอกลมเปาหมายตามล าดบดงน

ล าดบแรก ปลกเราใหกลมเปาหมายซาบซงในพระบารมของสถาบนพระมหากษตรย และน า

พระราชหฤทยของลนเกลาลนกระหมอมของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาฯ

พระบรมราชนนาถ ทมตอพสกนกรไทยตงแตอดต-ปจจบน ซงไดพระราชทานบทเพลง “ความฝนอน

สงสด” ใหแกทหาร ต ารวจ พลเรอน และพสกนกรทอาสาปองกนรกษาชาตเพอเปนก าลงใจทกคน โดย

ยงไมกลาวถงน าพระหฤทยเรองยาเสพตด

ล าดบสอง ใหความรเรองสงครามยาเสพตด ผลกระทบจากการแพรระบาดของยาเสพตดทผาน

มา เพอปลกจตส านกใหตระหนกถงภยคกคามจากยาเสพตดทมผลตอสงคม ชมชน ครอบครว และภาวะ

ผน าของชมชนทกกลม รวมทงใหเหนการตอสของภาครฐและทกภาคสวนทผานมามกไมบรรลผลส าเรจ

อยางยงยนหากภาคประชาชนและชมชนไมใหความรวมมอ ยกตวอยางชมชนทไดผลยงยนในเวลาตอมา

เปนเพราะผน าสรางความรวมมอในชมชนขนได แตหากคณะผน าทเขมแขงสนสดลง เหตการณจะเปน

เชนไรตอไป

ล าดบสาม ปลกจตส านกภาวะผน าใหกลาแสดงออกและมความตองการอยางแรงกลาทจะอาสา

แกไขปญหายาเสพตดของชมชนใหบรรลผลอยางยงยนในยคสมยของตน เพอเปนคณปการแกคนรน

หลงตอไปภายหนา โดยมประเดนหลกไดแกการปลกใหเหนประโยชนอยางยงทไดเกดมาเปนมนษย และ

ยงมโอกาสทจะท าความดสรางบารมไดมากกวาคนอนซงถอเปนโชคดและวาสนาทไดรบการยอมรบให

เปนผน าหรออยในทมผน าของคนในชมชน กบใหสรางความสามคคใหเกดขนกบกลมผน าใหได หากม

อยแลวใหวทยากรเสรมความมนคงใหมากขน

ล าดบส ชใหเหนถงการแกไขหรอปองกนปญหายาเสพตดของชมชนในอดต ท าไมจงแกไขไมได

แมชมชนทเคยแกไขไดแตกไมยงยน เปนเหตเพราะมกผลกภาระใหเปนของภาครฐฝายเดยว ชมชนมง

แตจะพงพาปจจยภายนอกมากกวาการระเบดจากขางในทผน าอยากท าและปลกกระแสใหคนในชมชน

อยากท าดวย โดยมงชใหเหนความจ าเปนทตองม “กองทนยาเสพตดชมชน”

ล าดบหา ใหความรเรองกองทนยาเสพตดชมชน แนวทางการจดการกองทน ดานการระดมทน

ทรพย และ ทนทางสงคม กบการใชจายกองทนเพอการแกไขปญหา ปองกนและเฝาระวงปญหายาเสพตด

รวมทงการเฝาระวงอยางยงยนดวยระบบเศรษฐกจแบบพอเพยง

ล าดบหก น าเสนอโครงการกองทนแมของแผนดน และการปรบเปลยนจากกองทนยาเสพตด

ชมชนไปเปนกองทนแมของแผนดนชมชน..... โดยเนนความศกดสทธของเงนขวญถง ใหซาบซงถงพระ

บารมของสถานบนพระมหากษตรยทมตอการแกไขวกฤตปญหายาเสพตด มการเสนอตวอยางหมบาน/

ชมชน กองทนแมฯ ทประสบผลส าเรจ หรอมการบรรยายพเศษของสมาชกโครงการกองทนแมจากชมชน

อนๆ ทอาสาเปนวทยากรเสรม เพอใหกลมเปาหมายเกดก าลงใจ และเหนความเปนไปไดในการด าเนน

โครงการฯ กบใหมการแนะน าการปฏบตการกองทนแมฯ ในรายละเอยดรวมถงการรางระเบยบกองทนฯ

ล าดบเจด แนะน ากระบวนการเรยนรชมชนเขมแขง เอาชนะยาเสพตดยางยงยน ครงท ๑ (ขน

๑-๕) ชมชนจะสามารถเอาชนะปญหายาเสพตดขนตนไดหากสามารถขจดผคา-ผเสพเสยได

(แผนปฏบตยาเสพตด) และท าใหเกดการเสรมความมนคงในชนแรก (แผนปฏบตเสรมความมนคงฯ)

ไดดวยการมกองทนยาเสพตดของชมชนเอง

ล าดบแปด แนะน ากระบวนการเรยนรชมชนเขมแขงเอาชนะยาเสพตดอยางยงยน ครงท ๒ (ขน

๖-๗) และเมอไดพฒนากองทนยาเสพตดชมชนเปนกองทนแมของแผนดนขนแลวกจะเปนการ

เสรมสรางความมนคงตอชยชนะยาเสพตดเปนชนทสอง แลวน าเสนอการน าไปสการจดตงเครอขาย

ชมชนเขมแขงเอาชนะยาเสพตดและการพฒนาเครอขายเพอเปนการเสรมความมนคงตอการเอาชนะยา

เสพตดชนทสาม

แนวทางในการจดท ารางก าหนดการอบรม

เพอใหผเขารบการอบรมมความรและความเขาใจเปนล าดบถงการด าเนนงานโครงการกองทนแม

ของแผนดน จงใหทมวทยากรกระบวนการพจารณาจดท ารางก าหนดการปฏบตการอบรมอยางเปน

กระบวนการ โดยใหมเรองตาง ๆ อยางครบถวนดงน

๑. หวขอหลก – ไดแกเรองทผเขารบการอบรมจ าเปนตองเรยนรอยางเปนล าดบ จะละเวนไมได

ทมวทยากรจะตองปรกษาหารอรวมกนในการจดหวขอหลกทจะใหความรแกผเขารบการ

อบรมอยางเปนกระบวนการ

๒. กจกรรมเสรม – ไดแก กจกรรมหรอเรองปลกยอยทจะสนบสนนใหผเขารบการอบรม

มความเขาใจในหวขอหลกไดมากทสด ซงอาจใชความสามารถของวทยากรในการก าหนด

กจกรรมเสรมทถนดของตนเองและเหมาะสมกบผเขารบการอบรม

๓. การปฏบตประจ าวน - ไดแกการจดกจกรรมการปฏบตทเปนประจ าของผเขารบการอบรม

ในหวงเวลาทอยในระหวางรบการฝกอบรมใหสอดคลองกบการรบการเรยนรจากวทยากร ไม

ขดแยงกบกระบวนการ เชน ควรนอนเวลาใด กอนนอนจะท าอะไร ควรตนเวลาใด ตนแลว

ควรท าอะไร ควรพกเวลาใด ชวงพกควรมกจกรรมอะไร

๔. พธการ – พธกรรม – ไดแกการจดใหมพธการตาง ๆ เพอใหผเขารบการอบรมเหนวาการ

อบรมครงนมความส าคญ และพธกรรมตาง ๆ ควรจดใหมเพอใหผเขารบการอบรมเหน

ความศกดสทธ โดยเฉพาะการเกยวโยงถงสถาบนชาต ศาสนา และพระมหากษตรย ควร

ด าเนนการใหศกดสทธ

ก าหนดการ

การอบรมผน าและแกนน าชมชนโครงการกองทนแมของแผนดน

-------------

วนแรก

๐๘.๐๐-๐๘.๓๐ - ลงทะเบยน

๐๘.๓๐-๐๙.๐๐ - ปฐมนเทศ

- เสนอสอวซด “กองทนแมของแผนดน” (อยางยอ)

๐๙.๐๐-๑๐.๐๐ - พธเปด

- การบรรยายพเศษเพอจดประกาย

๑๐.๐๐-๑๐.๑๕ - พก รบประทานอาหารวาง

๑๐.๑๕-๑๒.๐๐ - การบรรยายเรอง “ใตรมพระบารม”

- พธเปดแบบมสวนรวม (อปรหานยธรรม)

- การบรรยายเรอง“ความฝนอนสงสด” (The impossible dream) ๑๒.๐๐-๑๓.๐๐ - รบประทานอาหารกลางวน(เปดเพลงบรรเลงความฝนอนสงสด)

๑๓.๐๐-๑๔.๐๐ - กจกรรมวนสถาน (Walk Rally) ๑) โทษพษภยของยาเสพตดชนดตางๆ (ใหกลาวถงตวอยางลาสด)

๒) สงครามฝนในจน

๓) สงครามยาเสพตดในประเทศไทยและการแกไขของภาครฐ

๔) ท าไมตองภาคประชาชน

๑๔.๐๐- ๑๔.๔๕ - แผนทความคด “ท าไมการแกไขปญหายาเสพตดของชมชนจงไมยงยน”

๑๔.๔๕-๑๕.๐๐ - พก รบประทานอาหารวาง

๑๕.๐๐-๑๗.๐๐ - การบรรยายเรอง “เกดมาท าไมและจะมชวตอยตอไปเพออะไร?”(๑)

- การบรรยายเรอง “ผน า”

- กจกรรมกลม

๑) ทานอาสาเปนผน าเพออะไร?

๒) ความส าเรจ (ในการน าของทาน)

๓) ความลมเหลว (ในการน าของทาน)

๔) ความแตกตางระหวางผน ากบขาราชการ

- ค าขวญผน า

- เพลง “ผน า”

(มอบการบาน : แนวทางการขจดเงอนไขในการแกไขปญหายาเสพตดทไม

ยงยนในชมชนของตวเอง)

๑๗.๐๐-๑๘.๐๐ - พกผอนอรยาบถ , ธระสวนตว

๑๘.๐๐-๑๙.๐๐ - เคารพธงชาต

- รบประทานอาหารเยน

๑๙.๐๐-๒๐.๓๐ - การบรรยายเรอง “เกดมาท าไมและจะมชวตอยตอไปเพออะไร?”(๒)

ก าเนดชวตมนษย

การท าแทง

- การบรรยายเรอง “หลกกรรม”

- การบรรยายเรอง “ท าไมโหราศาสตรจงกลาท านายชะตาชวตของคนเราได”

๒๐.๓๐-๒๑.๐๐ - การฝกสมาธเบองตน

๒๑.๐๐-๒๑.๓๐ - สรปการประชมประจ าวน

- ปดประชมประจ าวน (อปรหานยธรรม)

- สวดมนต , แผเมตตา

- เพลงสรรเสรญพระบารม

(การบาน : บตรค า สงทผน าไมอยากไดรบ)

วนทสอง

๐๕.๐๐-๐๕.๓๐ - ตนนอน , ธระสวนตว

๐๕.๓๐-๐๖.๐๐ - บรหารกาย

๐๖.๐๐-๐๗.๓๐ - การบรหารจต

๑) ทบทวนการก าเนดชวตมนษย และสาระของการมชวตอยตอไป

๒) นงสมาธ (เนนใหหยดเพอคดถงความส าเรจและความลมเหลวในอดต

กบสงทควรท าใหเปนสาระกบชวตในอนาคต)

๐๗.๓๐-๐๘.๐๐ - รบประทานอาหารเชา

๐๘.๐๐-๐๘.๓๐ - เคารพธงชาต

- การบรรยายเรอง “ประวตศาสตรชาตไทย”

(เพลงพระราชนพนธ “เราส”และเพลง“ตนตระกลไทย”)

๐๘.๓๐-๐๙.๐๐ - เปดการประชมประจ าวน (อปรหานยธรรม)

- ทบทวนการปฏบตทผานมาในวนกอน

- เพลง “ผน า”

๐๙.๐๐-๑๐.๐๐ - ทบทวนทนทางสงคมของชมชนในอดต/ทบทวนการตอสของชมชนเพอ

เอาชนะยาเสพตดของอดต

๑) การตอสทไดผล

๒) การตอสทไมไดผล

๑๐.๐๐-๑๐.๑๕ - พก รบประทานอาหารวาง

๑๐.๑๕-๑๒.๐๐ - การจดท ารางแผนปฏบตการเอาชนะยาเสพตดของชมชน

- การจดท ารางแผนปฏบตการเสรมความมนคงชมชนเขมแขงเอาชนะยาเสพตด

- การจดท ารางแผนเฝาระวงปญหายาเสพตดของชมชน

๑๒.๐๐-๑๓.๐๐ - รบประทานอาหารกลางวน

๑๓.๐๐-๑๔.๐๐ - การบรรยายเรอง“กองทนยาเสพตดชมชน”

๑๔.๐๐–๑๕.๐๐ - การบรรยายเรอง “ปรชญาแนวคดโครงการกองทนแมของแผนดน”

๑๕.๐๐-๑๕.๑๕ - พก รบประทานอาหารวาง

๑๕.๑๕-๑๖.๐๐ - การบรรยายเรอง “แนวทางการใชเงนกองทนแมของแผนดน”

แนวทางการใชเพอตอบสนองแผนตางๆของชมชนในการเอาชนะ

ยาเสพตด

แนวทางการใชกองทนเพอรกษาหลกอปรหานยธรรม

๑๖.๐๐-๑๗.๐๐ - น าเสนอสอ VCD ตวอยางชมชนกองทนแมฯ (๑) - การบรรยายพเศษโดยสมาชกโครงการกองทนแมฯจากหมบาน/ชมชนท

ประสบความส าเรจ หรอศกษากรณตวอยาง (Shopping Idea) ๑๗.๐๐-๑๘.๐๐ - พกผอนอรยาบถ , ธระสวนตว

๑๘.๐๐-๑๙.๐๐ - เคารพธงชาต

- รบประทานอาหารเยน

๑๙.๐๐-๑๙.๓๐ - น าเสนอสอ VCD “ตวอยางชมชนกองทนแมฯ (๒)

๑๙.๓๐-๒๐.๑๕ - การบรรยายเรอง “พระผเปนพลงของแผนดน”และ “พระคพระบารม”

๒๐.๑๕-๒๐.๓๐ - นงสมาธ (หยดเพอคดถวายงานรวมสนองพระราชปณธานฯ)

๒๐.๓๐-๒๑.๐๐ - พธเทยน

๒๑.๐๐-๒๑.๓๐ - สรปการประชมประจ าวน

- ปดการประชมประจ าวน (อปรหานยธรรม)

- มอบการบาน :

๑) เมอกลบไปถงหมบาน/ชมชนแลวเราจะท าอะไรบาง ?

๒) จดท ารางแผนปฏบตการกองทนแมของแผนดนชมชน

- สวดมนต-แผเมตตา

- เพลงสรรเสรญพระบารม

วนทสาม

๐๕.๐๐-๐๕.๓๐ - ตนนอน , ธระสวนตว

๐๕.๓๐-๐๖.๐๐ - บรหารกาย

๐๖.๐๐-๐๗.๓๐ - บรหารจต

๑) บทวถชวตหนง

๒) คณธรรมของผน า (ธรรมโลกบาล ๒)

๓) นงสมาธ

๐๗.๓๐-๐๘.๐๐ - รบประทานอาหารเชา

๐๘.๐๐-๐๙.๐๐ - เคารพธงชาต

- เปดประชมประจ าวน (อปรหานยธรรม)

- ทบทวนการปฏบตในวนกอน

- น าเสนอสอ VCD

๑) รรกสามคค

๒) ปดทองหลงพระ

๓) พระบรมราโชวาทเมอ ๙ มถนายน ๒๕๔๙

(เสดจออก ณ สหบญชร พระทนงอนนตสมาคม)

๐๙.๐๐-๑๐.๐๐ - การบรรยายเรอง “แนวทางการจดตงคณะกรรมการกองทนแมของแผนดน”

- การบรรยายเรอง “แนวทางการจดท าระเบยบกองทนแมของแผนดน”

๑๐.๐๐-๑๐.๑๕ - พก รบประทานอาหารวาง

๑๐.๑๕-๑๑.๐๐ - การบรรยายเรอง “สรปแนวทางการปฏบตทตองด าเนนการเมอกลบไปยง

ชมชนแลว

- จดท ารางแผนปฏบตการโครงการกองทนแมของแผนดน

(เมอกลบไปถงชมชนแลวจะท าอะไรบางทงชมชนทยงไมไดรบพระราชทาน

และชมชนทไดรบพระราชทานแลวจะท าอยางไรตอไป)

๑๑.๐๐-๑๒.๐๐ - การบรรยายเรอง “กระบวนการเรยนรชมชนเขมแขงเอาชนะยาเสพตดอยาง

ยงยนกองทนแมของแผนดน”(๑)

๑๒.๐๐-๑๓.๐๐ - รบประทานอาหารกลางวน

๑๓.๐๐-๑๔.๐๐ - การบรรยายเรอง “กระบวนการเรยนรชมชนเขมแขงเอาชนะยาเสพตดอยาง

ยงยนกองทนแมของแผนดน”(๒)

๑๔.๐๐-๑๕.๐๐ - พธถวายงานเพอรวมสนองพระราชปณธานฯ

- พธปด

- เพลง “ความฝนอนสงสด”

- เพลง “สรรเสรญพระบารม”

หมายเหต :

๑) ก าหนดการนอาจเปลยนแปลงไดตามความเหมาะสม

๒) กจกรรมทเกยวของกบศาสนาใหวทยากรมการปฏบตอยางเหมาะสมกบศาสนาอนๆ ดวย

การลงทะเบยน

แนวคดหลกการ

การลงทะเบยนเปนจดแรกทผเขารบการอบรมมารายงานตวกบกองอ านวยการการอบรม จง

นบเปนจดส าคญทวทยากรจะท าใหการรายงานตวเพอลงทะเบยนของผเขารบการอบรมเปนการรบแบบ

ขอมลขนแรก และปฏบตการจตวทยาใหเกดความตนตวในการเขารบการอบรมดวย

เทคนควธการ

๑. ใหกองอ านวยการอบรมจดโตะหมบชาเตรยมตงพระบรมสาทสลกษณหรอพระบรมฉายา

ลกษณของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถ ณ บรเวณท

เหมาะสมของหองประชม แลวจดเจาหนาทใหการแนะน าในการถวายความเคารพกอนไปยงโตะ

ลงทะเบยน

๒. ใหเจาหนาทรบลงทะเบยนรบรายงานตวตามแบบลงทะเบยนทก าหนด โดยมการซกถาม

ขอมลเพอใหก าลงใจ และทาทายใหพยามเรยนรแนวทางปฏบตทเหมาะสมดวยการจดการกองทนแม

ตอไป

๓. จดวทยากรประชาสมพนธตอนรบดวยความยมแยมแจมใส โดยใหเปดเพลงเกยวกบสถาบน

พระมหากษตรยเพอสรางบรรยากาศ เชน เพลงของขวญจากกอนดน , ตนไมของพอ ฯลฯ

แบบลงทะเบยน ผเขารบการอบรมโครงการกองทนแมของแผนดน

ล าดบ

ชอ - สกล

หมบาน/ชมชน

ต าแหนง

ในกองทน

ต าแหนง

ในชมชน

ความรเรองกองทนแม

กจกรรมสมทบ

กองทนทส าคญ

กจกรรมใชจาย

กองทนทส าคญ

ยอดเงน

คงเหลอ

มาก

ปานกลาง

นอย

การปฐมนเทศ

แนวคดหลกการ

การปฐมนเทศ เปนการรบฟงการชแจงจากกองอ านวยการอบรมอยางเปนทางการครงแรกของ

ผเขารบการอบรม จงควรใหเปนการสรางความเขาใจในการจดอบรมไมใหเกดความแคลงใจในเรอง

ตางๆ โดยเฉพาะทางดานธรการและการปฏบตประจ าวนในระหวางการอบรม รวมทงก าหนดขอตกลง

ตางๆ

เทคนควธการ

๑. ขอความรวมมอในการเขารบการอบรมใหเตมหลกสตรดวยหนาทและความรบผดชอบของ

ผน า “ คนทงหมบานรอการกลบไปของทานอย ”

๒. ปฏบตดานจตวทยาใหพยายามรบหลกเกณฑ และใหการเขารบการอบรมตามโครงการน

ถอเปนความส าคญยงครงหนงในชวต

๓. ชแจงใหทราบเฉพาะก าหนดพธเปด – พธปด และระเบยบการปฏบตประจ าวน

๔. ใชขอมลทไดรบจากแบบลงทะเบยนมาชแจงใหผเขารบการอบรมเกดความตนตวในการรบ

ความรใหมากทสด โดยเฉพาะขอมลทแจกแจงแลววา สวนใหญยงมความรความเขาใจเกยวกบเรอง

กองทนแมของแผนดนนอยมาก แสดงวา สวนใหญอยากเรยนรจงขอความรวมมอจากผมความรแลวให

ความรวมมอ และใหเกดการเรยนรเพมเตม และเตรยมเปนทปรกษาใหกบผเขารบการอบรมอนดวยซง

จะเปนประโยชนอยางมาก

๕. ใหชแจงการเดนผานโตะหมบชาทตงพระบรมฉายาลกษณ ฯ หรอ พระบรมสาทสลกษณ ฯ

กอนเขา-ออกหองประชมหรอหองอบรมใหทกคนถวายความเคารพทกครงดวย

๖. ใหวทยากรชแจงการจดโตะหมบชาทถกตองในโอกาสตาง ๆ และท าการฝกซอมวธการถวาย

ความเคารพทถกตองใหกบผเขารบการอบรมดวย

การเสนอสอวซดกองทนแม ( อยางยอ )

แนวคดหลกการ

การน าเสนอสอวซดกองทนแม ( อยางยอ ) ซงมความยาวประมาณ ๗ นาท จะท าใหผเขารบ

การอบรมเกดความสนใจอยางมากและอยากเรยนรในรายละเอยดมากยงขน วทยากรตองเราใหเกด

ความรสกสนใจทจะเรยนรใหไดมากทสด

เทคนควธการ

๑. ปจว. ใหเขาใจวาท าไมตองกองทนแมของแผนดน ในการแกไขและปองกนปญหายาเสพ

ตด กองทนแมของแผนดนเปนอยางไร? และท าอยางไรหมบานจงจะสมควรไดรบกองทนแมของ

แผนดน และหากหมบาน/ชมชนของทานไดรบแลวจะจดการอยางไรตอไป ?

๒. ใหหยดภาพ ( PAUSE ) เพออธบายประกอบสนๆเกยวกบหวขอส าคญทกรรมการกองทน

แมจะตองศกษาใหละเอยดตอไป เชน ในจงหวะทกลาวถงเงนขวญถง , แนวทางแหงศรทธา , แนวทาง

แหงปญญา , ชยชนะยาเสพตดทยงยน , รวมสนองพระราชปณธานฯ เปนตน

พธเปด

แนวคดหลกการ

การจดใหมพธเปดอยางเปนทางการนนนบเปนเกยรตแกผเขารบการอบรม ซงมกเชญผม

ความส าคญในสงคม หรอมต าแหนงส าคญทางราชการมาเปนประธาน จงท าใหการอบรมดม

ความส าคญมากขน วทยากรจงควรเชอมโยงความส าคญนใหเขาถงจตใจของผเขารบการอบรมดวยทก

ขนตอน

เทคนควธการ

๑. ใหวทยากรเปนพธกรกลาวน าเขาพธเปด โดยล าดบขอมลจากการลงทะเบยน มาจนถงการ

ไดรบโครงการกองทนแมของแผนดนโดยสรปจากการเสนอสอวซด เปาหมายผฟงในการกลาวทงหมด

นนคอผเขารบการอบรมเปนหลก ใหผเขารบการอบรมมความรสกทดและเขาใจในวตถประสงคใน

ขนตน แลวจงเรยนเชญประธานประกอบพธ

๒. ค ากลาวรายงาน และค ากลาวของประธาน วทยากรควรเปนผรางเองหรอมสวนรวมในการ

รางเพอใหสอดคลองกนเปนกระบวนการ เพอเปนการปฏบตการจตวทยาตอกลมเปาหมายไปดวย

โดยใหทราบในสงทควรทราบกอนเทานน

๓. ใหตงโตะหมบชาพระบรมฉายาลกษณสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถ อก ๑ ชด

วางตอจากสถาบนชาต ศาสนา พระมหากษตรย เพอใหประธานเปดกรวยดอกไม ถวายราชสกการะ

อญเชญพระบารมมาสพธกอนกลาวกลาวเปดเมอเปดกรวยใหเปดเพลงสรรเสรญพระบารม แลวเชญ

ผเขารวมพธทงหมดรองเพลงสรรเสรญพระบารมโดยพรอมกน

ล าดบพธเปด

ประธานเดนทางมาถง

-ผอ านวยการอบรมเรยนเชญประธานนง ณ ทซงจดไว

-พธกรกลาวน าและเรยนเชญประธานประกอบพธ

-ประธานจดธป-เทยนบชาพระรตนตรย แสดงการเคารพธงชาต และถวายความเคารพพระ

บรมฉายาลกษณพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

-ประธานถวายความเคารพพระบรมฉายาลกษณพระบาทสมเดจพระนางเจาฯ

พระบรมราชนนาถ และเปดกรวยดอกไมสดถวายเครองราชสกการะ แลวถวายความเคารพอกครงหนง

-บรรเลงเพลงสรรเสรญพระบารม (ผรวมพธรองเพลงพรอมกน)

-ประธานใหโอวาทและกลาวเปดการอบรม

-บรรเลงเพลงมหาฤกษ

.....เสรจพธ....

การบรรยายพเศษเพอจดประกาย

แนวคดหลกการ

การบรรยายพเศษโดยประธานในพธเปด หลงจากท าพธเปดแลว เพอใหประธานฯมโอกาส

ปราศรยกบผเขารบการอบรมโดยอสระเพอท าใหวทยากรทราบทาท และนโยบายของผใหญทมาเปน

ประธาน ตอโครงการกองทนแมของแผนดน

เทคนควธการ

ใหวทยากรจบประเดนส าคญทประธานกลาวกบผเขารบการอบรมเพอน าไปเชอมโยงกบหวขอท

ท าการอบรมใหความรตอไป

การบรรยายเรอง “ใตรมพระบารม”

แนวคดหลกการ

“บคคลยอมตองมทพงทระลก” เปนด ารสของพระพทธองคชานานมาแลว ซงเปนจรงเสมอ

คนทมทพงทระลกจะมพลงในการกระท าการสงใดไดมากกวา จากการทโครงการกองทนแมของแผนดน

เปนโครงการทไดเชอมโยงความจงรกภกดคอ สถาบนกษตรยลงไปเปนศนยรวมดวงใจ เพอกอใหเกด

พลงแหงความสามคคในชมชน วทยากรจงจ าเปนตองใหความรเพอสรางแนวคด ใหผเขารบการอบรม

จนยนยนไดวาเขามความจงรกภกดตอสถาบนกษตรยเชนเดยวกบเรา(วทยากร)ใหได เพอน าไปสการ

รวมพลงท าความดรวมสนองพระราชปณธาน ในชมชนตอไป

เทคนควธการ

๑. เสนอสอวซดวนเสยงปนแตก และวนคนสเหยา โดยยอเพอใหเหนถงพระบารมทแกปญหา

ความขดแยงดานลทธอดมการณตงแตในอดต

๒. เสนอเรองพระธาตพนมลมกบประเทศไทยจะลมตามทฤษฎโดมโน แตกสามารถรอดพน

ไดดวยพระบารมในหลวง พระธาตพนมไดตระหงานขนอกครง พรอมกบผทเคยตอสกนกลบมาเปนผ

รวมพฒนาชาตไทย เปนประเทศเดยวในโลกทสามารถแกไขปญหาความขดแยงดานลทธอดมการณได

โดยสนตวธ

๓. เสนอสอในหลวงกบคนไทยศาสนาตางๆ โดยชใหเหนพระราชหฤทยในการทรงเปนองค

ศาสนปถมภกตอทกศาสนา พรอมมพระราชด ารสพระบรมราโชวาทจ านวนมากเปนทพงทา งจตใจ

ใหกบประชาชน โดยทงหมดสวนใหญทสอนประชาชนเทยบเคยงมาจากหลกศาสนาไดทงสน ให

วทยากรยกตวอยางเปรยบเทยบพระราชด ารสบางตอนกบหลกศาสนาตาง ๆ โดยอาจใชสอประกอบ

ไดแก “ขอคดในการใชชวตของในหลวง” หรอ “แผนทชวตของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว”

๔. เสนอสอในหลวงกบเหตการณรายๆในบานเมอง ไดแก เหตการณพฤษภาทมฬ การก

วกฤตเศรษฐกจดวยแนวคดเศรษฐกจพอเพยง และการผาวกฤตการเมองป ๔๙ ดวยทรงพระราชทาน

พระราชด ารสแกคณะผพพากษา ณ พระราชวงไกลกงวล

๕. เสนอสอวซดในหลวงเสดจออก ณ สหบญชร พระทนงอนนตสมาคม เมอ ๙ ม.ย. ๔๙ ทรง

ตองการใหคนไทยรวมใจกนอยางเหนยวแนน “...เมอเหนแลวท าใหขาพเจามก าลงใจมากยงขน...”

ใหวทยากรเราใหผเขารบการอบรมตองการท างานความดเพอรวมสนองพระราชปณธานแดในหลวงของ

เรา

“...สถาบนพระมหากษตรยไทย

ยามทบานเมองเขาสสงครามกทรงเปนจอมทพ

ยามบานเมองเขาสภาวะสงบกทรงเปนศนยรวมใจในการพฒนาประเทศ

และเมอบานเมองเขาสภาวะวกฤตคราใดกทรงลงมาเปนศนยรวมใจในการแกไข

วกฤตปญหา นน ๆ ทกครงไป ไมเคยทอดทงประชาชนของพระองคเลย

ไมวาในยคใดสมยใด...” เราจะขอเทดทนสถาบนนไวยงชวต

พธเปดแบบมสวนรวม

แนวคดหลกการ

เพอใหผเขารบการอบรมเปลยนความรสกจากการเขารบการอบรมเปนการประชมแบบมสวน

รวม ในรปแบบการประชมเชงปฏบตการมากกวา เพอใหพรอมเสนอขอแลกเปลยนความคดเหนกน

ตอไป

เทคนควธการ

๑. ใหน าเสนอหลกอปรหานยธรรม เปนตวชวดชมชนเขมแขงตามปรชญาตะวนออก โดยชแจง

ทมาและความหมายแตละขอโดยสงเขป และชใหเกดการยอมรบโดยทวกน และขอความเหนจากท

ประชมใหเปนสญลกษณ ในการเปดและปดประชมประจ าวน

๒. วทยากรน ากลาวอปรหานยธรรม สวดมนต (พทธ) และใหท าสมาธประมาณ ๑ นาท ใน

ระหวางท าสมาธใหวทยากรพดใหขอคดวา “...เวทนเปนเวทของชมชนเขมแขง หรอองคกรชมชน

เขมแขง การมารวมประชมกนในวนนกเพอจะรวมใจกนบ าเพญประโยชนเพอชมชนเทานน ผใดตองการ

เอาชนะผอนในทประชมน ขอไดโปรดลกออกจากทประชมไปได ณ โอกาสน ในทประชมนจะมแตผ

ชนะเทานนไมมผแพเลย ขอใหทกคนไดเตรยมใจทจะน าเสนอแตสงทด สงทเปนประโยชนตอชมชนหรอ

องคกรของเราตอไป.....”

๓. เชญผอาวโสทสดออกมากลาวเปดประชม โดยกอนออกมาใหวทยากรกลาวเรากบทประชม

ในท านองวา “...ใครกตามทอาศยอยทนนานทสดเขายอมไดรบประโยชนจากทนมากทสด.. ผทไดรบ

ประโยชนจากทนมากทสด ยอมรกแผนดนนหรอชมชนนหรอองคกรนมากทสด และผทรกแผนดนน

ชมชนนหรอองคกรนมากทสด ค าพดของเขาตอแผนดนตรงนตอชมชนนหรอตอองคกรน ยอมเปน

ค าพดทศกดสทธทสดดวย...” ถามทประชมวาเหนดวยหรอไม? หากเหนดวยตามล าดบแลว จงขอเรยน

เชญผทมอาวโสในทประชมนมากทสดมาเปนผกลาวเปดการประชมตอไป

๔. หลงจากผอาวโสกลาวเปดการประชมแลวใหทกคนเคารพประธานผอาวโส ประธานรบการ

เคารพแลวจงใหทกคนเคารพซงกนและกนตามหลกอปรหานยธรรม ขอ ๔

๕. เชญชวนใหน าไปใชเปนวฒนธรรมในการประชมของแตละชมชนทกครงตอจากนไป เพราะ

ไดอานสงสจากหลกอปรหานยธรรม

อปรหานยธรรม ธรรมอนเปนทตงแหงความไมเสอม

หากหมบานใดชมชนใดหรอองคกรใดสามารถปฏบตไดตามน

ยอมเปนประโยชนตอหมบานนนชมชนนนหรอองคกรนน แตเพยงฝายเดยวไมมโทษเลย

-----------------------

ขอ ๑ สมาชกรวมประชมกนเปนนตย ขอ ๒ สมาชกหมนเรมประชมและเลกประชมพรอมกน ท ากจทพงกระท า โดยพรอมเพรยงกน ขอ ๓ สมาชกยอมรบมตสวนใหญของทประชมในการแกไขปญหา ขอ ๔ สมาชกใหการยอมรบและเคารพผอาวโส ขอ ๕ สมาชกใหการสงเคราะหและชวยเหลอผดอยโอกาสในสงคม ( เชนเดก สตร คนชรา คนพการ และคนทยากจนกวา ) ขอ ๖ สมาชกสงเสรมและรกษาวฒนธรรมประเพณทดงาม ขอ ๗ สมาชกชวยกนท านบ ารงพระศาสนา

**** ใหวทยากรบรรยายความเปนมาของอปรหานยธรรมแตโดยสรป เพอใหเกดความศรทธาตอ

หลกธรรมบทน วาไดเคยคมครองแควนวชชซงกษตรยลจฉวปกครองกนมาชานาน ตอเมอพวกเขาได

ละทงอปรหานยธรรม โดยการสอเสยดของวสสการพราหมณ แควนวชชกถกท าลายยอยยบ ประเทศ

ไทยกไดใชหลกธรรมนคมครองประเทศมาชานาน จนเมอรชกาลท ๖ ไดใหประกาศวาผใดสามารถ

ประพนธบทกวทจะท าใหเกดความสามคคของคนในชาตไดจะพระราชทานรางวลให ครงนนนายชต

บรทต จงไดแตงเรองสามคคเภทค าฉนทขนรบพระราชทานรางวล ซงไดกลาวถงอปรหานยธรรมวาเปน

ธรรมคมครองประเทศไดเสมอ ไมวาจะเปนประเทศชาต ประเทศต าบล หรอประเทศหมบานกตาม

*** ใหอธบายค าแปลของบทใหพรของพระในสวนของ “อภวาทนสลจสนจจง วฑฒา ปจายโน จตตาโร

ธมมา วฑฒณต อาย วณโณ สขง พลง ” วายงมความหมายสนบสนนหลกอปรหานยธรรมขอ ๔ เลย

ซงแปลวาพรทงสประการ คอ อาย วรรณะ สขะ และ พละ ยอมประสบแกผทมปกตกราบไหวและ

เคารพตอผใหญอยเปนนจ.... แลวจงอธบายอานสงสของขออน ๆ อกใหเกดความยอมรบดวยศรทธา

การบรรยายเรอง”ความฝนอนสงสด”

(The impossible dream)

แนวคดหลกการ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงมความประทบพระราชหฤทยอยางยงตอบทประพนธของ

ทานผหญงมณรตน บนนาค ในเรองความฝนอนสงสดทประพนธขนจากการทสมเดจพระนางเจาฯพระ

บรมราชนาถ ไดทรงพระสบนถงสมเดจพระนเรศวรมหาราช ทยงทรงหวงประเทศชาต และเมอตน

บรรทมแลวทงสองพระองคกไดทรงทอดพระเนตรเหนองคสมเดจพระนเรศวรทขอฝากใหดแล

ประเทศชาตสบไป พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจงไดพระราชทานเพลงนใหกบทหาร ต ารวจ พลเรอน

และแกพสกนกรทกคนผอาสาเปนพลงในการแกไขวกฤตปญหาของชาต การด าเนนการกองทนแมของ

แผนดนใหประสบผลส าเรจจงเปนเสมอนชวยกนท าให Impossible dream เปน Possible dream ได

และเรากสามารถมองเหนความส าเรจไดแลว มหมบานชมชนจ านวนมากก าลงพฒนาไปสความพอเพยง

แลว หากทกคนพยายามชวยกน ความฝนอนสงสดของลนเกลาฯ ทงสองพระองคกจะเปนจรงขนมาได

จงควรใชเพลงความฝนอนสงสด เปนเพลงประจ าโครงการกองทนแมของแผนดนตอไป

เทคนควธการ

๑. เมอท าพธเปดแบบมสวนรวมตามหลกอปรหานยธรรมแลว ใหวทยากรชแจงความเปนมา

ของเพลงความฝนอนสงสดทนท และเราใหเกดความศรทธาตอพระราชปณธานอนแนวแนของ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถ ซงมตวอยางทชใหเหนได

มากมาย ทรงท างานตลอด ๖๐ ปครองราชย เพอใครกนเลา? พระองคทรงเปนคนเหนอโลกโดยแท

๒. อธบายความหมายของเนอเพลงแตละวรรค และเราใหพรอมใจกนรวมสนองพระราช

ปณธานอยางสดก าลงเทาทแตละคนจะท าได

๓. รวมกนรองเพลงความฝนอนสงสด (ยน)

๔. ทานจะรวมสนองพระราชปณธาน ฯ ดวยวธการใด เรองใดไดบาง

ทมาความฝนอนสงสด

ยอนกลบไปเมอวนท ๒๕ มกราคม ๒๕๑๕ เมอพระบาทสมเดจพระเจาอยหว และสมเดจพระ

นางเจาฯพระบรมราชนนาถ ไดเสดจฯ ไปในงานพระราชพธสกการะดวงวญญาณสมเดจพระนเรศวร

มหาราชท ต าบลแมอาย อ าเภอเชยงดาว จงหวดเชยงใหม คนนนพระองคทานไดประทบแรม ณ พระ

ต าหนกภพงคราชนเวศน กอนรงสวาง สมเดจพระราชน ไดทรงสบนนมตวา สมเดจพระนเรศวร

มหาราชไดเสดจฯ มาปรากฏพระองคขนทหนาพระแทนบรรทม ในฉลองพระองคทรงเครองออกศกได

มกระแสพระด ารส กบสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถวา พระองคทานปจจบนน ดวงพระ

วญญาณยงอยในประเทศไทยเพราะทรงเปนหวงบานเมองยงไมไดไปประสตใหม ณ ทใดเลย และทมา

ปรากฏในสบนนมตน กเพอจะทรงเตอนวา ในอนาคตตอจากนไปบานเมองไทยจะประสบกบความ

วนวายยงยาก ขอใหสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถทรงเปนก าลงพระทยถวาย แด

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวองคปจจบน เพอทจะไดทรงน าประชาชนและชาตไทยฝาฟนอปสรรคทง

ปวง ใหผานพนไปได ในพระสบนนมตนน สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถวา พระองคทรง

สะดงพระองคตนจากทบรรทมกยงทรงทอดพระเนตรเหน องคสมเดจพระนเรศวรมหาราชปรากฏอยจง

ทรงปลกพระบรรทมพระบาทสมเดจพระเจาอยหว สมเดจพระนเรศวรมหาราชกทรงปรากฏใหทงสอง

พระองคทอดพระเนตรเหนชวคร กเสดจฯ ไป เมอทงสองพระองคไดทรงถวายบงคมแลวโดยตามพระ

ราชเสาวนยนนมความประสงคทจะแสดงความนยม สงเสรมคนดใหมก าลงใจท างานเพออดมคต เพอ

ประเทศชาต ในการนทานผหญงมณรตน บนนาคไดแตงบทกลอนตามพระราชเสาวนยโดยอาศยแรง

บนดาลใจจากการสงเกตพระราชอธยาศย พระราชจรยาวตร ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรง

ประพฤตปฏบต อยทกเมอเชอวนไมเสอมคลาย ซงเมอสมเดจพระนางเจาฯไดทอดพระเนตรแลว กทรง

พอพระราชหฤทยและโปรดใหพมพบทกลอนนลงในกระดาษการดแผนเลกๆ พระราชทานขาราชการ

ทหาร ต ารวจ พลเรอน และผท างานเพอประเทศชาต เตอนสตมใหทอถอยในการท าความด เพราะ

บานเมองขณะนนยงอลเวง นาเปนหวงอนาคตของประเทศชาตตอมา สมเดจพระนางเจาฯ

พระบรมราชนนาถ ไดกราบบงคมทลขอใหพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงพระราชนพนธท านองเพอ

พระราชทานประกอบบทกลอนดงกลาว พระบาทสมเดจพระเจาอยหวจงทรงพระราชนพนธท านองขน

ตามค ากราบบงคมทล และกลายมาเปนเพลงพระราชนพนธ"ความฝนอนสงสด" ดงทเราไดยนไดฟงกน

ในทกวนน และไดพมพเพลงพระราชนพนธน พระราชทานแก ขาราชการทหาร ต ารวจ พลเรอน ทออก

ปฏบตหนาทปองกนอธปไตยของชาตโดยทวหนา และไดโปรดเกลาฯ ใหคณทนงศกด ภกดเทวา และ

คณจนตนา สขสถตยรองเพลงน สอนใหแกขาราชการทหาร ต ารวจ และพลเรอน เปนครงแรกทต าหนก

ภพงคราชนเวศนกอนทจะแพรหลายไปทวประเทศ เพลงนสะทอนและใหก าลงใจแกคนทก าลงปฏบต

หนาทเพอชาตในลกษณะของการปดทองหลงพระ ซงคนเหลานเองทมความจงรกภกดและพรอมจะพล

กายถวายชวตเพอชาตของเราโดยทไมหวงผลตอบแทนแตอยางใด

ความฝนอนสงสด

ท านอง พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช

ค ารอง ทานผหญงมณรตน บนนาค

ขอฝนใฝ ในฝนอนเหลอเชอ To dream the impossible dream

ขอสศกทกเมอ ไมหวนไหว To fight the unbeatable foe

ขอทนทกข รกโรมโหมกายใจ To bear with unbearable sorrow

ขอฝาฟน ผองภยดวยใจทะนง To run where the brave dare not go

จะแนวแน แกไขในสงผด To right the unrightable wrong

จะรกชาต จนชวตเปนผยผง To love pure and chaste from afar

จะยอมตาย หมายใหเกยรตด ารง To try when your arms are too weary

จะปดทอง หลงองคพระปฏมา To reach the unreachable star

ไมทอถอย คอยสรางสงทควร This is my quest

ไมเรรวน พะวาพะวงคดกงขา To follow that star

ไมเคองแคน นอยใจ ในโชคชะตา No matter how hopeless

ไมเสยดาย ชวา ถาสนไป No matter how far

นคอ ปณธานทหาญมง To fight for the right

หมายผดงยตธรรม อนสดใส Without question or pause

ถงทนทกข ทรมาน นานเทาใด To be willing to march into Hell

ยงมนใจรกชาต องอาจครน For a heavenly cause

โลกมนษย ยอมจะด กวานแน And I know if I'll only be true

เพราะมผไมยอมแพ แมถกหยน To this glorious quest

คงยนหยด สไป ใฝประจญ That my heart will lie peaceful and calm

ยอมอาสญ กเพราะปอง เทอดผองไทย

The Impossible Dream

Theme From: Man of La Mancha (1972)

Star: Peter O’Toole and Sophia Loren

Music: Mitch Leigh

Lyrics: Joe Darion

When I'm laid to my rest

And the world will be better for this

That one man, scorned and covered with scars

Still strove with his last ounce of courage

To reach the unreachable star

To fight the unbeatable foe

To bear with unbearable sorrow

To run where the brave dare not go

To right the unrightable wrong

To love pure and chaste from afar

To try when your arms are too weary

To reach the unreachable star

This is my quest

To follow that star

No matter how hopeless

No matter how far

To fight for the right

Without question or pause

To be willing to march into Hell

For a heavenly cause

And I know if I'll only be true

To this glorious quest

That my heart will lie peaceful and calm

When I'm laid to my rest

And the world will be better for this

That one man, scorned and covered with scars

Still strove with his last ounce of courage

To reach -the unreachable star.....

1

วทยากรกระบวนการกบ 9 ขนตอนสชมชนเขมแขง

ประสบการณจากการแกไขปญหายาเสพตดในภาคตะวนออก การแกไขปญหายาเสพตดทผาน ๆ มา หนวยงานราชการซงมหนาทมกมขอจากด

ในการเขาถงขอมลอนจาเปนไมวาจะเปนขอมลเกยวกบผเสพ ผคา และรปแบบพฤตกรรมทเกยวของ สงผลใหการดาเนนงานแกไขปญหาทาไดไมเตมท ขณะเดยวกนผลของการจบกมผคาและผเสพจานวนมากนอกจากจะทาใหนกโทษลนเรอนจาแลว ยงมผคารายใหม ๆ เกดขนอยเสมอ เชน เมอผคายาเสพตดถกจบ คนในครอบครวซงตองดนรนหาเงนมาตอสคดและเลยงดลก ๆ หลายรายกหนไปเปนผคาตอเพราะรจกเสนสายในวงการอยแลว และยงมผเสพหลายรายซงไมสามารถซอยาจากผคารายเดมไดจงตองดนรนนาเขาจากแหลงอนและทสดกกลายเปนผคารายยอยเสยเอง

จากอปสรรคตาง ๆ ทผานมา ทาใหมการทบทวนมาตรการจดการกบปญหาใหมใหมประสทธภาพยงขน โดยมแนวคดในการจาแนกผคาและผเสพตามพฤตกรรมและมลเหตจงใจสาหรบผคารายใหญและผผลตรวมทงผสนบสนนเบองหลงถอวาเปนตนตอทรายกาจของปญหาอนเนองมาจากความโลภเปนเหตจงใจ คนกลมนจงตองไดรบการปราบปรามอยางเดดขาดแตสาหรบผคารายยอยและผเสพมกเกดจากความตองการยา ความยากจน และสภาพแวดลอมในชมชนเปนมลเหตจงใจ จงควรใชแนวทางการแกไขปญหายาเสพตดในระดบพนทซงจะกอใหเกดผลสาเรจทยงยน

การแกไขปญหายาเสพตดในระดบพนทอาศยแนวคดการมสวนรวมของประชาชนเปนปจจยหลก กลาวคอคนในชมชนตองมบทบาทสาคญในการแกไขปญหาของตนเอง โดยมหนวยราชการทเกยวของใหการสนบสนน ทงน หวใจส าคญของการแกไขปญหายาเสพตดในชมชนม 4 ประการ ไดแก

2

หวใจส าคญของการแกไขปญหายาเสพตดในชมชน 1. ยดหลกสนตวธในการแกไขปญหา หลกเลยงการใชความรนแรงระหวาง คน

ในชมชน 2. ด าเนนการโดยประชาคมของคนในชมชนอยางแทจรง ราชการเปนเพยง

ผสนบสนน 3. คนในชมชนรวมกนคดแยกผเกยวของกบยาเสพตด ดวยวธของชมชนเองซง

ตางจากวธของราชการ 4. ชมชนดแลชมชนเองโดยใชมาตรการทางสงคมเปนหลก ไมใชมาตรการ ทาง

กฎหมายหวใจสาคญทง 4 นจะเกดขนไดโดยผานกระบวนการเสรมสรางความเขมแขงใหกบชมชน และอาศยความชวยเหลอของ “วทยากรกระบวนการ” ซงเปนผเขาไปปลกใหชาวบานตระหนกถงปญหาและความจ าเปนทตองรวมพลงกน จากนนน าเสนอกระบวนการความคด กระบวนการวธอนเปนเปาหมายไปสการเปนชมชนเขมแขงทสามารถแกไขปญหายาเสพตดรวมทงปญหา ตาง ๆ ของตนเองได

การสรางชมชนเขมแขงอาจมหลายแนวทาง แตทเปนแบบอยางความสาเรจในภาคตะวนออกคอแนวทางของวทยากรกระบวนการ ซงมหลกการสาคญคอ “พลงของคนในชมชนตองเปนหลกในการดาเนนการ เพอความยงยนในการแกปญหาของชมชนโดยมคณะกรรมการชมชนเขมแขงเปนแกนนาในการขบเคลอนพลงดงกลาว และโดยไมถกครอบงาจากภาครฐ”

และประกอบดวยกจกรรมตาง ๆ 9 ขนตอนสาคญ ขนตอนท 1 – 4 เปนหนาทของวทยากรกระบวนการ และขนตอนท 5 – 9 เปนหนาทของคณะกรรมการชมชนเขมแขง โดยมวทยากรกระบวนการคอยเปนทปรกษา

9 ขนตอนสรางชมชนเขมแขงเพอแกไขปญหายาเสพตด

ขนตอนท 1 : คดเลอกชมชนเปาหมาย เนนพนทซงประชาชนคอนขางพรอมทจะมสวนรวมเพอจดตงเปนชมชนเขมแขง

ตวอยางกรณมชมชนตวอยางอยแลว กใชเปนชมชนตนแบบใหกบชมชนอน ๆ ตอไป ในรปแบบของศนยการเรยนร ดงาน หรออาจสนบสนนใหแกนนาชมชนเขมแขงดงกลาวพฒนาบทบาทเปนวทยากรกระบวนการเพอขยายแนวทางไปสชมชนอน ๆ

3

ชมชนในทน ไมจาเปนตองเปนหมบาน แตหมายถง ขอบเขตของพนทอยอาศย ซงประชาชนมการตดตอสมพนธกน ซงอาจจะเปน หมบาน หรอ ชมชนเมองกได แตชมชนเปาหมายไมควรจะมขนาดใหญเกนไป เชน ทงอาเภอ เพราะประชาชนไมไดมความสมพนธใกลชดเพยงพอทจะมความรสกรวมและผลกกาลงกนสรางชมชนเขมแขง โดยทวไป การกาหนดใหหมบานเปนชมชนเปาหมายนบวาเหมาะสม เนองจากมขนาดไมใหญเกนไป และประชาชนในหมบานมการรจกตดตอสมพนธกนพอสมควร

บางกรณ ชมชนเปาหมาย 1 แหง อาจประกอบดวยหมบาน 2 หมกได เชน จากเดมหมบานเดยวถกแบงออกเปน 2 หมบานดวยเหตผลทางดานการปกครองแตเมอแบงแลว ประชาชนของทงสองหมบานยงคงมความใกลชดกนทางวฒนธรรม เครอญาต ชวตความเปนอย และมกจกรรมรวมกน เชน รวมทาบญทวดเดยวกน เนองจากเปนวดทเปนศนยรวมทางดานจตใจของประชาชนทงสองหมบาน อกทงจานวนครวเรอนและประชากรของหมบานทงสองเมอรวมกนแลวกไมมากเกนไป หากประชาชนในหมบานสองหมนนยนยนจะทากจกรรมสรางชมชนเขมแขงรวมกนเพอแกไขปญหายาเสพตด วทยากรกระบวนการกสามารถพจารณาดาเนนงานในหมบานทงสองเสมอนหนงเปนชมชนเดยวกนได

บางกรณ ชมชนเปาหมาย 1 แหง อาจประกอบดวยครวเรอนเพยงบางสวนของหมบาน 1 หมกได เชน หมบานแหงหนงมจานวนครวเรอนมาก มพนทกวาง ประชาชนขาดความใกลชดสมพนธกน หากประชาชนสวนหนงของหมบานทระบขอบเขตไดแนนอน มความประสงคจะเสรมสรางชมชนใหเขมแขงเพอแกไขปญหายาเสพตด โดยไมรอความพรอมของหมบาน วทยากรกระบวนการกสามารถพจารณาดาเนนงานเฉพาะครวเรอนจานวนนนใหเปนชมชนเปาหมายกอนได แลวคอย ๆ ขยายงานเพมเตมไปยงสวนทเหลอของหมบานในภายหลง

ในกรณเรมตนงานในพนทซงยงไมมชมชนเขมแขงเปนตวอยาง วทยากรกระบวนการอาจประสบปญหาในการสรางศรทธาความเชอมนจากประชาชน เนองจากประชาชนสวนใหญยงเชอวาปญหายาเสพตดตองแกไขดวยการปราบปรามเปนหลก การคดเลอกเปาหมายจงควรเนนททประชาชนคอนขางพรอมทจะมสวนรวม เพอจดตงชมชนเขมแขงเปนตวอยาง หรอ “หมบานคร” ใหสาเรจเสยกอน อนจะสงผลใหการทางานในชมชนตอ ๆ ไปงายขน ขนาดของชมชนทจะเรมตนดาเนนงานไมควรจะใหญเกนไปหรอเลกเกนไป มฉะนนงานจะยากเกนไปจนทาไมสาเรจ หรองายเกนไปจนไมใหประสบการณทดสาหรบการเรยนร

4

กรณมชมชนตวอยางหรอมชมชนเขมแขงแลว ควรใชชมชนซงมการดาเนนงานแลวเปนฐานในการขยายงาน โดยใหชมชนอน ๆ ไดมาศกษาดงาน หรออาจสนบสนนใหประชาชนในชมชนเขมแขงซงเขาใจกระบวนการอยางลกซง พฒนาบทบาทเปนวทยากรกระบวนการ เพอไปทางานในชมชนอน ๆ รวมกบวทยากรจากหนวยราชการ เนองจากประชาชนดวยกนสามารถสอสารกนไดเขาใจและชวยสนบสนนการชแจงของทางราชการไดเปนอยางด

สถานศกษาหรอสถานประกอบการกอาจกาหนดใหเปนชมชนเปาหมายไดโดยนากระบวนการสรางชมชนเขมแขงเพอแกไขปญหายาเสพตดไปประยกตใช และปรบกจกรรม ตาง ๆ ตามความจาเปน ในอนทจะสรางความมสวนรวมของนกเรยนนกศกษา หรอพนกงานแลวแตกรณ ใหเกดเปนพลงในการแกไขปญหายาเสพตดตอไป

ขนตอนท 2 : สบสภาพชมชน เปนการศกษารวบรวมขอมลทสาคญของชมชนอยางไมเปนทางการ เพอทาความ

เขาใจสภาพแวดลอม ผคน สงคม เศรษฐกจ ขนบธรรมเนยมประเพณและปญหาตาง ๆ ของชมชนโดยสงเขป ซงนอกจากการพบปะพดคยกบชาวบานตามครวเรอนแลว วทยากรกระบวนการอาจอาศยโอกาสตาง ๆ เพอเปดเวทยอย ๆ เพอเผยแพรแนวคดแนวทางวา “มาตรการปราบปรามเพยงล าพงไมสามารถแกไขปญหายาเสพตดในชมชนได” จ าเปนตองอาศยพลงสามคคจากการมสวนรวมของคนในชมชนเพอดแลชมชนของคนเอง”

การสบสภาพชมชน ไมใชการสบสวน แตเปนการศกษารวบรวมขอมลทสาคญเกยวกบชมชนอยางไมเปนทางการ วทยากรกระบวนการควรเขาพนทเพอเรยนรสภาพความเปนไปของชมชนดวยตนเอง ไมควรศกษาแตเพยงเอกสาร เพราะจะทาใหไมเขาใจสภาพชมชนอยางเพยงพอ ประเดนทวทยากรควรสงเกตทาความเขาใจ คอ ประเดนในดาน สภาพแวดลอม ผคน เศรษฐกจ สงคม ขนบธรรมเนยมประเพณ และปญหาตาง ๆ ของชมชนโดยสงเขป

การสบสภาพชมชนมวตถประสงคสาคญ 4 ประการ คอ 1. เพอศกษาขอมลชมชนทจะเปนประโยชนตอการทางานในขนตอนตอ ๆ ไป 2. เพอพฒนาสมพนธกบประชาชนในชมชน ใหเกดความรสกทดตอวทยากร

กระบวนการ 3. เพอวทยากรกระบวนการจะไดเขาใจความรสกนกคดของประชาชนในชมชน

5

4. เพอทาความเขาใจกบประชาชนในชมชนถงแนวทางการทางานสรางชมชนเขมแขง

แผนทชมชนหรอแผนผงครวเรอนเปนเครองมอทมประโยชนสาหรบวทยากรกระบวนการ ในการศกษาสภาพแวดลอม เสนทาง และขอบเขตของชมชน แผนทหรอแผนผงควรแสดงรายละเอยดเกยวกบเสนทางและทตงของทกครวเรอน เพอชวยใหเหนภาพการกระจายของครวเรอนวามการเกาะกลม ใกลชดหรอหางกนเพยงใด การจาแนกสหรอสญลกษณของครวเรอนในแผนทเปนครวเรอนของกรรมการชมชนเขมแขง ครวเรอนทเกยวของกบยาเสพตด และครวเรอนปลอดยาเสพตดชวยแสดงใหเหนวา ชมชนนนม “หตา” ดแลเฝาระวงไดครอบคลมทวถงเพยงใด และจดใดบางทยงเปนปญหา

วธการสบสภาพนอกเหนอไปจากการพบปะพดคยกบประชาชนตามบานแลว วทยากรกระบวนการอาจจะอาศยการสอดแทรกเขาไปบรรยายตามโอกาสตาง ๆในลกษณะของการเปด “เวทยอย” เพอเผยแพรแนวคดในการแกไขปญหายาเสพตดแบบมสวนรวม และรบฟงทศนคตทาทของกลมตาง ๆ ในชมชน ประเดนสาคญทตองพยายามทาความเขาใจกบประชาชน คอ มาตรการปราบปรามเพยงลาพงไมสามารถแกไขปญหายาเสพตดในชมชนได เนองจากการจบกมผคารายยอยและผเสพ จะทาใหเกด “ตวตายตวแทน” และไมชวยใหผเสพปรบเปลยนพฤตกรรม การแกไขปญหายาเสพตดในชมชนอยางยงยนจาเปนตองอาศยความมสวนรวมของประชาชนในชมชนเพอสรางพลงจากความสามคคและชวยกนดแลชมชนของตนเอง วทยากรกระบวนการอาจจะยกตวอยางชมชนอน ๆ ทประสบความสาเรจในการดาเนนงานแลว เพอยนยนวาชมชนเขมแขงสามารถทาใหเกดขนไดจรง

หากวทยากรกระบวนการยงมความเขาใจในชมชนมากเทาใด กจะเปนประโยชนในการพดจาทาความเขาใจกบผนาชมชนและประชาชนมากขนเทานน ทงยงจะทาใหการโนมนาวสรางความเชอมนในแนวทางการทางานมนาหนกมากยงขน

ขอมลจากการสบสภาพมประโยชนตอการทางานของวทยาการกระบวนการหลายประการ อาท

- เปนการตรวจสอบวา ชมชนนนมคณสมบตเหมาะสมในการกาหนดเปนชมชนเปาหมายหรอไม เชน กระแสความตระหนกหรอความพรอมของประชาชนอาจไมสงเทาทประเมนไวเบองตนหรอแรงตอตานจากผคายาเสพตดอาจจะรนแรงกวาทคด แนวทางแกไขอาจจะพจารณาทบทวนการกาหนดชมชนเปาหมาย โดยสรางความเขมแขงใหกบชมชนใกลเคยงกอน แลวใชกระแสซงเกดในชมชนอนมาชวยกระตนพลงประชาชนในชมชนเปาหมายเดม

6

หรออาจจะทางานในชมชนเปาหมายเดมตอไป แตใชเวลาในการทาความเขาใจกบประชาชนใหมากขน

- ขอมลทางดานเศรษฐกจ เปนประโยชนในการพจารณาวธการและเวลาในการดาเนนงาน เชน ชมชนทประชาชนสวนใหญพงพาการเกษตรยอมมระยะเวลาหรอฤดทไมเอออานวยตอการประชมเวทชาวบาน วทยากรกระบวนการจาเปนตองรอใหถงชวงเวลาทเหมาะสม และปรบแผนการทางานใหยดหยนเพอเนนความมสวนรวมของประชาชน มากกวาจะเรงรดการทางานใหเสรจสนโดยเรว

- ขอมลทางดานสงคม เปนประโยชนตอการวางแผนดาเนนการจดตงคณะกรรมการเสรมสรางความเขมแขงใหชมชนใหทางานไดอยางมประสทธภาพ เชน บางชมชน ประชาชนมการรวมตวกนเปนกลม ๆ ตามการกระจายตวของครวเรอน หรอตามความสมพนธสนทสนมในเรองตาง ๆ วทยากรกระบวนการจาเปนตองเขาถงและทาความเขาใจกบประชาชนใหทวถงทกกลม เพอกระตนใหเกดความรวมมอของทกภาคสวนในชมชนอยางแทจรง ไมใหการดาเนนงานของชมชนเกดจากการคดการตดสนใจของคนเพยงบางกลม แมวาจะเปนกลมทมเสยงขางมากในชมชนกตาม

- ขอมลเกยวกบปญหาสาคญทชมชนนนเผชญอย เชน ครวเรอนจานวนมากกาลงถกไลทวทยากรกระบวนการจะตองไมเขาไปเปนสวนหนงของปญหาหรอเกยวของกบความขดแยงใด ๆ แตสามารถอาศย “ทกขรวมกน” ของชาวบานเปนจดเรมตนในการสรางจตสานกและความสามคค วทยากรกระบวนการตองไมดาเนนงานในลกษณะของการ “ปลกมอบ” แตจะตองยดหลกสนตวธในการสรางความรวมมอใหเกดขนในชมชน และพจารณาใชการแกปญหายาเสพตดเปนตวนา ใหประชาชนเรยนรแนวทางการแกไขปญหาทถกตอง ซงจะสงผลตอการรวมใจกนทางานเพอพฒนาและแกไขปญหาอน ๆ ของชมชนในอนาคต

ขนตอนท 3 : คดเลอกชมชนเปาหมาย เนนพนทซงประชาชนคอนขางพรอมทจะมสวนรวมเพอจดตงเปนชมชนแนวทาง

ใหกบผนาชมชน โดยเฉพาะ “การเนนบทบาทของผน าธรรมชาต แตไมไดมองขามความส าคญของผน าทางการ ซงตองประสานสอดคลองกน” เพราะในขณะ ทผนาทางการเหมาะสมทจะเปนผประสานทดระหวางชมชนกบหนวยราชการ ผนาธรรมชาตซงมาจากศรทธาของชาวบานจะสามารถสรางการมสวนรวมของคนในชมชนอยางแทจรงจงเหมาะสมทจะเปนแกนหลกขบเคลอนชมชนเขมแขง

7

เมอทราบขอมลทวไปของชมชนแลว กอนเรมดาเนนงาน วทยากรกระบวนการ จาเปนตองพบผนาชมชนกอน เพอพฒนาสมพนธสรางความไววางใจ และทาความเขาใจในแนวทางการสรางชมชนเขมแขง โดยเฉพาะอยางยง บทบาทของผนาทางการ และผนาธรรมชาต

แนวทางสรางชมชนเขมแขงเนนบทบาทของผนาธรรมชาต แตไมไดมองขามความสาคญของผนาทางการ เนองจากชมชนจะเขมแขงได ปจจยสาคญคอประชาชนในชมชนจะตองมสวนรวมอยางแทจรง ไมใชเพยงคอยใหความรวมมอกบทางราชการเทานน ผนาธรรมชาตซงมาจากศรทธาของประชาชนจะเปนตวแทนของชมชนในการแสดงความเปนเจาของการดาเนนงาน ในขณะทผนาทางการจะเปนผประสานงานทดระหวางชมชนกบหนวยราชการ และคอยสนบสนนการดาเนนงานของผนาธรรมชาต ซงในทางปฏบตแลว ผนาธรรมชาตเปรยบเสมอนกาลงทมาชวยเหลอการทางานของผนาทางการใหเขมแขงขน มหตาสอดสองดแลชมชนไดทวถงขน บทบาทและลกษณะของผนาธรรมชาตจงไมใชผนาในเชงบรหาร แตเปนกลมคนทประชาชนในชมชนนบถอ และเปนแกนหลกของชมชนในการทจะนามาตรการทางสงคมมาใชตอไป

วทยากรกระบวนการตองทาความเขาใจกบผนาทางการใหด ถงแนวทางการแกไขปญหายาเสพตดในระดบชมชน ความจาเปนทตองมผนาธรรมชาต และบทบาทของผนาทางการ เมอผนาทางการเขาใจและยนดใหความรวมมอแลว จงขอใหผนาทางการเปนผนดประชาชนเพอประชมเวทชาวบานในขนตอนตอไป หากผนาทางการยงไมยอมรบและไมเขาใจ วทยากรกระบวนการควรจะอดทนและหาโอกาสทาความเขาใจกบผนาทางการใหมากขน และอาจพาผนาทางการและประชาชนไปศกษาดงานทศนยการเรยนรหรอชมชนเขมแขงอน ๆ ทดาเนนงานแลว เพอกระตนใหเกดความเขาใจและเชอมนในแนวทางการทางานแบบมสวนรวมของประชาชน

การพบปะพดคยกบผนาชมชนในขนตอนน อาจรวมถงผนาทางศาสนา หรอผนากลมกจกรรมตาง ๆ ในชมชนดวยกได เพอเปนการสรางความตนตวและขยายความคดใหครอบคลมประชาชนใหมากทสด

ผนาทางการสวนใหญจะมลกษณะเปนผนาธรรมชาตทประชาชนนบถอศรทธาอยในตวดวยอยางไรกตาม ตราบใดทบคคลนนยงดารงตาแหนงผนาทางการอย กจะมบทบาทในฐานะผนาทางการไมถอวาเปนผนาธรรมชาต เพราะตองดาเนนงานภายใตกรอบแนวทางและนโยบายของทางราชการ

8

ขนตอนท 4 : เลอกผน าธรรมชาต (เวทประชาคมครงแรก) เปนการจดเวทประชาคมครงแรก เพอใหชาวบานคดเลอก “คณะผน าธรรมชาต”

ของชมชน โดยควรมครวเรอนไมตากวารอยละ 70 มารวมประชมเพอเปนเสยงสวนใหญของชมชนอยางแทจรง วทยากรกระบวนการจะตองตอกยาความเขาใจถงแนวทางการสรางชมชนเขมแขงใหกบชาวบาน จากนนจงเรมกระบวนการคดเลอกโดยมหลกการคอ “เปนคนในชมชนทชาวบานนบถอศรทธาหรอหวงพงยามทกขยาก ซงตองไมใชผน าทางการ ขาราชการหรอนกการเมองทองถน” ดวยวธการใชแบบสอบถาม 10 ขอ เพอครอบคลมประเดนตาง ๆ อยางครบถวน สาระสาคญคอหากชาวบานไดรบความเดอดรอนหรอมปญหาตาง ๆ จะไปปรกษาใคร ผทไดรบคะแนนสงสดจะเปน “ประธานชมชนเขมแขง” สวนทไดคะแนนรอง ๆ ลงไปกเปนกรรมการใน “คณะกรรมการชมชนเขมแขง” จานวนกรรมการขนอยกบขนาดของชมชนและขนาดของปญหายาเสพตด โดยใชสดสวนของกรรมการตอครวเรอน 1 : 2 ถง 1 : 5 เพอใหสามารถดแลชมชนไดอยางทวถง

คณะกรรมการชมชนเขมแขงแบงฝายงานตามการพฒนาความเจรญใหกบชมชนดานตาง ๆ เชน ฝายประสานงานกบหนวยราชการ , ฝายสาธารณปโภค , ฝายรบเรองราวรองทกข , ฝายมวลชนสมพนธ , ฝายประเพณ , ฝายกฬา และฝายสงแวดลอม ทงนขนอยกบความเหมาะสมของกรรมการแตละคน แตตาแหนงรองประธานฝายประสานงานกบหนวยราชการควรเปนผนาทางการของชมชน และไมควรตงฝายเกยวกบยาเสพตดเปนการเฉพาะ เพราะงานยาเสพตดควรจะผสมผสานเขากบงานทกฝายทกรรมการทกคนควรรวมกนรบผดชอบ

คณะกรรมการชมชนเขมแขง จะเขามารบผดชอบการดาเนนงานในขนตอนท 5 – 9 ตอไป โดยวทยากรกระบวนการจะปรบบทบาทของตนมาเปนเพยงทปรกษาคอยใหการสนบสนนเทานน

ขนตอนนมความสาคญมากและเปนจดหกเหททาใหการดาเนนงานไมประสบความสาเรจในชมชนหลายแหงมาแลว ปญหาทพบมากม 2 กรณ คอ กรณแรก การจดเวทเลอกผนาธรรมชาต โดยไมผาน 3 ขนตอนแรกมากอน กรณหลง การเลอกผนาธรรมชาตโดยไมสอดคลองกบวตถประสงค

กรณแรก เปนการเรงรดจดเวทชาวบานเพอคดเลอกผนาธรรมชาต โดยไมได มการสรางความตระหนกและความเขาใจในแนวทางการดาเนนงานใหกบผนาทางการและ

9

ประชาชนกอน เมอชมชนเลอกคณะกรรมการ คณะกรรมการกจะไมเขาใจวา แนวทางการแกไขปญหายาเสพตดในชมชนคออะไร และไมสามารถดาเนนงานแกไขปญหายาเสพตดได

กรณหลง เปนการเลอกผนาธรรมชาตทผดวตถประสงค เชน มการแทรกแซงในการกาหนดตวคนทจะไดรบเลอก มกระบวนการคดเลอกทผดหลกการขนตอน หรอมการกาหนดโครงสรางคณะกรรมการทไมเออตอการทางานชมชนเขมแขง

การสรางชมชนเขมแขงไมใชเรมตนดวยการประชมเวทชาวบานในทนทแตจะตองผานขนตอนการคดเลอกชมชนเปาหมาย การสบสภาพชมชน และการพบผนาชมชนมากอน เพอวทยากรกระบวนการจะไดมขอมลสวนหนงและวางแผนการทางานไดถกตอง เมอผนาทางการพรอมและยอมรบแนวทางการสรางชมชนเขมแขงแลว จงใหผนาทางการนดหมายใหประชาชนมาประชมกนเพอคดเลอกผนาธรรมชาต และควรจะมจานวนครวเรอนสวนใหญหรออยางนอยรอยละ 70 มารวมประชม เพอใหสามารถเลอกผนาธรรมชาตไดตรงกบความเปนจรงและครอบคลมความเหนของสมาชกสวนใหญในชมชน

การเลอกผนาธรรมชาตมวตถประสงคเพอจดตงคณะกรรมการเสรมสรางความเขมแขงใหกบชมชน หรอเรยกอยางกระชบวา “คณะกรรมการชมชนเขมแขง” ทงผนาทางการทมอยแลวและผนาธรรมชาตทไดรบเลอกจะเขามารวมกนเปนกรรมการเพอเปนองคกรแกนนาในการสรางและใชพลงชมชนในการแกไขปญหายาเสพตด รวมทงพฒนาชมชนในดานตาง ๆ ใหเจรญกาวหนาตอไป

การประชมเวทชาวบานเพอเลอกผนาธรรมชาต เรมดวยการใหวทยากรกระบวนการอธบายความจาเปนของการแกไขปญหายาเสพตดในชมชน ในลกษณะทชมชนเปนเจาของการดาเนนงานโดยมราชการเปนผใหการสนบสนน ประชาชนจะตองตระหนกในอนตรายของยาเสพตดและบทบาทททกคนจะตองรวมกนแกไขปญหา ไมใชปลอยใหเปนหนาทของทางราชการฝายเดยว เมอประเมนวาประชาชนสวนใหญเขาใจและพรอมแลว จงจะเรมการคดเลอกผนาธรรมชาต แตหากประชาชนยงไมตระหนกในบทบาทหนาท ไมกระตอรอรนทจะรวมกนแกไขปญหา วทยากรกระบวนการจะตองพยายามปลกจตสานกใหม โดยอาจจะนดประชมเวทชาวบานอกในโอกาสทเหมาะสม

หลกการเลอกผนาธรรมชาต จะตองเปนการเลอกผทประชาชนนบถอศรทธาอยางแทจรง ไมใชเลอกเพราะชอเสยง ไมใชเพราะฐานะ ไมใชเพราะความร ไมใชเพราะความสามารถ แตคดเลอกจากประชาชนธรรมดาทประชาชนในชมชนดวยกนเองนบถอศรทธา ผทไดรบเลอกอาจไมใชคนมความรสง อาจไมใชคนมความสามารถในการบรหาร ขอเพยงเปน

10

คนในชมชนทคนอนนบถอศรทธาหรอหวงพงพยายามทกขยาก กเปนผนาธรรมชาตได ดงนน ในการคดเลอกจงไมใหมการสมครและหาเสยง แตจะใชแบบสอบถาม ซงมคาถามจานวนประมาณ 10 ขอ เพอใหครอบคลมประเดนตาง ๆ ตามแบบสอบถาม จะปรกษาใครแตละขอ ใหเสนอบคคลได 5 ชอ ชอทเสนอจะตองไมใชผนาทางการ ไมใชขาราชการทองถน ไมใชนกการเมองทองถน แตใหมาจากประชาชนทวไปในชมชน ผทไมมารวมประชมกถกเสนอชอได เมอผมาประชมกรอกแบบสอบถามแลว ใหรวมคะแนน ผทไดคะแนนสงสดจะเปนประธานกรรมการชมชนเขมแขง ผนาธรรมชาตทไดคะแนนรองลงไปและผนาทางการจะไดรวมเปนรองประธานและกรรมการ จานวนกรรมการขนอยกบขนาดของชมชนและขนาดของปญหายาเสพตดทประเมนเบองตนจากการสบสภาพ โดยใชอตราสวนกรรมการตอครวเรอนประมาณ 1 : 2 ถง 1 : 5 เพอใหกรรมการแตละคนสามารถดแลครวเรอนไดอยางทวถง ตวอยางเชน ถาหมบานม 120 ครวเรอน และจะใชอตราสวนกรรมการ 1 : 3 จานวนกรรมการทตองการเทากบ 120 3 = 40 คน

เมอไดกรรมการทมาจากผนาธรรมชาตครบจานวนตามทตองการแลวใหประธานกรรมการชมชนเขมแขงมสทธเลอกเลขานการเอง เพอความคลองตวในการรวมงาน สาหรบตาแหนงรองประธานฝายประสานงานกบหนวยราชการควรเปนผนาทางการของชมชนนน เนองจากเปนผทเหมาะสมในการเปนคนกลางระหวางหนวยราชการกบชมชน สวนตาแหนงอน ๆ ใหประชาชนแตงตงกนเองตามความเหมาะสม การทผนาทางการเขามารวมเปนรองประธาน กเพอใหเกดการทางานรวมกนอยางเปนเอกภาพ แตผนาทางการไมควรเปนประธานเอง เนองจากจะทาใหความมสวนรวมของประชาชนลดนอยลง มลกษณะเสมอนคณะกรรมการซงมผแทนภาครฐควบคมอยหากประธานแกนนามาจากผนาธรรมชาต จะชวยใหการดาเนนงานของคณะกรรมการชมชนเขมแขงมอสระในการทางานอยางเตมทในนามของประชาชน

ตาแหนงตาง ๆ ในคณะกรรมการอาจแบงเปนฝายตาง ๆ เชน ฝายประสานงานกบหนวยราชการฝายสาธารณปโภค ฝายรบเรองราวรองทกข ฝายมวลชนสมพนธ ฝายประเพณ ฝายกฬา และฝายสงแวดลอม เปนตน แตละฝายจะมหนาทเกยวกบการพฒนาความเจรญใหกบชมชน โดยทกฝายจะมบทบาทในเชงสรางสรรค ไมควรตงฝายเกยวกบยาเสพตดเปนการเฉพาะ เพราะงานยาเสพตดควรจะผสานเขากบงานทกฝายททกคนควรรวมกนรบผดชอบ แมคณะกรรมการจะถกคดเลอกขนมาเพราะปญหายาเสพตด แตเมอคดเลอกเรยบรอยแลว ภาพของคณะกรรมการควรเปนเรองของการสรางชมชนเขมแขง ไมใชภาพของการตอตานยาเสพตดหรอตอตานฝายใดฝายหนง

11

เมอไดคณะกรรมการชมชนเขมแขงเรยบรอยแลว คณะกรรมการจะเขามารบผดชอบการดาเนนงานในขนตอนท 5 ถง 9 ตอไป โดยวทยากรกระบวนการจะปรบบทบาทของตนจากผดาเนนการมาเปนทปรกษาคอยใหการแนะนาและสนบสนน ขนตอนตอจากนไปจะเปนการพสจนวา คณะกรรมการผนาธรรมชาตทไดรบคดเลอกมานน ผานกระบวนการคดเลอกทเหมาะสมหรอไม หากคณะกรรมการไมสามารถดาเนนงานตอไปเองได จะตองพจารณาวาเกดจากปจจยภายนอก หรอเกดจากความไมเหมาะสมของคณะกรรมการเองซงจะตองมการแกไข

ขนตอนท 5 : รณรงคประชาสมพนธ การสรางชมชนเขมแขงนนจาเปนตองเกดจากการมสวนรวมของคนสวนใหญใน

ชมชนและดวยวฒนธรรมทองถนทมความเกยวดองเปนเครอญาตกนทงผเสพ-ผคา-ชาวบานทวไป จงตองใช “สนตวธในการท างาน” เพอไมใหกระทบกระทงบาดหมางกน ดงนนหลกสาคญของการรณรงคประชาสมพนธคอใหทกครวเรอเขาใจแนวทางการแกไขปญหายาเสพตดและขยายความรวมมอของชาวบานมาเปนแนวรวมดาเนนการใหมากทสด โดยสรางความเขาใจวาคณะกรรมการไมไดมงทจะตอตานใคร แตจะชวยเหลอใหโอกาสทกคนเพอสรางความสขความเจรญใหกบชมชน

การสรางชมชนเขมแขงเพอแกไขปญหายาเสพตด จาเปนตองไดรบการสนบสนนและความมสวนรวมจากประชาชนสวนใหญของชมชน หวใจสาคญคอการใชสนตวธในการดาเนนงาน โดยพยายามผนกกาลงทกสวนของชมชนใหไดมากทสดเพอรวมกนแกไขปญหายาเสพตดของชมชนแนวทางชมชนเขมแขงเพอแกไขปญหายาเสพตด ไมสนบสนนใหแบงประชาชนเปนฝายธรรมะ และฝายอธรรม เพอตอสกน ดงนน การใช “กฎบาน” เพอลงโทษผคายาเสพตดในชมชนดวยมาตรการทางสงคมอยางรนแรงเฉยบขาด จงไมเขาหลกการสรางชมชนเขมแขงอยางสนตวธในทน

จดประสงคของการรณรงคโดยคณะกรรมการกเพอใหประชาชนทกครวเรอนเขาใจแนวทางในการแกไขปญหายาเสพตดในชมชน โดยประชาชนเปนหลกในการดาเนนงาน การรณรงคไมใชเพอสรางกระแสตอตานฝายผคา เนองจากผคาในชมชนมกจะมความเกยวดองกบประชาชนในชมชน และหากมการตอตานผคาจากฝายกรรมการกจะนาไปสการตอตานกรรมการจากฝายผคา ทาใหกรรมการและประชาชนเกดความกลวทจะดาเนนงาน สงทคณะกรรมการตองรณรงคกคอขยายความรวมมอของประชาชนใหมาสนบสนนการทางานของ

12

คณะกรรมการใหมากทสด และปองกนการเขาใจผดจากผคาผเสพ โดยจะตองประชาสมพนธวาคณะกรรมการไมไดมจดประสงคจะตอตานใคร แตตองการจะชวยเหลอใหโอกาสทกคนเพอสรางความสขความเจรญใหแกชมชน

ขนตอนท 6 : คดแยกผมพฤตกรรมเกยวของกบยาเสพตด ( เวทประชาคมครงท 2 )

ดวยแนวคดทวา “ปญหายาเสพตดอยทผเสพและผคา โดยผเสพเปนฐานใหแกผคาหากไมมผเสพ ผคากอยไมได” กรรมการแตละคนจงสอดสองดแลเครอขายบานทตนรบผดชอบวาผใดเปนผเสพ-ผคา-ผผลต รวมทงทมพฤตกรรมนาสงสย แตจะไมใชวธกดดนหรอกระทาการใด ๆ ตอบคคลดงกลาว เชน ตรวจปสสาวะหรอการคนบาน เพอไปสกระบวนการ “คดแยกผมพฤตกรรมเกยวของกบยาเสพตดทงหมดในชมชน” ซงอาศยหลกการ “คดแยกเพอใหการชวยเหลอมใชเพอน ามาลงโทษ” การใชคณะกรรมการในสดสวนทดแลทกครวเรอนไดทวถง ทาใหมความสามารถทจะคดแยกทงชมชนไดอยางถกตองแมนยา วธการคอคณะกรรมการจดประชมและใหกรรมการ แตละคนกรอกชอทไดมาลงในแบบสอบถามแลวหยอนลงกลองกระดาษเพอไมใหรวากรรมการคนไหนกรอกชอใคร เมอครบแลวจงเปดกลองนาทงหมดมาพจารณารวมกนเพอจดทาเปนบญชรายชอผมพฤตกรรมเกยวของกบยาเสพตดในชมชน

บญชดงกลาวคอเปนความรบผดชอบรวมกนของคณะกรรมการและชมชนจะเปนความลบของชมชน โดยสงเพยงตวเลขผมพฤตการณใหวทยากรกระบวนการ และคณะกรรมการจะรอประมาณ 20 – 30 วน เผอมการเพม-ลดรายชอและจานวน เพอใหไดขอมลทนาเชอถอมากขน

เปนการประชมคณะกรรมการเพอคดแยกผมพฤตการณเกยวของกบยาเสพตดทงหมดใน ชมชน เนองจากแนวคดวา “ปญหายาเสพตดอยทผเสพและผคา โดยผเสพเปนฐานใหแกผคา หากไมมผเสพ ผคากอยไมได” แตการคนหาผเสพโดยวธทวไป เชน แบบสารวจของทางราชการ หรอ การใหขอมลของผนาทางการ ไมสามารถระบจานวนผเสพผคาทงหมดของชมชนได ทาใหการแกไขปญหาไมประสบความสาเรจ นอกจากน การทหนวยราชการเขาไปดาเนนการสารวจหรอคนหาผเกยวของเอง จะสงผลใหชมชนไมตระหนกวา การคดแยกเปนบทบาทของชมชนทชมชนตองทา เพอชมชนจะไดทราบปญหาและแกไขดวยตนเอง

13

การใชคณะกรรมการทมาจากผนาธรรมชาต ในจานวนทเพยงพอจะดแลทกครวเรอนไดอยางทวถง ทาใหมความสามารถทจะคดแยกผเสพผคาในชมชนไดละเอยดกวา และมความถกตองมากกวา วธการคดแยกจะทาความเขาใจกบคณะกรรมการใหชดเจนกอนวา การคดแยกกเพอใหการชวยเหลอผมพฤตการณเกยวของกบยาเสพตด ไมใชเพอนามาลงโทษ ทงน หากมเจาหนาทตารวจชวยยนยนวาทางทางราชการจะใหโอกาสแกผกระทาผด กจะเปนผลดในการสรางความเชอมนใหกบคณะกรรมการ ทาใหกรรมการกลาทจะใหขอมลตามความจรง จากนนใหกรรมการแตละคนกรอกชอผเสพ ผคา ผผลตหรอผทนาสงสย ลงในแบบสอบถาม โดยกรรมการทกคนตองมสวนรวมดวยการกรองแบบทกคน จะสงกระดาษเปลาไมได เพอแสดงความรบผดชอบรวมกน ในระหวางการกรอกจะปรกษาหารอกนกได เมอกรอกแลว ใหนาแบบไปใสรวมกนไวในกลอง เพอไมใหทราบวา กรรมการคนไหนกรอกรายชอของผใด เมอครบแลวจงจะเปดกลอง และนารายชอทไดมาพจารณารวมกนเพอจดทาเปนบญชรายชอผมพฤตการณเกยวของกบยาเสพตด

วทยากรกระบวนการควรจดบนทกเฉพาะจานวนผมพฤตการณไววามจานวนเทาใด สวนรายชอใหคณะกรรมการเปนผเกบรกษาเพอดาเนนงานตอไป วทยากรกระบวนการไมควรนารายชอมาเกบไวเอง เพราะไมใชหนาทของวทยากรกระบวนการหรอหนวยราชการทเขาไปแกปญหาของชมชนแทนชมชน เพยงแตมหนาทสนบสนนชมชนเทานน ยงกวานน หากวทยากรกระบวนการหรอหนวยราชการนารายชอมาเกบไว อาจจะเกดปญหาในภายหลงได เชน อาจมผคา ผเสพในบญชรายชอถกจบกม โดยหนวยงานสวนกลาง คณะกรรมการจะเขาใจผดวา หนวยราชการในทองถนหรอวทยากรกระบวนการไมรกษาคาพด หลอกใหคณะกรรมการรวบรวมรายชอเพอหวงผลในการจบกมทาใหคณะกรรมการถกตอตานจากผเสพผคา ผลทตามมากคอ วทยากรกระบวนการจะไมไดรบความเชอถอไววางใจจากคณะกรรมการอก และไมสามารถดาเนนกระบวนการสรางชมชนเขมแขงตอไปได

เมอคณะกรรมการคดแยกรายชอไดแลว ยงไมตองดาเนนการใด ๆ แตใหเกบรกษาไวประมาณ 20 – 30 วน เพราะในระหวางนน กรรมการแตละคนอาจไดรบขอมลเพมเตมจากประชาชนซงหนมาใหความรวมมอกบกรรมการมากขน ทาใหยอดผเกยวของมการปรบเปลยน เมอเวลาผานไปพอสมควรจานวนผเกยวของจงจะคอนขางคงทและเชอถอไดมากขน

อยางไรกตาม แมการคดแยกจะตองการรายชอผเกยวของนใหครบถวนสมบรณทสด แตการไดมาซงรายชอจะตองไมใชวธทเขาไปกดดนหรอกระทาการใด ๆ ตอตว ผเสพผคา

14

เชน การตรวจปสสาวะหรอการคนบานผตองสงสย การทาบญชรายชอผเกยวของขอใหมาจากขอมลการรบรของคณะกรรมการกเพยงพอแลว คณะกรรมการจะตองไมเขาไปเกยวของกดดนผเสพผคาโดยตรง เพราะยงไมถงเวลา จะทาใหคณะกรรมการปะทะกบฝายผมพฤตการณโดยไมมพลงสนบสนนจากแนวรวมในชมชน คณะกรรมการจะตองดาเนนงานตามขนตอนท 7 เพอปลกกระแสความรวมมอจากฝายทไมเกยวของกบยาเสพตดกอน แลวจงใชกระแสสงคมมาดาเนนการตอฝายทมพฤตการณตามขนตอนท 8 ตอไป

ขนตอนท 7 : การรบรองครวเรอน ( เวทประชาคมครงท 3 )

เปนการประชมเพอรบรองครวเรอนซงแยกบญชไววาไมมสมาชอกอยในรายชอผมพฤตการณ โดยคณะกรรมการอานรายชอของสมาชกแตละครวเรอน หากครวเรอนใดไมไดรบเสยงรบรองเปนเอกฉนท กนารายชอผเกยวของหรอตองสงสยไปปรบเพมในบญชผมพฤตการณ ซงไมไดหมายความวาครอบครวนนไมด แตเปนการรอตรวจสอบใหมนใจแลวคอยรบรองในโอกาสตอไป

สวนทไดรบการรบรองกจะจดพธมอบธงขาวและใบประกาศเกยรตคณ เพอยกยองเปนครวเรอนปลอดยาเสพตด โดยเชญบคคลสาคญและผมเกยรตตางๆ มารวมเปนสกขพยาน ถอเปนกจกรรมปลกกระแสและสรางขวญกาลงใจใหชมชน แตทงนหากครวเรอนใดเขาไปยงเกยวกบยาเสพตดอกกจะถกถอนสถานภาพครวเรอนปลอดยาเสพตด

เมอไดจานวนและรายชอผมพฤตกรรมทคอนขางจะถกตองเชอถอไดแลว คณะกรรมการจะจดประชมอกครง เพอรบรองครวเรอนซงแยกบญชไวแลววา ไมมสมาชกครวเรอนอยในรายชอผมพฤตการณ การประชมรบรองครวเรอนปลอดยาเสพตดอกครง กเพอใหแนใจวา ครวเรอนเหลานปลอดยาเสพตดจรง ๆ ไมไดเกดจากความผดพลาดตกหลนโดยไมตงใจ การพจารณารบรองจะใชเสยงเอกฉนทของคณะกรรมการ โดยจะมการอานรายชอสมาชกของแตละครวเรอน หากครวเรอนใดไมไดรบเสยงรบรองเปนเอกฉนท ใหนารายชอผเกยวของหรอตองสงสยในครวเรอน ไปปรบเพมในบญชผมพฤตการณ คะแนนเสยงเอกฉนทในทนไมไดจากดเฉพาะกรรมการทมารวมประชม แตหมายถงเสยงรบรองเปนเอกฉนทจากกรรมการทกคน หากมกรรมการคนใดขาดประชม ตองขอใหกรรมการคนนนลงมตเพมเตมหลงการประชม

15

การรบรองครวเรอนเปนการยกยองครวเรอนปลอดยาเสพตด สวนการไมรบรองไมไดหมายความวาครวเรอนนนไมด แตเปนการรอตรวจสอบใหมนใจเสยกอนแลวจงคอยรบรองในโอกาสตอ ๆ ไป ครวเรอนทไมไดรบการรบรอง กจะไดรบการตดตามดแลจากคณะกรรมการเพอตรวจสอบใหแนใจหรอเพอ ใหความชวยเหลอ หากคณะกรรมการรบรองครวเรอนทเกยวของกบยาเสพตดไปโดยรเทาไมถงการณ จะทาใหครวเรอนนนสญเสยโอกาสทจะไดรบการชวยเหลอใหสมาชกในครวเรอนปรบเปลยนพฤตกรรม

ดงนน ในกรณทคณะกรรมการไมแนใจวา ครวเรอนนนปลอดยาเสพตด จรงหรอไม เชน สมาชกในครวเรอนไปเรยนตอทอนเปนเวลาหลายป และไมแนใจเรองความประพฤต คณะกรรมการสามารถเลอนการรบรองครวเรอนนนได จนกวาจะมการตรวจสอบขอเทจจรงในโอกาสตอไป

เพอเปนการปลกกระแสและสรางขวญกาลงใจแกครวเรอนปลอดยาเสพตด คณะกรรมการควรจดพธมอบสญลกษณหรอเกยรตบตร ใหแกครวเรอนทไดรบการรบรองวาปลอดยาเสพตด โดยควรเชญผมเกยรตหรอบคคลสาคญตาง ๆ มารวมงาน และเปนผมอบสญลกษณหรอเกยรตบตร

สญลกษณทมอบใหครวเรอนควรเปนของทไมแพงเกนไปเพราะตองใชจานวนมาก และควรเปนของทสามารถนาไปประดบทครวเรอนใหเหนไดเดนชด ขณะเดยวกน กเปนสงทสามารถถอดถอนไดงาย เชน ธงขนาดเลก เนองจากครวเรอนปลอดยาเสพตดจะตองไดรบการเฝาดโดยชมชนและสามารถปรบเปลยนสถานะไดเสมอ หากพบวาสมาชกครวเรอนกลบไปมสวนเกยวของกบยาเสพตดนอกจากการ มอบสญลกษณแลว การใชเกยรตบตรประกอบกมผลดเพราะสามารถแสดงรายละเอยดเกยวกบครอบครวนน ทาใหเกดความภมใจและเปนหลกฐานทดยงขน

ขนตอนท 8 : ใชมาตรการทางสงคม เปนขนตอนการดาเนนการตอผมพฤตกรรมเกยวของกบยาเสพตด ซงจะไดวธ

โนมนาวชกจงทงผานสอรณรงคและการพบปะของคณะกรรมการเพอใหบคคลเหลานนมาแสดงตวเพอประกาศวาจะเลกเสพเลกคา ดานผมพฤตกรรมเมอถกกดดนจากสงคม กจะเรมทยอยมาแสดงตวกลบใจ

กรณทเปนผเสพกจะมการบ าบดรกษาตามความจ าเปนและความเหมาะสมของแตละรายไป สงคมชมชนมบทบาทในการสอดสองดแลชวยเหลอใหมการปรบเปลยนพฤตกรรม

16

จงเปนระบบ “ควบคมพฤตกรรม แตไมควบคมตว” หวใจสาคญของการชวยเหลอผเสพกคอ บรรยากาศความรวมมออยางสรางสรรคในชมชนและครอบครว ผเสพจานวนมากมอาการดขนดวยการบาบดทางการแพทย แตสามารถเลกยาไดเดดขาดดวยการบาบดของชมชนดงกลาว

กรณของผคารายยอยซงมเหตจงใจจากตองการเงนมาซอยาเสพ จะไดรบการปฏบตเชนเดยวกบผเสพทวไป สวนผคารายยอยอน ๆ จะถกกระแสสงคมกดดนใหเลกคา เนองจากผเสพในชมชนหมดไป ประกอบกบคณะกรรมการยดหลก “ใหอภย” ใหโอกาสกลบใจ โดยจะมการตดตามตรวจสอบพฤตกรรมวากลบตวไดจรงหรอไม ซงคณะกรรมการจะใชมาตรการทางกฎหมายเปนทางเลอกสดทายสาหรบผทไมยอมเลกคายาเสพตด

เมอเกดกระแสความรวมมอทดขนในชมชนแลว กถงเวลาทคณะกรรมการและประชาชนจะดาเนนการตอผมพฤตการณเกยวของกบยาเสพตด โดยคณะกรรมการจะรณรงคโนมนาวชกจงทงผานสอและการพบปะใหผมพฤตการณมาแสดงตวตอคณะกรรมการเพอประกาศตววาเลกเสพเลกคา ผมพฤตการณเมอถกกดดนจากกระแสสงคม จะเรมทยอยกนมาแจงตอคณะกรรมการ หากเปนผเสพ กจะใหมการบาบดรกษาตามความจาเปนและเหมาะสม โดยใหอยในการตดตามดแลของกรรมการ หากเปนผคา กจะใหคณะกรรมการและประชาชนชวยกนตรวจสอบพฤตการณ

การบาบดรกษาผเสพตองคานงถงความเหมาะสม โดยพจารณาจากอาการ ทางกายและอาการทางใจของผเสพแตละราย ผเสพไมจาเปนตองไดรบการบาบดรกษาเหมอนทกคน หากผเสพมอาการทางกายและจาเปนตองพบแพทย เปนหนาทของคณะกรรมการชมชนเขมแขงทจะพาผเสพไปพบแพทย หรอประสานงานกบหนวยราชการเพอจดใหมการบาบดรกษาโดยวธใดวธหนงตามสมควร คณะกรรมการ ควรมอบหมายใหมกรรมการรบผดชอบดแลผเสพแตละคนเปนการเฉพาะ เพอใหสามารถตดตามดแลไดอยางใกลชดและสรางความอบอนไววางใจระหวางกรรมการกบผเสพ อนจะสงผลดในการปรบเปลยนพฤตกรรมของผเสพในระยะยาว เนองจากอาการตดยาทเปนปญหามากทสด คอ “อาการตดทางใจ”

อาการตดทางใจ ทาใหผเสพหลายตอหลายรายทผานการบาบดรกษาแลว ตองหวนกลบไปเสพยาซาแลวซาอก ผเสพเหลานตกอยในสภาวะ “เลกได แตลมไมได” ดงนน สงสาคญทสดในการชวยเหลอผเสพ คอ จะตองมผดแลอยางใกลชด เพอตดตามความประพฤตอยางสมาเสมอ คอยใหคาแนะนาและใหกาลงใจ บทบาทนไมใชบทบาทของพอแมผเสพ เพราะพอแมมกจะเปนคนสดทายทรวาลกของตนเสพยา และความรกของพอแมมกจะทาใหพอแมไมสามารถขมกลนอารมณและใชความอดทนในการตกเตอนลกโดยปราศจากโทสะได

17

“สงคม” อนประกอบดวยคณะกรรมการและประชาชนในชมชน มบทบาทสาคญในการควบคมและปรบเปลยนพฤตกรรมของผเสพ โดยทกคนทพบเหนผเสพจะชวยกนสอดสองดแล ตวผเสพเองเมอทราบวาตนเองอยในสายตาของคนทงชมชน ไดรบการดแลอยางใกลชดจากกรรมการ และกลมเพอนทเคยเสพยาดวยกนกเลกเสพแลว ทาใหผเสพไมมโอกาสจะไปซอยาหรอเสพยาอก เปนระบบ “ควบคมพฤตกรรม แตไมควบคมตว” ทาใหผเสพหยดเสพยาโดยอตโนมตแมจะไมทราบวาตนเอง “หายขาด” แลวหรอไมกตาม

จากประสบการณของชมชนเขมแขงหลายแหงพบวา หวใจสาคญของการชวยเหลอผเสพไมใชอยทการสงตวผเสพไปยงสถานบาบด ไมใชการจดคายบาบดรกษา และไมใชโครงการฝกอาชพกจกรรมเหลานเปนสวนเสรมตามความเหมาะสมเปนราย ๆ ไป แตหวใจสาคญของการชวยเหลอผเสพคอบรรยากาศความรวมมออยางสรางสรรคในชมชนและครอบครว ผเสพยาจานวนมากมอาการดขนดวยวธการทางการแพทย แตสามารถเลกเสพไดเดดขาดดวยวธการของชมชน ดงคากลาวของผมประสบการณทางดานบาบดรกษาวา “เตยงทรกษาผทตดยาไดดทสด คอเตยงทบานของผตดยาเอง”

สาหรบผคารายยอยในชมชนนน ผคาทคาเพราะตองการเงนเพอซอยามาเสพ จะไดรบการปฏบตเชนเดยวกบผเสพทวไป สวนผคารายยอยอน ๆ จะถกกระแสสงคมกดดนใหเลกคา เนองจากผเสพในชมชนหมดไป ประกอบกบคณะกรรมการและประชาชนยดหลก “ใหอภย” คณะกรรมการจะสงคนทเหมาะสมไปพดจากกบผคา แตละราย ดวยทาททออนนอม ปราศจากอคตไมใชถอยคาทรนแรง เพอขอใหผคาเหลานนตระหนกถงความสาคญของตนเอง ในการเปนสวนหนงของชมชนทจะตองชวยกนพฒนาสรางความเจรญใหกบชมชนและประเทศชาต ชมชนเขมแขงหลายแหงประสบความสาเรจในการสรางกระแสและบรรยากาศทดเปนกนเองในแบบชาวบาน เปนผลใหผคารายยอยยตบทบาทและใหความรวมมอกบคณะกรรมการ อยางไรกตาม การดาเนนการตอผคารายยอยในชมชนจาเปนตองใชความอดทนและใชระยะเวลา และขอใหการใชมาตรการกฎหมายเปนทางเลอกสดทายจรง ๆ เมอถงคราวจาเปน

ครวเรอนทประกาศตววาเลกเกยวของกบยาเสพตดแลว คณะกรรมการ จะตดตามเฝาดไประยะหนงแลวจงจะประชมรบรองโดยตองมมตเปนเอกฉนท เชนเดยวกนกบครวเรอนทไดรบการรบรองไปแลวหากตอมาพบวาสมาชกในครวเรอนเกยวของกบยาเสพตด คณะกรรมการกจะประชมหารอเพอพจารณาถอดถอนสถานะครวเรอนปลอดยาเสพตดได

18

ตลอดเวลา เพอใหจานวนครวเรอนปลอด ยาเสพตดและครวเรอนทมปญหายาเสพตดตรงกบความเปนจรงทสด อนจะเปนประโยชนตอการแกไขปญหาใหตรงจดตอไป

ขนตอนท 9 : รกษาสถานะชมชนเขมแขง เปาหมายสงสดของการสรางชมชนเขมแขงเพอแกไขปญหายาเสพตดไมได อยท

การทาใหชมชนปลอดยาเสพตดอยางรวดเรว หากแตเปนการทาใหชมชน ปลอดยาเสพตดอยางยงยน ดงนน บทบาทของคณะกรรมการชมชนเขมแขงจงตองเปนแกนน าในการระดมความรวมมอรวมใจของทกคนในชมชนเพอชวยกนสอดสอง เฝาระวงปองกนไมใหยาเสพตดหวนกลบมาอกโดยการประชมประชาคมเพอรบรองครวเรอนปลอดภยยาเสพตดเปนประจ าทกเดอน รวมทงตองชวยกนแกไขปญหาและพฒนาชมชนในดานตาง ๆ ซงถอเปนภมคมกนยาเสพตดระยะยาวและเปนการรกษาสถานะชมชนเขมแขงอยางยงยน

ปจจบนแนวทางของวทยากรกระบวนการ และกระบวนการประชาคมชมชน ซงเรมตนทหมบานคลองจรเขนอย ตาบลเกาะไร อาเภอบานโพธ จงหวดฉะเชงเทรา ไดขยายไปยงชมชนตาง ๆ ในจงหวดฉะเชงเทรา และเผยแพรไปสจงหวดอน ๆ ทวภาคตะวนออกในปจจบน จดเดนของแนวทางดงกลาวคอ

1. ความสาเรจในการสรางพลงสามคคของชาวบานเพอแกปญหาและพฒนา ความเจรญใหแกชมชนของตน

2. สามารถนาไปประยกตใชในพนทตาง ๆ ซงมสภาพแตกตางกนได 3. สามารถสรางชมชนตวอยางหลายชมชน ซงเปน ศนยการเรยนรใหกบชมชน

อน ๆ เปาหมายสงสดของการสรางชมชนเขมแขงเพอแกไขปญหายาเสพตด อยทการทา

ใหชมชนนนปลอดยาเสพตดอยางยงยน ไมไดอยทการทาใหชมชนนนเปนเพยงชมชนปลอดยาเสพตด หรอเปนชมชนปลอดยาเสพตดโดยเรวทสด เนองจากวธการ ทจะทาใหชมชนปลอดยาเสพตดโดยเรวทสด คอ การใชกาลงของทางราชการเขา กวาดลางกดดนผคาผเสพอยางเขมงวด ซงสามารถทาใหชมชนนนปลอดยาเสพตดไดอยางรวดเรว อยางไรกตาม หากมการถอนกาลงของทางราชการออกไปจากชมชนเมอใด ปญหายาเสพตดกจะกลบมาสชมชนนนไดอยางรวดเรวเชนกน นอกจากนยงมบางชมชนทเปนชมชนปลอดยาเสพตดอยแลวตามธรรมชาต เชน ชมชนทมพนทอยหางไกล ไมคอยมคนอย สภาพแวดลอมและวถชวตทาใหชมชนเชนนไมมปญหายาเสพตดอยแลว โดยไมเกยวของกบมาตรการแกไขปญหาใด ๆ ชมชนปลอดยาเสพตด

19

โดยธรรมชาต และชมชนปลอดยาเสพตดโดยภาครฐ ดงกลาว ไมใชตวอยางทดของการสรางชมชนปลอดยาเสพตดอยางยงยน

การเปนชมชนปลอดยาเสพตด ไมไดหมายความวา ชมชนนนจะปลอดภยจากยาเสพตดอยางเดดขาด เพราะสถานการณปลอดยาเสพตดเปนพลวต สามารถเปลยนแปลงไดตลอดเวลา ตราบใดทชมชนยงมการตดตอระหวางกน ประชาชนมการเคลอนยายไปมาหาสกน ทกชมชนกมโอกาสทจะเผชญกบปญหายาเสพตดได ไมวาจะเปนปญหาทเกดจากคนในชมชนนนเอง หรอเกดจากคนในชมชนอนเขาไปลกลอบ คาหรอเสพในอกชมชนหนง

เมอคณะกรรมการชมชนดาเนนการแกไขปญหายาเสพตดไดผล จะทาใหจานวนผเสพผคาในชมชนลดลงและหมดไปในทสด ถอไดวาชมชนนนปลอดยาเสพตดแลว แตภารกจของคณะกรรมการชมชนเขมแขงยงไมยต มฉะนนปญหายาเสพตดอาจกลบคนสชมชนได ดงนน คณะกรรมการยงจาเปนตองรวมตวกนตอไป และเปนแกนหลกในการสรางความรวมมอรวมใจของประชาชนในชมชนใหชวยกนพฒนาและแกไขปญหาอน ๆ ในชมชนนนอยางตอเนอง รวมทงยงมการสอดสองดแลครวเรอนและ เฝาระวงปองกนไมใหยาเสพตดกลบมาแพรระบาดในชมชนไดอก

วทยากรกระบวนการนบเปนบคคลสาคญทชวยเสรมชมชนใหเขมแขงเพอแกไขปญหายาเสพตดอยางยงยน วทยากรกระบวนการไมไดทาหนาทใหความรแลวจากไป แตจะตองอยเคยงขางชมชนเพอคอยใหคาแนะนาและใหการสนบสนน วทยากรกระบวนการไมไดเปนผถายทอดความรทงหมดแกชมชน แตจะแนะนาแนวทาง ใหชมชนคดเปนทาเปนเพอพฒนาไปสการพงพาตนเอง การทางานในชมชนยอมมความแตกตางกนไปตามสถานการณในแตละพนท วทยากรกระบวนการทดจงตองเปนทงผสอนและผเรยนในเวลาเดยวกน เพอพฒนาความรประสบการณของตววทยากรกระบวนการเอง ใหทนตอความเปลยนแปลง และสามารถประยกตแนวทางการทางานใหสอดคลองกบสถานการณตาง ๆ ไดอยางเหมาะสม

20

บทบาทของต ารวจในการสนบสนนชมชนเขมแขง (พล.ต.ต.ณรงค ศวาพานช รองผบญชาการต ารวจภธรภาค ๗)

การทจะเปนชมชนเขมแขงไดนน... 1. จะตองเกดจากความตงใจของชมชนเอง เรมจากการรวมตวกนโดยสมครใจ

ไมใชเจาหนาทเขาไปจดตง ถาชมชนซงรปญหาของตวเองดกวาใครตงใจรวมตวกนจรง กจะไปสความเขมแขงอยางยงยนได

2. จะตองมผน าทางธรรมชาต ซงมความเสยสละ และมความสามารถรวมแรงรวมใจชาวบานได

3. ไมใชเรมตนจากราชการใหงบประมาณชาวบานลงไปท า ตรงกนขามหากชมชนเรมจากการเรยไรกนเองกจะเกดความรกความสามคคกนมากกวา แลวงบประมาณกคอยตามไปตามความจาเปนเหมาะสมของชมชน

4. การท าใหชมชนเขมแขงนนมนตองใชเวลาใหเปนไปตามธรรมชาต ไมใชไปเรงรดใหเกด

5. หนวยงานทกฝายทเกยวของกบความสงบสขของชมชนตองชวยกน โดยถาผบงคบบญชาสงสดของแตละฝายมแนวคดตรงน การจะสนบสนนชมชนเขมแขง กงายขน บทบาทของตารวจเราอาจจะมจดเดนบางดาน แตเรากมจดออนบางดาน เชนในการระดมชาวบานเราจะสฝายปกครองไมได ถาฝายปกครองไมรวมมอ การทางาน กจะชาลง

ตารวจทกระดบตงแตนายตารวจถงชนประทวน มบทบาทอยางสงในการ ทจะเขาไปชวยเสรมสรางใหชมชนเขมแขงได เพราะ...

1. การทางานของขาราชการตารวจมความยดหยนเรองของเวลาสง คอสามารถทางานได 24 ชวโมง จงสามารถลงไปในพนทชมชนอยางสอดคลองกบเวลาวาง ของชาวบาน ไมกระทบกบเวลาทามาหากนของเขาได เชน การเปดเวทพดคยหรอประชมตอนคา ๆ ของชมชน

2. ตารวจเปนขาราชการทมวนยสง ดงนนถาผบงคบบญชามแนวทางนโยบาย ทดในเรองการเสรมสรางชมชนเขมแขง ตารวจระดบตาง ๆ กจะยดถอปฏบต อยางเครงครด

3. หนวยงานของตารวจ โดยเฉพาะตารวจชนประทวนจะมความคนเคยกบพนท ซงตนทางานอยแลว ดงนนหากเปนตารวจทดกจะมความคนเคยผกพน กบชาวบาน ทาใหเขาใจปญหาของชมชน รจกคนตาง ๆ ในชมชนวาใครเปนอยางไร มความสามารถอะไร และรปญหา

21

ในการทางานทผาน ๆ มา ประกอบกบทมทกษะ ในการชกจงโนมนาวใจ จงจะไปทางานกบชมชนไดคลอง

4. บทบาทหลกของตารวจคอเปนผรกษากฎหมาย จงสามารถใหความคมครองปกปองชาวบานได เชน ถาชาวบานเปนกรรมการชมชนเขมแขง กสามารถใหความมนใจกบเขาไดวาไมตองกลวอทธพลของพวกผคายา เพราะตารวจจะชวยคมครองเขา

5. งานของตารวจจะตองประสานกบหนวยงานตาง ๆ ตลอดเวลาอยแลว ดงนนจงสามารถชกชวนใหหนวยงานตาง ๆ มารวมกนทางานเพอชมชนได

6. การทตารวจลงไปชวยเสรมสรางความเขมแขงใหกบชมชน สงทสะทอนกลบมายงหนวยงานของตารวจเองกคอชาวบานจะรกจะศรทธาไววางใจตารวจ และผลระยะยาวกคอการสรางชมชนเขมแขงจะปองกนอาชญากรรมตาง ๆ ได ไมใชเฉพาะเรองยาเสพตดแตในทก ๆ เรองงานปราบปรามของตารวจกจะนอยลงไปดวย

“...หนาทของตารวจ ถกกาหนดใหทางานดานการปราบปราม การปองกนไมใช

หนาทหลกของเรา ผบงคบบญชาระดบสงบางคนจงไมสนใจเรองน แตผมสนใจ ทจะทา กเลยขออนญาตผบงคบบญชา แลวกรวบรวมตารวจทสมครใจจะมาทาตรงนดวยกน เรมจากใหเขาไปอบรมกบ ป.ป.ส. แลวกลบมาทางานเปนวทยากรกระบวนการในพนท เมอผมซงเปนผบงคบบญชาสงสดในระดบจงหวดเรมทา ระดบรอง ๆ ลงไปคอผบงคบบญชาตามโรงพกตาง ๆ กรบนโยบายและลงไปถงตารวจในระดบพนท และพอเรมทาเหนผลดกเกดการยอมรบทจะทาตามแนวทางนมากขน...

ผมคดวางานตรงนของตารวจมนใชใจมากกวา ไมตองใชงบประมาณอะไรมากมาย คอผมใหนโยบายไปทา ถาเขาเดอดรอนตรงไหนกกลบมาบอก ซงสวนมาก กไมใชหนกหนาอะไรเปนเรองรายวน เชน ลงไปทางานแลวอยากจะเลยงขาวตมชาวบานสกมอ ผมกควกกระเปาให 1,000 – 2,000 บาท ไมตองใหลกนองเดอดรอน หรองานบญงานประเพณของชมชน ผมกไปถามวามใครอยากจะสนบสนนบาง เอามาชวยตรงนได คอมนไมเยอะ แตกตองคดดวยจะทาอยางไรใหตารวจระดบพนททมใจจะทางานกบชมชนเขาไมตองควกกระเปาเอง หนวยงานทเกยวของควรจะมงบประมาณคารถ คานามนใหเขาบาง...”

22

ความเปนมาของกระบวนการชมชนเขมแขงและวทยากรกระบวนการ

“...ระบบงานของตารวจไทยแตละเดอนคอ 10 วนแรกสบหาขาว จบอก 1 วน อก 5 วนกสงขนศาล ทสดคดกหลด แตกทาเหมอนเดมอก ทง ๆ ทผลกเปนเหมอนเดมเชนกนไมเคยคดจะเปลยน เพราะคดแควาตวเองมหนาทแคนนและผบงคบบญชากสงแคนน ชาวประมง เมอกอนถกเชอกเปนอวนหาปลา ตอมากพฒนาเครองมอเปนลอบ เพราะเขาเรยนรจากประสบการณ จากสงแวดลอม แลวพฒนาทกษะใหตวเอง แตตารวจไทยไมเคยคดจะเปลยน หมบานในประเทศไทย มทงหมด 8 หมนกวาแหง ตารวจไทยมทงหมด 1 แสนกวาคน ถาเอาตารวจลงไปหมบานละ 2 คน ไปชวยชาวบานเสรมสรางชมชนเขมแขง กไมตองมานงจบ ๆ ปลอย ๆ เพราะปญหาจะไมม...

สถานการณปญหายาเสพตดในชวงป 2535 – 2536 มความรนแรงอยางมาก ทงชนดยาทมอยหลายประเภทและปรมาณผเสพ-ผคาจานวนมาก ดวยความคดทวา หากทางานเฉพาะตามหนาทในระบบราชการตารวจซงเนนทงานปราบปรามเทานน จะไมสามารถแกไขปญหาไดอยางแทจรง เพราะไมมทางจบกมผกระทาผดไดหมด จงเปนจดเรมตนของแนวคด-แนวทาง-วธการใหมในการจดการกบปญหายาเสพตด โดยใชพลงชมชนเขมแขง...”

“...เรมแรกกคดถงวธการมวลชนสมพนธจากทเคยเปน ตชด. คอสรางแนวรวมใหมาก ๆ แตเรองยาเสพตดมนไมเหมอนเรองอนไมมใครอยากเขาไปยงดวยกลวอนตรายกตองมาหาเหตผลทจะใหเขายอมรวมมอ เรมดวยพยายามอธบาย ใหชาวบานฟงวาวธการของเราจะไมใชการเผชญหนากบผเสพผคาผมอทธพล ไมใชวธรนแรง ไมจบกม และตารวจจะชวยคมครองชาวบาน...”

กระบวนการแกไขปญหายาเสพตดดวยพลงมวลชน

ปญหายาเสพตดไมใชปญหาโดด ๆ ทจะแกไขไดโดยไมตองแกปญหาอนดวย

การจบปราบเปนมาตรการทตองทา และชมชนทเปนพนททมปญหาตองลกขนมา

จดการรวมกบภาคสวนอน ๆ ของสงคม

23

สาเหตของปญหา ความจรงแลวสาเหตของคนทเขาไปคายาเสพตดนนมมากมายและเกดขนได ใน

แทบทกโอกาส แตสามารถสรปใหเหนปจจยหลก ๆ ททาใหปญหายาเสพตด แพรระบาดจนยากทจะควบคมอยในปจจบนนใหเหนเปนภาพงาย ๆ วา เกดมาจาก 2 ปจจยหลก คอ

1. ปจจยพนฐาน อยางเชน สภาพครอบครวและชมชนบกพรองทไมสามารถ ทาหนาทเปนเกราะปองกนปญหายาเสพตดทเขามาถงตวลกหลานได

2. ปจจยปญหาตวยาเสพตด เพราะประเทศเรามขบวนการคาการผลตทใหญโตและมบคคลทมอทธพลหรอเปนคนมสเขาไปเกยวของดวยหลายระดบ ทาใหการแกปญหาเปนไปดวยความยากลาบาก

ดงนน ถาเราจะถามวาเดกคนหนงตดยาเสพตดเพราะอะไร เราคงตอบไมได งายนกวาเปนเพราะเดกมนไมรกด แตเราตองมองปญหาหลาย ๆ ดานของครอบครว ชมชนและสงคมประกอบกนไป นนกหมายความวา แคการจบกม หรอปราบปรามผเสพ ผคา ดวยวธรนแรง กยงไมสามารถแกปญหาใหหมดไปได เพราะยงไมครบวงจรของการแกไขและในไมชาปญหากจะกลบมาเกดซาอก

บทเรยนบางสวนของการจดการปญหายาเสพตด จากประสบการณของผปฏบตงานระดบพนท พบวา ปญหายาเสพตดไมใชแคปญหาอาชญากรรมทมาตรการปราบปรามเพยงอยาง

เดยวจะแกไขได ปญหายาเสพตดอยทตวผเสพและผคา ถาไมรวาปญหาอยทไหนกไมสามารถ

แกไขได - ผคารายใหญ เปนเพราะความโลภ จงตองใชมาตรการทางกฎหมายและกลไก

ทางราชการทมประสทธภาพสงเขาไปจดการอยางเดดขาด รวดเรว - ผคารายยอยและผเสพ มลเหตจงใจมาจากความยากจนสภาพแวดลอมความ

ตองการยา จงควรใชมาตรการทางสงคม ของแตละชมชนแกไขโดยยดหลกสนตวธ ยดหลกการใหอภยและใหโอกาสเพอปรบเปลยนพฤตกรรมเปนคนด

24

ปญหายาเสพตดไมมใครอยปลายเหต ทกหนวยงานตองมบทบาทในการแกไขปญหา

ปญหายาเสพตดไมสามารถแกไขได ถาตางคนตางทา ทงดานปราบปรามปองกน บาบด / ฟนฟ และการพฒนาเพอแกปญหาพนฐาน

การจดการปญหายาเสพตดจงตองการมสวนรวมจากครอบครวและชมชน จงจะสาเรจและยงยน

ชมชนเขมแขงคออะไร ชมชนเขมแขง คอ การทประชาชนจานวนหนงมวตถประสงค มอดมการณหรอ

มความเชอถอในบางเรองรวมกนมความสมพนธทดกนอยางตอเนองมการตดตอสอสาร หรอการรวมกลม จะอยหางไกลกนกได มความเอออาทรตอกน มการเรยนรในการกระทากจกรรมบางอยางรวมกน และมการจดการ มการรวมตวกนเปนกลมจนกลายเปนชมชน กอใหเกดพลงในการแกปญหาและรวมสรางสรรค สงทดงาม ทงในดานเศรษฐกจ จตใจ สงคม วฒนธรรม สงแวดลอม การเมอง และสขภาพในสงคมนน ๆ

นอกจากการสรางชมชนทเขมแขงเดยว ๆ แลว ยงมความจาเปนทจะตองสราง “เครอขายชมชนเขมแขง” ดวย เพราะเราไมอาจพดไดวาถาชมชนของเราเขมแขงแลวเราจะปลอดภยจากยาเสพตด ตราบใดทรอบ ๆ บานเรายงมยาเสพตดแพรระบาดอย

เครอขายชมชนเขมแขง หมายถง โครงสรางและกระบวนการทเชอมโยงสมาชกในกลมเขาดวยกน เครอขายจะเปนสงทชวยรวมพลงแหงจตสานกของสมาชก ใหรวมกนเปนพลงอานาจ

การทชมชนเขมแขงและเครอขายเขมแขงไมเพยงพอแตจะแกไขปญหายาเสพตดในชมชนไดเทานน แตจะนาไปสการพงพาตนเองและพงพากนเองได ทาใหชาวบานไมตองกมหนาคอยรอการสงเคราะหจากภายนอก และสามารถกาหนดตวเองได ในทก ๆ เรอง รวมถงเคยงบาเคยงไหลกบภาครฐในการพฒนาทองถนไดดอกดวย

ความจรงชมชนเขมแขงเปนไดทงเปาหมายและวธการ เหตเพราะวาชมชนไหนเขมแขง แนนอนวายาเสพตดกอยในชมชนนนไมไดในทางกลบกน กระบวนการสรางชมชนเขมแขงกเปนกระบวนการทจะทาใหยาเสพตดหมดไปจากชมชนไดเชนกน

25

*****ความหมายของชมชนเขมแขงในทน เปนทงกระบวนการทจะตองทากจกรรมตาง ๆ ตามขนตอนอยางตอเนอง เพอ

นาไปสเปาหมายทชมชนสามารถพงพาตนเองและแกไขปญหายาเสพตดอยางยงยนได *****ปญหาอยทไหน ตองแกไขทนน

จากการทปญหายาเสพตดมความซบซอน ถาเชนนนแลวเราตองมาดกนวาปญหานนเกดจากอะไรกนแน และจะแกไขอยางไรจงจะเกดผลอยางแทจรง *****ความยากจน

จงกดดนใหเขาสกระบวนการคายา ใชหรอไม ถาใช เราตองแกทปญหาความยากจน สรางงาน สรางอาชพให *****ครอบครว

ไมอบอนหรอพอแมเลยงดไมเปน ใชหรอไม ถาใช เรากตองแกทครอบครว *****ความอยากรอยากลอง

ของเยาวชนใชหรอไม ถาใช เรากตองสรางเกาะปองกนพวกเขาจากสอทกระตนความอยากลอง

ตองการสรางคานยมทถกตองตอการใชชวต และสรางการทาทายทเหมาะสม จะเหนไดวาปญหายาเสพตดไมใชปญหาโดด ๆ ทจะแกไขไดโดยไมตอง

แกปญหาอนดวยจงตองยากนอกทวา แคการจบปราบไมเพยงพอและชมชนทเปนพนททมปญหาตองลกขนมาจดการรวมกบภาคสวนอน ๆ ของสงคม *****ความจ าเปนทชมชนตองลกขนส

ทผานมาเราหวงพงพาภาครฐในการแกไขปญหายาเสพตดทางเดยว โดยภาคประชาชน นงเฉยทง ๆ ทรวาเปนปญหา และกพบแลววาภาครฐไมสามารถจดการปญหายาเสพตดไดจรง เพราะตารวจมกคน ทหารมกคน อยกบเราในชมชนนานแคไหน และจะรดเทากบคนในชมชนเราหรอไม เขามาแลวแกปญหาไดตรงจดหรอไม ทาใหเกดความแตกแยกขนหรอไม เราจะเหนแลววาผล ของการจบปราบกได แตลกหลานของเราเขาไปกนขาวในคกมากขน แตบางสวนกลบเพมปญหาใหกบชมชนและคนทอยขางหลง ดงนนชมชนจงตองเปนหลกในการดาเนนงานโดยประสานงานกบฝายตาง ๆ

“พนองประชาชนคนไทยทเคารพครบ ถาทานยงนงเฉยโดยทเหนปญหาน เปนปญหาเลกนอย ปญหายงไมเขาใกลตว ครอบครวเรายงไมตดหรอกนะ แตในชมชนของทานอาจมสงเลวรายนแอบแฝงอยมากมาย การนงเฉยของทาน ทานอาจจะบอกวาความชวของทาน

26

ไมม แตทานครบความดของทานกไมปรากฏเหมอนกน ดงนนในเมอชาตนมภย ทานคดชวยชาตหรอยงครบ” (แกนนาบานคลองจระเขนอย ไดกลาวไว)

ความคดพนฐานทตองปรบ ตองเลกความคดวา “ธระไมใช” ตดความคดวา “ชาวบานทาเองไมได” ออกไป และหนกลบมาเชอมนวา เพอ

ลกหลานของเราแลว ทาไมจะทาไมได ใหเลกความคดทจะ “พงคนอน” ไมวาจะพงตารวจ ผวาฯ หมอ นายอาเภอ

ปลด กานน ผใหญบาน ส.ส. หรอรฐบาลใดกตาม มความเชอและศรทธาวาเราสามารถ “พงพากนเอง” ได แทนทจะรอวาใครจะ

เขามาชวยเรา โดยทเราเองยงไมคดจะชวยตวเองเลย มอง “คนเสพวาเปนคนปวย” เพราะเขาเคยเปนคนปกตแตเมอเขาไปตดยา

เหมอนเขากาลงปวย ดงนนเราตองชวยกนดแลคนตดยาเชนกน บานคลองจรเขนอย บานนาซบ บานเจดลกเนน บานเนนดนแดง ทาไมเขา

แกไขได

ทาทกอยางดวย “ความเอออาทร ใหโอกาส และใหอภย” ตอกน เพราะ ชาวบานทกคนตองอยเหนหนากนตลอดไป ไมเหมอนกบคนนอกทมาแลวกไป ดงนน ความเอออาทรการใหโอกาส และการใหอภย ปฏบตตอกนดวยวธการทละมนละมอมกจะทาใหเกดความสามคค ไมมความแตกแยกกนในชมชน

ประโยชนทชมชนจะไดรบ การชวยคนตดยาใหเลกไดรวมถงคนคาดวยเชนกน กเหมอนการชวยคนทเคยด

ใหกลบมาเปนคนดเหมอนเดมหรอดกวาเดม กเหมอนรกษาคนปวยใหหายปวย ซงจะเกดประโยชนในหลายดาน เหมอนยงกระสนนดเดยวไดนก 2 ตว นกตวท 1 คอ การทคนเคยคาหรอเคยตดยา กลบใจได นนแสดงวาเขามความตงใจทาด และคนทตงใจทาดนแหละทจะเปนพลงใหครอบครวและสงคมของเขา อาจจะมากกวาคนด คนปกตดวยซาเพราะเขามแรงบนดาลใจในการเอาชนะอปสรรคเพอทาความด สวนประโยชนหรอนกอกตวกคอ การชวยลดปญหาสงคม เพราะสามารถลดการกระจายของยาเสพตดทกอใหเกดปญหาอาชญากรรมตามมาลงได

27

“สงทสาคญ คอ ตองมความจรงใจตอกน คอ ไมใชทาเอาหนา ไมใชเพอหวงประโยชนสงตอบแทน แตเราทาเพอใหสงคมของเรา ใหหมบานของเรามความผาสกทกคนมอยมกนตามอตภาพ” นเปนบทสรปของแกนนาชาวบานคนหนงทบานชากเลก ต.บางบตร อ.บานคาย จ.ระยอง ถงความมงหวงเมอภาคประชาชนตองลกมาจดการปญหายาเสพตดในชมชน ดอยางไรวาการด าเนนโครงการประสบความส าเรจแลว

คาวาประสบความสาเรจแลวไมไดหมายความวาในชมชนของเราจะไมมคนคาหรอคนตดยาเสพตดอยเลย แตหมายถง การทชมชนสามารถควบคมสถานการณ การแพรระบาดหรอความรนแรงของปญหายาเสพตดในชมชนของตนเองได

ในเบองตนสามารถวดความสาเรจในการดาเนนโครงการเครอขาย ภาคประชาชนแกไขปญหายาเสพตด ไดดงน ในภาพรวม

- ประชาชนและแกนนาตระหนกในปญหายาเสพตดและรวมมอกนแกไข มากขน - มแนวทางแกไขเพอการแกอยางถกวธสอดคลองกบวถชวตแตละชมชน - มคณะกรรมการทมความรความเขาใจพรอมทจะดาเนนการในแตละมาตรการท

ชมชนตองการ - มแผนการแกไขปญหาอน ๆ ทเปนรากฐานของปญหาหรอปจจยสงเสรมการ

เกดปญหายาเสพตด โดยเปนแผนทเกดจากการคดคน การมสวนรวม และตดสนใจของชมชน - มกจกรรมทผสมผสานหลายมาตรการเขาดวยกน ทงปองปราบ การปองกน

แกไข การบาบดรกษา / ฟนฟ และกจกรรมดานการพฒนา ตลอดจนกจกรรมเสรม - เกดกระบวนการประสานความรวมมอ ระหวางองคกรชมชน / ประชาชน

ภาครฐ และเอกชน ในระดบชมชน

- ไมมผเสพรายใหมเพม - ไมมผคา ผผลต ในชมชน / หมบาน - ผทตดยาเสพตดไดรบการบาบดรกษาดแลอยางถกตองเหมาะสม - สภาพแวดลอมทเออตอปญหายาเสพตดไดรบการแกไขอยางถกตอง - เกดการทางานอยางมสวนรวมระหวางหนวยงานและบคคลทเกยวของ - มระบบการเฝาระวงไมใหเกดการแพรระบาดขนอกในชมชน

28

- เครอขายขยายเพมขน - องคกรชมชนมความเขมแขงและพงพาตนเองได

เชอมโยงเครอขายเพมความเขมแขง เพมเพอน เพมเครอขาย ขยายพลงมวลชน

เปาหมายของการสรางเครอขายกเพอโยงใยกนระหวางชมชนใหเกดความเขมแขงใหมากยงขน เพอทจะปดกนไมใหยาเสพตดเขาถงตวสมาชกของชมชนไดโดยงาย ดงนนจงตองมการเชอมโยงกจกรรมและการดาเนนงานในรปเครอขาย ภายในชมชนและเครอขายระหวางชมชน ตลอดจนการแลกเปลยนประสบการณและสรางกาลงใจใหซงกนและกน เพอขบไลขบวนการคายาเสพตดใหออกหางจากชมชนใหไกลทสด

ตวอยางวธการหรอกจกรรม เปนไปในลกษณะทใหแกนนาของชมชนตาง ๆ ได มโอกาสมาพบปะแลกเปลยนประสบการณการทางานรวมกน รวมทงจะไดเชอมรอย กจกรรมทตางคนตางอยใหเปนกระบวนการเดยวกน กจะชวยเพมพลงในการทางานแกไขปญหามากขน ทงเครอขายทจะเกดขน จะมพนทอยตดกนหรอไมกได ถาประเดนทรวมกนได การมพนทหางกนกไมใชอปสรรค

กระบวนการทง 9 ขนตอนนเปนเพยงแนวทางกวาง ๆ ทชมชนสามารถนาไปปรบใชใหเหมาะสมกบชมชนของตนเองไดแตการปรบจะตองไมทาใหเสยหลกการ ทประชาชนและชมชน เปนแกนหลกในการแกไขปญหา และจาเปนตองเรยงลาดบ ตามขนตอนจงจะประสบความสาเรจ

29

องคประกอบ / ตวชวดความส าเรจ ๘ ประการ การแกไขปญหายาเสพตดตองเรมจากตวเรากอน พวกเราทกคนตองรวมมอรวมใจ

กนแกไขปญหาจงจะเกดความยงยน ซงจะตองมองคประกอบทสาคญ 8 ประการ ดงน 1. มองคกรเปนของชมชน มคณะกรรมการทมาจากการคดเลอกของ คนในชมชนอยางแทจรง ประชาชน

เลอก ผทประชาชนดวยกนนบถอศรทธา เรยกวา “ผนาธรรมชาต” เปนแกนนาในการดาเนนงาน 2. ยดแนวคดพงตนเอง ประชาชนในชมชนเปนหลกในการดาเนนงานในลกษณะของชมชน “ชมชนดแล

ชมชน” ไมมวรอความชวยเหลอจากภายนอก แตความพรอมจะลงมอคด ลงมอทา และรวมมอกบทกฝาย

3. ประชาชนมสวนรวม ความสาเรจอยางยงยนยอมไมฝากไวในมอของคนทเปนแกนนาเทานน แต

ประชาชน ทกภาคสวนจะตองเขามามสวนรวมในการคด การตดสนใจและการดาเนนงาน 4. มการคนหาปญหาโดยชมชน ไมมใครรปญหาในชมชนไดดไปกวาคนในชมชนเอง ประชาชนตองชวยกน เปน

ห เปนตา กลาคด กลาเสนอปญหา กลาพดความจรง เพอใหรปญหาทแทจรงจะไดแกไขตรงจด 5. แกปญหาดวยสนตวธ ใชสตแกปญหาดวยหลก “พลงแผนดน” ซงจะตองเกดจากความรก ความสามคค

ของคนในชมชน รจกการใหอภย ใหโอกาสแกผผดพลาด ใหความเขาใจชวยเหลอ ดแลซงกนและกน

6. มการสนบสนนจากภาคราชการ ชมชนเขมแขงไมไดหมายถงชมชนโดดเดยว ภาคราชการนบเปนปจจยสาคญ ใน

การคมครองสงเสรมและสนบสนนใหประชาชนพฒนากาลงความสามารถในการชวยเหลอดแลชมชนของตนเอง

7. มงแกไขปญหาใหส าเรจ เนนการด าเนนงานเพอแกไขปญหามากกวาการท างานเพยงใหเกดกจกรรมขนมา

หากมผเสพ ผคา อยในชมชนตองด าเนนงานลดจ านวนผเสพผคาอยางมเปาหมายชดเจนสามารถวดผลได

30

8. มการด าเนนงานอยางตอเนอง มการประชมประชาชนเปนประจ า เพอเปนเวทในการตดตามแกไขปญหายาเสพ

ตด และหยบยกปญหาเดอดรอนอนๆ ของชมชนมารวมกนพจารณา เพอหาทางแกไขตอไป

การบรณาการ เปนทงความรบผดชอบและอานาจของจงหวด การบรณาการ ทสมบรณควรจะคานงถงประเดนตางๆ ทมากกวา การรวมงบประมาณ และการวางแผน เนองจากสงครามยาเสพตด เปนสงครามทางความคด ควรกาวไปใหถง จดของการรวมศกยภาพของหนวยงานตางๆ เพอผลสมฤทธของการทางาน กลยทธทควรนามาพจารณาในการบรณาการ ไดแก 1. “บรณาการเพอกอใหเกดพลง”

เปาหมายแรกของการรวมกนท างาน คอ ตองการเพมพลงใหกบการท างาน หากตางหนวยตางท าไมสามารถรบมอกบปญหาส าคญของชาตได พลงยอมเกดจากความสามคคและความเขาใจซงกนและกน การประชมแลกเปลยนความคดเหนระหวางหนวยงานจงเปนกาวแรกทจะน าไปส การรวมแรงรวมใจในการท างานการปฏบตภารกจดวยความเขาใจนาจะมศกยภาพกวาการปฏบตภารกจตามสงการ โดยไมเขาใจวาแนวความคดของผสงการคออะไร

2. “บรณาการเพอการสรางสรรค” การประสานงานในแตละหนวยทมภารกจแตกตางกนใหสามารถด าเนนทางไปใน

ทศทางเดยวกนไมใชเรองงาย ปญหาทประสบบอยครง คอ การทหนวยงานหนงไมสามารถตอบสนองค ารองขอของหนวยงานอกหนวยงานหนงได สาเหตเกดจากความจ าเปนและขอจ ากดของหนวยงานนนทไมสามารถใหความรวมมอไดจรงๆ หรอเกดจากการไมตองการรวมมอเพราะปจจยอนๆ ไมวาจะเปนสาเหตใดกตาม การลดความขดแยงเหลาน ควรใชหลกการบรณาการเพอการสรางสรรค จดยนของหนวยงานตางๆ มกจะ มาจากกรอบความคดของหนวยงานนน ซงเปนผลมาจากโครงสรางภารกจ และทรพยากรทม เมอจดยนของหนวยงานตางๆ มความแตกตางกนอาจท าใหเกดปญหา ในการประสานงานตามมา ประเดนนระบบอ านวยการนาจะเปนประโยชน โดยรวบรวมขอมลจากหนวยงานตางๆ ทงแนวดงและแนวระดบ (เชน จากหนวยงานตางๆ สจงหวด จากอ าเภอตางๆ สจงหวด) และน าขอมลมาวเคราะหจดท าเปนภาพรวม ส าหรบ

การบรณาการ

31

เรยนรรวมกน เพอปรบจดยนของหนวยงาน ใหเขาใกลกนและสอดคลองกนมากขน ทผานมาการรวบรวมขอมลมกจะเนนหนกในเรองขอมลเพอการรายงาน (ตอสวนกลาง) มากกวาจะเปนการรวบรวมขอมลเพอการใชประโยชนของจงหวดเอง การบรหารระบบขอมล จงเปนกาวส าคญทนาจะน าไปสการ บรณาการเพอการสรางสรรค

3. “บรณาการเพอแกไขปญหา” เปนธรรมดาทการท างานมกจะประสบปญหา คนยงท างานมากกจะยงพบปญหา

มากและมโอกาสจะผดพลาดไดมากกวาคนทท างานนอย ดงนนการ “พบปญหา” จงไมควรจะถอวา “เปนปญหา” แตถอวาเปนโอกาสทจะไดขอมลเพอน ามาปรบปรง การท างานใหดยงขนกวานน การยอมรบปญหาจะชวยใหทกฝายยนดใหขอมลตามความเปนจรงและน าไปสการแกไขปญหาใหตรงจดการ บรณาการเพอแกไขปญหา ควรเรมจากการเปดใหทกฝายน าเสนอปญหาขอเสนอแนะและรวมกนหาทางออกทเหมาะสมทสดในสถานการณนน

ท าไมชมชนตองเปนแกนหลก ในการแกไขปญหายาเสพตด ความสงบสขหายไปไหน นเปนปญหาททาภาคประชาชนตองลกขนมาเปน

แกนหลกในการแกไขปญหายาเสพตดเสยท ซงเราเหนแลววาถาปลอยภาครฐทางาน อยฝายเดยวอาจจะไมเพยงพอ และการทชมชนเปนหลกในการแกปญหาเองจะชวยใหแกไขไดตรงจดกวา เพราะชมชนยอมรดทสดวาใครคา ใครเสพ และใครทาไปเพราะเหตผลอะไรเราจงแกไขไดตรงจดดวยวธทชาวบานเขายอมรบกนได และยงเปนการแกไขปญหาทคงทนถาวรเพราะคนแกไขและคนถกแกไขจะตองอยในชมชนตลอดชวต เขาจงเอออาทรและใหอภยกน ไมเหมอนขาราชการหรอหนวยงานภายนอก ทมทงอานาจ ความเชยวชาญ กฎหมายและอาวธ เมอหมดหนาทหมดโครงการกตองจากไป

ท าอยางไรผลของการแกไขปญหาจงจะอยอยางยงยน แนวทางการสรางความยงยนของการแกไขปญหายาเสพตดถอเปนแนวทาง

เดยวกบการเสรมสรางชมชนใหเขมแขง เพราะถาชมชนเขมแขง ยาเสพตดกจะอย ในชมชนนนไดยาก ซงจะตองทาในหลายเรองพรอมกน ทสาคญ ไดแก

1) ตองมการกระตนจตรสานก ไมใหสมาชกลมวาเราตองชวยกนแกไขปญหายาเสพตดและพฒนาชมชนในดานอน ๆ ตลอดไปไมใชปญหายาเสพตดมนกพรอม จะกลบมาทกเมอ

32

2) จะตองมการพฒนาชมชนและแกนนา ใหมความเขมแขงเพราะผนาทดสามารถสรางความศรทธาจากสมาชกไดและจะกระตนใหเกดความรวมมอและความคดรเรมสรางสรรคในการทากจกรรมของชมชนไดอยางมพลง

3) ตองมกระบวนการแกไขปญหาอยางถกตอง โดยเฉพาะกระบวนการคนหาปญหาและวเคราะหปญหาโดยเชอมโยงกบปญหาทงหมดทเกดขนในชมชนและแกไขโดยนาภมปญญาทองถนมาปรบใช

4) ตองมแนวทางการแกไขปญหาทนาไปสความยงยน คอ แกไขปญหาพนฐานของชมชน เฝาระวงปญหาไมใหเกดซา และยงตองรจกสรปบทเรยนเพอพฒนาวธการใหทนกบสถานการณทเปลยนแปลงไปดวย

5) ตองมการสรางเครอขายชมชน โดยเราตองชกชวนชมชนอนใหมารวมกระบวนการแกไขปญหาดวยกน ไมเชนนนถาชมชนเราทา แตชมชนขาง ๆ ไมทา ชมชนนนกจะเปนแหลงระบาดของยาเสพตดแทนทและกกลบเขามาสชมชนเราทนทเมอชมชนเราออนแอ

อบต. ต ารวจ หรอเจาหนาทรฐไมรวมดวย (บางทกเปนเสยเอง) ขณะนนโยบายรฐบาลเอาจรงทาใหปญหาหนวยงานรฐไมเอาดวยนอยลงไป แตถา

ไมสนใจจรง ๆ ตอไปเรากไมเลอกเขามาบรหารงานอก และชมชนเองกยงม พเลยง เชน วทยากรกระบวนการ ทจะชวยประสานงานใหฝายรฐและประชาชนมาเจอกนและดวาจะรวมมอกนในจดไหนไดบาง สวนเจาหนาททพวพนการคายาเสพตด ชมชนอาจจะไมกลาปะทะดวย กตองใชการเชอมพลงภาคประชาชนเขามาจดการแทน เชน การแลกเปลยนขอมลขาวสารกนระหวางเครอขายและรวมกนตดตามพฤตกรรม หรอแจงขาวไปยงผบงคบบญชาทใหญขน ซงการดาเนนการเหลานชมชนสามารถทาไดอยางปลอดภยมากกวาถาอาศยพลงของเครอขายภาคประชาชน

พอแมไมรบวาลกหลานตดยา มตวอยางทเกดขนแลวทพอแมบางคนบอกวาลกของเขาคนอนไมเกยวแกนนาของ

บานสตตพงษ ต.บางไผ อ.เมองฉะเชงเทรา จงตองอธบายใหเขาเหนถงความรายแรงของยาเสพตด และชใหเหนวาถาลกของเขาตดยาถอนตวไมขนกจะหมดอนาคต บางทถงตหรอฆาพอแมตวเองกม การอธบายเชนนกชวยใหพอแมคดขนมาได และเปลยนความคดหนมารวมมอกบชมชนในการแกไขปญหา

33

ครอบครวทไมมคนตดยากไมอยากมารวมแกปญหา การทคดวาครอบครวเราไมมใครตดยาทาไมตองไปรวมแกไขปญหาของบานอน

ดวย จงเปนหนาทของแกนนาทจะตองชใหเหนวาวนนปญหายาเสพตดมนแพรระบาดไปทกหยอมหญาและมาถงตวลกหลานเราไดโดยงายในรปแบบทพอแมไมมทางตามทนดงนนถาเราไมชวยกนแกไขปญหาใหสถานการณดขนซะตงแตวนน ถงเวลานนลกหลานเราตดยาเรากอาจจะแกไขปญหาไมทนแลว กได เมอนนความทกขกจะเขามาแทนทความสขของครอบครวและถาลกหลานเราเราจะทนไดหรอ ถาเขาตองกลายเปนอาชญากรเพราะการนงเฉยของเราในวนน

ชาวบานอยากมารวมแตท าไมได ตองแยกวาทาไมไดหมายถงอยากเขามารวมแตไมมเวลา ไมมเงน ใชหรอไม ถา

ใชกไมไดเปนปญหาอะไร เพราะเราสามารถเขารวมในกจกรรมทเราจะทาได เชน ชวยคด ชวยแรงงาน ชวยสอดสอง และแจงเบาะแส ชวยเยยมเยยนพดคยใหกาลงใจ ผทกลบใจ ตลอดจนเขารวมกจกรรมอน ๆ อกมากมาย

แตถาเปนกรณอยากเขารวมแตไมรจะเรมตนอยางไรอาจจะเปนเพราะไมเคย เขากลมทากจกรรมอะไรมากอน หรอยงมขอสงสยในความสามารถของชมชนหรอเกรงกลวอทธพล หรอปญหาอนใดกแลวแต แกนนาหรอชมชนสามารถขอความร ความมนใจจากหนวยงานพเลยงทอยในพนท หรอลองไปศกษาดงานกนเอง จากชมชนอน ๆ ทกาลงทากจกรรมแกไขปญหายาเสพตดอยกไดหรอแมกระทงตดตอมาทวทยากรแมขาย (โทร.0 – 1429 – 7886) วทยากรกระบวนการ จ.ระยอง หรอวทยากรกระบวนการ จ.ตราดกไดเชนกน ซงทกปญหามทางแกไขไดยกเวนปญหาเดยวคอ ชมชนไมมจตสานกในการแกไขปญหาเทานนเอง

ไมมคนมาชวยกนท างาน เปนหนาทของแกนนาทมาจากความศรทธาเชอถอของประชาชนตองชใหเหนวา

ปลอยใหปญหาเปนแบบนไปอกสองสามวนจะเกดอะไรขน ซงเปนจตสานกทตองชวยกนสรางใหเกดขนกอนทจะสายเกนไปวธการทาไดโดยการใหความรความเขาใจ ทถกตอง ใหคนทเจอปญหา จรง ๆ มาเลาใหฟง

อยางเชน ใชวธการหาภาพมาใชชาวบานเหนวาอยางบานนนลกฟนคอพอตาย อกบานหนงใชไมทบหวแมตาย ถาเปนลกเรา เราจะทายงไง กลองใหคนทมาประชมมาคดมาเถยงกน บางคนกเหนดวย บางคนกบอกวาเปนเรองคนอนเราไมควรจะเกยวของ แตคนกลม

34

หนงททนไมไหวเพราะสวนใหญมกเกดปญหากบลกหลานของเราเหมอนกน จงเกดกลมเลก ๆ ขนมารวมตวกนกอน จนสามารถขยายออกมาเปนเครอขายกนมากมาย

ดงนนสานกทชวยกนแกไขปญหาอาจเรมตนไมพรอมกนแตสามารถพฒนา ใหเกดขนไดจากการมสวนรวมหรอเหนการทางานและประโยชนทเกดขนแลวกได

ชมชนไมมนใจวาภาคประชาชนจะแกไขปญหายาเสพตดไดจรง ความมนใจอาจจะเกดขนไดหลายทาง ทางหนงทจะชวยสรางความเชอมนไดด

คอ รพาไปดงานของจรง ไปใหถงชมชนทมปญหาและดวาเขาคดอยางไร ทาอยางไร ถาไปหนเดยวแลวยงไมมนใจกไปดหลาย ๆ หนหลาย ๆ ทจนกวาจะเกดความมนใจ และนามาปรบใชกบชมชนได นอกจากนชมชนทยงไมมความเขมแขงมากนกกสามารถเรมตนทากจกรรมงาย ๆ กอน โดยเฉพาะกจกรรมทเปนประโยชน แตสามารถสรางความรวมมอของคนในชมชนใหเกดขนจากความสาเรจของงานททา และคอย ๆ พฒนาจนชมชนสามารถชวยกน แกไขปญหาทยากยง ๆ ขนไปได (ไปดงานของจรง ไดเสยคาอาหารเลกนอย)

ไมมงบประมาณมาใหกไมรจะท าอยางไร นคอปญหาใหญทฝงลกมานานจากระบบราชการทชอบเอาเงนเปนตวตง ให

ชาวบานทาโครงการทหนวยงานตองการ เสรจแลวกเหลอทงเปนซากไวใหกบชมชน แตโครงการเสรมสรางชมชนเขมแขงแกไขปญหายาเสพตดอยางยงยนนจะไมคดแทนชมชน อาจจะมาใหความรใหประสบการณของทอน ๆ ททามากอนแตชมชนทจะ เขารวมโครงการฯนจะตองตระหนกถงปญหาพษภยยาเสพตดและเปนแกนนาหลกในการลงมอทาเอง

สวนพเลยงทงหลายทเปนหนวยงานราชการกด อาจจะเขาไปสนบสนนในสงทชมชนยงไมมแตจะไมไดนาเงนมากาหนดใหชมชนตองทาโครงการฯ แตเอาความตระหนกถงปญหาและการลงมอทาของชมชนเปนตวตง การสนบสนนจาเปนจงตองตามมาถอเปนเรองทตองทาทายชมชนวา ถาไมมงบประมาณมาให แลวเราจะปลอยใหหมบานเราเปนหมบานยาเสพตดทใคร ๆ กรงเกยจเชนนนเหรอ

จตส านกสาธารณะคออะไร ท าอยางไรจงจะเกดขนได จตสานกสาธารณะคอเมอเหนเรองใดเปนปญหากอยากจะมสวนรวมแกไขปญหา

โดยมไดเหนแกประโยชนสวนตวพวกพองตว แตเพอประโยชนของสวนรวม

35

จตสานกสาธารณะเกดขนไดหลายทางเชนการคดหาเหตผล การคดจากประสบการณทตวเองไดเจอปญหามา บางคนเหนคนอนทาหรอบางคนไดรบการอบรมมากเกดจตสานกได แตระดบจตสานกอาจจะไมเทากนและจะหมดไปถาไมมการจดการใหจตสานกใหเปนการปฏบต โดยคนทมจตสานก หลาย ๆ คนอาจจะรวมกนเปนแกนนาชกชวนคนอน ๆ ใหเขาสามารถสานกเพอแกไขปญหาของชมชนใหลลวง ไปกได

การผสมผสานมาตรการตาง ๆ ในการแกไขปญหาหมายความวาอะไร ปญหายาเสพตดในขณะนไดแพรระบาดไปยงทกกลมคนของสงคมแลวจนยาก ท

จะแกโดยวธการวธใดวธหนง เราตองแยกแยะกลมทเปนปญหาออกมาใหชดและดาเนนการแกไขใหตรงจด ซงในขณะนรฐบาลไดแยกแยะออกมาชดเจนแลววาคนทเกยวของกบปญหายาเสพตดประกอบดวย 3 กลมหลก กลมแรกนนการแกไขปญหานนจะตองดาเนนการแตกตางกนออกไปใหเหมาะสมแตละกลมอก เชน เยาวชน กจะตองหากจกรรมทเหมาะสมกบวยใหเขาทา หรอผใชแรงงานกตองใหคาตอบแทนทพอแกการเลยงชพเพอทเขาจะไดไมตองเสพยาเสพตดเพอทางานใหมากขนเปนการเพมรายได เปนตน

การแกไขปญหาในชมชนกเชนเดยวกน ดงนนชมชนจะตองมองปญหาใหรอบดานโดยตองคนหาสาเหตของปญหาทแทจรงและดาเนนการแกไขทจดนนโดยเลอกหรอใชหลาย ๆ มาตรการผสมผสานกนไป เพอใหการแกไขบรรลผลไดจรง

ชมชนจะแกไขปญหายาเสพตดไดอยางไร หลาย ๆ ชมชนไดเรมตนการแกไขปญหายาเสพตดดวยคนในชมชนกนเอง

หรออาจจะเพยงแตไดรบบทเรยนหรอแรงกระตนจากภายนอก ดงเชน ทบานคลองจรเขนอย แกนนาชมชนเลาใหฟงวา

“ขอใหมความตงใจจรงในการแกไขปญหา ขอใหตรวจตราหรอออกไปคลกคลกบชมชน หรอแกนนาตาง ๆ ออกไปพดคยกบกลมตาง ๆ ใหสมาเสมอโดยเฉพาะเครอขายเฝาระวงทแบงความรบผดชอบกนไวใหเปนทงเพอน เปนทงพ เปนทงตารวจ เปนทงหมอ เปนทงทปรกษา วาเคามปญหาอะไร ทาไมจงเขาไปยงเกยวกบยาเสพตด ผมวาตรงนเปนสวนหนงทจะชวยชมชนนน ๆ ได โดยไมตองไปรอคอยการแกไขปญหาจากภาครฐหรอภายนอกความเสยสละของทกคนในชมชนนน ๆ และความรวมมอ รวมใจของคนในชมชนสาคญทสด ทจะกอใหเกดพลงมวลชน พลงแผนดน”

36

บทบาทวทยากรกระบวนการ

บทบาทราชการ (วทยากรกระบวนการ) - สรางความตระหนกใหชมชน ตนตว ตองการแกไขปญหา - คนหาแกนนา และดงใหคนในชมชนเขามาเปนสวนรวมกนแกไขปญหา - สงเสรมเวทชาวบานใหแกนนาไดมาเจอกน สนทนาวางแผนแกไขปญหา - ชแนะประเดน นาเสนอ / ชแนะสงทตองการใหชมชนพดคยกนเพอแกไข

ปญหา - กระตนความมสวนรวมแสดงความคดเหนการแกไขปญหา - สนบสนนการดาเนนงานใหแกชมชนอยางตอเนอง

บทบาทประชาชน / ชมชน (ผน าธรรมชาต) - วเคราะหปญหาในชมชน แสดงความคดเหนกนเองในเวทชาวบาน - คดแยกผสงสย / เสพ / คา เพอนามาแกไขปญหาไมใชแบงฝายคนดคนเลว - รเรมแกไขปญหาแบบองครวมดาเนนงานแบบมสวนรวม - ดาเนนงานโดยยดหลกใหอภยทางสงคม ซงสามารถเปลยนจากภาระ ใหเปน

พลงได - ประสานงานกบภาครฐเพอรบการสนบสนน หรอเพอรบขอมลขอเสนอแนะใน

การดาเนนงานแกไขปญหา - รกษาสถานภาพชมชนเขมแขงทกคนในชมชนตองชวยกนดแลเฝาระวงไมให

เกดปญหาในชมชนขนอก

37

หนวยราชการตาง ๆ ไดดาเนนงานแกไขปญหายาเสพตดมาเปนเวลานานแลว แตปญหายาเสพตดยงคงมความรนแรงอยในหลายพนท ทง ๆ ทหนวยราชการเหลานนตางกไดใหความสาคญกบปญหายาเสพตด และพยายามทางานตามบทบาทหนาท ของตนอยางเตมกาลงความสามารถ ไมวาจะเปนในดานการปราบปราม การบาบดรกษา และการปองกนยาเสพตด แตเมอปญหายาเสพตดในหลายพนท ไมคลคลายไปในทางทดขน ยงคงมผคาผเสพจานวนมาก สงผลใหประชาชนขาดความเชอมนในหนวยราชการ และเกดความสงสยวาสาเหตทแกไขปญหายาเสพตดไมประสบความสาเรจนน มาจากความไมเอาจรงของภาครฐหรอไม

ภาครฐไดพยายามตอบสนองความตองการของประชาชนตลอดมา ดวยการเพมการจดทาโครงการและกจกรรมตาง ๆ ในพนทใหมากขน ทางดานการปราบปรามไดประชาสมพนธใหประชาชนแจงขาวสารใหทางราชการมากขน จดตงชดปฏบตการปราบปรามเพมขน มยอดการจบกมเพมขนอยางตอเนอง พฒนากระบวนการยตธรรมใหมประสทธภาพมากขน ทางดานการบาบดรกษามการเพมบรการการบาบดรกษา ผตดยาเสพตดในรปแบบตาง ๆ ทางดานการรกษาในสถานบาบดเองและการรกษา ในลกษณะของการจดคายบาบดในสถานทตาง ๆ ทางดานการปองกนยาเสพตด ไดจดการรณรงคเชงรกมากขน เนนการเผยแพรความร การปรบทศนคต และสงเสรมใหประชาชนแสดงพลงและรวมมอกบทางราชการในการทากจกรรมปองกนยาเสพตด ในรปแบบตาง ๆ มากยงขน

อยางไรกตาม ผลของการดาเนนงานยงคงแตกตางกนไปในแตละพนท บางพนทประสบความสาเรจในการลดและควบคมปญหายาเสพตด บางพนทสามารถยบยงปญหาไดเพยงชวระยะเวลาหนง แตบางพนทยงคงเผชญกบปญหายาเสพตดทรนแรงตอไป ทง ๆ ทไดมการดาเนนกจกรรมแกไขปญหาตาง ๆ อยางมากในพนทนน นอกจากน กจกรรมหลายกจกรรมในแตละพนท แมจะมชอโครงการและเนอหาเชนเดยวกน แตผลการทางานกลบแตกตางกน ตามความเขาใจและรายละเอยดในการปฏบตของหนวยงานทเกยวของ

จากการทางานในอดต ควรนาประสบการณเหลานนมาสรปเปนบทเรยน เพอพฒนาแนวทางแกไขปญหายาเสพตดใหมประสทธภาพยงขนตอไป มมมอง จากอดตสะทอนใหเหนบทเรยนสาคญทหนวยงานตาง ๆ ควรทาความเขาใจ จานวน 5 บทเรยน ไดแก

บทเรยนจากการแกไขปญหายาเสพตด

38

บทเรยนท 1

“ปญหายาเสพตดไมใชแคปญหาอาชญากรรมทมาตรการปราบปรามเพยงล าพง กแกไขได”

สงแรกทประชาชนทวไปคดเมอกลาวถงการแกไขปญหายาเสพตด คอ ตองปราบปรามผคายาเสพตดอยางจรงจงและลงโทษอยางเฉยบขาด แตแมวาหนวยงานดานปราบปรามจะไดเพมการสบสวนจบกมเทาไร กยงไมเปนทพอใจของประชาชน เพราะปญหายาเสพตดยงคงรนแรงอยในพนททมผลการจบกมสง ไมไดหมายความวาการแกไขปญหายาเสพตดจะไดผล แตสภาพปญหาอาจจะยงรนแรงไมแตกตางจากกอนการจบกมกเปนไปได ทงน เนองจากการมงเนนมาตรการปราบปรามเปนหลกจะสงผลกระทบตอปญหายาเสพตด ดงน

- รายชอผคาทประชาชนแจงขาว มกจะเปนผคารายยอยในชมชน การกวดขนจบกมผคารายยอยจะกอใหเกดปญหา “ตวตายตวแทน” ตามมา เมอผคารายยอย ในชมชนคนหนงถกจบกมบคคลในครอบครวของผคานน จะเขามารบชวงดาเนนการคายาเสพตดแทน เพอหาเงนมาเลยงดครอบครวและตอสคด บางครอบครวมสมาชก ในครอบครวถกจบกมในคดยาเสพตดมากกวา 10 คน นอกจากน ในชมชนบางแหงปรากฏวา ภายหลงจากผคารายยอยในชมชนถกจบกมไปจนหมดสน ผเสพในชมชน ซงยงคงตองการยาเสพตดอย ไดไปหาซอยาเสพตดจากชมชนอน และบางรายไดนามาแบงขายใหแกผเสพอน ๆ ในชมชนดวย ผลกคอ ผเสพบางคนไดพฒนาบทบาท จากผเสพมากเปนผคารายยอย เนองจากความจาเปนในการหายามาเสพ และ เหนชองทางในการขายเอากาไรมาเปนคาใชจายสาหรบซอยาเสพตดของตนเอง

- ผคารายยอยและผเสพซงถกจบและถกจาคก มโอกาสทาความรจกกบผตองขงอน ๆ และเรยนรพฤตการณการกระทาความผด เชน แหลงจาหนาย วธการซอขาย วธการซกซอน เมอพนโทษออกมาจงมโอกาสจะพฒนาบทบาทจากผคารายยอย เปนรายกลางและรายใหญตอไป แมทางเรอนจาจะมกจกรรมตาง ๆ ทชวยพฒนาจรยธรรมใหแกนกโทษ แตการจบกมผคารายยอยและผเสพจานวนมากสงผลใหนกโทษคดยาเสพตดมจานวนมากเกนขดความสามารถของเรอนจาทจะดแลไดอยางทวถงและขาดงบประมาณเพยงพอในการปรบปรงสภาพแวดลอมในเรอนจา ใหเหมาะสมกบการปรบเปลยนพฤตกรรมของผตองขงได

39

- การจบกมผคารายยอยและผเสพในชมชนหลายรายยงเปนเยาวชน กอใหเกดความเดอดรอนแกพอแมผปกครองในการหาทางชวยเหลอลกหลานของตน เยาวชนหลายคนเสยประวตและเสยการเรยน เมอพนโทษออกมาไมสามารถจะหาอาชพทดได เพราะสงคมไมยอมรบ ทาใหหวนกลบไปคายาเสพตดอก

ชมชนหลายแหงประสบความสาเรจในการแกไขปญหายาเสพตด เนองจากประชาชนในชมชนเขาใจกนด ปญหายาเสพตดเปนปญหาสงคมทสงคมตองรวมมอกนแกไข ไมสามารถจะปลอยใหภาครฐดาเนนการดวยมาตรการปราบปรามเพยงลาพงได และในการแกไขปญหานนกจาเปนจะตองใชมาตรการหลายดานผสมผสานกน ทงดานการปองกน การบาบด รวมทงมาตรการทางสงคม เพอพฒนาชมชนไปสสภาพการปลอดยาเสพตดอยางยงยน

บทเรยนท 2

“ปญหายาเสพตดอยทตวผเสพและผคา ถาไมรวาปญหาอยทไหนกไมสามารถแกไขได”

กจกรรมการแกไขปญหายาเสพตดในอดตทพบมากทสด คอ กจกรรมทางดานการปองกน ไดแก การบรรยายใหความร การเดนรณรงค การประกวดภาพวาด คาขวญ การตดปายประชาสมพนธ และการจดกจกรรมทางเลอก เชน กฬาและนนทนาการ เปนตน แมจะมประชาชนเขารวมกจกรรมตาง ๆ เหลานเปนจานวนมาก แตกลมคนทเขารวมมกไมใชผทมพฤตการณเกยวของกบยาเสพตด กจกรรมตาง ๆ เหลานมโอกาสเขาถงตวผคาผเสพไดนอย เนองจากผคาผเสพไมคอยใหความสนใจ ในกจกรรมดงกลาว ถงแมจะไดเหนไดยน แตกไมเพยงพอตอการปรบเปลยนพฤตกรรมใหเลกคาเลกเสพยาเสพตดได เมอผคาผเสพยงคงอยในชมชนใด ปญหายาเสพตดในชมชนนนกยงมตอไป นอกจากปญหาจะไมลดลงแลว ยงมโอกาส จะขยายตวขนเพราะเปนธรรมชาตของผเสพซงจะชกชวนคนอนใหมารวมเสพดวย เพอความสนกสนาน เพอตองการขยายกลมหรอหาคนอนทมเงนมาชวยซอยาเสพตดเมอกจกรรมแกไขปญหาไมสามารถลดจานวนผเสพผคาได ทาใหปญหายาเสพตดขยายตว และปญหาอาชญากรรมเพมมากขน

40

ในการแกไขปญหายาเสพตดใหถกจด จงตองเนนการแกไขทตวปญหา คอ “ผคาและ ผเสพ” ในการดาเนนงานมสงทตองคานงถง 2 ประการคอ

1) ควรจาแนกผคาและผเสพตามพฤตการณและมลเหตจงใจ ผคารายใหญและผผลตมมลเหตจงใจคอความโลภ ทาใหเกดการคาและเพมปรมาณยาเสพตดจานวนมากอนสงผลตอการแพรระบาดยาเสพตดในประเทศ มาตรการทจาเปนตองดาเนนการตอคนกลมน คอการใชการปราบปรามอยางเฉยบขาด และสบสวนใหถงผเกยวของสนบสนนทอยเบองหลง เพอทาลายขายงานการคาใหหมดสน แตสาหรบผคารายยอยและผเสพ ซงมมลเหตจงใจจากความตองการยา ความยากจน และสภาพแวดลอม ควรใชหลกการใหอภยและมาตรการทางสงคมเพอปรบเปลยนพฤตกรรม

2) การแกไขปญหาใหไดผล จาเปนตองทราบวาใครบางทเปนผเสพและผคา ในชมชน การดาเนนงานจงควรใหความสาคญกบการคนหาเพอใหรวาผเสพผคาทงหมดในชมชนเปนใครบาง หากดาเนนการบาบดรกษาผเสพเพยงบางคน ผเสพทยงเหลออยกชดชวนใหผผานการบาบดรกษาแลวกลบไปเสพอก สวนผคาทยงมพฤตการณหลบซอนอย กอาจเกดความไมพอใจและขใหฝายแกไขปญหาเกดความกลวและยตการดาเนนงาน

ในการคนหาผเสพผคานน จากประสบการณในหลายชมชนพบวา ทางราชการหรอผนาชมชนไมสามารถทราบวา ผเสพผคาทงหมดในชมชนเปนใครบาง วธการทดทสดคอ ใหประชาชนในชมชนเปนผรวมการคดแยก เนองจากประชาชนจะทราบ ดทสดวาใครมพฤตการณอยางไร และการคดแยกนนจะตองทาโดยมจดประสงค เพอใหความชวยเหลอและใหอภยแกผเสพผคา จะทาใหประชาชนกลาทจะใหขอมล และไมเกดการตอตานจากผเสพผคาในชมชน

เมอชมชนคดแยกผเสพผคาไดแลว จะดาเนนการรณรงคและใชกระแสสงคมกดดนใหผเสพผคาในชมชนแสดงตววาจะเลกเกยวของกบยาเสพตด และประชาชน ในชมชนชวยกนดแลใหบคคลเหลานนกลบคนเปนพลเมองดของสงคมตอไป

41

บทเรยนท 3

“ปญหายาเสพตดไมมใครอยปลายเหต ทกหนวยงานตองมบทบาทในการแกไขปญหา”

ปญหายาเสพตดม 2 แกนคอ แกนอปสงค และแกนอปทาน หนวยงาน ทรบผดชอบในการแกไขดานอปสงค คอ ลดความตองการยาเสพตด มกจะพบวาขอบเขตบทบาทหนาทของตนไมครอบคลมการแกไขปญหายาเสพตดไดทงวงจร และเกดความรสกวา การปองกนและการบาบดรกษาจะประสบความสาเรจไดอยางไร ตราบเทาทยงมการผลตและจาหนายยาเสพตดอย ผเสพหลายคนเสพยาทง ๆ ทรวายาเสพตดเปนอนตราย ผเสพจานวนมากหวนกลบไปเสพซาอกแมจะผานการบาบดรกษามาแลว ผปฏบตงานดานลดอปสงค หรอดานปองกนบางคนถงกบกลาววา ”หนวยงานดานปองกนอยปลายเหต ตนเหตอยทการผลตการคา ถาตารวจเอาจรง กจะแกไขปญหายาเสพตดได”

ในทางตรงกนขาม หนวยงานดานลดอปทาน หรอดานการปราบปราม โดยเฉพาะอยางยงตารวจ กมกจะพบวา ขอบเขตบทบาทหนาทของตนไมครอบคลมการแกไขปญหายาเสพตดไดทงวงจร แมจะสบสวนจบกมผจาหนายยาเสพตดไปมากแลว แตผเสพกยงมความสามารถในการไปหาซอยากเสพตดจากแหลงอน ๆ หรอซอยาจากผจาหนายรายใหมได ไมวาผคาจะยายสถานทจาหนายอยางไร ผเสพกมความสามารถหาแหลงจาหนายใหมจนพบไดรวดเรวกวาตารวจเสมอ ตารวจบางคนถงกบกลาววา “ตารวจอยปลายเหต ตนเหตอยทผเสพ ถามการเอาใจใสดแลบคคล กลมเสยงหรอกลมผเสพใหด กจะแกไขปญหายาเสพตดได”

ใครอยตนเหต ?

ครอยทปลายเหต ตนเหตอยทผคา

เปนหนาทของตารวจ

ตารวจอยทปลายเหต ตนเหตอยทผเสพ เปนหนาทของคร

42

ความจรงขอน จากบทเรยนท 1 และบทเรยนท 2 จะเหนไดวา ลาพงการปราบปรามไมสามารถแกไขปญหายาเสพตดได เพราะปญหายาเสพตดอยทตวผคาและผเสพ ไมไดอยทฝายใดฝายเดยว อนง ปญหายาเสพตดเปนวงจรของการผลต การคาและการเสพ กลาวคอ “การผลตน าไปสการคา การคาน าไปสการเสพ และการเสพ กจะน าไปสการผลตในทสด” จะเหนไดจากการทแหลงผลตยาเสพตดในบรเวณสามเหลยมทองคาเปลยนจากเฮโรอนอยางเดยวมาผลตยาบามากขนภายหลงความตองการยาบาในประเทศไทยสงขนมากตงแตป 2539 เปนตน

ดงนน ทกหนวยงานไมวาจะเปนหนวยงานดานอสงค หรออปทาน ตางกมบทบาทสาคญในการแกไขปญหายาเสพตดดวยกนทงสน ไมมหนวยใดอยตนเหต และไมมหนวยใดอยทปลายเหตของปญหา

การผลต

การคา การคา

43

บทเรยนท 4

“ปญหายาเสพตดไมสามารถแกไขได หากตางหนวยตางท า”

การดาเนนงานแกไขปญหายาเสพตด ตองอาศยการผสมผสานมาตรการปองกน มาตรการ บาบดรกษา และมาตรการปราบปรามอยางเหมาะสม แตเนองจากมาตรการตาง ๆ เหลาน มหนวยราชการหลายหนวยรบผดชอบในแตละมาตรการแตกตางกน ไปตามภารกจของหนวยงานนนๆ จงปรากฏวา แผนงานโครงการของหนวยงานตาง ๆ อาจจะไมสอดคลองกนบาง หรอเกดความซาซอนกนบาง เชน หนวยงานดานการปองกนเขาไปรณรงคในหมบานแหงหนง เพอใหประชาชนตระหนกในภยของยาเสพตด เกดความรวมมอในการแกไขปญหา และมผเสพตองการรบการบาบดรกษาจานวนมาก แตโครงการดานการบาบดรกษาอาจจะยงไมพรอมหรอไปดาเนนการ ในหมบานอน ทาใหการดาเนนงานของทางราชการเพอตอบสนองตอกระแสความตองการของประชาชนเพอแกไขปญหาในหมบานแหงนน ไมประสบความสาเรจเทาทควร หรออาจเกดกรณทหนวยราชการหลายหนวยจดอบรมการปองกนยาเสพตดใหแกประชาชนในหมบานเดยวกนหลายครง โดยมกลมผรบการอบรมเปนคนกลมเดยว ทาใหเกดความสนเปลองงบประมาณ และไมชวยใหการแกไขปญหายาเสพตด ดขน

ดงนน การทหนวยราชการทกหนวยทางานตามบทบาทของตนเองอยางเตมท ยงไมเพยงพอตอการแกไขปญหายาเสพตด แตทกหนวยงานจะตองทางานในลกษณะของการบรณาการดวย การบรณาการไมไดหมายความวานาเอาทกมาตรการลงไปดาเนนงานในพนทเดยวกนเทานน หากหมายถงการบรณาการทงแผน ทงงบประมาณ ทงกาลงคน เพอใหการดาเนนกจกรรมในแตละมาตรการ เกดความสอดคลองและประสานกนเปนอยางด ไมวาจะเปนในเรองของลาดบของกจกรรม ชวงเวลาการทากจกรรม เปาหมายของกจกรรม และการประสานความรวมมอระหวางหนวยงานอยางใกลชดโดยยดเอาปญหาของพนทเปนตวตง และพจารณาวาหนวยราชการทเกยวของ สามารถใหการสนบสนนรวมมอตามบทบาทของแตละหนวยงานไดอยางไรบาง เพอใหการแกไขปญหายาเสพตดในพนทนนประสบความสาเรจ

44

บทเรยนท 5

“ปญหายาเสพตดตองการความมสวนรวมของประชาชน เพอความยงยนในการแกไขปญหา”

การแกไขปญหายาเสพตดใหไดผลรวดเรวทสด ในอนทจะกดดนกวาดลางผคายาเสพตดใหหมดไปจากพนท คอการใชอานาจรฐเขาระดมตรวจคนจบกม และ เฝาตรวจในพนทนน ๆ อยางเขมงวด ตอเนอง อยางไรกตาม การดาเนนงานในลกษณะนจาเปนตองใชกาลงคนและทรพยากรจานวนมหาศาล ในทางปฏบต ทางราชการจงไมสามารถทางานไดครอบคลมทกพนทและตลอดเวลา ทางทดทสดทภาครฐจะทาไดคอ ดาเนนการระดมจบกมและกดดนในพนททมปญหารนแรงในชวงระยะเวลาหนง เมอสภาพปญหาคลคลายแลว จงยายกาลงไปดาเนนการในพนทอน ๆ ตอไป แตผล ทตามมาคอ ในพนทเดมซงภาครฐถอนกาลงออกไป ปญหายาเสพตดจะกลบมาแพรระบาดเชนเดม

หนวยราชการในบางพนทไดพยายามปรบปรงวธการแกไขปญหายาเสพตด เพอใหไดทงความสาเรจและประหยดทรพยากร ดวยการรวมมอกบชมชนในการคนหาและนาตวผเสพทงหมดมารบการบาบดรกษา ขณะเดยวกนกไดรวบรวมรายชอผคายาเสพตดทงหมดตามขอมลทไดรบจากผเสพและดาเนนการรณรงคกดดนใหผคาแสดงตวตอทางราชการและยตการจาหนายยาเสพตด วธการนจะประสบผลสาเรจ หากสามารถคนพบและนาตวผเสพมารบการบาบดรกษาไดทงหมดหรอมากทสดเทาทจะมากได เมอผเสพทกคนหรอสวนใหญเขารวมกจกรรมกบทางราชการแลว ผคากไมสามารถจะจาหนายยาเสพตดตอไปได เพราะไมมลกคา และกลววาจะถกทางราชการจบกมเนองจากตระหนกดวาทางราชการมรายชอผคาทกคนอยในบญชขอมล หรอผเสพทมาซอยาเสพตดกอาจจะเปนสายลบใหทางเจาหนาท เมอผเสพและผคาทงหมด ในพนทแสดงตวกบทางราชการเพอยตการเสพการคาแลว ทางราชการกจะจดใหมการตดตามดแลผเสพผคาทงหมดอยางตอเนอง เพอควบคมสอดสองพฤตกรรมไมใหกลบไปเกยวของกบยาเสพตดอก

วธการดงกลาว แมจะมผลดคอมโอกาสทจะแกไขปญหายาเสพตดไดรวดเรว และไมสนเปลองทรพยากรมาก แตมสงทควรพจารณา 3 ประเดน คอ

45

1) การระดมกดดนทกวถทางเพอพยายามใหไดรายชอผเสพทงหมดอยางรวดเรว จะทาใหผเสพจานวนหนงเกดความหวาดกลวและหลบซอนอาพรางพฤตกรรม เพราะไมอยากถกทางราชการบนทกประวต ผเสพบางคนอาจไดรบการปดบงจากครอบครวหรอชมชนเพราะความไมเขาใจในจดมงหมายของวธการนหรอไมไววางใจภาครฐ ทาใหยงคงมปญหาสวนหนงเลดรอดจากการดาเนนการ กลาวคอ ปญหายาเสพตดจะไมหมดไปในพนทนนอยางแทจรง และสามารถขยายตวไดในอนาคต

2) ปญหายาเสพตดในพนทอน ๆ โดยรอบ ทาใหผคาในพนททมการดาเนนการแกไขปญหายงสามารถคงสภาพการเปนผคาตอไปได โดยซอขายยาเสพตดกบผคา ผเสพในพนทอน ๆ และกมโอกาสจะทาใหปญหายาเสพตดในพนทขยายตวไดในอนาคตเชนกน

3) วธการนตองอาศยการเอาใจใสดแลอยางใกลชดจากทางราชการ ดงนน ความเขมแขงของหนวยราชการในพนทและนโยบายของผบรหาร จงเปนปจจยสาคญแหงความสาเรจ การแกไขปญหาในพนทจะมความยงยนหรอไม สวนหนงขนอยกบความจรงจงตอเนองของหนวยราชการซงมการโยกยายขาราชการเปนจานวนทกปวา ผบรหารและขาราชการทมารบหนาทใหม จะสามารถสานตองานดงกลาวไดมากนอยเพยงใด

จากขอจากดของวธการแกไขปญหาทงสองวธดงกลาว ทาใหมการพจารณาทบทวนบทเรยนการดาเนนงาน เพอพฒนาวธการแกไขปญหายาเสพตดทมประสทธภาพมากขน โดยมกระบวนการคด ดงน

1) เปาหมายของการแกไขปญหาเสพตดคอ “ชมชนปลอดยาเสพตดอยางยงยน” 2) ชมชนจะปลอดภยยาเสพตดอยางยงยนได จะตองมกลไกดแลชมชนอยาง

ใกลชดและตอเนอง กลไกทเหมาะสมทสด ยอมไมใชภาครฐ แตเปนประชาชนในชมชนดแลชมชนของตนเองหมายความวา ประชาชนในชมชนรจกวเคราะหปญหาของตนเอง รจกคดหาหนทางแกไขปญหาของตนเอง และรจกรวมมอกนแกไขปญหาของตนเอง ซงเปนหลกการ “ชนชนดแลเขมแขง”

3) ชมชนจะดแลชมชนได ประชาชนในชมชนจะตองเขาใจแนวทางการแกไขปญหาและมสวนรวมในการทางาน จงจะเกดเปนพลงประชาชนและทาใหเกด “ชมชนเขมแขง”

4) ชมชนจะเขมแขงได จะตองมแกนนาทมาจากความเชอถอศรทธาของประชาชนในชมชนนน และเปนแกนนาทดาเนนงานใหเกดความมสวนรวมของประชาชนได โดยไมถกครอบงาจากภาครฐ แกนนาดงกลาวเรยกวา “ผนาธรรมชาต”

46

5) จะคนหาผนาธรรมชาตได จะตองมกระบวนการกระตนจตสานกของประชานในชมชนและกอใหเกดการประชมเวทชาวบานเพอคดเลอกผนาธรรมชาต ทเหมาะสม ผทาหนาทในการผลกดนกระบวนการดงกลาวในชมชน เรยกวา “วทยากรกระบวนการ”

6) วทยากรกระบวนการจะปฏบตหนาทได จะตองไดรบการสนบสนนรวมมอจากหนวยราชการตาง ๆ ทเกยวของ ทงในดานการคดเลอกชมชน การเตรยมชมชน และการตอบสนองความตองการตาง ๆ ของชมชน ความรวมมอระหวางหนวยราชการทเกยวของจะตองมความสมพนธกนอยางสอดคลอง ในเรองของแผน งบประมาณ และกาลงคน ซงเปนเรองของ “การบรณาการ”

แนวคดดงกลาว สามารถแสดงโดยแผนภมได ดงน

47

วทยากรกระบวนการเพอแกไขปญหายาเสพตด

การแกไขปญหายาเสพตดใหไดผล จาเปนตองคานงถงความยงยนในการแกไขแกปญหาดวยเพอใหการดาเนนงานประสบความสาเรจอยางแทจรง ไมใชเปนเพยงการแกไขปญหาเฉพาะหนาซงจะชวยลดปญหายาเสพตดไดเพยงชวคราวเทานน แนวทางการแกไขปญหายาเสพตดอาจแบงไดเปน 2 ระดบคอ การแกไขปญหายาเสพตดในระดบกวาง และการแกไขปญหายาเสพตดในระดบพนท

ชมชนปลอดยาเสพตดอยางยงยน

ตองมกลไกดแลชมชนใกลชดตอเนอง ชมชนดแลชมชน

ตองมพลงประชาชน ชมชนเขมแขง

ตองมแกนนาเพอสรางความมสวนรวม ผนาธรรมชาต

ตองมผกระตนชมชน วทยากรกระบวนการ

ตองมความรวมมอของหนวยราชการ การบรณาการ

แนวคด แนวทาง

=

=

=

=

=

48

การแกไขปญหายาเสพตดในระดบกวาง คอการใชมาตรการหลก ไดแก การปราบปราม การปองกน และการบาบดรกษา

ดาเนนการควบคกนไป การดาเนนงานตามมาตรการหลกจะไดผลมากนอยเพยงใด ขนอยวาจะสามารถทางานใหสอดคลองกบสถานการณและแกไขปญหาไดตรงจดหรอไม อยางไรกตาม ขอกาหนดในการทางานทสาคญคอ การขาดขอมลทชดเจนเพยงพอเกยวกบสภาพปญหายาเสพตด และผลกระทบจากการดาเนนงานในแตละมาตรการ

ขอมลทจาเปนตองทราบเพอใหการแกไขปญหายาเสพตดประสบผลสาเรจ คอ ขอมลเกยวกบผเสพ ผคา และรปแบบพฤตการณทเกยวของ ในทางปฏบตแลว เปนการยากทหนวยราชการจะสามารถรวบรวมขอมลตาง ๆ เหลานไดอยางถกตองสมบรณ ชองทางตาง ๆ เพอใหไดมาซงขอมล ไมวาจะเปน การแจงขาว การสารวจ หรอการสบสวนสอบสวน ชวยใหไดขอมลเพยงบางสวนเทานน และสงผลใหการดาเนนงานตองจากดขอบเขตเพยงแคขอมลทมอย เชน การจบกมนกคายาเสพตด ทถกสบทราบ หรอการบาบดรกษาผตดยาทถกพบ สวนผเสพและผคาอน ๆ ทยงไมถกพบ กยงมพฤตการณตอไป และมโอกาสทจะชกจงใหผอนกลายเปนผเสพหรอผคาเพมขน

การดาเนนมาตรการแกไขปญหาอาจสงผลกระทบตอสถานการณไดหลายทาง ผลของการจบกมผคาหรอผเสพจานวนมาก ทาใหนกโทษลนเรอนจา ทงไมชวยใหสถานการณนอกเรอนจาดขน เนองจากเกดตวตายตวแทนอยเสมอ เชน ผคายาเสพตดถกจบ ทาใหบคคลอนในครอบครวดาเนนการคาตอเพอหาเงนมาตอสคด และเลยงดครอบครว นอกจากนยงมหลายกรณทผเสพตองหนมาเปนผคารายยอยเอง หลงจากทผคาเดมในชมชนถกจบกม ทาใหผเสพซงขาดยาไมได ตองพยายามหาซอยาเสพตดจากแหลงอนและนามาจาหนายตอใหผเสพอน ๆ ในชมชน

จากปญหาอปสรรคตาง ๆ ของการดาเนนงานดงกลาว นาไปสการทบทวนมาตรการดาเนนงานโดยจาแนกผคายาเสพตดและผเสพตามพฤตการณและมลเหตจงใจ เพอผลในการแกไขปญหาสาหรบผคารายใหญ และผผลต เปนผทาใหเกดปรมาณยาเสพตดจานวนมากเนองจากความโลภบคคลกลมนจาเปนตองไดรบการปราบปรามอยางเดดขาด รวมทงผสนบสนนทอยเบองหลง แตสาหรบผคารายยอยและผเสพ มกจะเกดจากความตองการยา ความยากจน และสภาพแวดลอมในชมชน ควรจะใชแนวทางการแกไขปญหายาเสพตดในระดบพนท เพอผลในการทางานอยางยงยน

49

พฤตการณ มลเหตจงใจ แนวทาง ผผลต

ความโลภ ปราบปราม ผคารายใหญ ผคารายยอย ตองการยา / ความยากจน

/ สงแวดลอม ใหโอกาส

ผเสพ

การแกไขปญหายาเสพตดในระดบพนท เปนการผสมผสานมาตรการหลายดานในการดาเนนการ โดยอาศยความมสวน

รวมของประชาชนในชมชนเปนปจจยสาคญ แนวคดนสบเนองจากการมองวา แมภาคราชการจะมศกยภาพในการดาเนนกจกรรม ตาง ๆ ในการแกไขปญหา แตไมสามารถจะดแลรกษาการณในพนทอยางยงยนได ดงนน ประชาชนในชมชนเองจะตองมบทบาทสาคญในการแกไขปญหายาเสพตดของแตละชมชน โดยการสนบสนนของหนวยราชการทเกยวของ

หวใจส าคญของการแกไขปญหายาเสพตดในชมชน มอย 4 ประการ คอ

1. ยดหลก “สนตวธ” ในการแกไขปญหา หลกเลยงการใชความรนแรงระหวางประชาชนในชมชน

2. ดาเนนงานโดย “ประชาคม” ของประชาชนในชมชนอยางแทจรง โดยหนวยราชการเปนเพยงผสนบสนน

3. ประชาชนรวมกน “คดแยก” ผเกยวของกบยาเสพตดเพอใหความชวยเหลอ ไมไดใชวธการสารวจของทางราชการ

4. ชมชนดแลชมชนโดยใช “มาตรการทางสงคม” เปนหลกไมใชมาตรการทางกฎหมายเปนหลก

หวใจสาคญทงสประการนสามารถกอใหเกดในชมชนได โดยผานกระบวน การเสรมสรางความเขมแขงใหกบชมชน ซงจะตองอาศยบคคลทมความรความเขาใจ ในกระบวนการเปนผดาเนนงาน บคคลททาหนาทนเรยกวา “วทยากรกระบวนการ”

วทยากรกระบวนการ แตกตางจากวทยากรบรรยายซงมบทบาทหลกในการถายทอดความรใหแกกลมเปาหมายตาง ๆ ไมวาจะดวยการพด การสาธต หรอผานกจกรรมการเรยนการสอนในรปแบบตาง ๆ เพราะ “วทยากรกระบวนการ เปนผน ากระบวนการปรบ

50

ทศนคตไปสชมชน เพอชวยเสรมสรางชมชนนนใหมความเขมแขง โดยท าความเขาใจกบประชาชนในชมชนใหเกดความตระหนกถงแนวทางแกไขปญหายาเสพตดทถกตอง และแสดงบทบาทของชมชนในฐานะผรบผดชอบการดแลแกไขปญหายาเสพตดในชมชนของตนเอง โดยมวทยากรกระบวนการเปนพเลยง และมหนวยราชการทเกยวของใหการสนบสนน”

การสรางชมชนเขมแขงเปนประบวนการทตองทากจกรรมตาง ๆ ตามขนตอน เพอนาไปสเปาหมายทชมชนสามารถพงพาตนเองและแกไขปญหายาเสพตดได การสรางชมชนเขมแขงจงตองใชระยะเวลา การจดกจกรรมเพยงกจกรรมเดยว เชน การจดประชมประชาคม เพอทาใหชมชนนนกลายเปนชมชนเขมแขงทนท เปนวธการทรวบรดและขดกบหลกการมสวนรวม จงไมใชวธทถกตองในการสรางชมชนเขมแขง

เปาหมายของชมชนเขมแขงในทน คอ เปนทงชมชนเขมแขงและเปนชมชน ทสามารถแกไขปญหายาเสพตดได มหลายชมชนทประชาชนรวมกนสรางความเขมแขงของชมชนไดดวยตนเอง แตเปนชมชนทไมสามารถแกไขปญหายาเสพตดได เนองจากขาดแนวทางการดาเนนงานทถกตอง และขาดการประสานสนบสนนทดจากทางราชการ

ขนตอนในการสรางชมชนเขมแขงเพอแกไขปญหายาเสพตด อาจยดถอแตกตางกนไปหลายแนวทาง แตแนวทางหนงทประสบความสาเรจคอ แนวทางของคณะวทยากรกระบวนการแมขายจงหวดฉะเชงเทรา ซงประกอบดวยกจกรรมตางๆ 9 ขนตอนตามลาดบ จานวนขนตอนไมใชประเดนสาคญ แตในการแกไขปญหายาเสพตดในชมชน จาเปนตองดาเนนงานตามกจกรรมตาง ๆ เหลานใหครบถวนตามลาดบ จงจะประสบความสาเรจ การแบงเปน 9 ขนตอนเปนการจดกลมกจกรรมใหชดเจนขน เหนกระบวนการทางานเปนลาดบ หากแบงจานวนขนตอนมากเกนไปจะทาใหยากตอการทาความเขาใจและจดจา หากแบงจานวนขนตอนนอยเกนไปจะทาใหแตละขนตอนรวมกจกรรมตาง ๆ มากเกนไป ซงจะยากตอการปฏบตและอาจเกดขอผดพลาดในการทางาน

ขาพเจาเปนกลไกของภาครฐ ในการดาเนนกระบวนการเสรมสรางความเขมแขงใหกบ

51

จดเดนของแนวทาง 9 ขนตอนน ไดแก ความงายในการเรยนรทาความเขาใจ ความงายในการนาไปประยกตใชในพนทตาง ๆ ซงมสภาพแตกตางกน ความสาเรจ ในการสรางพลงสามคคในชมชนเพอแกไขปญหาและพฒนาความเจรญใหแกชมชน และการมชมชนตวอยางหลายชมชนสาหรบศกษาการทางานจากประสบการณจรง

อนง รายละเอยดกจกรรมในแตละขนตอนอาจประยกตใหเหมาะสมกบสภาพของแตละชมชนได อยางไรกตาม การประยกตนนจะตองไมใชการเปลยนแปลงรปแบบจนกระทงขดกบหลกการสาคญ คอ “พลงประชาชนในชมชนตองเปนหลก ในการด าเนนงาน เพอความยงยนในการแกไขปญหาของชมชน และมคณะกรรมการชมชนเขมแขงเปนแกนน าในการใชพลงดงกลาว โดยไมถกครอบง าจากภาครฐหรอผแทนของภาครฐ”

แนวทาง 9 ขนตอนดงกลาวแบงออกไดเปน 2 สวนตามผรบผดชอบ ไดแก ขนตอนท 1 – ขนตอนท 4 เปนหนาทของวทยากรกระบวนการ ขนตอนท 5 – ขนตอนท 9 เปนหนาทของคณะกรรมการชมชนเขมแขง โดยม

วทยากรกระบวนการคอยใหคาปรกษา ขน 1 – 4 วทยากรกระบวนการดาเนนงานสรางความตระหนกใหแกประชาชนในชมชนและสงเสรมการจดตงคณะกรรมการชมชนเขมแขง เพอเปนองคกรในการดาเนนงาน

ขน 5 – 7 คณะกรรมการชมชนเขมแขงดาเนนงานสรางกระแสความรวมมอรวมใจของชมชนเพอเปนพลงในการแกไขปญหา

ขน8– 9 คณะกรรมการชมชนเขมแขงอาศยพลงชมชนแกไขปญหาและดแลรกษาใหยงยน

ขนท 1 ขนท 2 ขนท 3 ขนท 4 ขนท 5 ขนท 6 ขนท 7 ขนท 8 ขนท 9

52

1. ชมชน

การแกไขปญหายาเสพตดแบบมงยดพนทในระดบหมบาน / ชมชน จะตองใชความมสวนรวมของประชาชนในพนทเปนสาคญ ชมชนแบงออกไดเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ หมบานชนบทและชมชนเมอง ในหมบานชนบท ชาวบานมพนฐานของความใกลชดและการมกจกรรมทางสงคมรวมกน ทาใหการเสรมสรางความแขงแรง ในหมบานประสบความสาเรจจนเปนตวอยางทเดนชดในหลาย ๆ พนท และอยในระหวางการดาเนนกระบวนการพฒนาไปสความยงยนในหลายหมบาน ในขณะทชมชนเมอง มความหลากหลายทางดานพนฐานความเปนอย ขาดกจกรรมรวมกนในชมชน ทาใหการเสรมสรางความเขมแขงในชมชนเมองหลายตอหลายแหง ไมปรากฏใหเหนผลสาเรจหรอความคบหนาอยางชดเจน 2. สถานศกษา

จากการสารวจตดตามผลการปฏบตงานในจงหวดตาง ๆ โดยคณะผตรวจราชการ ศนยอานวยการตอสเพอเอาชนะยาเสพตดแหงชาต ชใหเหนวา ในสถานศกษายงมปญหาการแพรระบาดซอนอย เนองจากยงไมมรปแบบและแนวทางการดาเนนงานในสถานศกษาอยางเปนระบบทชดเจนมาตรการแกไขยงไมสอดคลองตรงกบสภาพปญหาทแทจรง และขาดยทธศาสตรในการปฏบตเพอมงไปสการแกไขปญหา 3. การปราบปราม

ภายหลงสงครามยาเสพตด การดาเนนงานปราบปรามมความยากลาบากมากขนเนองจากฝายนกคามความระมดระวงตวสงขน มการปรบเปลยนรปแบบและกลไก ในการคา นกคาทเหลออยไมใชระดบรายยอยทจบกมไดไมยากเหมอนในชวงสงครามยาเสพตด กลไกการคาทงในระดบคาสงและคาปลกยงคงเปนปญหาทตองพจารณาแนวทางดาเนนการตอไป 4. การบรณาการ

แมหนวยราชการตาง ๆ จะมการผลกกาลงกนในการทางานมากขน แตยงขาดการอานวยการทเปนระบบ มความตอเนอง และสามารถสนบสนนการทางานไดอยางมประสทธภาพ

ประเดนทควรใหความส าคญ

53

ชมชน การแกไขปญหายาเสพตดในชมชน ควรจะยดหลกความมสวนรวมของ

ประชาชนในชมชนนน เพอความสาเรจในการทางานระยะยาว ความมสวนรวมจะเกดขนได จาเปนตองดาเนนการในลกษณะทประชาชนเปนเจาของการดาเนนงาน สวนภาครฐทาหนาทเปนผสงเสรมสนบสนน การทางานเกยวของกบชมชน จาเปนตองคานงถงสภาพและลกษณะเฉพาะของแตละชมชนดวย เพราะปจจยทองถนเปนองคประกอบสาคญของการสรางพลงความรวมมอใหเกดขนในชมชน

ประเดนสาคญทควรหยบยกมาพจารณาเพอพฒนาการดาเนนงานในชมชน ไดแก 1. ชมชนเมองยงเปนจดออนในการสรางพลงแผนดน และยงเปนพนทเสยงตอ

การแพรระบาดยาเสพตด การสรางความเขมแขงในพนทชมชน ควรพจารณากาหนดแนวทางใหสอดคลองกบวถชวตของคนเมอง ความเปนอย และสภาพแวดลอมของคนเมองเปนสาคญ การดาเนนงานในป 2550 ควรใหนาหนกกบการแกไขปญหายาเสพตดในชมชนเมองมากขน ควบคไปกบการศกษาพฒนารปแบบทเหมาะสมในการทางาน

2. การเสรมสรางความเขมแขงใหกบหมบานชนบท ยงเปนกระบวนการทตองทาอยางตอเนอง กจกรรมสรางความสามคคควรยดประชาชนเปนศนยกลาง ใหประชาชนมโอกาสคดและตดสนใจมากขน กจกรรมดาเนนการควรมลกษณะเปนกระบวนการมากกวาเปนกจกรรมโดด ๆ ขาดความเชอมโยงกน กระบวนการสรางความเขมแขงใหยงยน จาเปนตองคานงถงระยะเวลา และการพฒนาศกยภาพ ขององคกรชมชนแบบคอยเปนคอยไป

อยางไรกตาม ไมวาจะเปนชมชนเมอง หรอหมบานชนบท มหลกการแกไขปญหายาเสพตดในชมชนทเปนกลาง ๆ ซงอาจนาไปประยกตใหเหมะสมไดดงน

การแกไขปญหายาเสพตดในชมชน จะตองแกไขใหทตวปญหา นนคอ ผคา ผเสพในชมชนนน ๆ สงสาคญทสดคอจะตองมการคนหาผคา ผเสพใหพบ และดาเนนการแกไขปรบพฤตกรรมตามความเหมาะสม จากการทางานทผานมาพบวา การดาเนนมาตรการ

แนวคดในการพฒนางาน

54

ปราบปรามและมาตรการบาบดรกษาเพอแกไขปญหาผคาผเสพ ไดดาเนนมาอยางตอเนองอยแลว อยางไรกตาม ปญหาการแพรระบาดยาเสพตดกยงคงมอย การใชมาตรการปราบปรามเปนหลกในการกดดน สามารถชวยบรรเทาปญหา ไดในระยะยาว ดงนน เพอใหการแกไขปญหายาเสพตดในชมชนประสบผลสาเรจ จงควรทบทวนการดาเนนงานทผานมาวา มประเดนใดทเปนปญหาซงสมควรไดรบการปรบปรงแกไข และกาหนดแนวทางการดาเนนงานใหมใหสอดคลองกบสภาพความเปนจรงของปญหายาเสพตด

การดาเนนงานทผานมาพบวา มาตรการปราบปราม และมาตรการบาบดรกษา ตางกมขอจากดในการแกไขปญหาแบบเสรจเดดขาด ไมวาจะดาเนนมาตรการแตละดานอยางเขมแขง หรอดาเนนงานแบบควบคกนกตาม ขอจากดของมาตรการแตละดานสามารถจาแนกไดดงน

ขอจ ากดของมาตรการปราบปราม - การดาเนนงานตามกระบวนการยตธรรม ไมสามารถรวบรวมพยานหลกฐาน

เพยงพอทจะดาเนนการตอนายทนนกคารายใหญ หรอผมอทธพลทอยเบองหลงขบวนการคายาเสพตดเนองจากมผรบชวงดาเนนงานในแตละขนตอน จนยากทจะ สาวไปถงตวการใหญ

- การจบกมผคาจานวนมากเขาไปไวในเรอนจาและสถานพนจ ทาใหผคายาเสพตดมโอกาสรจกกนและเกดการเรยนร ขยายการคา และยกระดบการคาจาก รายยอย มาเปนรายกลาง และรายใหญในทสด ผคาทมประสบการณเวยนเขาเวยนออกเรอนจาหลายครง แทนทจะกลวเกรงการจบกมมกจะพยายามปรบเปลยนรปแบบ การคาใหยากตอการจบกมยงขน และมการคายาเสพตดในปรมาณมากขน

- การจบกมผคาในชมชน ทาใหแหลงจาหนายยาเสพตดในชมชนนนหมดไปไดเพยงชวคราว เพราะผเสพยงคงมอาการอยากยาอย จะแสวงหายาเสพตดจากชมชนอน ๆ และนามาจาหนายตอใหกบผเสพอน ๆ ทาใหเกดผคารายใหมเปนตวตายตวแทนในชมชน

- ผคายาเสพตดทพนโทษและกลบไปอยในชมชน จะหวนกลบไปเปนผคาอก เนองจากกลมผเสพซงเปนลกคายงคงอยและมความตองการยาเสพตด ทาใหผคา ไมสามารถเลกจาหนายยาเสพตดไดโดยงาย

- การใชมาตรการปราบปรามในลกษณะเฉยบขาด เพอสรางกระแสกดดน ฝายนกคา ยาเสพตด ไมสามารถใชไดกบนกคายาเสพตดทใหญเกนไป และเลกเกนไป นกคายาเสพตดทใหญเกนไป เชน เปนนายทน มอทธพล ดาเนนการสงการแตเพยงเบองหลง มกจะไม

55

ปรากฏชอในบญชนกคายาเสพตด การใชมาตรการเฉยบขาด เชน การจโจมตรวจคน กไมสามารถหาพยานหลกฐานหรอสรางกระแสกดดนใหนกคายาเสพตดรายใหญเกดความหวาดกลวได สาหรบนกคายาเสพตดทเลกเกนไป เชน เดกทเปนคนสงยา สงคมกไมยอมรบการใชมาตรการปราบปรามอยางเฉยบขาด แตตองการใหโอกาสใหกลบตว ทาใหเครอขายโยงใยของขบวนการคายาเสพตด ไมสามารถถกขจดไดอยางหมดสนเพราะยงมนายทนอยและยงมเดกหรอผคาลาเลยง รายยอยจานวนมากทพรอมจะรบคาตอบแทนเพอลกลอบคาและลาเลยงยาเสพตด

ขอจ ากดของมาตรการบ าบดรกษา - การสงผเสพเขารบการบาบดรกษา ไมวาจะเปนการรกษาในคายบาบด ใน

คลนก ในสถานฟนฟสมรรถภาพ มกจะพบวาระหวางการรกษาผเสพมอาการด เปนทนาพอใจ สามารถดารงชวตไดโดยไมตองพงยาเสพตด แตเมอผเสพพนจากการบาบดรกษาและกลบคนสชมชน กมกจะหวนกลบไปเสพยาเสพตดอก ประเดนสาคญของการบาบดรกษายาเสพตดทเปนปญหาอยเสมอกคอ การบาบดรกษาชวยใหผเสพ เลกเสพได แตจะทาอยางไรผเสพจงจะหวนกลบไปเสพยาเสพตดอก

- การสารวจผเสพเพอสงเขาบาบดรกษา มกจะไมไดตวผเสพครบถวน ทงหมบานหรอชมชนนน แตมกจะเปนการสงตวเฉพาะผเสพทแสดงตวหรอคนพบ ทาใหยงคงมผเสพอกจานวนหนงหลงเหลออยในชมชน และจะชกชวนผเสพทผานการบาบดรกษาแลวใหหวนกลบไปเสพยาเสพตด โดยจดหายาเสพตดใหเพอโนมนาวใจ ผผานการบาบดใหเสพยาอก

- การบาบดรกษามกจะเนนการ “สงตอ” คอสงตวผเสพทคนพบไปยง ฝายบาบดรกษาหรอสาธารณสข แตไมใหความสาคญกบการ “สงกลบ” คอการตดตามดแลผผานการบาบดรกษาเมอกลบคนสชมชน ทาใหเกดเปนชองวางของกระบวนการบาบดรกษาทไมครบวงจร

จากขอจากดของมาตรการปราบปรามและมาตรการบาบดรกษาจะเหนวา การแกไขปญหายาเสพตดทไมประสบผลสาเรจ ไมไดเกดจากความไมจรงจงของการดาเนนงาน แตเกดจากการขาดการพจารณาแกไขขอจากดตาง ๆ อยางเปนระบบ การพยายามแกปญหาผคาโดยไมใหความสาคญกบปญหาผเสพ ทาใหผคายงคงมตลาดทจะดาเนนการคาตอ การพยายามแกไขปญหาผเสพ โดยใหความสาคญกบการบาบดรกษาตามรปแบบทางการแพทยแตเพยงอยางเดยว ทาใหมองขามความสาคญของการตดตามดแลโดยชมชน และขาดการปรบสภาพชมชนใหเอออานวยตอการมสวนรวมในการปรบเปลยนพฤตกรรมของผเสพในระยะยาว

56

ประเดนทนาสนใจเกยวกบประเดนผคาผเสพในชมชน คอ การแกไขปญหายาเสพตดในชมชน ควรใหนาหนกไปทผคาหรอผเสพมากกวากน และทาอยางไรจงจะสามารถคนพบผเสพผคาทงหมดในชมชนได

แนวคดเกยวกบการดาเนนการตอผคาผเสพม 2 แนวคดหลก ๆ คอ แนวคดแรก เหนวาผคาเปนตนตอของปญหา เพราะยาเสพตดตองผานผคากอนมาถงผเสพ ดงนน ถาไมมผคา กยอมไมมผเสพ การแกไขปญหาจงควรเนนไปทผคาเปนสาคญ อยางไรกตาม แนวคดนขดแยงกบความเปนจรงอยหลายประการ คอ

- ปญหาตวตายตวแทนในขบวนการคายาเสพตด ทาใหผเสพซงไมสามารถหาซอยาในชมชนของตนได พยายามหาซอยาเสพตดจากภายนอกและนามา แบงจาหนายในชมชน จนเกดเปนผคารายใหม รวมทงอาจมผคาทเกดจากความตองการเงนเขามาเปนผคารายใหมดวย

- การขจดผคายาเสพตดใหหมดสนแบบถอนรากถอนโคน เพอไมใหมผคาอกจะประสบกบขอจากดตาง ๆ ดงกลาวมาแลว โดยเฉพาะอยางยง การคงอยของนายทนนกคารายใหญ และความพรอมของคนจานวนมากทจะเขามาเสยงในการเปนผคา ผลาเลยง เพอแลกเปลยนกบผลประโยชนตอบแทนจานวนมาก

- ประสบการณจากอดตใหบทเรยนวา เมอยาเสพตดชนดใดชนดหนงหมดไป หายากหรอมราคาแพง ผเสพจะหนไปยาเสพตดชนดอน เชน การหามซอขายและเสพฝนอยางเดดขาดเมอป 2502 ทาใหเฮโรอนเขามาแพรระบาดแทนท การชะงกงนของการผลตเฮโรอนเมอป 2539 ทาใหยาบามการแพรระบาดสงขนอยางรวดเรว การปราบปรามยาบาอยางเขมงวดในป 2546 ทาใหยาบาขาดแคลนและมราคาแพง แตกไมไดหมายความวา ยาเสพตดจะหมดไปจากประเทศไทย เพราะยาเสพตดตามกฎหมายมจานวนถง 303 รายการ โดยเฉพาะอยางยง ยาเสพตดจาพวกสารระเหย เปนผลตภณฑทใชทวไป ทงในวงการอตสาหกรรม และในชวตประจาวน เปนยาเสพตดทไมสามารถหามการจาหนายไดอยางเดดขาด จงทาไดเพยงควบคมไมใหถกนาไปใชในทางทผดเทานน

เมอแนวคดทวาควรจดการกบผคาใหหมดไป เพอจะไดไมมผเสพ เปนสงทเปนไปไมได การแกไขปญหาจงตองหนมาใหความสาคญกบการลดผเสพ เนองจากเปนฐานใหแกผคา ผคาเปนฐานใหแกผผลต ถาไมมผเสพ ผคากไมสามารถจาหนายยาเสพตดได อยางไรกตามการแกไขปญหาผเสพ ไมไดหมายความวา จะละเลยการดาเนนการตอผคา แตการแกไขปญหาผเสพผคาใหไดผล จาเปนตองดาเนนการควบคกนไป โดยจาแนกวธการดาเนนงานตามมลเหตจงใจ ดงน

57

ผคารายใหญ รวมถงผผลตเพอจาหนาย มมลเหตจงใจมาจากความโลภ มาตรการทตองดาเนนการคอ การปราบปรามอยางเดดขาด รวมทงใชมาตรการ ยดทรพยเพอตดมลเหตจงใจ ไมใหผคาไดประโยชนจากทรพยสนทไดมาจากการคายาเสพตด

ผเสพ รวมถงผคารายยอยในชมชน มมลเหตจงใจจากฤทธยา ความตองการยา ความยากจน การใชมาตรการปราบปรามอยางเดดขาดไมสามารถเอาชนะปญหาการคารายยอยและการเสพไดทางออกของปญหานคอ ใหกลไกในชมชนดแลชมชนเอง โดยใชมาตรการทางสงคมแบบสนตวธเพอใหเกดการดแลตดตามเฝาระวงและแกไขปญหายาเสพตดในชมชนอยางยงยน

เมอผเสพเปนประเดนสาคญในการแกไขปญหายาเสพตด แตการบาบดรกษา ผเสพกยงมปญหาสาคญ 2 ประการคอ

- การคนหาผเสพรวมทงผคาทงหมดในชมชนไดอยางไร เพอจะไดสามารถแกไขปญหาไดสมบรณ ไมเหลอผเสพแฝงตวอยในชมชนซงจะทาใหปญหายาเสพตดคงอยและขยายตว

- จะทาอยางไร ผเสพซงผานการบาบดแลว จะไมหวนไมเสพยาเสพตดอก หากขจดปญหาทง 2 ประการนได การแกไขปญหาผเสพในชมชนกจะประสบ

ความสาเรจ และนาไปสการเอาชนะยาเสพตดในทสด กระบวนการคดในเรองนจาเปนตองหยบเอาปญหาแรกมาพจารณากอนคอ จะคนหาผเสพทงหมดในชมชนไดอยางไร

ผทควรจะมหนาทคนหาผเสพผคาในชมชน ควรจะเปนผทรวาใครบางเปนผเสพผคาเนองจากการเสพการคายาเสพตดเปนเรองผดกฎหมาย การเสพการคาจงเปนการกระทาทปกปดไมตองการใหผอนทราบ ดงนน แมกระทงผนาชมชน เชน กานน ผใหญบาน กยากทจะทราบวา ผเสพผคาในหมบานของตนมใครบาง แมจะทราบ แตกไมทราบทงหมด ผทจะรวาใครเปนผเสพผคาในชมชน กยอมจะเปนคนทอยในชมชนนน ๆ เอง จงเปนเรองทคนในชมชนหรอประชาคมจะตองชวยกนคนหารวบรวมรายชอผเสพผคาในชมชนของตน

อยางไรกตาม การประชมประชาคมเพอจดทาบญชรายชอผเสพผคาในชมชน จะไมไดรบความรวมมอจากประชาชนในชมชน เนองจากความกลว 3 ประการ คอ

1. กลววาจะไดรบอนตรายจากผเสพผคาซงโกรธแคนผทนาชอมาเปดเผย 2. กลววาเจาหนาทจะไมดาเนนการอยางจรงจง ไมรกษาความลบ หรอรดไถ ผ

ทมรายชอทาใหขอมลไดรบอนตราย

58

3. กลวญาตพนองลกหลานของตนซงเกยวของกบยาเสพตด จะไดรบอนตรายหรอเสอมเสยชอเสยง เสยอนาคต

ดงนน การคนหาผเสพผคาโดยชมชนดวยวธการสารวจแบบทวไปจงอาจไมไดขอมลทถกตอง ทางราชการควรใชจตวทยาในการดาเนนการเพอสามารถคนหาผเสพผคาไดอยางครบถวนสมบรณ อนเปนกาวแรกทจะนาไปสการแกไขปญหายาเสพตดในชมชนอยางเสรจเดดขาด

หลกในการดาเนนงานมนชมชน คอเนนความมสวนรวมของประชาชน ดงนน องคกรในการดาเนนงานควรจะมาจากการเลอกของประชาชนกนเอง เพอใหประชาชนเกดความรสกเปนเจาของกจกรรมและจะชวยกนดาเนนงานอยางตอเนอง อยางไรกตาม การจดตงองคกรชมชนและวธการดาเนนงาน ควรปรบใหเหมาะสมกบชมชนลกษณะตาง ๆ เชน ชมชนเมอง หมบานชนบท หรอหมบานชายแดน เปนตน

จากการประกาศท าสงครามตอสเพอเอาชนะยาเสพตด โดยใชมาตรการ 3 ระยะเขามาด าเนนการมาตรการระยะสน หวงระยะเวลา 1 ก.พ. 2546 – 30 เม.ย. 2546 คอ สรางกลไกในหมบานและชมชน เพอคนหาผเสพ ผคา ผมอทธพล ผอยเบองหลงการคา มาตรการระยะกลาง หวงระยะเวลา 1 พ.ค. 2546 – 31 ธ.ค. 2546 น าผมพฤตกรรมทไดจากการคนหาจากมาตรการระยะสน สกระบวนการบ าบดฟนฟและเขาโครงการกระท าความดเพอแผนดน ในการเปลยนแปลงพฤตกรรมแลวสงกลบชมชน มาตรการระยะยาว หวงระยะเวลา 1 ม.ค. 2547 – 30 ก.ย. 2547 การพฒนาความเขมแขงและรกษาสภาพหมบานชนะยาเสพตดประเภท ก ดวยการจดเดนเวรยาม และตงจดตรวจหมบานอยางตอเนอง

สภาพหมบานเอาชนะยาเสพตดประเภท ก ทไดประกาศไว หากเปรยบเทยบกบหมบานทด าเนนการดวยกระบวนการ 9 ขนตอน โดยวทยากรกระบวนการจะเทากบมกระบวนการเพยง 8 ขนตอนเทานน หากจะพฒนางานเชงคณภาพไปสความเขมแขงอยางยงยน ใหมกระบวนการครบ 9 ขนตอน และมองคประกอบตวชวดความส าเรจส าคญครบ 8 ประการ จะตองด าเนนการดงน

59

การพฒนาศกยภาพกลไกใหเหมาะสมตอการพฒนาหมบาน / ชมชน

กลไกในทนหมายถง… แกนนาชมชนหรอคณะกรรมการชมชนเขมแขงหรอผประสานพลงแผนดน

ชมชน เปนบคคลทมาจากความเชอถอศรทธาของประชาชนในชมชนมทงผนา ทางการปกครอง ผนาทางการบรหารและผนาธรรมชาต

ชมชนในทนหมายถง… ขอบเขตของพนทอยอาศยซงประชาชนมการตดตอสมพนธกน ซงอาจจะเปน

หมบานหรอชมชนเมองกได 1. หมบานชายแดน 2. หมบานตอนใน 3. ชมชนเมอง

การกาหนดเขตพนทสรางชมชนเขมแขงไมจาเปนตองเปนไปตามลกษณะ การปกครองทองทกได

กลไกท างานแทนชมชนเพอการพฒนา 1. จะตองเปนบคคลในหมบาน / ชมชนทประชาชนนบถอ ศรทธาหรอหวง

พงพายามทกขยากอยางแทจรง 2. ไมใชเพราะชอเสยง ไมใชเพราะฐานะ ไมใชเพราะความร ไมใชเพราะ

ความสามารถ 3. ไมใหมการสมครและหาเสยงสาหรบกานน ผใหญบาน สมาชก อบต. ทผาน

การเลอกตงกมคณสมบตเปนผนาธรรมชาตทประชาชนนบถอ ศรทธาในตวอยแลว

1. ก าหนดสดสวนหรอจ านวนกลไกใหมความเหมาะสมกบสภาพชมชน 1. ขนอยกบขนาดของชมชน 2. ขนอยกบขนาดของปญหาตาง ๆ ในชมชน 3. ใชอตราสวนกรรมการ 1 คน ตอครวเรอนไมเกน 3 - 4 ครอบครว 4. ตองกระจายตวใหทวทงชมชน ไมควรอยกระจกตว เพอความคลองตว

ในการทางาน

เปดเวทหมบานระดมคนเพอท าความเขาใจและมอบหมายภารกจ

60

ตวอยาง หมบานม 100 ครวเรอน มคณะกรรมการ 30 คน

2. ก าหนดก าหนดบทบาทหนาทใหมความพรอมในการพฒนาชมชนตนเอง ประชาชนแตงตงกนเองตามความเหมาะสมตอการทางานแบบมสวนรวมและ

พงพาตนเองภาพของคณะกรรมการควรเปนเรองของการสรางชมชนเขมแขง ไมใชภาพของการตอตานยาเสพตดหรอตานฝายใดฝายหนง แตละฝายจะม หนาทเกยวกบการพฒนาความเจรญใหกบชมชน โดยทกฝายจะมบทบาทในเชงสรางสรรค เชน

ประธานชมชนเขมแขง รองประธานชมชนเขมแขง เลขานการ เหรญญก นายทะเบยน ประชาสมพนธ ตดตอภาคราชการ งานประเพณตาง ๆ รบเรองราวรองทกข สตรและเดก รกษาความสงบเรยบรอย ธรรมชาตและสงแวดลอม งานสาธารณปโภค กฬาและเยาวชน คนชราและผปวยเรอรง อน ๆ ทชมชนเหนวาเหมาะสม

61

3. ปรบภาระใหเปนพลง ทผานมากลไกภาคราชการเปนหลกในการดาเนนงาน โดยมกลไกของชมชน เขาไปมสวนรวมในการคนปญหาแลวใหขอมลตอทางราชการนาไปแกไข

มาตรการตาง ๆ ทใชบางกจกรรมทาใหเกด ภาระได เชน - เสยเวลาในการประกอบอาชพ - เสยคาใชจายในการเดนทางออกนอกชมชน - เสยความเปนญาตและมตรสนทกน การเสยตาง ๆ เหลานอาจทาใหเสยวฒนธรรมประเพณไปได

4. มอบหมายภารกจใหชมชนกรรมการชมชนทกคนทกฝายเรมปฏบตการ 1. พบปะครวเรอน พอ แม พ นอง 2. พบปะครวเรอน ญาตสนทมตรสหาย 3. พบปะครวเรอนเพอนบานผพกพงอยอาศยชวคราว เพอแสวงหาความรวมมอในการด าเนนงานแบบมสวนรวม ค อ รวมรเรม รวมคด

รวมตดสนใจ รวมวางแผน และรวมกนท างาน ในลกษณะพงพาตนเองและชกชวน ใหเขามาเปนสมาชกเครอขาย “ชวยเหลอดแลกนและกน”

กรรมการของชมชนไดรบความรวมมอจากบคคลทเขาไปพบปะโดยรอบแลว “สรางเครอขาย” อยาลม ! ครวเรอนใดปลอดยาเสพต บอกดวยนะ...

กรรมการ 1 นาย/นาง ขาว

สมาชก 1 นาย/นาง ด า

สมาชก 2 นาย/นาง แดง

สมาชก 3 นาย/นาง เหลอง

ประธานฯ + เลขาฯ เดนทางเขาหากลไกใกลชด

62

ในขณะทกลไกชมชนคนหา “พลงแผนดน ” แกนนาสาคญออกพบปะกรรมการรายบคคลเพอรวบรวมเครอขายจดทาเปนบญช รายใดมปญหาไมสามารถทาความเขาใจไดกชวยกนพดจาใหสามารถรวมกนได รปแบบของเครอขายจะครอบคลมทกกลม ทวทงชมชน การพฒนาเชงบรณาการใกลเวลาเรมตนขนแลว

- จดท าใหงายตอการแจกจาย - ใหกรรมการมไวทงคณะ

โฆษณาประชาสมพนธตอเนอง ผมหนาทรบผดชอบและทก ๆ ฝายตองชวยกน สอสมพนธแบบเปนกนเอง ใน

แนวสรางสรรค เชน ปากตอปาก เอกสาร แผนพบ หอกระจายขาว เสยงตามสาย สออน ๆ เพอเปนการยาใหชมชนตนตวพรอมทจะรวมมอกนทางาน

กลไกชมชนหรอคณะกรรมการชมชนเขมแขงเปนผใชพลงดงกลาวเฝาระวง ยาเสพตดอยางตอเนอง และใชกระบวนการประชาคมเชอมโยง เพอแกไขปญหา

อน ๆ เปนการพฒนาทนทางสงคม ฟนฟวฒนธรรมประเพณอนดงาม มงพฒนาหมบาน / ชมชนของตนเอง

- เวทประชาคม คอ สภาแกปญหาเพอพฒนาหมบาน / ชมชน - กลไกชมชนเขาสสภาหนหนาเขาหากน “เราคอพนองกน” - ขอมล เหตผล ปนหลกการปฏบตการแบบเปนกนเอง

เปดเวทประชาคมหมบานในการใชพลงมวลชน “พลงแผนดน”

พลงแผนดน ใชอยางไร : ใครเปนผใช

63

- ประสานภาครฐคมครองและสงเสรมสนบสนน - องคกรทองถนมสนทรพยท าจรงจายตามความเปนจรง

เวทประชาคมใช “พลงแผนดน” เฝาระวงยาเสพตด

เลขานการ ขานชอกรรมการเรยงตามล าดบ หากกรรมการไมมา กใชผมาแทนกนแตตองอยในเครอขายเดยวกน

เลขานการ ขานชอกรรมการเครอขายท 1...นาย / นาง ขาว กรรมการเครอขายท 1 หรอผแทนตอบวา... อย / มา เลขานการ ถามกรรมการเครอขายท 1 นาย / นางขาว วา... ทานมสมาชกก

ครวเรอน... กรรมการเครอขายท 1 นาย / นางขาว ตอบวา... มสมาชกดแลชวยเหลอและ

เฝาระวงอย 3 ครอบครว เลขานการ ถามกรรมการเครอขายท 1 นาย / นางขาว วา... ครวเรอนของ

ทานและสมาชกรวม 4 ครอบครว ปลอดภยจากยาเสพตดหรอไม... กรรมการเครอขายท 1 นาย / นางขาว ตอบวา... ปลอดภยยาเสพตดทง 4

ครอบครว เลขานการ ถามคณะกรรมการทงคณะ วา...ครอบครว นาย/นาง ขาว

กรรมการคนท 1 ปลอดภยยาเสพตดหรอไม... หากปลอดภยยกมอขน คณะกรรมการทงหมดแสดงพลงแผนดน” ดวยการยกมอรบรองพฤตกรรม

บคคลทกคนทงครอบครวในบานกรรมการเครอขายท 1 นาย / นางขาว (กรรมการยกมอคอการใชพลงแผนดน) เลขานการ ถามคณะกรรมการทงคณะ วา... ครอบครว นาย/นาง ด า สมาชก

เครอขายท 1 ปลอดภยจากยาเสพตดหรอไม... (กรรมการยกมอคอการใชพลงแผนดน) เลขานการ ถามคณะกรรมการทงคณะ วา...ครอบครว นาย/นาง แดง สมาชก

เครอขายท 1 ปลอดภยจากยาเสพตดหรอไม... (กรรมการยกมอคอการใชพลงแผนดน) เลขานการ ถามคณะกรรมการทงคณะ วา...ครอบครว นาย/นาง เหลอง

สมาชกเครอขายท 1 ปลอดภยจากยาเสพตดหรอไม... (กรรมการยกมอคอการใชพลงแผนดน) รบรองเชนนจนครบทกเครอขาย

64

ขณะเดยวกนก... หยบยกปญหาอน ๆ สเวทประชาคม มการใช “พลงแผนดน” เฝาระวงยาเสพตดครบทกเครอขาย หากพบผม

พฤตกรรมดานยาเสพตด ใหเกบขอมลครวเรอนและชอไวเปนขอมลของชมชน (ภาคราชการนาเอาไปแตเพยงตวเลข) ขณะเดยวกน กใชเวทประชาคมตอไป เพอตดตามและแกปญหาอน ๆ เชน

กองทนเงนลาน ธนาคารชมชน กองทนสจจะ ยตธรรมชมชน เศรษฐกจพอเพยง ถนนชารดเสยหาย นาไมไหล ไฟไมสวาง คลองตนเขน อน ๆ

ผมพฤตกรรมหรอสงสยใชสงคมชวยเหลอดแล ครวเรอนทคณะกรรมการสงสยไมยกมอใหควรมการสรป วเคราะหรวมกนจน

แนใจ แลวจดกรรมการใกลชด 4 - 5 คน เดนทางพบปะเยยมเยอนอยางเปนกนเองดงตวอยาง... สอบถามเรองการประกอบอาชพ สอบถามเรองสขภาพรางกาย คณะกรรมการสงสยบคคลในครวเรอนทานเรองพฤตกรรมยาเสพตด คอ นาย/นาง... ทานมความเหนเปนอยางไร... เชอหรอไม... ไมเปนไรนะ... เราคนบาน เดยวกน พนองกนเดอนหนาจะมการรบรอง

กนใหมอาจจะ... ผานการรบรองดวยเสยงเอกฉนทหรอไมผานการรบรอง...กได

รกษา “พลงแผนดน” ตอเนอง ใชเวทประชาคมเปนประจ าทก 30 วนมภาคราชการเขามาสนบสนน ดานการพฒนาชมชนอยางใกลชด จะเกด “พลงชมชน” จากกระบวนการธรรมชาตสรางชมชนเขมแขง

65

อยางยงยน กลไกดแลชมชนใกลชดตอเนองกอใหเกดชมชนเขมแขงชมชนดแลชมชน เปาหมายสงสดในชมชน คอ การพงพาตนเองและแกปญหายาเสพตด อยางยงยนได ทกปญหาจะคอย ๆ ลดลงและหมดไปในทสด ประชาชนมแตความสามคคนาไปสความสนตสข

**********************************

66

ภาคผนวก

67

กองทนแมของแผนดนเพอพฒนาสความยงยน ความเปนมาของกองทนแมของแผนดน

สมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถทรงพระราชทานทรพยสวนพระองคเพอใหราษฎรอาสาปองกนยาเสพตดใชท างานแกไขปญหายาเสพตดในชมชน ป.ป.ส. ภาคตะวนออกเฉยงเหนอรวมกบหนวยงานทเกยวของขยายผลตอยอดทรพยพระราชทานนดวยการก าหนดหมบาน / ชมชน น ารองขนมาจ านวน 672 แหง โดยตงชอวา “กองทนแมของแผนดน”

แนวคดการจดตง “กองทนแมของแผนดน” จดสงสดทคาดหวงจากการด าเนนงานกองทนน คอ “กองทนแมของแผนดน” สามารถ

เปนจดเรมตนของการแกไขปญหาพนฐานของหมบาน / ชมชนได

สาระส าคญของ “กองทนแมของแผนดน” กองทนแมของแผนดนแตกตางจากกองทนอน ๆ เพราะเงน “กองทนแม ของแผนดน” ถอ

เปนเงนขวญถง เปนกองทนแหงน าใจและเสยสละของคนในชมชน แตเพอการแกไขปญหาและสานตอการพฒนาจะตองอาศยปจจย 2 ประการ คอ

1. ปจจยภายนอก เชน เงนทนหรอการสนบสนนความร 2. ปจจยภายใน เชน ทนทางสงคมของชมชนนน ๆ เอง

แนวทางปฏบต...เมอไดรบเงนพระราชทานแลว 1. ผน ารวมกบประชาชนรวมกนจดตงเปนกองทนในหมบาน / ชมชน เรยกวา

“กองทนแมของแผนดน หมบาน / ชมชน..............” 2. น าเงนทไดจากการระดมทนไวกอนหนาเขาสมทบเงนขวญถงพระราชทาน

3. การจดพธการเพอรวมถวายความจงรกภกดอยางสมพระเกยรต 4. รวมกนจดตงคณะกรรมการบรหาร “กองทนแมของแผนดน”

และจดท าระเบยบการบรหารจดการ “กองทนแมของแผนดน” สมดบญชตาง ๆ สรางศรทธา เพมทนใหชมชน

- สมดบญชคมรายรบ - รายจาย (ส.1) - สมดบญชคมรายรบ (ส.2) - สมดบญชคมรายจาย (ส.3) - สมดบญชคมฝาก - ถอนเงน (ส.4)

68

- สมดบญชคมการฝากเงน (ส.5) - สมดบญชคมการถอนเงน (ส.6) - สมดสมาชกสมทบรายครวเรอน รายเดอน (ส.7)

- สมดบนทกการตรวจสอบการบรหารกองทน (ส.8)

69

สถานศกษา สถานศกษาเปนพนทเปาหมายประเภทหนงของการแกไขปญหาการแพรระบาดยาเสพตด แมสถานศกษาจะเปนสวนหนงของชมชนซงสถานศกษานนตงอย แตในทางปฏบตสถานศกษามสถานะเปนองคกรดวย จงมขอบเขตของความรบผดชอบและอานาจหนาทในการดแลพนทของสถานศกษาเปนการภายใน การแกไขปญหายาเสพตดในสถานศกษา ควรดาเนนการควบคกนไปกบการแกไขปญหายาเสพตดในชมชน และในลกษณะของการดาเนนงานทสอดคลองสมพนธกบการแกปญหายาเสพตด ในชมชนดวย หลกการแกไขปญหายาเสพตดในสถานศกษามความคลายคลงกบการแกไขปญหายาเสพตดในชมชน กลาวคอ ใชหลกการดาเนนงานโดยอาศยความมสวนรวม มการคนหาผเกยวของกบยาเสพตด และการใหโอกาสในการปรบเปลยนพฤตกรรม พรอมดวยการตดตามดแลอยางตอเนองอยางไรกตาม ความแตกตางระหวางสถานศกษาและชมชนทควรคานงถงในการดาเนนงาน ไดแก 1. ประชากรในสถานศกษา คอ นกเรยนนกศกษา มความเปลยนแปลงทกป นกเรยนนกศกษาสวนหนงจบการศกษาออกไป นกเรยนนกศกษาใหมกจะเขามาแทนท แตกตางจากชมชนซงมประชากรคอนขางจะคงท และมการเปลยนแปลงแบบคอยเปนคอยไป 2. สถานศกษามกฎระเบยบทมผลบงคบใหทกคนตองถอปฏบต มการควบคมดแลโดยผบรหาร ซงมสทธในการพจารณาใหคณใหโทษทงนกเรยน รวมทงบคลากรในสถานศกษาไดตางจากชมชนซงผนาชมชนไมมสทธในการพจารณา ใหคณใหโทษแกประชากรในชมชนได 3. กลมบคคลซงเปนเปาหมายสาคญในสถานศกษาคอ นกเรยนนกศกษานน ยงเปนเยาวชนอย ดงนน การดาเนนการใด ๆ จงตองพจารณาถงอนาคตของกลมบคคลเปาหมายดวยความรอบคอบ 4. นกเรยนนกศกษาของสถานศกษาแตละแหง อาจมความสมพนธกบชมชนมากกวาหนงชมชน เพราะนกเรยนนกศกษาอาจมาจากชมชนอน ๆ ทอยหางไกลจากชมชนทตงของสถานศกษา ทาใหการสรางความเชอมโยงระหวางสถานศกษากบชมชนมความซบซอนในทางปฏบต วตถประสงคสาคญของการแกไขปญหายาเสพตดในสถานศกษา คอการดแลนกเรยนนกศกษาใหปลอดภยจากยาเสพตด ซงหมายความวาเปาหมายสาคญของการดแลคอ “นกเรยนนกศกษา” ไมใชเนนการดแล “สถานศกษา” ใหปลอดยาเสพตดดวยการไมรบนกเรยนนกศกษาทเกยวของกบยาเสพตด หรอมงขจดนกเรยนนกศกษา ทเกยวของกบยาเสพตดออกจาก

70

สถานศกษา ในทางปฏบตแลว แมสถานศกษา หลายแหงจะพยายามตรวจสอบนกเรยนนกศกษาในขนตอนการรบสมคร แตการตรวจสอบพฤตกรรมการเสพยาเสพตดไมใชเรองทจะพสจนทราบชดเจนไดเสมอไป นกเรยนนกศกษาใหมทสถานศกษารบเขามา อาจจะมาจากสภาพแวดลอมตาง ๆ และมพฤตกรรมทแตกตางกนไป บางคนอาจเปนผเสพยาเสพตดกอนทสถานศกษาจะรบเขามาเรยน หรออาจเสพยาเสพตดระหวางทศษยของสถานศกษานนแลว ดงนน เปาหมายของสถานศกษาจงไมใชการปลอดยาเสพตดอยางถาวร แตสถานศกษาควรจะมบทบาทในการหลอหลอมและพฒนานกเรยนนกศกษาเหลานน ใหเปนคนมความรและเปน คนดของสงคมตอไป เพอใหการดาเนนงานแกไขปญหายาเสพตดในสถานศกษา ประสบความสาเรจ สถานศกษาจงควรกาหนดเปาหมายการทางานใหครอบคลมประเดนตาง ๆ ดงน 1. สถานศกษาจะตองคนหานกเรยนทเปนผเสพผคาใหไดทงหมด เพอใหการชวยเหลอและตดตามปรบพฤตกรรมใหดขน การคนหาผเกยวของกบยาเสพตดไมใชเพอมงไลออกจากสถานศกษา ซงเทากบเปนการผลกภาระใหสงคม และไมใชวธการแกไขปญหาทสมฤทธผล เพราะนกเรยนนกศกษาทถกไลออก ยงสามารถมพฤตการณเกยวของกบยาเสพตดนอกสถานศกษา และยงสามารถตดตอเกยวของกบนกเรยนนกศกษาอน ๆ ในสถานศกษาไดตอไป การคนหานกเรยนนกศกษาเพอนามาแกไขปรบพฤตกรรม จะเปนทางแกไขปญหาทดกวา และจะชวยหยดการขยายตวของปญหายาเสพตดทตนเหตอยางแทจรง คอหยดยงผเสพทมอย ไมใหมโอกาสไปชกจงใหเกด ผเสพรายใหม 2. สถานศกษาจะตองดแลบคลากรในสถานศกษา เชน อาจารย ผจาหนายสนคา ผจาหนายอาหาร ยาม ภารโรง และลกจาง ใหตระหนกถงบทบาทหนาทของทกคนทเปนสวนหนงของสถานศกษา ซงเปนสถานทผลตเยาวชนทมคณภาพออกไปเปนกาลงของประเทศ ดงนน ทกคนจงตองมพฤตกรรมทเปนแบบอยางอนด และ ไมของแวะกบยาเสพตดและอบายมขตาง ๆ 3. สถานศกษาจะตองตรวจตราเฝาระวงบรเวณสถานศกษาไมใหเปนทมวสมและเอออานวยตอการคาการเสพยาเสพตด ไมวาจะเปนเวลาเรยนหรอนอกเวลาเรยน รวมทงตองระวงไมใหบคคลภายนอกเขามาใชบรเวณสถานศกษาเปนสถานทเสพหรอคายาเสพตดดวย 4. สถานศกษาจะตองมสวนรวมในการพฒนาชมชนรอบสถานศกษา ใหมสภาพแวดลอมทด ไมเปนแหลงของอบายมขและยาเสพตด กจกรรมแกไขปญหายาเสพตดในสถานศกษา แบงไดเปน 4 ชวง ไดแก

71

1. ชวงรบนกเรยนใหม 2. ชวงเวลาในสถานศกษา 3. ชวงเวลาในชมชน 4. ชวงจบการศกษา กจกรรมชวงรบนกเรยนใหม เปนกจกรรมทสถานศกษาควรจะดาเนนการ เมอรบนกเรยนเขามาใหม เพอรบรขอมลทจาเปนเกยวกบนกศกษาซงสถานศกษา ยงไมรจก และเพอใหพรอมตอการรบมอกบปญหาตาง ๆ ทอาจจะพบกจกรรม ชวงรบนกเรยนใหมประกอบดวย 1. การปฐมนเทศ เปนการทาความเขาใจกบนกเรยนในเบองตนวา สถานศกษาพรอมจะชวยเหลอนกเรยนใหสาเรจการศกษาและพฒนาตนเองไปสการเปนพลเมองดตอไป นกเรยนมชองทางทจะปรกษาหารอกบอาจารยเพอขอคาแนะนาในเรองตาง ๆ ไดอยางไรบาง และมเรองใดสถานทใดทนกเรยนสมควรทา เรองใดสถานทใดทสมควรหลกเลยง การปฐมนเทศควรปลกฝงความรกความภาคภมใจในสถาบนดวย เพอเปนบอเกดของความผกพนและจงใจใหนกเรยนประพฤตตวดตอไป 2. การศกษาขอมลของนกเรยนเปนรายบคคล วธการทดทสดในการพฒนาพฤตกรรมของนกเรยน คอการศกษารายละเอยดของนกเรยนแตละคนวามลกษณะนสย พฤตกรรม สงแวดลอม ครอบครว ภมหลง เปนอยางไร การศกษาขอมลรายบคคลควรใชวธการสมภาษณนกเรยนทละคนเพอใหอาจารยไดมโอกาสสงเกตพฤตกรรมการแสดงออกของนกเรยน และมโอกาสไดทราบถงปจจยเสยงของนกเรยนแตละคนดวย 3. การจาแนกกลมเสยง เมออาจารยไดรบขอมลของนกเรยนแตละคนแลว ควรจะประเมนคณสมบตของนกเรยนวามเรองใดทควรแกไขปรบปรงแกไข และจาแนกเปนกลมทตองใหความสนใจเปนพเศษ

กจกรรมชวงเวลาในสถานศกษา เปนกจกรรมทสถานศกษาสามารถดาเนนการไดในระหวางทนกเรยนอยในสถานศกษา ซงเปนกจกรรมหลกในการแกไขปญหายาเสพตดในสถานศกษา ไดแก 1. การคนหานกรเยนทเกยวของกบยาเสพตด โดยเฉพาะอยางยง นกเรยนทเปนผเสพยาเสพตด นบวาเปนกลมทเปนปญหาสาคญทสด เนองจากผเสพเปนฐานใหแกผคา ถาไมมผเสพ ผคายาเสพตดกไมสามารถดาเนนการคาตอไปได แตถาไมมผคา ผเสพกจะไปแสวงหายาเสพตด

72

จากแหลงอน ๆ และนามาจาหนายตอ ทาใหผเสพกลายเปนผคารายใหม นอกจากน นกเรยนทเปนผเสพมโอกาสทจะชกชวนผอนใหมาเสพยาเสพตดดวย และเปนสาเหตสาคญททาใหปญหายาเสพตดขยายตว ดงนน การคนหาผเสพผคาใหพบทงหมดเพอนามาแกไข จงเปนสงสาคญทสดในการแกไขปญหายาเสพตดในสถานศกษา วธการคนหาผเสพทนยมทากน คอ การตรวจปสสาวะ การสงเกตโดยคร และการคนหาโดยนกเรยนดวยกนเอง

1.1 การตรวจปสสาวะ แบงเปนการตรวจเบองตน (Screening Test) และการตรวจยนยน (Confirmation Test) สาหรบการตรวจปสสาวะในสถานศกษาและสถานททวไปนน จะเปนการตรวจแบบเบองตน เนองจากมอปกรณการตรวจทใชงาย ไมตองใชผชานาญ อยางไรกตาม การตรวจปสสาวะเพอคนหาผเสพ จะประสบปญหา ทสาคญคอ - ปญหาในการตรวจ การตรวจปสสาวะเพอหาสารเสพตด เปนกจกรรมทเปลองเวลาเปลองกาลงคนและคาใชจาย แมจะเปนเพยงการตรวจเบองตน แตหากตรวจนกเรยนจานวนมาก กเปนคาใชจายสง ซงการรบภาระมกจะตกเปนของผปกครอง ซงไมพอใจทตองจายคาตรวจปสสาวะ และไมเชอผลการตรวจของโรงเรยน ทางฝายอาจารยกตองคอยควบคมอยางเขมงวดไมใหนกเรยนเปลยนปสสาวะของตนเองกบผอน และตองเสยเวลาในการดาเนนกรรมวธการตรวจ - ปญหาในการแปลผล เนองจากเปนการตรวจเบองตน ผลทปรากฏออกมา จงยงไมสามารถบอกไดวา ปสสาวะนนมสารเสพตดแตผลการตรวจออกมาวาม สาเหตอาจเกดจากมสารอนทมลกษณะใกลเคยงอยในปสสาวะ เชน ยาแกหวด ซงการตรวจเบองตนเปนการตรวจแบบกวาง ๆ ทาใหไมสามารถจาแนกความแตกตางได สวนกรณผลลบลวง คอ ความจรงมการเสพยาเสพตด แตผลการตรวจออกมาวาไมม สาเหตอาจเกดจาก ระยะเวลาในการตรวจหางจากเวลาการเสพมากเกนไป หรอมการขบสารเสพตดออกไปจากรางกายกอนหนานน หรออปกรณการตรวจเสอมสภาพ หรออปกรณการตรวจไมละเอยดพอทจะพบรองรอยของสารเสพตดในปสสาวะ ดงนน การตรวจหาสารเสพตดในปสสาวะ จะระบผลลพธทแนนอนได จาเปนตองมการสงไปตรวจยนยน โดยใชอปกรณทมความละเอยดสง มวธการตรวจทซบซอนโดยผเชยวชาญทางดานนโดยเฉพาะ - ปญหาในการวนจฉย แมจะทราบวามสารเสพตดในปสสาวะหรอไม ขอมล ทไดกยงไมเพยงพอทจะตอบวานกเรยนคนนนตดยาเสพตดหรอไม เนองจากการตดยาเสพตดเปนอาการทางดานจตใจ เปนอาการอยากยาททาใหผตดยาตองการเสพ เพอบาบดความตองการ เพอใหเกดอาการเมาเคลบเคลม ผตดยามพฤตกรรมการเสพยาทแตกตางกน บางคนเสพทกวน บางคน

73

เสพบอยแตไมทกวนอาจจะเสพวนเวนไป 2 – 3 วน ระหวางทเวนการเสพนน หากนาตวผตดยาดงกลาวมาตรวจปสสาวะ กจะตรวจไมพบ ทง ๆ ทบคคลนนแทจรงแลวเปนผตดยาเสพตด ปญหาของการตรวจปสสาวะดงกลาว ทาใหการคนหาผเสพทงหมดในโรงเรยน โดยการตรวจปสสาวะมขอจากด การตรวจปสสาวะจงไมใชวธทดในการคนหาผเสพ แตมประโยชนในการใชมาตรการในการปองปราบ ในทางปฏบตไมจาเปนตองตรวจปสสาวะนกเรยนทกคน แตควรตรวจเฉพาะนกเรยนทอยในกลมพฤตกรรมเสยง ซงจะเปนวธการทชวยควบคมนกเรยนเหลานนไมใหใชยาเสพตด โดยการตรวจควรจะทาเปนระยะ ๆ ไมบอกใหรลวงหนา และควรทาควบคไปกบวธการอน ๆ ดวย เชน การใหคาปรกษา 1.2 การสงเกตโดยคร เปนวธการปกตของสถานศกษาอยแลว ทครจะตองคอยสงเกตความผดปกตในพฤตกรรมและบคลกภาพของนกเรยน อนอาจสงผลเสยตอการเรยนได ขอมลทไดจากการศกษานกเรยนเปนรายบคคล และการสงเกตนกเรยนอยางตอเนอง จะเปนประโยชนตอการตดตามความเปลยนแปลงของนกเรยนทงทางบวกและทางลบ ทาใหการแกไขเปนไปไดอยางทนทวงท อยางไรกตามการทครแตละคนจะตองสงเกตนกเรยนเปนจานวนมาก จงเปนการยากทจะสงเกตไดทวถง ทาใหนกเรยนบางคนหลดรอดจากการสงเกต ไมไดรบการแกไข และกลายเปนผททาใหปญหายาเสพตดในสถานศกษาขยายตวตอไป 1.3 การคนหาโดยนกเรยน คอการใหนกเรยนมสวนรวมในการแกไขปญหายาเสพตดในสถานศกษาตงแตกระบวนการคนหาผเสพผคา ในหมนกเรยนดวยกนเอง มโอกาสทจะทราบวาใครบางทเกยวของกบยาเสพตด การสรางจตสานกใหนกเรยนเขาใจวาชวยกนคดแยกผเสพผคาเปนการชวยเหลอเพอนในทางทถกตอง ไมใชการจบผด จะชวยใหไดขอมลทเปนประโยชนอยางมากในการเขาถงตวนกเรยนทเกยวของกบยาเสพตด และหาวธดแลแกไขอยางเหมาะสม 2. การดแลปรบพฤตกรรมนกเรยน เมอสถานศกษาสามารถคนพบนกเรยน ทเกยวของกบยาเสพตดแลว จะตองใหการเอาใจใสดแลอยางตอเนองเพอ ปรบพฤตกรรม กจกรรมทเปนประโยชนในการปรบพฤตกรรม ไดแก การใหคาปรกษา (Counseling) ซงอาจทาในรปแบบเดยว (Individual Counseling) รปแบบกลม (Group Counseling) หรอรปแบบครอบครว (Family Counseling) การใหคาปรกษาจะประสบผลสาเรจด จาเปนตองทาอยางตอเนอง ควบคไปกบกจกรรมอน ๆ เชน การเสรมทกษะการคด การฝกฝนเรยนรกจกรรมนอกหองเรยน การสงเสรมงานอดเรก การอบรมฟนฟจตใจ และการแนะแนวการศกษา 3. การจดกจกรรมปองกนยาเสพตด สาหรบนกเรยนทกคนไมวาจะเกยวของกบยาเสพตดหรอไม ทางสถานศกษาควรจะจดกจกรรมปองกนยาเสพตด เพอเสรมสรางความรความ

74

เขาใจทถกตองในการปองกนตวเองจากยาเสพตด และการพฒนาความประพฤตกรรมการดารงชวตใหสมกบเปนนกเรยนทดและพลเมองดของประเทศ กจกรรมตาง ๆ ทควรจด ไดแก การสรางความรความตระหนกในอนตรายของยาเสพตด ความรเกยวกบผลกระทบทเกดจากการใชยาเสพตดทมผลตอสมอง ตอการดาเนนชวตความทรมานทจะไดรบในระยะยาว และความรในการพฒนาทกษะชวต กจกรรมทใชในการสรางความรสามารถทาไดหลายรปแบบ รวมถงการอบรม ซงเปนกจกรรมทสามารถทาได แตควรทาอยางหวงผล ไมควรจดอบรมเพยงเพราะเหนวาเปนกจกรรมทจดงาย จดออนของการอบรมทผานมาคอ การจดนกเรยนมาฟงการบรรยายจานวนมากเกนกวาสถานทจะรองรบได ทาใหนกเรยนขาดสมาธในการฟง การจดอบรมบอยครงจนนกเรยนขาดความสนใจฟงบรรยาย เนอหาทอบรมอาจไมเหมาะสมกบนกเรยนบางกลม เชน นกเรยนทมความรเบองตนเกยวกบยาเสพตดเพยงพอแลว ทาใหไมไดรบประโยชนจากการอบรม และการบรรยายเพยงอยางเดยวอาจขาดสอหรอกจกรรมทเหมาะสมเพอสรางความตระหนกแกนกเรยน อยางไรกตาม การจดดนตรหรอการบนเทงรวมกบการบรรยาย มกพบวาดนตรหรอการบนเทงเปนตวทาใหนกเรยนเสยสมาธ มากกวาจะชวยเพมความสนใจในการฟงบรรยาย 4. การสงเสรมความมสวนรวมของนกเรยน สถานศกษาควรสนบสนนใหนกเรยนมสวนรวมในการคดการตดสนใจทากจกรรมทเปนประโยชนตอสถานศกษา และตอเพอนนกเรยนดวยกน เพอเสรมสรางความรกความเขาใจรวมทงความไววางใจในหมนกเรยน อนจะชวยการปรบพฤตกรรมของนกเรยนกลมเสยงเปนไปไดงายขน โดยอาศยอทธพลจากกลมเพอน 5. การตรวจบรเวณสถานศกษา ภายในสถานศกษาแตละแหงอาจมสถานททเปนแหลงลบลอบเสพยาเสพตด เชน หองนา และมมลบตา สถานทเหลานควรไดรบการตรวจตราวาถกใชในพฤตการณทนาสนใจหรอไม รวมทงตรวจสอบเบาะแสตาง ๆ ซงอาจตกหลนอย เชน เศษกระดาษตะกว ไมขดไฟ ขวดภาชนะดดแปลงเปนอปกรณการเสพ เปนตน 6. การจดชองทางตดตอสอสารระหวางนกเรยนกบคร ปญหาของนกเรยน ไมวาจะเกดจากการเรยน การคบเพอน ปญหาทางบาน หรอปญหาสวนตว เปนสง ทเกดขนไดเสมอ หากนกเรยนแกไขปญหาเหลานไมไดดวยตนเอง อาจสงผลตอความประพฤตกรรม อารมณ ความรสกและนาไปสการมพฤตกรรมเสยงได ดงนน สถานศกษาจงควรจดชองทางทสะดวกสาหรบนกเรยนเพอใหนกเรยนสามารถบรรยายความรสก ความอดอดใจ และปรกษาหารอกบครไดโดยงาย ชองทางการตดตอตองคานงถงความเปนสวนตวของนกเรยน ใหโอกาสนกเรยนทจะหารอกบครไดโดย ไมจาเปนตองเปดเผยตว เชน การใชสมดวางไวใหนกเรยนไดเขยนปญหา

75

และใหครเปนผเขยนตอบปญหา หรออาจใชระบบคอมพวเตอรทาเปนกระดานขาวหรอจดหมายอเลกทรอนค ทงน เพอใหนกเรยนเหนวาสถานศกษาและครเปนทพงไดเสมอ โดยไมตองกงวลวาตนเองจะไดรบผลสะทอนในทางลบจากการแสดงความรสกออกไป กจกรรมชวงเวลาในชมชน เมอนกเรยนเลกเรยนในแตละวน กจะตองกลบคนสชมชนอนเปนทพกอาศย ชวงเวลานเปนชวงเวลาสาคญ เพราะนกเรยนจะมเวลาวาง ไมอยในสายตาของครและมโอกาสจะซอหรอเสพยาเสพตดในชมชน สถานศกษา จงจาเปนตองรวมมอกบชมชนในการตดตามสอดสองดแลความประพฤตของนกเรยนในระหวางทอยนอกสถานศกษา กจกรรมทดาเนนการขนอยกบสภาพแวดลอมของ แตละสถานศกษา เชน การตรวจสอบหอพกหรอแหลงมวสม การใหชมชนประเมนผลนกเรยน การตรวจสอบหอพกหรอแหลงมวสม สถานศกษาควรหาขอมลวา มสถานทใดบางทนกเรยนมกจะไปอยรวมกนและกอพฤตกรรมเสยงได เชน สถานบนเทง สวนสาธารณะ หอพก ศนยการคา เมอไดขอมลสถานศกษาควรประสานงานกบ ทางราชการเพอสงเจาหนาทพรอมครไปตรวจสอบสถานทเหลานนเปนครงคราว หากเปนไปได ควรทาความเขาใจกบเจาของสถานทเหลานนเพอใหชวยระมดระวงและเปนหเปนตาใหกบทางโรงเรยนดวย การใชชมชนประเมนผลนกเรยน เปนการขอใหชมชนมสวนรวมในการ เฝาระวงและพฒนาพฤตกรรมของนกเรยน โดยใหผแทนชมชนเปนผประเมนและ ใหคะแนนความประพฤตของนกเรยนนอกเหนอไปจากความเหนของผปกครอง เพอดงใหชมชนมบทบาทมากขน และนกเรยนจะไดตระหนกวาความประพฤตของตน อยในสายตาและความสนใจของชมชน และระวงการปฏบตตวมากขน เพราะในยามทลบหลงครจะมชมชนคอยสอดสองดแล กจกรรมชวงจบการศกษา สถานศกษาควรใชการปจฉมเทศ แนะนาแนวทางใหแกนกเรยนทจบการศกษา เพอยาใหเหนความสาคญของคณธรรมทจะตองรกษาไวควบคไปกบความรทไดรบจากสถานศกษา และกระตนใหนกเรยนเขาใจบทบาทของตนเองในการมสวนชวยใหสงคมปลอดภยจากยาเสพตดในอนาคต วตถประสงค เปาหมาย และแนวทางทกลาวมาแลว จะมผลในทางปฏบตเพยงใดขนอยกบการบรหารงานของสถานศกษาแตละแหง ดงนน ผบรหารสถานศกษาจะตองกาหนดนโยบายและแนวทางการแกไขปญหายาเสพตดในสถานศกษาของตนอยางชดเจน เพอใหทกคนทเกยวของไดรบทราบและปฏบตไปในทศทางเดยวกน นอกจากน ผบรหารสถานศกษาจะตองใหความสาคญกบการพฒนาและสนบสนนทมงานแกไขปญหายาเสพตดในสถานศกษา และ

76

ประสานงานกบหนวยงานภายนอก เพอใหระบบการทางานทวางไวดาเนนไปอยางมประสทธภาพ

ทอาคารเอนกประสงคของโรงเรยนชมชนวดคลอง 18 ตาบลหมอนทอง อาเภอบางนาเปรยว เตมไปดวยคากลอนสอนใจใหเดกนกเรยนใฝศกษาพฒนาคณธรรมทนาสนใจกวานน คอ โรงเรยนแหงนไดทา “โครงการแกไขปญหายาเสพตดและเสรมสรางความเขมแขง” หรอ “หองเรยนประชาคมเขมแขง” โดยนาแบบอยางชมชนมสลมเขมแขงบานบงตาปอมาประยกตใชอยางสอดคลองกบวยยวชน และเหมาะสมกบสถานศกษาทสาคญ คอ กระบวนการทงหมดดาเนนการโดยนกเรยน สวนครอาจารยคอยสนบสนน กอนหนานมทงเดกทตดยาและคายาเสพตด ทงในและรอบ ๆ โรงเรยน เดกบางคนรบยาจากขางนอกมาขายใหเพอน หนาซาหนาประตโรงเรยนยงเปนแหลงซอ – ขายยาบา สงแวดลอมรอบ ๆ กเปนตวอยางทไมด คนขบเรอไปมาในคลองผานโรงเรยนกมรอยเขมฉดยาใหเดก ๆ เหน “เดมทเดยวโรงเรยนทาโครงการปองกนแกไขปญหายาเสพตดในสถานศกษาตามนโยบาย ซงสวนใหญจะเปนกจกรรมใหเดกปฏบต เชน ดนตร กฬา เดนรณรงคตอตานยาเสพตด เขาคายจรยธรรม รวมทงยงรวมมอกบหนวยงานตรวจปสสาวะนกเรยน ซงสงเหลาน มทงผลดและผลเสย บางกจกรรมกทาเพยงผานไปไมไดสรางจตสานกอะไรเทาไร การตรวจปสสาวะกมผลทางลบหลายอยาง เชน เดกทถกตรวจเจอวาตดยากจะอายเพอนและการทสถานพยาบาลเอาเดกไปบาบดในลกษณะของผปวย กทาใหผปกครองมองโรงเรยนทางลบ ผมไดพบกบ ด.ต.วทยา และ ร.ต.ต.ธวช ซงชวนไปดชมชนตวอยางทบงตาปอ แลวกเหนวานาจะเอามาประยกตใช เชน การปฏบตตอเดกยาใหเขาละ เลกไดเอง โดยมเพอนและครเปนกาลงใจคอยชวย แลวกมาคดตอวาถาเดกไดทางานอยางเปนกระบวนการ กจะฝกใหขาแกปญหาไดเองไมตองพงพาคนอนในอนาคต” (อนนต อนนตปญญา ผอานวยการโรงเรยนวดคลอง 18) เรมจากการสราง “หองเรยนเขมแขง” ในชนมธยมศกษาปท 3 ป 2547 กอนทจะขยายเปนหองเรยนชน ม.2 และ ม.1 ในปจจบน และเรมจากการเลอกตง “คณะกรรมการหองเรยนเขมแขง” 12 คน และสราง “เครอขายเฝาระวงปญหานกเรยน” กรรมการ 1 คน ดแลเพอน 2 คน

โรงเรยนวดคลอง 18 ประชาคม หองเรยนเขมแขง

77

“พวกหนกชวยกนคดปญหาทหองเรยนตองการแกกอน ไดมา 7 อยาง คอ ยาเสพตดและอบายมข เหลา บหร ยาบา การพนน ชสาว ทะเลาะววาท ขาดเรยน มาสาย แตงกายไมเรยบรอย แลวกชวยกนเฝาระวงวาเพอนคนไหนมปญหาเรองอะไร โดยใหกรรมการหยอนชอลงกระดาษทาเปนบญชคนทมปญหาแลวทกเดอนกจะมาประชมรบรองคนทมปญหา – ไมมปญหา คนไหนมปญหา เรากชวยกนตกเตอน ถาเกนกาลงกจะไปปรกษาครวาทายงไงด แลวเอาคะแนะนามาชวยเพอนตอ สวนใหญกจะไดผลเพราะเพอนททาผดเขากจะละอายแกใจทกลายเปนคนกลมนอยและคอย ๆ ปรบตวดขน” (คณะกรรมการหองเรยนเขมแขง) รปธรรมจดการปญหาของหองเรยนเขมแขง เชน จากเดมทโรงเรยนใหครประจาชนออกเยยมเยยนครอบครวปละครง หรอเรยกเดกทมปญหามาสอบถามเพอชวยเหลอ ซงกมกจะแกปญหาไดเพยงชวขณะ ปจจบนเปลยนมาใชกระบวนการกลมเพอนนกเรยนดวยกนเขาไปคนหาปญหาซงเดกดวยกนจะคยไดเปดอกกวาผใหญ แลวเพอน ๆ กพากนไปเยยมบานคนทมปญหาชวยหาทางออก “อยางปญหาแตงกายไมเรยบรอย เพราะบางคนยากจนมเสอผานอยเรารมาแลวกจะเอาไปปรกษาคร ทางโรงเรยนกจะชวยเหลอเรองชดนกเรยนหรออปกรณการเรยน อาหารกลางวน มเพอนคนหนงทเขาขาดเรยนบอย ๆ เรากไปพบวาเขายากจนและตองเดนมาเรยนไกล พวกหนกเลาใหครฟง โรงเรยนกจะใหยมจกรยานข อยางหนมาสายประจาทง ๆ ทบานอยใกลโรงเรยน พอเพอน ๆ บอกบอย ๆ วามาเรวหนอย หรอการทเพอน ๆ ในกลมเขากจะพากนมานงรอเปนประจา จนหนละอายใจ เดยวนตนแตเชาจนเปนนสย และไมเคยมาสายเลย” (คณะกรรมการหองเรยนเขมแขง) จากการทาประชาคมรบรองเดกรายคนในหนงหองเรยน กขยายเปนประชาคมหองเรยนปลอดปญหาทง 3 หอง กจกรรมโครงการดงกลาวไดรบการสนบสนนงบประมาณจาก สานกงาน ป.ป.ส. และไดรบความชวยเหลอจาก องคการบรหารสวนตาบลหมอนทอง , สถานตารวจภธรอาเภอบางนาเปรยว และทสาคญคอความรวมมอระหวางโรงเรยนกบชมชนอยางใกลชด ในฐานะทโรงเรยนเปนสถานทบอเพาะการศกษา และชมชนเปนพอแมผปกครองของนกเรยน “กมองวาจะแกปญหาแตทโรงเรยนไมได เพราะเดกไมไดอยกบเราทงวน เวลาสวนใหญเขาอยทบาน อยในชมชน กตองอาศยความรวมมอจากผปกครองและชมชน โดยเอารายชอทเดกทาการรบรองในหองเรยนไปใหผนาชมชนรบรองดวย เพราะชมชนกจะรจกเดกด เปนการรบรอง 2 ทาง ชวยกนเฝาระวง 2 ทาง และรวมกนดแล 2 ทาง” (ผอ.อนนต อนนตปญญา)

78

ไมเฉพาะยาเสพตดทรนแรงอยางยาบา แตการสบบหรทมจานวนมากกหายไป และไมเพยงประกาศเปนโรงเรยนปลอดยาเสพตดไดอยางภาคภมใจ ปญหาหลากหลายในโรงเรยนกบรรเทาเบาบางลง และยงมความคดจะขยายไปเปนประชาคมหองเรยนเขมแขงชนประถมดวย โดยเรมจากการแกปญหางาย ๆ ไมซบซอน เชน การรกษาความสะอาด การแตงกาย การสรางนสยทด “หลงจากทเราทาเรองหองเรยนเขมแขงแลว นอกจากการแกปญหาตาง ๆ ในโรงเรยนได มนกสรางพนฐานประชาธปไตยทดใหกบเดก ๆ ฝกใหเขาทางานเปนทม มกระบวนการ มเหตผล กลาพดกลาแสดงออกและการทเดกไดชวยเหลอกนเองกเปนผลดดานจรยธรรม คอ เขามจตใจทดรจกเออเฟอเผอแผใหคนอน” (ผอ.อนนต อนนตปญญา) ในวนนวถของชมชนมสลมบานบงตาปอ ดาเนนตอไปอยางเรยบงาย สมถะ มขาวในนามปลาในนา ใหประกอบสมมาอาชพแบบเพยงพอ หนสนดอกเบยถอเปนเรองผดบาป ยาเสพตดเปนมารรายทไมมใครคดทจะเขาไปมวสมอกแลว พวกเขาไดรบรางวลผลงานดเดนในการปองกนยาเสพตดป 2546 และกลายเปนศนยการเรยนรชมชนเขมแขงของสานกงาน ป.ป.ส. ภาคตะวนออก ในวนน ไมเพยงไดรบรางวลโรงเรยนเสรมสรางความเขมแขงเพอเอาชนะยาเสพตด หนาประตโรงเรยนวดคลอง 18 ยงไมไดเปนทางผานของผคา - ผเสพยาอกตอไปแตกลายเปนกาแพงปองกนยาเสพตดทจะเขามาคกคามเยาวชน ทสาคญคอหองเรยนประชาคมเขมแขงยงเปนเบาหลอมอนาคตทมคณภาพของสงคมประเทศชาตตอไป ถอดรหสความคดชมชนและโรงเรยนเขมแขง บางน าเปรยว - ยงรวาเสยงตอการตดยา ยงเปดโอกาสใหเขาใกลศาสนา ยงรวาเคยพลาดพลงยงตองเอาชวตไปพวพนมากกวาตงขอรงเกยจ ดวยความคดทวาลวนตางเปนชวตทพระเจาประทานมาใหสรางสรรคความดงามในโลกนเสมอกน อยางเมอกอนในสงคมชาวบานจะสงสอนลกหลานวาเจอคนตดยาอยาไปคบ กบมน หรอเวลามงานบญ งานประเพณอะไรอสลามเรากจะกนขาวในถาดรวมกนเรยกวา “ตบซ” คนไมดกจะไมใหมากนรวม แตพอเราทาชมชนเขมแขงแลวกจะชวนมารวมกนหมด ชวนวยรนชวนเดกตดยามาเขาสงคมดวย แลวเขากจะสานกไดเพราะชมชนใหโอกาส

79

- ใชกระบวนการกลมเพอนนกเรยนดวยกนเขาไปคนหาปญหาซงเดกดวยกน จะคยไดเปดอกกวาผใหญแลวเพอน ๆ กพากนไปเยยมบานคนทมปญหา เพอชวยหาทางออก... หลงจากทเราทาเรองหองเรยนเขมแขงแลวนอกจากแกปญหาตาง ๆ ในโรงเรยนได มนกสรางพนฐานประชาธปไตยทดใหกบเดก ๆ ฝกใหเขาทางานเปนทมมกระบวนการ มเหตมผล กลาพดกลาแสดงออก และการทเดกไดชวยเหลอกนเองกเปนผลดดานจรยธรรมคอเขามจตใจทดรจกเออเฟอเผอแผใหคนอน...

1. จดทาโครงการเพอขออนมต

2. แตงตงคณะวทยากรกระบวนการฯ 3. คณะวทยากรทาหนาทสนบสนน ใหคาปรกษา แนะนาแกองคกรชมชน และผประสานพลงแผนดน 4. ดาเนนการรวบรวมขอมล ปญหา อปสรรค ขอขดจองตาง ๆ ในการทางานระดบพนทมาปรบปรงและพฒนากระบวนการทางาน ใหมประสทธภาพ 5. เสรมสรางและพฒนาอาสาสมครทมวทยากรกระบวนการภาคประชาชน เพมจานวนขน โดยคานงถงประสทธภาพในการสรางกระแสกระตนชมชน ปลกจตสานกใหชมเกดความเขาใจและรวมมอกนสานงานตอไปสความยงยน 6. พฒนากระบวนการเสรมสรางความเขมแขงอยางยงยน แนวทางชมชนดแลชมชนใหเหมาะสมพนท 7. สงเสรมและกระตนใหประชาชนในชมชน ยดหลกความมสวนรวม ดาเนนงานในลกษณะทประชาชนเปนเจาของ รวมคด รวมวางแผน รวมทา รวมแกไขปญหา อยางตอเนองและเชอมโยง 8. ตดตาม / นเทศผล คณะกรรมการชมชนเปาหมาย

วธด าเนนการ

80

***************************

81

๑ พระนครศรอยธยา ๑๑ ๑๑ ๒ ๑ ๑. การตรวจสขภาพกองทนแมฯ ใหเสรจภายในวนท ๓๑ ม.ค.๒๕๕๕

๒ ทาเรอ ๙ ๙ ๑ ๑ ๒. การสงเสรมศนยเรยนรกองทนแมฯ ใหเสรจภายในวนท ๓๑ ม.ค.๒๕๕๕

๓ นครหลวง ๑๔ ๑๔ ๒ ๑ ๓. การสงเสรตนกลากองทนแมฯใหเสรจภายในวนท ๒๖ ม.ย.๒๕๕๕

๔ บางไทร ๖ ๖ ๑ ๑ ๔. การเสรมสรางความเขมแขงกองทนแมฯ(เดม)ใหเสรจภายใน วนท ๒๖ ม.ย.๒๕๕๕

๕ บางบาล ๘ ๘ ๒ ๑

๖ บางปะอน ๘ ๘ ๑ ๑

๗ บางปะหน ๑๐ ๑๐ ๑ ๑

๘ ผกไห ๗ ๗ ๑ ๑

๙ ภาช ๑๐ ๑๐ ๑ ๑

๑๐ ลาดบวหลวง ๖ ๖ ๑ ๑

๑๑ วงนอย ๘ ๘ ๑ ๑

๑๒ เสนา ๑๐ ๑๐ ๑ ๑

๑๓ บางซาย ๘ ๘ ๑ ๑

๑๔ อทย ๙ ๙ ๒ ๑

๑๕ มหาราช ๑๓ ๑๓ ๑ ๑

๑๖ บานแพรก ๙ ๙ ๑ ๑

๑๔๖ ๑๔๖ ๒๐ ๑๖รวม

เปาหมายการด าเนนงานกองทนแมของแผนดน ป ๒๕๕๕

จงหวดพระนครศรอยธยา

ท อ าเภอ หมายเหต

การเสรมสรางความเขมแขงกองทนแมของแผนดนทไดรบเดม (กองทน)

การตรวจสขสขภาพกองทนแมของแผนดน

(กองทน)

สงเสรมตนกลากองทนแมของแผนดน (จดตง

กองทนแมฯใหม ป ๒๕๕๕)

สงเสรมศนยเรยนรกองทนแมของแผนดน(๑ อ าเภอ : ๑ ศนยเรยนรกองทนแมฯ)