journals.ut.ac.ir · 2020-05-21 · 297 ˘2000 -2008 > % % #B Z[ *@ˇ+&.2I J (Economy watch.com...

و علوم سياسي، دورة دانشكدة سياست، مجلةفصلنام 291-312 صفحات، 1393تابستان،2ة، شمار44ة حقوق

المللنيب نظامدرهيروسةدوباريابي قدرت

)م2000-2008(هيروسوكايمرا روابطدر تنششيافزاو

1يفرهاد عطاي

و علوم سياسيةدانشكدالملل دانشيار گروه روابط بين تهران دانشگاه حقوق

فاطمه تفتيان

و علوم سياسي دانشگاه تهرانةكارشناس ارشد دانشكد حقوق

)5/4/91:تاريخ تصويب-5/10/90:خ دريافتتاري(

چكيده

روابـطازي تفـاوتمي هـا دورهميالدي 1990ةدهيط سرد، جنگ پايانوي شوروي فروپاشاز پس

جورجدنيرس قدرتبهبا. آمد وجودبه روسيهوكايمرا متحد االتيانميا آلود تنشو آميز مسالمت

و واشنگتننميا روابطازيديجدةدور،2000 سالدرهيروسدرنيپوتريميوالدوكايمرادر بوش

حمايـت سپتامبر، ازدهي حوادث وقوعباو گرفت شكلي گرمبه نخست روابطنيا.شد آغاز مسكو

ادامـه افغانستانهيعلكايمرا متحد االتيا جنگدري همكارنياو يافت افزايش واشنگتناز پوتين

تـنشبا روابط اين خواند، ساالر مردمريغو مستبدرا روسيهميرژكايمرا آنكهازپس اما. كرددايپ

سـالدراياوسـت جنگدر سرانجامو افتيشيافزا تنشنياي بعد حوادثانيجردروشد همراه

جيتـدربهيالديم 2008تا 2000سالاز مسكوو واشنگتنةرابط،درواقع.ديرسخود اوجبه 2008

ةدوباريابي قدرت تنش،شيافزانياةعمدليدلكيكه بر اين باورند قالهمنيانگارندگان.شدرهيت

نيـاتريجد واكنشةنيزمكه است المللنيب نظامدر كشورنياي المللنيب گاهيجايارتقاوهيروس

واكـنشآن دنبـال بـهو كـرد فراهم يادشدهةدوردركايمرا تكروانهيها استيس قبالدررا كشور

.زد رقمرا كشوردو روابطدر تنشازيفصلهيروس داماتاقبهكايمرا

واژگان كليدينيپوتريمي والد،المللنيب نظامه،يروس،تنش كا،يمرا

Email:[email protected] 02166409595: فاكس: نويسنده مسئول.1

1393 تابستان،2ةشمار،44ة دور، سياستة فصلنام 292

مقدمه.1و روسيه از موضوعات راهبردي نظام بيناروابط و پـساجنگ مريكا الملل در دوران جنگ سرد

تا. سرد بوده است تاين روابط در مقاطع مختلف ديگـر بر مناسبات كـشورهايبسيارثيرأريخي

ده. الملل داشته استو نظام بين طي اينة رابط،1990ةبعد از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي

روند، ميالدي2008تا2000 زمانيةدو كشور به داليل مختلف خالي از تنش بود، اما در فاصل

تـا اينكـه در سـال گراييـد تنشبهرفتههروابط دو كشور پس از مقطع كوتاهي از همكاري رفت

تـاكنون نويـسندگان بـسياري.و در جريان بحران اوستيا، اين تنش بـه اوج خـود رسـيد 2008

و هركدام از زاوي علل اين افزايش تنش قلم زدهةدربار مةاند نگـاه وضـوع ديد خاصي بـه ايـن

به اند؛ برخي كرده وناهدكرمريكا توجهادر بررسي علل اين افزايش تنش و نقش افراد، نهادها د

در سازمان رااها را ديگر همينةو عد اند مهم ديده مريكا اصلي علت روسيه خصوص در عامل

به نقش تغيير جايگاه اين كـشورها.اند يافته در سـاختار نظـام،ويـژه روسـيه بـه، اما كمتر كسي

به نكته.الملل توجه كرده است بين اين اسـت،دنبال بررسي آن هستيم اي كه ما در اين پژوهش

و چگونه باعث افزايش تـنش در روابـط تغيير جايگاه روسيه در ساختار نظام بينكه الملل چرا

و روسيه در اين دوره شده است؟ا مريكا

سه ايم كردهسعي خصوصدر اين :زير پاسخ دهيم پرسشبه

و روسيه در اين دوره وجود دارد؟مريكااهاي بارزي از تنش در روابط آيا نشانه

است؟چگونههوردالملل در اين تغيير جايگاه روسيه در ساختار نظام بين

وان ميـا الملل در افزايش تنش نقش تغيير جايگاه روسيه در ساختار نظام بين مريكـا

؟شودمي روسيه چگونه تحليل

و ارتقا اين پژوهش مفروض كه تغيير الملـل جايگاه روسيه در ساختار نظام بـينيآن است

و سـاختارهاي داخلـي روسـيه ثيرأتكه خود ناشي از عوامل متعددي چون بـوده افراد، نهادهـا

و فرود روابط اين دو كشور از سـال است، نقـش بـسيار مهمـي داشـته2000-2008 در فراز

.است

و روسيهاروابط روند، اولةبهر:ه است به سه بهره تقسيم شد مقالهاين در ايـن دوره مريكا

و فرودهاي آن يـابي عوامـل قـدرت( جايگـاه روسـيهي عوامل مؤثر بر ارتقـا، دومةبهر؛و فراز

تغيير جايگاه روسيه در ساختار نظـام،پايانيةو سرانجام بهر؛الملل در ساختار نظام بين) روسيه

اتنش افزايش آن در نقشوالملل بين و روسيه ميان ميمريكا .كند را بررسي

در روابطةبهر.2 و روسيها اول، افزايش تنش م2008 تا 2000،مريكاو واشنگتن به نيويورك در قالـب مـسكوو واشـنگتن، همكـاري پس از حمالت يازده سپتامبر

ت يابي دوبارة روسيه در نظام بين قدرت و افزايش و روسيه الملل 293م 2000-2008نش در روابط امريكا

. كـرد ياري تان در جنگ افغانس را مريكااپوتين اياالت متحدو يافتمبارزه با تروريسم افزايش

و روسيه بـهاميزان تجارت در همين سال ص1383تـد،( رسـيد ده ميليـارد يـورو مريكا و در)20،

يا همكاريةادام Aslund( منعقد كردنـد2002 را در سال21»سورت«ها، دو كشور پيمان مسكو

and Kuchins, 2009:9 (.و با حملها همكارياين اما عاة ديري نپاييد درمريكا به مارس19 راق

با بذر تنش در روابط دو كشور 2003 درا از سوي نفي قرارداد كيوتوكه و 2001سـال مريكـا

ازةخروج يكجانب كاشته شده بـود، 2002 در ژوئن2»پيما قارههاي پيمان ضدموشك« اين كشور

و در جريان حوادث از( پس از آن آبياري شد هـاي انقـالب هـاي موسـوم بـه جنـبش حمايت

مريكـا در اروپـايا مذاكره براي اسـتقرار سـپر دفـاع موشـكي؛نگين در حيات خلوت روسيهر

و سخنراني تند پوتين در چهل تعليـق؛واكـنش بـه آن در وسومين اجالس امنيتي مـونيخ شرقي

مريكـا بـر سـرارقابت بـا؛20073آوريلدر» پيمان نيروهاي متعارف اروپا«عضويت روسيه در

ش و اعالم در) پيماي روسي روع به كار ناوگان هواپيمايي قاره قطب شمال و سرانجام رشد كرد

. بار نشستبه2008جنگ اوستيا در سال

ازاشيب منفي روابط و روسـيه، پـس دو زمـاني مريكا از كوتـاه از همكـاري كـشور بعـد

درةخر دوراحوادث يازده سپتامبر، در او و همتـاي روسـيا رياست جمهوري بوش ش،ا مريكا

و حتي در سراسر دور اين شـيب. پساشوروي رسيدةپوتين، به بدترين نقطه خود در اين دوره

به معناي شيب مثبت افزايش تنش در روابط دو كشور است با نشان دادن افـزايش تـنش. منفي

به بررسي تغيير جايگاه روسـيه در نظـام بـينادر روابط و روسيه در اين دوره، در مريكا الملـل

هاي الزم براي تحليل نقش اين تغيير جايگاه را در افـزايش تـنش پردازيم تا زمينهمي دومةبهر

.ن دو كشور فراهم كنيمميا

در نظام بينةبهر.3 م2008 تا 2000الملل دوم، جايگاه روسيهو و ناشـناخته بـود پس از فروپاشي شوروي، موقعيت روسيه در نظم جهاني جديد نامـشخص

را دوره،1990ةور طي ده سياست خارجي اين كش . سـر گذاشـت پـشت اي از آشفتگي شديد

و آزاد جمهور روسيه در اين دوران، با خصوصي، رئيس4بوريس يلتسين هـا، سازي قيمت سازي

به جديـدةگيـري طبقـ اين سياست اقتـصادي بـه شـكل. اجرا گذاشت طرح تحول اقتصادي را

به نام اليگارش بكه انجاميدها اجتماعي و يشتر هرچه اقتصاد روسيه را در كنتـرل خـود گرفـت

و تنزل موقعيت روسيه در عرص سرانجام به بحران اقتصادي و. دامن زد المللي بينة، اين بحران

1. Strategic Offensive Reduction Treaty.2. Anti-Ballistic Missile Treaty (ABMT .)3. The Treaty on Conventional Force in Europe (CFP) . 4. Boris Jeltsin.


ايـن زمـان.)Mancevic, 2006:1( دوم رياست جمهوري يلتسين نيز ادامه يافتةثباتي در دور بي

بهشد روسيه معروف1»فلج«كه به دوران ي بـا اهـدافو بينـي كـشوري غيرقابـل پـيش، روسيه

كه جهت آن نامشخص تبديل شده بود يافـت سرعت تغييـر مـيبه بارهاگيري سياست خارجي

و عليرضا نوري( ص 1389، كواليي عطفـي در تـاريخ معاصـر روسـيهة روي كارآمدن پوتين، نقط.)210،

مي به و تا قبل از بـه قـدرت رسـيدن وي، روسـيه بـا مـشكال. آيد شمار ت اجتمـاعي، سياسـي

باهاقتصادي زيادي روب كه با افزايش قيمت جهـاني نفـت آغاز رو بود، رياست جمهوري پوتين

و امنيـت اجتمـاعي همراه بود، اليگارش و استانداران سركش مهار شـدند، وضـعيت داخلـي ها

ازپ.و سياست خارجي اين كشور نيز تا حد زيادي از انفعال خارج شد يافتروسيه ثبات وتين

به عنوان يك قدرت بزرگ در دسـتور كـار خـود را تشكيل دولت، بازيابي جايگاه روسيه آغاز

و سعي كرد تا ضمن شناخت صحيح منافع ملي در فضاي متغير بين به بازتوليـد قرار داد المللي

يـك فراينـد تـدريجي، قـدرت روسـيه در سـاختار نظـامدرو بپردازدقدرت متناسب با زمان

.لل را تحكيم بخشدالم بين

الملـلكه قدرت واقعي در فضاي جديد نظام بين وضوعمسياستمداران كرملين با درك اين

به چند بعدي است، تالش كردند تا شاخص و نرم قدرت روسيه را زمـان طـور هـم هاي سخت

و قدرتمند، جامعـه به كشوري با اقتصادي پيشرفته و روسيه را و تقويت كنند اي پويـا، مـستقل

و كنشگري جهاني تبديل بينةدر عرص بانفوذ و.نمايندالملل هرچنـد ارزيـابي قـدرت بالفعـل

و تعيين جايگـاه آن در نظـام بـينةبالقو قـدرتالًمعمـو الملـل دشـوار اسـت، امـا يك كشور

و توانمنديوكاقتصادي، ميزان اعتبار ناشي از رفتارهاي ديپلماتي به عنوان،هاي نظامي سياسي

مي،سه عامل مهم در تعيين جايگاه يك كشور دولت روسيه،اساس براين. گيرد مورد توجه قرار

سه جنبةدور در و بخـشد اساسي تالش كرد تا جايگاه روسيه را ارتقـاة پوتين با تمركز بر اين

ص1386، نوري( بازگرداندمنزلت آن را ،49(.

قدرت اقتصادي. 1.3ده. 1.1.3 1990ةاقتصاد روسيه در

به عنوان اولين رئيس بعد از فروپاشي شوروي، جمهور فدراسيون روسيه، بـراي بوريس يلتسين

هـاي دولـت، اقتصادي خود را مبني بر كاهش هزينـهةايجاد ثبات اقتصادي در اين كشور برنام

و ياران كاهش هزينه امـا.ه شوراي عالي ارائه دادب1991 كاالهاي مصرفي در اكتبرةهاي دفاعي

با برنامه ،از يـك طـرف. اقتصادي روسيه مغايرت داشت وضعيت هاي دولت براي كاهش تورم

و از طـرف ديگـر بسياري از كارخانه به بخش خصوصي واگذار شد و مراكز توليدي بانـك،ها

1. The Stage of Paralysis.


مي مركزي مي و وام در اختيار مردم قرار وا بايست اعتبار و اعتبـارات،مداد كه پرداخت ايـن هـا

و رشد سريع تورم شد به بركناري معـاون سرانجام اين تناقض. موجب افزايش حجم نقدينگي

تنظيمباوي.انجاميد2و انتخاب چرنومردين 1992 در اواخر،1ايگور گايدار،اول نخست وزير

به آرامش بازار كمك،بحرانبا اي براي مقابله برنامه م كرد، تا حدودي ة ادامـ ركزي بـا اما بانك

در روز. سـاخت فـراهم 1994هـاي دولـت را در سـال هاي شكـست برنامـه اعطاي وام، زمينه

سهميازده كه به در.درصـد كـاهش يافـت20 سـياه معـروف اسـت، ارزش روبـلةشنب اكتبر

ةوضـعيت اقتـصادي در دور.هاي اقتصادي جديدي درپيش گرفت يلتسين سياست،1995سال

به كمك دوم رياست جمهوري هـاي مـالي كمـك. وابـسته شـديهاي خارج وي بيش از پيش

به روسيه با تضمين صندوق بين و بانك جهاني بود كـه بـه وابـستگي بيـشتر همراه هايي المللي

به غرب مي.شدمنجر روسيه هـا بـه توان گفت، وضعيت اقتـصاد روسـيه در ايـن سـال در كل

.و تورم در باالترين سطح بود،ثبات شدت بي

و،1997 جواليدر در تمام جهـان درنگيببحران مالي در آسياي جنوب شرقي بروز كرد

كه عمده. گسترش يافت و گاز درةكنند ترين عامل تأمين تأثير اين بحران بر قيمت نفت بودجـه

شد روسيه بود، و وضـعيت روسـيه سرمايه آن كشور موجب گذاران خارجي را از دست بدهـد

از. شود پيچيدهپيشاز بيش و انتـصاب افـرادي آگـاه يلتـسين سـعي كـرد بـا تغييـر در كابينـه

وةافتاد هاي اقتصاد بازاري، حقوق عقب مكانيسم حق بازنشستگان را بپردازد كارمندان، كارگران

نه؛و رشد اقتصادي كشور را محقق سازد تغييـرةتنها مـشكالت حـل نـشد، بلكـه ايـن دور اما

سه ميليارد دالر نيز ص1388نام،بي( به روسيه زيان وارد كرددولت 1998 آگوسـت در اوايل.)176،

به علت افت شديد بانك .اوراق بهادار در معرض ورشكستگي قـرار گرفتنـد ارزشهاي روسيه

و طـول 1999هاي اقتصادي ناشي از ركود اقتصادي در سال توان گفت ناكامي مي از نظر ميزان

ق. سابقه بوده است مدت بي تواني روسـيه در نـا مهمـي در تأثيريمت نفت در اين دوران كاهش

اين مسائل. هاي خارجي كاهش يافت امكان جذب سرمايه،نتيجهدر؛داشتكنترل بحران مالي

را قابلهاي بدهيهمراه به مي در اين دورانتوجه، وضعيت بد اقتصادي روسيه .دده نشان

1. Yegor Gaidar. 2. Viktor Stepanovich Chernomyrdin.


1999 سالدرهيروس اقتصاديكلتيوضع.1 جدول

دالر 000/000/300/620يداخل ناخالصديتول

رشد زانيم–ي داخل ناخالصديتول

يواقع

درصد2/3

درصد4/8:ي كشاورز

يداخل ناخالصديتولبيترك درصد5/38: صنعت

درصد1/53: خدمات

)1999(درصد 40 فقرخطريزتيجمع

درصد 86)كننده مصرفمتيق(تورم

)1997(نفرونيليم 66 كاريروين

درصد15ي كشاورز

)شغلهيپابر(كاريروين درصد30 صنعت

درصد55 خدمات

درصد4/12يكاريب

درصد1/8يصنعت داتيتول رشد

دالر 75400000000 صادرات

دالر 48200000000 واردات

دالر)1995(559/4

دالر)1996(121/5

دالر)1997(785/5

دالر)1998(7051/9

االتيادر روبلي برابر ارزش(ارز نرخ

)متحد) 1999(619/24،)1999 دسامبر(دالر7996/26

دالر

)http:// www. economywatch.com(

تينپوةاقتصاد روسيه در دور. 2.1.3 نگـاه اجمـالي بـه وضـعيت بـرآنيم قبل از بررسي تحوالت اقتصادي روسيه در دوران پـوتين،

و ارقام اقتصاد اين كشور از منظر . بيندازيمآمار


نيپوت دورهدرهيروس اقتصاد مثبت تحوالت.2جدول

(Economy watch.com /economic-statistics, 2010).ن.م=تموجود نيس

م.3.1.3 ثر در احياي اقتصاد روسيهؤعوامل نفتي هاي افزايش درآمد. 1.3.1.3

از پوتينةه در دور رشد اقتصاد روسي وي خوش تا حد بسياري ناشي افـزايش بـه دليـل اقبـالي

كه صـادرات روسـيه بـر محـور عرضـاز. شديد قيمت نفت بوده است وةآنجا منـابع طبيعـي

را هاي كـالن نفتـي بخـش بزرگـي از بـدهي چرخد، درآمد سوخت مي هـاي خـارجي روسـيه

و تا حدودي اقتصاد بي نموپرداخت به دوران اقتدارش در گذشته نزديك كـردد ثبات روسيه را

به عنوان يك قدرتر آن كشورو بار ديگر مي.مطرح ساخت بزرگا تـوان بـه چندين عامل را

: عنوان شاخص براي ارزياني تأثير نفت در رشد اقتصادي روسيه در نظر گرفت

ي عموم درآمد

دولت

)�)(روبل ارديليم( ناخالصديتولدرش)10)(درصد( تورم)9)(درصد(ي كاريب

)11)(درصد(ي داخل

سال

.ن.م.ن.م.ن.م.ن.م

1992.ن.م.ن.م.ن.م.ن.م

1993-7/8 285/59.839.ن.م

1994-7/12 233/71/215.ن.م

1995-1/4 534/83/131.ن.م

1996-601/98/21608/3.ن.م

819/1011381/11997.ن.م

941/908 889/114/84345/5-1998

83/1586 001/35/36351/61999

38/2642 591/102/20046/102000

71/3301 939/86/18091/52001

44/4002 81/15744/42002

48/4804 6/812253/72003

01/6240 2/87/11151/72004

27/8851 6/79/10388/62005

80/10625 2/79153/82006

70/13250 1/69/11535/82007

45/16003 4/63/13242/52008


)2000-2008(هيروس وارداتو صادرات فقر،خطريزتيجمع.3 جدول

سال 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 20082007

8/158/178/17252525404040

خطريزتيجمع

(%))��(فقر

5/3556/317 245 5/162 4/134 6/104 6/104 1/105 4/75

ارديليم(صادرات

)��()دالر

4/2235/171 125 91/928/747/607/602/442/48

ارديليم(واردات

)��()دالر

( Indexmundi.com, statistics, 2009-2012)

و ارقام به،آمار . دهدمينشان خوبي بهبود عملكرد اقتصادي روسيه در اين دوره را

هاي نفت ميزان صدور فرآورده-

طي سال روسيهجدول زير ميزان صدور نفت مي2000-2008هاي را همانطور كـه؛ دهد نشان

مي از مشاهده به2000 ميليون تن در سال62شود ميزان صادرات ميليون تـن در سـال1/118،

و 2008 شدبي دو طور تقريبه رسيد از.برابر 8/10918اين درحالي است كه درآمـد صـادرات

مي2008 دالر در سال 6/79885به 2000دالر در سال كه . توان گفت هفـت برابـر شـد رسيد

و تأثيرگذاربابدون شك چنين افزايش درآمدي در هر كشوري .استاهميت


م2000- 2008هاي نفتي صادرات فرآورده.4جدول

ميانگين قيمت صادرات، صادرات

تن/دالر

:كه مجموع:كه

در كشورهاي مشترك

المنافع

دركشورهاي مشترك المنافع

سال

: مبناي حجم

ميليون

،تن

مبناي

:ارزشي

دالر آمريكا

مبناي

: حجم

ميليون

،تن

مبناي

:يارزش

دالر آمريكا

مبناي

:حجم

ميليون

،تن

مبناي

: ارزشي

دالر

آمريكا

مجموع

بدون

كشورهاي

مشترك

المنافع

كشورهايا با

مشترك المنافع

٦/٦٢ ٢٠٠٠ ٥/٣ ٨/١٠١٥٠ ٥٩ ٨/١٠٩١٨ ٣٧/٢١٨ ٩٢/١٧١ ٥٣/١٧٤ ٧٦٨

٣/٦٣ ٢٠٠١ ٨/٦٠ ٥/٩٣٧٤ ٥/٢ ٧/٨٨٣١ ٣٥/٢١٦ ١٧/١٤٥ ٩٩/١٤٧ ٨/٥٤٢

٥/٧٥ ٢٠٠٢ ٩/٧٢ ٢/١١٢٥٣ ٦/٢ ٧/١٠٨٢٦ ٧٦/١٦٣ ٦١/١٤٨ ١٣/١٤٩ ٥/٤٢٦

٧/٧٧ ٢٠٠٣ ٢/٧٤ ١٤٠٦٠ ٥/٣ ١/١٣٤٢٠ ٨٨/١٨٤ ٨٣/١٨٠ ٠١/١٨١ ٩/٦٣٩

٤/٨٢ ٢٠٠٤ ٣/٧٨ ١/١٩٢٦٩ ١/٤ ٢/١٨٢٨٨ ٩٤/٢٣٦ ٦٨/٢٣٣ ٨٤/٢٣٣ ٩/٩٨٠

١/٩٧ ٢٠٠٥ ٢/٩٣ ٥/٣٣٨٠٦ ٩/٣ ١/٣٢٣٧٦ ٠٨/٣٦٦ ٥٢/٣٤٧ ٢٧/٣٤٨ ٤/١٤٣٠

٧/٩٧ ٧/٤٤٦٧١ ٥/١٠٣ ٢٠٠٦ ٨/٥ ٩/٤١٩٩٨ ٩٧/٤٥٧ ٠٦/٤٣٠ ٦٣/٤٣١ ٨/٢٦٧٢

٨/٦ ١/٤٩٠٥٤ ٥/١٠٥ ٦/٥٢٢٢٧ ٣/١١٢ ٢٠٠٧ ٥٢/٤٦٩ ٨٧/٤٦٤ ١/٤٦٥ ٥/٣١٧٣

٣/١٠ ٢/٧٢٦٩٧ ٨/١٠٧ ٦/٧٩٨٨٥ ١/١١٨ ٢٠٠٨ ٦٢ ٥٤/٦٧٦ ٤/٧١٨٨/674ُ ٦١/٦٩٦

(http://www.cbr.ru/eng/statistics/print.aspx?file=credit_statistics/oil_products_e.htm&pid=svs&sid=vt2)

قيمت هر بشكه نفت-

را)1(شكلدر ميم1995-2008هاي سالدرقيمت هر بشكه نفت طور كـه همان.دهد نشان

در1995،80/18قيمت هر بشكه نفت در سال، شود مشاهده مي و اين كها حالي دالر بود ست

مي52/96به مبلغ2008اين ميزان در سال كه شد5توان گفت دالر رسيد . برابر


م1995-2008 قيمت هر بشكه نفت.1شكل((http://www.wtrg.com/prices.htm)

ذخاير ارزي كشور-

آمـده)مريكـااميليـون دالر( مورد بحث بـر مبنـاية آمار ذخاير ارزي روسيه در دور اينجادر

يكي از بزرگترين دارنـدگان ذخـاير ارزي تبـديل توان گفت در اين سالمي.است به ها روسيه

رونـد.هاي نفتي بـر رشـد اقتـصاد در روسـيه بارز بر تأثير درآمد استايكه اين نيز صحه شد

به از گونه مطلوب رشد ذخاير كه بعضي 50پيشنهاد حذف قانون فروش اجبـاريها مقاماي بود

به بانك مركزي را مطرح نمودنداز ارز درصد .ناشي از صادرات

http://www. cbr.ru/eng/hd_base/mrrf/?C_mes=01&C _year=1993&To_ mes=04&To _year =2008&mode=&x=13&y=13)

ارزي روسيهةحساب ذخير.2شكل

دولت پوتينمديريت. 2.3.1.3و؛غيرقابل انكار است موضوعي ثير درآمدهاي نفتي بر اقتصاد روسيهأت به گـواه تـاريخ هرچند

ميروشنيبه، اين طالي سياهةهاي دارند بررسي ديگر كشور از شود كه ايـن درآمـدها مشخص


طي اين دوران نبوده نيـز 1996و 1993 هـاي در سال بلكه،تنها عامل رشد اقتصادي در روسيه

رونـد،1999 دوم سالةپاشي تا نيم فرو آغازاز، اماه است داشت چشمگيريقيمت نفت افزايش

از؛ افزون بر اين، شدت محسوس بود نزولي اقتصاد روسيه به بسياري از كشورها همانند روسيه

به چنـين رشـدي همچـون روسـيه دسـت يابنـد اند، اما نتوانسته وجود نفت برخوردار بوده . اند

در بنابراين درآمد نفتي را نمي به عنوان تنها عامل مؤثر نقـش دولـت حـاكم. نظـر گرفـت توان

و برنامه در مديريت درآمد) پوتين( و بلند هاي كوتاه هاي نفتي در مدت و سياسي مدت اقتصادي

به و بـسيار الملـل نظـام بـينة مـسكو در عرصـةدنبال آن سنگين شدن وزن رشد اقتصاد روسيه

. استمشخص

و تأثير مستقيم آن بـر شناخت درست پوتين با و حـوز از ضعف اقتصادي اقـدامةجايگـاه

و هفـت ژوئـن سـالةروسيه در عرص جهاني، در خط مشي سياست خارجي روسيه در بيست

وي.)Putin, 2000: 1( ترين هدف دولت خود را نوسازي اقتصادي روسيه اعالم كرد، مهم2000

ك گرايي روسيه با اقتصاد جهاني، تالش ضمن تأكيد بر هم سه اصل متمركز :ردهاي خود را بر

؛حمايت از منافع اقتصادي روسيه در خارج از مرزها

؛حاشيه رانده شدن روسيه از اقتصاد جهاني مقابله با به

و فعاليت در نهادهاي اقتصادي بين .المللي مشاركت

در. نـد در پـيش گرفت دو فرآيند را براي توسـعه اقتـصادي آغاز اقتصادي پوتين از مشاوران

و اقتصادي كارآمـد، تـدوينةفرآيند اول حل مشكالت در حوز و ايجاد نهادهاي سياسي كالن

و ايجـادةمجموع و مـالي نظـام قوانين جامع ازجمله در بحث مالكيت خـصوصي هـاي پـولي

كه فرآيند رشـد اقتـصادي موضوع در فرآيند دوم با درك اين. كارآمد، مد نظر قرار گرفت مهم

و اصالحات ساختاري، متنوع ريزي بلند مستلزم برنامه سازي توليدات، كاهش وابستگي بـه مدت

و تسريع در توسع هـاي پيـشرفته اسـت، بـر ايجـاد نهادهـاي فناوريةدرآمدهاي بخش انرژي

ا و باقسياسي ص نـوري، پيـشين( بازار تأكيد شد وضعيتتصادي منطبق پـوتين موفـق شـد بـا.)96،

به بحرانيكنترل اليگارش و پايان دادن و،هاي قومي ها، ايجاد همبستگي كاهش ركود اقتـصادي

را براي رشد هرچه بيشتر اقتصاد روسـيه فـراهم وضعيت،هاي اقتصادي مند كردن فعاليتنقانو

و ارقام، اقتصاد روسيه در اين دوره تحـوالت مثبتـي چـون رشـد اقتـصادي،.آورد به گواه آمار

ــود شــاخص ــاي توســع بهب ــدهيةه ــاهش ب ــصادي، ك ــه اقت ــد روب ــاي خــارجي، رون رشــد ه

و گذاري سرمايه و بيكاري، افـزايش حـساب ذخـاير ارزي و خارجي، كاهش تورم هاي داخلي

.تجربه كرددرآمد عمومي دولت را


و نفوذ سياسي.2.3 قدرتخيهاي زيادي براي ارتقا رياست جمهوري پوتين، روسيه تالشةدر دور در منزلت سياسي ود

و بين مشاركت گسترده در نهادهاي منطقه. المللي انجام داد بينةعرص ويژه سازمانبه( المللي اي

و موقعيتة، ديپلماسي فعال در عرص)ملل و تأكيد بر نقش بـه عنـوان يكـي از روسيهخارجي

ازدسـت دادن برخـي منـاطق مـسكو. هاست اي از اين تالش نمونه،اعضاي دائم شوراي امنيت

و قفقاز جنوبي را ضربهةتي نفوذ روسيه از جمله حوز سن و نفوذ سياسـي بالتيك به موقعيت اي

و در سطح بين مسكو در اين حوزه مي ها از نمونه. كرد المللي ارزيابي مسكو در اين تالشهايي

سي،دوران و.آي. تقويت روابط با كشورهاي و اقتـصادي در كوشش در اس حفظ نفوذ سياسي

به اين كشوره _ اقتصادي آسياةجامع«ويژه از طريق ايجاد ساختارهاي همكاري اقتصادي مانندااي هـستهة در پرونـديت اين كشورها، فعالةتأثير بر روندهاي سياسي موجود در حوزو1»اروپا

و كر درةايران و رويكـرد،پيش گرفتن ديپلماسي فعـال در موضـوع اسـتقالل كـوزوو شمالي،

،2006ميزباني مسكو در اجالس سران گروه هـشت در ژانويـه. بود رميانهبه خاو روسيهجديد

،در ايـن اجـالس. المللـي بـود بينة موقعيت سياسي اين كشور در عرصي ارتقاةترين نشان مهم

و اسناد نهايي تـأثير بگـذارد روسيه توانست در طرح بسياري از موضوعات، بيانيه برگـزاري. ها

و توانمندي اين نشست، موفقيت سياسي آن مهمي براي روسيه، نمايش موقعيت هـاي سياسـي

و مالحظـ بينةدر عرص و تأكيدي بر اين نكته بود كه بدون مشاركت روسيه منـافع ايـنةالملل

ص همان( ممكن نخواهد بود المللي كشور، حل مشكالت بين در سند سياسـت خـارجي.)98-99،

و تبديل شدن بازيابيبر، 2007 در مارسهشد منتشر روسيه بـه يكـيآن قدرت سياسي روسيه

.شده استهاي اصلي مديريت جمعي جهاني تأكيد از پايه

هاي نظامي توانمندي.3.3. داشته استي بر توان نظامي روسيه بسيار أثيرتبر مشكالت اقتصادي، افزونفروپاشي شوروي

ت نداشـتن فرسودگي تجهيزات نظامي، تمرين خـصص افـسران، شـيوع نيروهـا، كـاهش سـطح

و مواد مخدر آنن ميامصرف الكل تر مـشكالت اقتـصاديو از همه مهماننظاميان، افت روحي

ده ارتش، نشانه . بود1990ةهاي آشكار ضعف نظامي روسيه در

به قدرت رسيدن پوتين، اراده وي براي تبديل روسيه به يك قدرت نظامي شكل گرفـتا با

و تقويت توانمندي نوسازي ارت ين منظور،همهب . داده شـد هاي نظامي در دسـتور كـار قـرارش

ضـمن تأكيـد بـر افـزايش 2003يپوتين در سخنراني خود در شوراي فدراسيون روسيه در مـ

و نوسازي نيروهاي مسلح را بـه عنـوان اولـويتي قدرت نظامي روسيه، انجام اصالحات نظامي

1. Euro-Asian economic community .


و بيان كرد بـه كـشوري قدرتمنـد بـا تجهيـزات نظـامي اي نزديك روسيه آيندهدر،مهم مطرح

و بودجـ.)www.mid.ru( پيشرفته تبديل خواهد شد ارتـش،ة هدفمنـد كـردن تخـصيص نيـرو

و تمركز سياست نوسازي هاي نظامي در وزارت دفاع، سه محور اصـلي گذاري تجهيزات نظامي

پوتينةطور كلي افزايش قدرت دفاعي روسيه در دوربه. اصالحات نظامي پوتين را تشكيل داد

:زير مشاهده كرد ضوعموتوان در چهار را مي

و هزينهةصعودي بودجروند. 1.3.3 هاي كالن تجديد قواي نظامي دفاعي

)ميليارد دالر(بودجه دفاعي روسيه.3شكل

هزينه هاي نظامي روسيه.5جدول

دالرميليون ميليارد روبل سال

1997 03/105 28834 1998 49/82 18400 1999 6/85 19061 2000 271 25977 2001 365 28833 2002 460 32035 2003 568 34080 2004 656 35454 2005 806 38669 2006 967 42317 2007 144/1 45908 2008 448/1 50937

��JKLMN ��

هس افزايش توانمندي. 2.3.3 وتههاي هاي راهبردي گسترش سالح اي

طـوري كـهبه. اي تأكيد فراوان داشت هاي هسته در اين دوره بر تقويت توانمنديروسيه دولت

اي بـه عنـوان بنيـان اصـلي هستهة از نيروهاي بازدارند 2003 پوتين در سخنراني خود در اكتبر


و آينده ياد كرد امنيت ملي روسيه پيمـاي جديـد از جملـه قـاره هاي موشكةتوسع. براي حال

ام«هاي موشك از(3»سينوا«و2»بوالوا«،1»تاپل و توان حمـل هـشت 8000با برد بيش كيلومتر

سي«هايو موشك)اي كالهك هسته همينةبه پشتوان. انجام گرفت راستا در همين4»400سي

كه پوتين اعالم كرد توانمندي امة روسي،ها بود هـيچ هراسـي از سيـستم دفـاع، مجهز بـه تاپـل

و اعـالم هـشدار راداري، نـسلةسامان. مريكا ندارداموشكي جديد ناوبري هوايي، زيردريـايي

يو«هاي فوق صوت راهبردي افكن پنجم هواپيماهاي جنگي، بمب و ناوهاي جنگـي5»160تي

.هاي ديگري از تالش روسيه براي افزايش توان نظامي خود بود جديد نيز نمونه

و فروش تسليحات نظامي همكاريافزايش. 3.3.3 هاو بـه و تجهيزات نظامي روسـيه آن از زمان به قدرت رسيدن پوتين، صادرات تسليحات دنبـال

فـروش تـسليحات بـراي. سهم اين كشور در بازار جهاني تسليحات روندي صـعودي داشـت

و زمين بر منفعت اقتصادي داراي كارويژه سياس افزونمسكو افـزايش نفـوذ سياسـيةي نيز بود

.آوردمياين كشور را فراهم

و آسياي جنوبا با بيش از هفتاد كشور در 2006روسيه در سال مريكاي التين، خاورميانه

از،6 آناتولي ايسايكينةبنابر گفت. شرقي تجارت تسليحات داشت صادرات تسليحات روسيه

كشورهاي هند، الجزاير، آن،و بيشتر مشتريانشتدا درصدي140 رشدي2009تا2001سال

و سوريه بودند .(http:/ /en.rian.r u /Russia /20100128/157701972.html) چين، ونزوئال، مالزي

يك افزون پوتينةتوجه آن است كه فروش تسليحات روسيه در دور قابلةنكت بر تحول كمي

به جاي تسليحات كوچك در در اين دوره فروش تسلي. داشتتحول كيفي نيز حات پيشرفته

م و اين . مريكا ايجاد كرداهايي را براي نگرانيوضوعدستور كار قرار گرفت

دربهروسيه،هاي نظامي پايگاهافزايش. 4.3.3 المنافع مشترككشورهايةحوزويژهر كــاهش تعــداد نيروهــاي نظــامي روســيه در خــارج از كــشو1990ةهرچنــد در اواخــر دهــ

و تقويت پايگاه،چشمگيري داشت و حضور نظامي روسـيه اما با روي كارآمدن پوتين حفظ ها

و نيروهاي تالش مسكو براي گسترش پايگاه. يافتيبسيارويژه در خارج نزديك اهميت به ها

هـاي نظـاميو حفظ پايگـاه) 2004اكتبر(و تاجيكستان)2003اكتبر( نظامي خود در قرقيزستان

1. TOPOL-M. 2. Bulava. 3. Sineva. 4. C C 400. 5. T U 160. 6. Anatoly Isaikin.


و گرجستان در اين دوره، خود . صورت گرفتبه همين منظوردر مولداوي)(Klein,2009: 20 پايگاه هاي نظامي روسيه.6جدول

)تعداد نفرات(ظرفيت نيرو كشور ميزبان نوع پايگاه نظامي

ارمنستان گومريپايگاه هوايي در ايروان، پايگاه نظامي 3214

آذربايجان ايستگاه رادار گابال يا قبله 900

ــات 850 ــز ارتباط و مرك ــارانويچي ــستگاه رادار در ب اي

نيروي دريايي در ويلي كا

بالروس

ارقام دقيقĤ در دسترس نيست،

نفر به طور 7600 تا 3000

.رسمي اجازه داده شده است

ــوبي ــتياي جن ــامي در اوس ــاي نظ ــاه ه ژاوا،( پايگ

و گالي(و ابخازيا)ينواليتسخ )گودارا

گرجستان

قزاقزستان ايستگاه رادار در بالكاش در دسترش نيست

پايگاه هوايي دركانت، مذاكرات براي ايجاد پايگاه 700)قابليت(

.ديگري در جنوب كشور در حال است

قرقيزستان

و نيروهاي حافظ انبارهـاي 1500 پاسداران حافظ صلح

س نيستريامهمات در تران

مولداوي

و 5500 پايگاه هاي نظامي دردوشنبه، قران تپـه، كـوالپ

استفاده مشترك از پايگاه نيروي هوايي درعيني

تاجيكستان

اوكراين پايگاه ناوگان درياي سياه روسيه در سواستاپل 13000

سوريه تجهيزات لجستيكي نيروي دريايي 150

كه در دور جمةاشاره شد ةهاي محسوسي در حوز هوري پوتين، روسيه موفقيت رياست

وتيك ديپلماةاي در عرص مالحظه اقتصاد، دستاوردهاي قابل در پيشرفتو سياسي هاي نسبي

مسكو خود را قدرتي نوظهور،ها با تكيه بر اين توانمندي. دست آورد بخش نظامي به

كه ظرفيت مي و فرصت دانست ي براي تغيير جايگاهش در هاي جديد هايش در حال ارتقا بود

هاي زيادي براي ارتقاي جايگاه كرملين تالش،در اين دوران. الملل پيش رو داشت بيننظام

را الملل به عنوان يك قدرت فرامنطقه نظام بين خود در ساختار اي انجام داد كه نمود آن

تك مي د توان در سخنان پوتين در رد نظام :يدقطبي در كنفرانس امنيتي مونيخ


مي« به فكر مي كنم ما در زمان حساسي به سر و بايد اي در خـصوص سـاختار طـور جـدي بريم

درةامنيت جهان فكر كنيم، ما بايد به دنبال توازني منطقـي ميـان منـافع همـ كنـشگران حاضـر

تك. الملل باشيم بينة عرص ج نظام كه پس از پايان نگ سرد به عنوان نظام مـسلط معرفـي قطبي

به شده، هيچ و تـكةجهان از مرحل. آميز تثبيت نشده است طور موفقيت گاه قطبـي عبـور كـرده

الملل بـه سـمت هرچند نظم مشخصي جايگزين آن نشده، اما آنچه مسلم است نظام امنيت بين

.)/http://natomission.ru/en/print/46/14(»جانبه گرايي پيش رفته است چند

و گفـتاجانبـه گرايـي در اين كنفرانس پوتين آشكارا از يك نبايـد«مريكـا خـرده گرفـت

.)Ibid: p4(» اروپا تعويض كردةسازمان ملل را با ناتو يا اتحادي

و ارتقا ةه خـود كـه بـر دو پايـ جايگاياين حركت تدريجي روسيه براي بازتوزيع قدرت

و تقويت اين فرض كـه مـديريت امـور جهـاني بـدونا تكروياصلي مخالفت صريح با مريكا

كـه مريكـا شـدا دولـت پذير نيست استوار شده بود، باعث نگراني جدي همراهي روسيه امكان

مي ي مـا هـم از برخـ«:توان در سخنان رابرت گيتس در كنفرانس امنيتي مونيخ ديد نمونه آن را

مي سياست به هاي روسيه تعجب كه مي كنيم و استفاده از منـابع انـرژي نظر رسد با ارسال سالح

مي براي تهديد سياسي، عليه ثبات بين .)Shanker, 2007: 2(»...كند المللي اقدام

و طرح سپر دفاع موشـكي هاي خاورميانه سياست درااي روسيه، بحث امنيت انرژي مريكـا

كه تنش اروپاي شرقي مهم دراهاي شديدي را در روابط ترين موضوعاتي بود و روسـيه مريكـا

و ارتباط مستقيمي با ارتقا .الملل داشت بينة جايگاه روسيه در عرصياين دوره ايجاد كرد

بايارتقا سوم،ةبهر.4 و افزايش تنش مريكااجايگاه روسيهتنخ. 1.4 مريكااش با اورميانه، گسترش نفوذ روسيه، افزايش

مي هاي خاورميانه سياست :چرخيد اي روسيه در اين دوره حول دو محور اساسي

كهاهمكاري با كشورهاي مخالف نخست، ازامريكا در منطقه مختلـف بـه هـاي راهمريكـا

مي دنبال انزواي آن كه نمود آن را :توان در اقدامات زير ديد ها بود

آن روابط نظامي با كشورهاي منطقهةتوسع به خصوص بـابه(هاو فروش تسليحات نظامي

كه براي و فلسطين؛آفرين هستند مريكا چالشاكشورهايي ؛) مانند ايران، سوريه

و مالي از حماس ميزبـاني از خالـد مـشعل در مـسكو، كمـك ده ميليـون(حمايت سياسي

به حماس ؛)دالري

و حماس ؛تأكيد بر اهميت روابط با ايران، سوريه

و حـزبابا درخواست مخالفت هـاي اهللا بـه عنـوان سـازمان مريكـا در شناسـايي حمـاس

؛تروريستي


به قطـر، بخـششو استقبال از پيشنهاد ايران براي ايجاد اوپك گازي در جريان سفر پوتين

. از جمله سوريه،بدهي برخي از كشورهاي منطقه

آن دسـته ويژه در نظـربه،ه غرب در منطقةكنند به عنوان نيروي متوازن روسيهمعرفي دوم،

و نزديكي با دركه نمونـه آن را مـي. مريكا دارندااز كشورهاي منطقه كه مناسبات خوب تـوان

و مصر به عربستان و( پيشنهاد فروش راكتورهاي اتمي به ريـاض ديـدار در جريان سفر پوتين

.ديد) همتاي مصريش از مسكو

ب اقدام، درواقع در هاي افزايش نفوذ اين كـشور خوبي سياستههاي روسيه در خاورميانه را

به. داد قبال اين منطقه نشان مي دنبال آن بود تا از اين روسيه با گسترش نفوذ خود در خاورميانه

و جهـاني اسـتفاده عامل به عنوان اهرمي براي ارتقاي جايگاه خود در مديريت امـور منطقـه اي

و به شر دراالبته مشكالت. يت خود را گوشزد كند غربي تقويت عيني موقع هاييككند مريكـا

طي اين سال و بهبود قابل اين منطقه درةمالحظ ها كه توان اقتصادي روسيه دو عامل مهمي بود

كه ديگر يكه به مسكو و مريكا در ايـن منطقـه را برنمـياتازي عملياتي كردن اين اهداف تابيـد

.نه باشد، كمك زيادي كردخواست داراي حضوري تشريفاتي در خاورميا نمي

واافزايش نفوذ روسيه در خاورميانه در ايـن دوران از دو جهـت بـراي مريكـا ناخوشـايند

:كننده بود نگران

به معناي افول هرچه بيشتر جايگاه يكي اينكه- .مريكا در منطقه بودا افزايش نفوذ

و شگر منطقـه تالش روسيه براي تثبيت موقعيت خود بـه عنـوان يـك كنـ ديگر اينكه- اي

مي كه روسيه را مريكااكننده در برابر تواند نقش نيروي متوازن نشان دادن اين موضوع به اعراب

ص پيشيننوري،( مريكا بوداايفا كند، در تضاد آشكار با منافع بنابراين افـزايش تـنش در.)110-113،

و روسيه در اين دوره اجتناباروابط ناپذير بود مريكا

و. 2.4 استفاده از انرژي به عنوان يك ابزار سياسي روسيه بزرگتـرينو روسـيه داراي مقـام هـشتم در ذخـاير نفـت اسـت،از لحاظ جايگاه منابع طبيعي

بهةكنند صادر مي نفت بعد از عربستان ذخـاير دارنـدة همچنين اين كـشور بزرگتـرين. آيد شمار

و بزرگترين صادركنند ةسنگ نيز داراي دومين ذخير غالز از نظر.رودميشماربهآنةگاز جهان

) جهاني است www.eia.doe.gov(file :///V:/PRJ/NewCAB s/V6/Russia/Full. Html).

و قيمت باالي اين منـابع در بازارهـاي جهـاني، در دورانةبه پشتوان اين منابع عظيم انرژي

و روسـيه عـزم اي براي رياست جمهوري پوتين سياست انرژي اهميت ويژه روسيه پيـدا كـرد

به ابرقدرت انرژي جزم كرد در. خود را براي تبديل شدن اولين تغيير در سياست انرژي مسكو

شد» 2020راهبرد انرژي روسيه براي سال« با انتشار اين دوران بـ. آغاز ة اسـتفادردر اين سـند


ت راستايروسيه از انرژي به عنوان ابزاري در هـاي تاكتيـك. أكيـد شـد اهداف سياست خارجي

هاي دوجانبه، انحصاري كردن عرضـه، نامه دنبال كردن توافق،روسيه در عملي كردن اين راهبرد

و خارجي بودهمو راهبرد خط لوله، .گرايي در سطح داخلي

وةروسيه در دور پي بردن بـه اهميـت نقـش انـرژي در معـادالت اقتـصادي پوتين ضمن

را بـه» روسيه يك غول نظامي، يك كوتوله اقتصادي«نامتوازنةلسياسي جهان، تالش كرد معاد

در،كمك اين اهرم متوازن و اقتصادي مهـم به عنوان يك قدرت سياسي ةعرصـو كشورش را

و ثبـات بـازار انـرژي. جهاني مطرح كند ،مسكو با افزايش نقـش خـود در ژئوپليتيـك انـرژي

ارامذاكرات خود با در توانست بهمريكا، كشورهاي و آي وپايي، آسيايي ويـژه كـشورهاي سـي

ةاز ايـن طريـق مطلوبيـت چندگانـ كرده،، همواره موضع برتر خود را حفظ پيرامون انرژي اس

و ژئوپليتيكي را به نفع خود رقم بزند سـالح سياسـي،درواقع منـابع انـرژي.سياسي، اقتصادي

و سـازوكاري بـراي هاي خارجي، تعامل بـا نيرومند روسيه در كشمكش قدرت با طرف غـرب

صپيـشين نوري،( زني از موضع برتر بود چانه دومةويـژه در دور طور كلي روسـيه بـهبه.)114-112،

هـاي رياست جمهوري پوتين تالش كرد تا با استفاده از اهرم انرژي ضمن بازسازي زيرساخت

به عنوان يـك قـدرت بـزرگ در سياسـت المللـينگـذاري بـي اقتصادي، موقعيت اين كشور را

.)Dmitriev, 2006:1-3( كندتقويت

وا، از سوي ديگر كه هرگونه دستاورد روسيه در معادالت انرژي را برد ژئوپليتيكي مريكا

و جهاني هاي منطقه در حوزهكشور افزايش نفوذ سياسي آن هم،اي زمان تضعيف موقعيتو

مي نسبت به به شيوه برتر خود در اين عرصه ارزيابي ازبين بردن انحصار برايهاي مختلف كرد،

و اروپاةروسيه در زمين كه،همه اينبا.دكرتالش انرژي در آسياي مركزي، قفقاز بديهي است

.يافتدر اين دوره افزايش كشور تنش در روابط دو

مريكا در اروپاي شرقيا سپر دفاع موشكي.3.4دةنامي است كه بر ادام سپر دفاع موشكي بهاولت برنامه »طرح دفاع راهبـردي«مريكا موسوم

دهةسابق؛گذاشته شده است به كار سپر دفاع ضدموشكي رديابي.دگرد بازمي 1950ة اين طرح

يك هاي پرتاب موشك ازةسـامان اين.كامل راداري استةسامانشده با استفاده از دفـاعي پـس

و شناسايي موشك آن هاي پرتاب رديابي (كنـد مـي نـابود از اصـابت بـه هـدف ها را پيش شده،

ص1383، ميرفخرايي ،115(.

دراگفتگوهاي غيررسمي و جمهوري چك پذيري استقرار امكان خصوصمريكا با لهستان

در سالكهمذاكرات اين.شد آغاز2002هاي دفاع موشكي در اين دو كشور در سال سامانه

و سامان بر مبناي يك طرح مشخص براي استقرار رادار در 2006 هاي موشكةجمهوري چك


دراسرانجام در مذاكرات رسمي رهگير در لهستان صورت گرفته بود، و اين دو كشور مريكا

دوا اعالم آغاز مذاكرات رسمي.(Hildreth and Ek, 2009:1) نتيجه رسيدبه 2007ةژانوي و مريكا

و واكنش روس و جمهوري چك نگراني تغيهكشور لهستان به ييراتي كه استقرار اين را نسبت

مي سامانه اين مسئله. توانست در توازن راهبردي ميان دو كشور ايجاد كند، برانگيخت ها

و بار ديگر موجب بازگشتاهاي جديد در روابط درواقع آغاز تنش و روسيه بود لحن مريكا

ودر جنگ سردة دورهاي بيانيه شدافضاي روابط روسيه ر كه نمونه مريكا ميهاي آن درتوانا

و بي به رفتارهايةسابق انتقادات تند ديد سومين كنفرانس امنيتي مونيخو مريكا در چهلا پوتين

من از سخنان پوتين...«:شدمريكااكه موجب واكنش رابرت گيتس وزير دفاع)2007فوريه(

ديگر اينيها نمونه.)Shanker, Op.cit: 1(»...رايحه جنگ سرد جديدي را استشمام كردم

از ها عبارت واكنش در: اند مريكااي طرح سپر دفاع مبني بر اينكه 2007اكتبر سخنان پوتين

دهي مشابه بحران موشكيتواند موجب ايجاد وضعيتيم سخنان وزير؛ شود1960ة كوبا در

درا سردياكف، در ديدار با همتاي،دفاع روسيه اثر سوء سيستم دفاع خصوصمريكايي خود

وا موشكي رئيس ستاد، بالويوسكيييور هشدار؛2007ل جهان در آوري مريكا بر امنيت منطقه

ي روسيه در صورت هرگونه شليك از سپر دفاع موشكي موشكةبه حمل،مشترك ارتش روسيه

.)Kislyakov, 2007: 1( 2007مريكا در اروپا در دسامبرا

كالن ناشي از مخالفت اين مريكا در سطحامقاومت روسيه در برابر سپر دفاع موشكي

تك جانبه در نظام بين كشور با استمرار روندهاي يك به رهبري الملل و معرفي،مريكاامحور

روسيه نيز دوبارةيابي قدرت. دهنده در برابر آن بود خود به عنوان يك نيروي مستقل موازنه

مي اصلي مقاومت در سطح خرد نيز علت. كرد پشتوانه محكمي براي اين مقاومت فراهم

و تثبيت هرچه بيشتر نفوذ روسيه، مخالفت اين كشور مريكا در حياط خلوت خودابا توسعه

دوةنتيج. در اروپاي شرقي بود اين مقاومت، چيزي جز افزايش بيش از پيش تنش در روابط

به اوج خود رسيد؛كشور نبود پي بحران گرجستان كه در . تنشي

نتيجه.5و روسيه در فاصلاافزايش تنش در روابط،لهاين مقا اولةبهر رام2008تا2000 زمانيةمريكا

ده،كردبررسي به شرق، تحركاتاةكه حمله استادنشان به عراق، گسترش ناتو مريكاامريكا

به جنبشدر حمايت از وةهاي رنگين در حوز انقالبهاي موسوم كشورهاي سي آي اس

دراطرح سپر دفاع موشكي كه در جريانرا اروپاي شرقي، بذر تنش در روابط دو كشور مريكا

اممريكااةجانب خروج يك و،اي كاشته شده بود.بي.از پيمان بحران اوستيا نيز آبياري كرد

دو نهايةمرحل ،دومة بهردر. جديد بودةكشور در هشت سال اول هزاري تنش در روابط


و ارتقا دوبارةيابي قدرت بييروسيه سه عنوانن جايگاه المللي اين كشور در اين دوران در

و ارقام در قالب قدرتِكلي به گواه آمار و نظامي و نمودارهايهاولجديابي اقتصادي، سياسي

وو نشان دادهمتعدد بررسي و ارتقابه نقش اين قدرتسرانجام شد المللي جايگاه بينييابي

و تنش با سه عنوان كلي بينةكا در عرصمرياروسيه در ايجاد اصطكاك منافع ِالملل در قالبمريكا در اروپاي شرقياو سپر دفاع موشكي،اي روسيه، امنيت انرژي هاي خاورميانه سياست

در دوبارةيابي قدرت،نتيجهدر. پرداخته شد بهةهزارروسيه و جايگاهيدنبال آن ارتقا جديد

و تكرويكه در اين دوران به دنبال را مريكاا واكنش،المللي المللي اين كشور در نظام بين بين

و ورود به و باعث افزايش تنشةمحدودمهار روسيه سنتي قدرت اين كشور بود، برانگيخت

. شده استنشان دادهزيرشكل در اين تحوالت.شددر روابط دو كشور

و افزايش تنش با آمري.4شكل اكقدرت يابي دوباره روسيه

و مĤخذ منابع فارسي)الف

و بينفدراسيون روسيه،)1388( نامبي.1 و انتشارات وزارت امور خارجه: المللي، تهران، دفتر مطالعات سياسي .مركز چاپ

. خدمات فرهنگي رساةمؤسس: تهران احمد عظيم بلوريان،ة، ترجم آمريكا پس از جهانگشايي،)1383( تد، امانوئل.2

و عليرضا نوري والييك.3 و تغيير در رويكردهاي سياست خارجي روسيه«،)1389(، الهه سياست،ةفصلنام،»عملگرايي پوتين

و علوم سياسي، دورة دانشكدةمجل .2ة، شمار40ة حقوق

ع.4 و تنش با آمريكا در دورةپوتينةارتقا جايگاه روسيه در عرص،)1386( ليرضا نوري، وة، فـصلنام» جهاني آسـياي مركـزي

.61ةقفقاز، شمار

و پيامـدها: بحران استقرار سپر دفاع موشكي آمريكا در اروپاي شرقي،)1383( ميرفخرايي، سيدحسن.5 ةدوفـصلنام،»اهـداف

شپژوهش حقوقةمجلسياست، .دوازدهمةشمارشم،، سال


خارجي)ب1. Aslund, Anders and Andrew Kuchins march (2009), “Pressing the “Reset Button” on US-

Russia Relations”, Peterson Institute for International Economics, No P B 0 9–6. Available at: http://csis.org/files/media/csis/pubs/090405_policy_briefing_russia_ balance. pdf

2. Dmitriev, Mikhail (2006), "Russian's Energy Key Strategy", Russian in Global Affairs, No.4. Available at: http: //eng.globalaffairs.ru/number/n_7339

3. "Economic Statistics and Indicators"(2010), Available at: http://www.economywatch .com/e conomic- statistics /year/

4. "General government revenue"(2010), Available at: http://ww w. economy watch.com /economic-statistics /economic-indicators/General_Government_Revenue_National_ Currency /2010/

5. Hildreth, Steven and Carl Ek (2009), “Long -range Ballistic Missile Defense in Europe”, CRS Report for Congress, No RL34051, Available at: http://fas.org/sgp/crs/weapons/ RL34051.pdf

6. “Inflation (End of Year Change %)" (2010), Available at: http:// www.economywatch. Com/economic-statistics/ economi c-indicators /Inflation_End_of_Year_Change_ Percentage/2010/

7. "International Reserves of the Russian Federation from January 1993 to April 2008" (2008), Available at: http://www. cbr.ru/eng/hd_base/mrrf/?C_mes=01&C_year=1993& To _ mes=04&To _year =2008&mode=&x=13&y=13

8. Kislyakov, Andrei (2007 ) ,"Should Russia and the U.S. Cooperate on Missile Defense?", Available at: http:// en.rian.ru/analysis/20070426/64460931.html

9. Klein, Margarete (2009), "Russial’s Military Capabilities, Great power Ambitions and Reality", Available at: http://www.swp-berlin.org/ fileadmin/ contents /products /research _papers /2009 _R P12 _le_ks.pdf

10. Mancevic, Denis (2006), "Russian Foreign Economic Policy to ex-Soviet States _ cases of Georgia and Ukraine", Available at: www.idec.gr/iier/new/3rd

11. "Military expenditure of Russia" (2012), Available at: http :// milexdata .si pri.org/result.php4

12. "Oil Price History and Analysis" (2011), WTRG Economics, Available at: http://www. wtrg.com/prices.htm

13. "Population below poverty line” (2011), Available at: http://www.indexmundi.com /g/g.aspx?c= rs&v=69

14. Putin, Vladimir Vladimirovich (2000), "The Foreign Policy Concept of The Russian Federation", Ministry of Foreign Affairs of the Russian Federation, Available at: http://www.fas.org/nuke/ guide/Russia /doctrine /econcept. htm

15. "Russia (The Russian Federation) Economic Statistics and Indicators" (2011), Economy Watch, Available at: http://www.economywatch.com/economic-statistics/country/russia/ year-1999

16. "Russia Energy Data, Statistics and Analysis - Oil,Gas,Electricity,Coal" (2010), Energy Information Administration (EIA), Available at: www.eia.doe.gov (file:///V:/PRJ/ New CAB s/V6/Russia/Full. html)

17. "Russia Exports” (2012), Available at: http://www.indexmundi.com/g/g.aspx?c=rs&v=85 18. "Russian Federation: Oil Products Exports 2000-10" (2010), The Central Bank of the

Russain Federation, Available at: http:/ /www .cbr.ru/eng/statistics/print.aspx? file= credit_ statistics/oil _products_e.htm&pid =svs&sid =vt2

19. "Russia Imports" (2009), Available at: http://www.indexmundi .com/g/g.aspx?v=89&c= rs&l =en

20. "Russian military exports hit $7.4 bln in 2009" (2010), Available at: http:/ /en.rian.r u /Russia /20100128/1577 01972.html

21. "Russian President Vladimir Putin's State of the Nation Address to the Federal Assembly" (2003), Available at: www.mid.ru

22. Shanker, Thom (2007),"Gates Counters Putin’s Words on U.S. Power", Available at: http://www.nytimes .com /2007/02/11/us/11cnd-gates.html?ei=5090&en= 6e3674634387 f0d0&ex = 1 328850000 &pagewanted =prin


23. Unemployment Rate (% of Labour Force)" (2010), Available at: http://www. Economywatch.com/economic-statistics/economic-indicators/Unemployment_Rate _Percentage_of_Labour _Force/2010/ .

24. "Vladimir Putin's Speech and the Following Discussion at the Munich Conference on Security Policy" (2007), Available at: http://natomission.ru/en/print/46/14/

journals.ut.ac.ir · 2020-05-21 · 297 ˘2000 -2008 > % % #B Z[ *@ˇ+&.2I J (Economy watch.com...

Documents

Transcript of journals.ut.ac.ir · 2020-05-21 · 297 ˘2000 -2008 > % % #B Z[ *@ˇ+&.2I J (Economy watch.com...