2014 coğrafya - Pegem.Net1).pdf · 2014 kpss ıtır onularlaorularla coğrafya 2 0 1 3 kpss ’d e...

2014

kpss

yeni konularla

yeni sorularla

yeni sınav sis

temine göre hazırlanmıştı

r

coğrafya

2013 kpss’de

soru85

akıcı

ayrıntılı

güncel

konu anlatımları

örnekler

yorumlar

uyarılar

pratik bilgiler

ösym tarzında özgün sorularve açıklamaları

Editörler: Önder Cengiz-Mesut Atalay

KPSS Coğrafya

ISBN 978-605-364-519-1

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.

© Pegem Akademi

Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.

Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,

kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt

ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.

Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları

satın almamasını diliyoruz.

“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”

20. Baskı: Ocak 2014, Ankara

Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül EroğluDizgi-Grafik Tasarım: Ahmet Resul Kaymakçı

Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Tuna Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş.

Bahçekapı Mahallesi 2460. Sokak No: 7

Şaşmaz/ANKARA

(0312-278 34 84)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 16102

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

E-ileti: [email protected]

Değerli Adaylar;

Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Kültür Testinde önemli bir yer tutan “Coğrafya” kapsamındaki 18 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır.

Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getirilmiş olup;

■ Coğrafi Konum ve Türkiye’nin Coğrafi Konumu,

■ Türkiye’nin Yer şekilleri ve Özellikleri,

■ Türkiye’nin İklimi ve Bitki Örtüsü,

■ Türkiye’de Nüfus ve Yerleşme,

■ Türkiye’nin Ekonomik Coğrafyası,

■ Türkiye’de Madenler, Enerji Kaynakları ve Sanayi,

■ Türkiye’de Ulaşım, Ticaret ve Turizm ve

■ Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri bölümlerinden oluşmaktadır.

Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde ele alınmasına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim, şekil, şemalarla somutlaştırılmasına, kavram haritaları, tablolar, grafik ve etkinliklerle akılda kalıcı biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir. Ayrıca her sayfada yer alan boş Türkiye haritaları ile yer, yön dağılış vs. bilgilerinizi uygulama olanağı sağlanmıştır.

Her ünitenin sonunda,

■ özet,

■ etkinlik,

■ bulmaca,

■ çözümlü testler,

■ cevaplı testler ve

■ çıkmış sorulara;

yer verilmiştir.

Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarımıza,PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerimize teşekkürü birborç biliriz.

Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş veönerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle [email protected] aracılığıyla paylaşınız.

Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar.

Önder Cengiz-Mesut Atalay

SUNU

2013 KPSS’de Yer Alan 18 Coğrafya Sorusunun Oransal Dağılışı

KONULAR YAKLAŞIK AĞIRLIK

Türkiye’nin Fiziki Coğrafyası %39 (7 soru)

Türkiye’nin Beşeri Coğrafyası %17 (3 soru)

Türkiye’nin Ekonomik Coğrafyası %44 (8 soru)

2001-2013 yılları arasında çıkmış soruların analizleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Türkiye’nin

Fiziki

Coğrafyası

Türkiye’nin

Coğrafi

Konumu

1 - 1 1 - 1 1 1 2 - 1 1

Türkiye’nin

Yer şekilleri1 3 1 2 1 1 2 1 1 2 1 4

Türkiye’nin

İklimi ve Bitki

Örtüsü

- 1 1 1 2 1 2 2 3 1 1 -

Türkiye’nin

Beşeri

Coğrafyası

Türkiye’de

Nüfus ve

Yerleşme

2 2 2 4 3 3 3 3 3 3 3 3

Türkiye’nin

Ekonomik

Coğrafyası

Türkiye’de

tarım,

hayvancılık ve

ormancılık

4 4 4 3 4 4 3 4 4 3 3 2

Türkiye’de

madenler, enerji

kaynakları ve

endüstri

3 2 1 2 3 3 2 2 1 2 3 3

Türkiye’de

ulaşım, ticaret,

ve turizm

2 2 3 3 3 2 3 3 2 2 4 3

Türkiye’nin

Bölgeler

Coğrafyası

Türkiye’nin

Bölgeler

Coğrafyası

5 4 5 2 2 3 2 2 2 5 1 -

Çevre ve Toplum

- - - - - - - 1 1 1 1 2

İÇİNDEKİLER

1. BÖLÜM Coğrafi Konum ve Türkiye’nin Coğrafi Konumu

Matematik Konum...................................................................................................4

Paraleller ............................................................................................................4

Meridyenler ........................................................................................................5

Yerel Saat Hesaplamaları ..................................................................................7

Güneş Hesaplamaları ........................................................................................8

Özel Tarihlerde Türkiye ......................................................................................9

Türkiye’nin Matematik Konumu ve Sonuçları ...................................................11

Özel Konum ..........................................................................................................14

Türkiye’nin Özel Konumu ve Sonuçları ............................................................15

Özet ......................................................................................................................17

Etkinlik ..................................................................................................................18

Bulmaca................................................................................................................19

Çözümlü Test ........................................................................................................20

Cevaplı Test ..........................................................................................................26

Çıkmış Sorular ......................................................................................................29

2. BÖLÜM Türkiye’nin Yer şekilleri ve Özellikleri

Türkiye’nin Yer şekilleri ve Özellikleri ...................................................................35

Jeolojik Zamanlarda Türkiye.................................................................................36

Birinci Jeolojik Zaman (Paleozoik) ...................................................................36

İkinci Jeolojik Zaman (Mesozoik) .....................................................................36

Üçüncü Jeolojik Zaman (Tersiyer) ....................................................................36

Dördüncü Jeolojik Zaman (Kuaterner) .............................................................36

Yer şekillerinin Genel Özellikleri ...........................................................................37

Fiziki Haritalar .......................................................................................................38

Türkiye’nin Dağları................................................................................................39

Orojenez ..........................................................................................................40

Volkanik Dağlar ................................................................................................40

Türkiye’nin Ovaları................................................................................................42

Bulundukları Yere Göre Ovalar ........................................................................42

Türkiye’nin Platoları ..............................................................................................44

Türkiye Akarsularının Genel Özellikleri ................................................................45

viPEGEM AKADEMİ

Türkiye’nin Başlıca Akarsuları ..........................................................................45

Türkiye’nin Başlıca Havzaları ...........................................................................46

Akarsularımızın Rejimleri .................................................................................47

Türkiye’deki Akarsulardan Yararlanma ............................................................48

Türkiye’de Akarsuların Oluşturduğu Şekiller ....................................................48

Akarsu Aşındırma Şekilleri ...............................................................................48

Akarsu Biriktirme Şekilleri ................................................................................50

Türkiye’de Karstik Şekiller ................................................................................51

Türkiye’de Göller ..................................................................................................53

Oluşumlarına Göre Göller ................................................................................54

Doğal Göller ................................................................................................54

Yapay Göller (Baraj Gölleri) .........................................................................54

Sularının Özelliklerine Göre Göller ..................................................................55

Türkiye’de Rüzgârlar ve Rüzgârların Oluşturduğu Şekiller ..............................56

Türkiye’de Buzullar ve Buzulların Oluşturduğu Şekiller ...................................57

Türkiye’de Yer altı Suları ve Kaynakları ...........................................................58

Kayaların Parçalanması ...................................................................................59

Türkiye’de Toprak Tipleri ......................................................................................59

Türkiye’de Doğal Afetler .......................................................................................60

Erozyon ............................................................................................................60

Kütle Hareketleri (Heyelan ve Toprak Kayması) ..............................................61

Türkiye’de Depremler .......................................................................................62

Türkiye’de Kıyı Şekillenmesi ............................................................................63

Türkiye’de Kıyı Tipleri ...........................................................................................64

Özet ......................................................................................................................65

Etkinlik ..................................................................................................................68

Bulmaca................................................................................................................69

Çözümlü Test ........................................................................................................70

Cevaplı Test ..........................................................................................................76

Çıkmış Sorular ......................................................................................................79

3. BÖLÜM Türkiye’nin İklimi ve Bitki Örtüsü

Türkiye’nin İklimi ve Bitki Örtüsü...........................................................................89

Türkiye’nin İklimini Etkileyen Faktörler .................................................................90

Matematik Konumunun Etkisi ..........................................................................90

Özel Konumunun Etkisi ....................................................................................90

Etrafındaki Denizlerin Etkisi .........................................................................90

Etrafındaki Kara Kütlelerinin Etkisi ..............................................................91

Etrafındaki Basınç Merkezlerinin Etkisi .......................................................91

Yeryüzü Şekillerinin Etkisi ............................................................................91

vii PEGEM AKADEMİ

İklim Elemanları ...............................................................................................91

Türkiye’de Sıcaklık .....................................................................................91

Türkiye’nin İzoterm Haritaları ...........................................................................92

Türkiye’nin Yıllık İzoterm Haritası ....................................................................92

Türkiye Temmuz Ayı İndirgenmiş Sıcaklık Ortalamalarının Dağılışı ................93

Türkİye Ocak Ayı İndirgenmiş Sıcaklık Ortalamalarının Dağılışı .....................93

Türkiye Yıllık Sıcaklık Farkı ..............................................................................94

Türkiye’de Güneşlenme Süresi ........................................................................94

Türkiye’de Don Olayının Dağılışı .....................................................................95

Türkiye’de Basınç ........................................................................................95

Türkiye’de Rüzgârlar ...................................................................................96

Türkiye’de Nem ve Yağış.............................................................................97

Oluşumlarına Göre Yağış Çeşitleri ...................................................................98

Türkiye’nin İklim Tipleri ve Bitki Örtüsü ...............................................................100

Türkiye’de İklim Tipleri ...................................................................................100

Türkiye’nin Bitki Örtüsü ..................................................................................101

Türkiye’deki Endemik Bitkiler..............................................................................103

Özet ....................................................................................................................104

İklim ....................................................................................................................105

Bitki Örtüsü .........................................................................................................105

Etkinlik ................................................................................................................106

Bulmaca..............................................................................................................107

Çözümlü Test ......................................................................................................108

Cevaplı Test ........................................................................................................116

Çıkmış Sorular ....................................................................................................120

4. BÖLÜM Türkiye’de Nüfus ve Yerleşme

Türkiye’de Nüfus ve Yerleşme ............................................................................127

Türkiye’de Nüfus Artışı ve Sonuçları ..............................................................128

Türkiye’de Nüfusun Dağılışı ve Nüfusun Dağılışını Etkileyen Faktörler .........129

Türkiye’de Sık Nüfuslu Yerler .........................................................................130

Türkiye’de Seyrek Nüfuslu Yerler ...................................................................131

Nüfus Yoğunlukları .........................................................................................132

Türkiye Nüfusunun Özellikleri (Nüfusun Yapısı) ............................................134

Türkiye’de Göçler ve Yerleşme ......................................................................137

Zamana Göre Göçler .....................................................................................139

Gidilen Yere Göre Göçler ...............................................................................139

Yerleşme ............................................................................................................140

Kırsal Yerleşmeler ..........................................................................................140

Şehir Yerleşmeleri ..........................................................................................143

viiiPEGEM AKADEMİ

Türkiye’de Mesken Tipleri ve Konutlarda Kullanılan Yapı Malzemeleri ..............144

Özet ....................................................................................................................145

Etkinlik ................................................................................................................147

Bulmaca..............................................................................................................148

Çözümlü Test ......................................................................................................149

Cevaplı Test ........................................................................................................155

Çıkmış Sorular ....................................................................................................158

5. BÖLÜM Türkiye’nin Ekonomik Coğrafyası

Türkiye’nin Ekonomik Coğrafyası .......................................................................171

Türkiye Ekonomisini Etkileyen Faktörler.............................................................172

Türkiye’de Tarım .................................................................................................172

Türkiye’de Tarımda Verimi Etkileyen Faktörler ...............................................173

Tarım Ürünleri ................................................................................................177

Tahıllar ...........................................................................................................177

Sanayi Bitkileri ...............................................................................................179

Yağ Bitkileri ....................................................................................................184

Meyvecilik ......................................................................................................185

Yumrulu Bitkiler ..............................................................................................189

Sebzecilik .......................................................................................................189

Seracılık (Örtü Altı Tarım) ..............................................................................189

Türkiye’de Hayvancılık .......................................................................................190

Küçükbaş Hayvancılık ....................................................................................191

Büyükbaş Hayvancılık ....................................................................................193

Kümes Hayvancılığı .......................................................................................194

İpek Böcekçiliği ..............................................................................................194

Arıcılık ............................................................................................................195

Balıkçılık .........................................................................................................195

Türkiye’de Ormancılık.........................................................................................197

Özet ....................................................................................................................198

Etkinlik ................................................................................................................200

Bulmaca..............................................................................................................201

Çözümlü Test ......................................................................................................202

Cevaplı Test ........................................................................................................207

Çıkmış Sorular ....................................................................................................211

ix PEGEM AKADEMİ

6. BÖLÜM Türkiye’de Madenler, Enerji Kaynakları ve Sanayi

Türkiye’de Madenler, Enerji Kaynakları ve Sanayi .............................................223

Türkiye’de Madenler ...........................................................................................224

Türkiye’de Çıkartılan Başlıca Madenler .........................................................224

Türkiye’de Enerji Kaynakları ...............................................................................228

Taşkömürü .....................................................................................................228

Linyit ...............................................................................................................228

Termik Santral.....................................................................................................229

Petrol ..............................................................................................................230

Doğalgaz ........................................................................................................231

Su Gücü (Hidroelektrik) ..................................................................................231

Rüzgâr Gücü ..................................................................................................232

Güneş Enerjisi ................................................................................................233

Jeotermal Enerji .............................................................................................233

Nükleer Enerji ................................................................................................234

Türkiye’de Sanayi ...............................................................................................234

Türkiye’de Sanayi Kolları ...............................................................................235

Özet ....................................................................................................................243

Etkinlik ................................................................................................................246

Bulmaca..............................................................................................................247

Çözümlü Test ......................................................................................................248

Cevaplı Test ........................................................................................................256

Çıkmış Sorular ....................................................................................................259

7. BÖLÜM Türkiye’de Ulaşım, Ticaret ve Turizm

Türkiye’de Ulaşım,Ticaret ve Turizm ..................................................................269

Türkiye’de Ulaşım ...............................................................................................270

Kara yolu Ulaşımı ...........................................................................................270

Demir yolu Ulaşımı .........................................................................................272

Deniz yolu Ulaşımı .........................................................................................273

Hava yolu Ulaşımı ..........................................................................................275

Türkiye’de Ticaret ...............................................................................................276

xPEGEM AKADEMİ

Türkiye’de Turizm ...............................................................................................279

Türkiye’nin Turistik Değerleri..........................................................................280

Türkiye Millî Parkları (1958 - 2009) ...............................................................282

Türkiye’de Şehirler ve Özellikleri ....................................................................286

Özet ....................................................................................................................290

Etkinlik ................................................................................................................291

Bulmaca..............................................................................................................292

Çözümlü Test ......................................................................................................293

Cevaplı Test ........................................................................................................299

Çıkmış Sorular ....................................................................................................302

8. BÖLÜM Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri

Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri...............................................................................311

Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri...............................................................................312

Doğal Özellikler ..............................................................................................313

Beşeri ve Ekonomik Özellikler .......................................................................313

Karadeniz Bölgesi...............................................................................................314

Fiziki (Doğal) Özellikleri .................................................................................314

Bölümleri ........................................................................................................319

Bölge’nin Enleri ..............................................................................................323

Marmara Bölgesi ................................................................................................325


Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikleri ............................................................327

Bölümleri ........................................................................................................330

Bölgenin Enleri ...............................................................................................335

Çözümlü Test ......................................................................................................336

Cevaplı Test ........................................................................................................341

Ege Bölgesi ........................................................................................................344



Bölgenin Enleri ...............................................................................................349

Akdeniz Bölgesi ..................................................................................................351


Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikler .............................................................353

Bölümleri ........................................................................................................355

Bölgenin Enleri ...............................................................................................357

Çözümlü Test ......................................................................................................358

Cevaplı Test ........................................................................................................364

xi PEGEM AKADEMİ

İç Anadolu Bölgesi ..............................................................................................367



Bölümleri ........................................................................................................371

Bölgenin Enleri ...............................................................................................374

Doğu Anadolu Bölgesi ........................................................................................375


Bölümleri ........................................................................................................379

Bölgenin Enleri ...............................................................................................382

Güneydoğu Anadolu Bölgesi ..............................................................................383


Nüfus Yapısı ve Ekonomik Özellikler .............................................................385

Bölümleri ........................................................................................................387

Güney Anadolu Projesi (GAP) .......................................................................388

Bölgenin Enleri ...............................................................................................389

Bölgelerin Özelliklerinin Karşılaştırılması ...........................................................390

Özet ....................................................................................................................392

Etkinlik ................................................................................................................394

Bulmaca..............................................................................................................395

Çözümlü Test ......................................................................................................396

Cevaplı Test ........................................................................................................401

Çıkmış Sorular ....................................................................................................404

Grafik; Tablo ve Harita Yorumlarken Dikkat Edilecek Özellikler .........................412

Bulmacaların Çözümleri .....................................................................................415

Genel Kültür’de

45

PEGEM AKADEMİ SORULARIÖSYM SORULARI

COĞRAFYA

201328. Kaynağını Batı ve Orta Torosların güney yamaçların-

dan alan akarsuların Akdeniz’e döküldükleri alanlarda büyük deltalar oluşmamıştır.

Bu durum, aşağıdakilerden hangisi ile açıklana-bilir?

A) Yatak eğimlerinin fazla olmasıyla

B) Rejimlerinin düzenli olmasıyla

C) Bitki örtüsünün tahrip edilmesiyle

D) Havzalarındaki kayaçların litolojik özellikleriyle

E) Kıyıdaki derinliğin fazla olmasıyla

10. I. Havzalarındaki kayaçların kolay aşınabildiğini

II. Bol miktarda alüvyon taşıdığını

III. Rejimlerinin düzensiz olduğunu

IV. Boylarının uzun olduğunu

Türkiye akarsularının denize döküldükleri yerler-de, delta ovalarının oluşması yukarıdaki yargılar-dan hangilerini kanıtlar?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III

D) II ve IV E) III ve IV

Genel Yetenek Genel Kültür Tamamı Çözümlü Soru Bankası / Test - 6 / 10. Soru

24. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye kıyılarında delta ovalarının genişlemesine etki eden etmenlerden olamaz?

A) Okyanusa kıyısının olmaması

B) Akıntı ve dalgaların güçlü olmaması

C) Kıta sahanlığının dar olması

D) Akarsuların bol malzeme taşımaları

E) Kıyılarda gel - git genliğinin az olması

Yıl Sonu Genel Tekrar TestiTest - 3 / Soru 24

8. Delta ovasının oluşabilmesi için

I. Kıyı derinliğinin fazla olması

II. Kıyıda güçlü dalga ve akıntıların olmaması

III. Denizel iklimin iç kesimlere ulaşması

IV. Kıta sahanlığının geniş olması

gibi özelliklerden hangisinin var olması beklenir?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV

Lisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı KitapSayfa 75 / 8. Soru

16. Bol miktarda alüvyon taşımasına rağmen Sakarya Nehri’nin ağız kısmında delta oluşmamıştır.

Aşağıdakilerden hangisi bu durumun nedenidir?

A) Akıntıların kıyıları süpürmesi

B) Kıyı derinliğinin az olması

C) Gelgit etkisinin az olması

D) Kıta sahanlığının geniş olması

E) Kıyıda birikmenin oluşması



COĞRAFYA

201329. Türkiye’de farklı toprak türlerinin görülmesinde;

I. iklimin çeşitlilik göstermesi,

II. farklı kayaçların bulunması,

III. iki kıtada da arazisinin bulunması,

IV. akarsu ağının sık olması

özelliklerinden hangileri etkilidir?

A) I ve II B) I ve III C)II ve III


1. Türkiye’nin toprak özellikleri ile ilgili olarak aşağı-da verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Dünyanın en verimli toprak çeşidi olan kara topraklar Erzurum-Kars çevresinde görülür.

B) Ülkemizde iklim çeşitliliğinin fazla olması toprak çeşitliliğini de arttırmıştır.

C) Karasal iklim bölgelerinde kireç ve tuz birikimi fazla, kırmızı topraklar yaygındır.

D) Karadeniz kıyı kesiminde yıkanmış, kireç ve tuz birikimi az nemli bölge toprakları görülür.

E) Alüvyal topraklar iklimden bağımsız olarak birçok alanda görülür.

Genel Yetenek Genel Kültür Çek Kopar Yaprak Test - 159 / 1. Soru

1. Ülkemiz genel olarak III. zamanda oluşmuş, genç oluşumlu bir ülkedir. Ancak ülkemizde toprak çeşidi oldukça fazladır.

Bu durumun görülmesinde etkili olan temel faktör aşağıdakilerden hangisidir?

A) İklim özelliklerinin çeşitlilik göstermesi

B) Bitki örtüsünün çeşitlilik göstermesi

C) Jeolojik yapının çeşitlilik göstermesi

D) Üç tarafının denizlerle çevrili olması ve iki kıtada arazisinin bulunması

E) Batıdan doğuya doğru yükseltinin artması

Genel Yetenek Genel Kültür Soru BankasıTest - 154 / 14. Soru

6. Toprak oluşumu çeşitli faktörlere bağlıdır.

Aşağıda verilenlerden hangisi toprak oluşumu üzerinde etkili değildir?

A) İklim

B) Yer şekilleri

C) Tarımda makineleşme

D) Zaman

E) Ana kaya



COĞRAFYA

201330. Türkiye’de Doğu Karadeniz kıyı kesimine ait

aşağıdaki özelliklerin hangisinde, yer şekillerinin etkisi yoktur?

A) Halkın bir kısmının hayvancılığa yönelmesinde

B) Kıyıyla iç kesimler arasında kara yolu ulaşı-mının zor olmasında

C) Nüfusun, dar kıyı kesiminde yoğunlaşmasında

D) Tarım alanlarının az olmasında

E) Yer altı kaynaklarının dağılışında

31. Son yıllarda, Konya Ovası’nda hatalı arazi kulla-nımından kaynaklanan çevresel sorunlarda artış görülmektedir.

Aşağıdakilerden hangisi, bu sorunlardan biri değildir?

A) Bataklık alanların artması

B) Obrukların oluşması

C) Toprağın tuzlanması

D) Erozyonun artması

E) Yer altı su seviyesinin düşmesi

1. Doğu Karadeniz Bölümü’nde kıyı kesimle iç kesimler arasında büyük farklılıklar görülür.

Aşağıdakilerin hangisi bu farklılıklardan biri değildir?

A) Nüfus yoğunluğu

B) Dağların uzanışı

C) Tarım ürünleri

D) Ekonomik faaliyetler ve ulaşım olanakları

E) Ortalama sıcaklık değerleri


13. Konya-Karapınar çevresinde rüzgâr erozyonunun etkili olmasında,

I. bitki örtüsünün zayıf olması,

II. nem oranının ve su oranının az olması,

III. yamaç eğiminin fazla olması

faktörlerinden hangileri etkili değildir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III


2. Çölleşme: doğal olaylarla veya insanın yıkıcı işleri yüzünden bir bölgenin gittikçe kuraklaşması, çorak-laşmasıdır.

VIV

III

II

I

Türkiye’nin fiziki özellikleri dikkate alındığında haritadaki işaretli yerlerin hangisinde çölleşme daha hızlıdır?

A) I B) II C) III D) IV E) V



COĞRAFYA

201332. Bir Türkiye fiziki haritasında, yaklaşık aynı boylam

üzerinde olan iki ovanın farklı renklerle gösteril-mesi aşağıdakilerden hangisine bağlanabilir?

A) Eğim değerlerinin farklı olmasına

B) Yüz ölçümlerinin farklı olmasına

C) Yüksekliklerinin farklı olmasına

D) Enlem derecelerinin farklı olmasına

E) Bitki örtülerinin farklı olmasına

35. Türkiye’nin kıyı bölgelerinde nüfus yoğunluğu iç bölgelere göre daha fazladır.

Bu durumun oluşmasında asağıdaki özelliklerden hangisinin etkisi en azdır?

A) Su kaynaklarının bolluğu

B) İklim şartlarının daha elverişli olması

C) Tarımsal üretim ve gelirin daha yüksek olması

D) Ulaşım imkanlarının gelişmiş olması

E) Turizmin gelişmiş olması

5. Fiziki haritada renkler yükselti basamaklarını gösterdiğine göre, aşağıda verilen ovalarımızdan hangisi Türkiye Fiziki Haritası’nda yeşil renkle gösterilir?

A) Gediz Ovası

B) Iğdır Ovası

C) Muş Ovası

D) Malatya Ovası

E) Konya Ovası


11. Ankara ile Muğla illerimizin farklı boylamlarda olduğunu aşağıdakilerden hangisi en iyi kanıtlar?

A) İklimlerinin farklılığı

B) Yükseltilerinin farklılığı

C) Gece - gündüz sürelerinin farklılığı

D) Öğle vakitlerinin farklılığı

E) Toprak özelliklerinin farklılığı

Lisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı KitapSayfa 21 / Soru 11

4. Türkiye’de nüfusun bölgelere dağılışında;

I. Toprakların verimliliği

II. Sanayi faaliyetleri

III. Doğal göller

IV. Ulaşım olanakları

gibi faktörlerden hangilerinin etkisi daha azdır?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) II ve III E) III ve IV


10. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’deki nüfus dağılışı üzerinde etkili değildir?

A) Yerşekillerinin çeşitlilik göstermesi

B) İklim özelliklerinin farklılık göstermesi

C) Enlem farkının az olması

D) Ekonomik faaliyetlerin farklı olması

E) Ulaşım olanaklarının farklı olması



COĞRAFYA

2013

36

35. Türkiye’nin kıyı bölgelerinde nüfus yoğunluğu iç bölgelere göre daha fazladır.

Bu durumun oluşmasında asağıdaki özelliklerden hangisinin etkisi en azdır?

A) Su kaynaklarının bolluğu

B) İklim şartlarının daha elverişli olması

C) Tarımsal üretim ve gelirin daha yüksek olması

D) Ulaşım imkanlarının gelişmiş olması

E) Turizmin gelişmiş olması

37. İnsanların ekonomik, sosyal, siyasi veya doğal nedenlerle yer değiştirmesi olayına göç denir. Bu yer değiştirme hareketleri, bireylerin istekleriyle veya istekleri dışında gerçekleşir.

Buna göre, Türkiye’de yaşanan aşağıdaki göçler-den hangisi, bireylerin istekleri dışında yapılan göçlere örnektir?

A) 1960 yılından sonra Avrupa’nın endüstrileşmiş ülkelerine yapılan göçler

B) 20. yüzyılın sonlarında Batı Trakya’dan Türkiye’ye yapılan toplu göçler

C) Bazı illerden çok sayıda tarım işçisinin çalış-mak amacıyla Çukurova’ya yaptığı göçler

D) Bilim ve teknolojinin gelişmesiyle nitelikli ele-manların çalışmak için başka ülkelere yaptığı göçler

E) Üniversite ve yüksekokullarda öğrenim görmek amacıyla gençlerin, öğretim kurum-larının bulunduğu kentlere yaptığı göçler

38. Türkiye’de nüfus dağılışı üzerinde doğal ve beşerî faktörler etkilidir.

Aşağıda verilenlerden hangisi ülkemizde nüfus dağılımını etkileyen doğal faktörler içerisinde yer almaz?

A) Dağların uzanış doğrultusu

B) Su kaynakları

C) İç ve dış göçler

D) Yağış koşulları

E) Sıcaklık

Genel Yetenek Genel Kültür 15 DenemeDeneme 12 / 38. Soru

14. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin nüfus mikta-rını etkilememiştir?

A) Yunanistan ile yapılan mübadele göçü

B) Dış ülkelere yapılan işçi göçü

C) Doğal afetler sonucu nüfus kaybı

D) Yaz aylarında iç turizm göçleri

E) Eğitim amaçlı Avrupa ülkelerine yapılan göç

Yıl Sonu Genel Tekrar TestiTest 2 Soru 14

34. Türkiye Cumhuriyeti tarihinde yaşanan olaylar ve bu olayların nüfusa etkileri düşünüldüğünde, aşağıda verilen olaylardan hangisinin nüfus artış hızının azalmasında daha az etkili olduğu söylene-bilir?

A) Yaşanan savaşlar

B) Seferberlik ilanı

C) Yurt dışına işçi göçleri

D) Kadınların iş yaşamına katılması

E) Ekonomik sebeplerle iç göçlerin yaşanması



COĞRAFYA

201338. Türkiye’nin iç kesimlerindeki bazı yörelerinde daha

çok, kuraklığa dayanıklı tarım ürünleri yetiştirilir.

Ancak son yıllarda bu yörelerdeki tarım alanlarında yetiştirilen ürün çeşitliliğinde bir artış görülmektedir.

Bu durum üzerinde aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu söylenemez?

A) Yeni tarım alanlarının açılması

B) Sulama imkanlarının gelişmesi

C) Makine kullanımının yaygınlaşması

D) Kimyasal gübre kullanımının artması

E) Tarımla uğraşanların bilinçlenmesi

1. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’de tarım sek-töründe verim ve kaliteyi artırmak için alınması gereken önlemlerden biri değildir?

A) Eğimin fazla olduğu yerlerde tarım yapılmaması

B) Sulama ve gübreleme yaparak nadas toprak-larının azaltılması

C) Verimsiz alanların ıslah edilerek tarıma açılması

D) Toprağın belirli aralıklarla analiz ettirilmesi ve mineral eksikliklerinin giderilmesi

E) Her toprağın özelliğine uygun ürün ekiminin yapılması


7. Eskiden beri sadece tahıl üretilen bir yörede son birkaç yıldır ekonomik değeri daha yüksek ürünler üretilmeye başlanmıştır.

Buna göre, tarımı etkileyen koşullar göz önüne alındığında, bu yörede aşağıdakilerin hangisinde bir değişme olduğu söylenebilir?

A) Tarım alanlarının genişliğinde

B) Sulama imkânlarında

C) Gübreleme yönteminde

D) Tarım aletlerinde

E) Nüfus miktarında


1. Türkiye’de tarıma ayrılan toprak oranı 1934 yılında 11.7 milyon hektar iken, 2003 yılında yaklaşık olarak 27 milyon hektara ulaşmıştır.

Bu durumun ortaya çıkmasında aşağıda verilen-lerden hangisinin daha fazla etkili olduğu söyle-nebilir?

A) Yer şekillerinin sade olması

B) Islah çalışmalarının yaygınlaşması

C) İklim koşullarının değişmesi

D) Ormanlık alanların korunması

E) Ekstantif tarım metodunun uygulanması



COĞRAFYA

201338. Türkiye’nin iç kesimlerindeki bazı yörelerinde daha

çok, kuraklığa dayanıklı tarım ürünleri yetiştirilir.

Ancak son yıllarda bu yörelerdeki tarım alanlarında yetiştirilen ürün çeşitliliğinde bir artış görülmektedir.

Bu durum üzerinde aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu söylenemez?

A) Yeni tarım alanlarının açılması

B) Sulama imkanlarının gelişmesi


D) Kimyasal gübre kullanımının artması

E) Tarımla uğraşanların bilinçlenmesi

39. Türkiye’de hayvancılığın istenilen düzeye çıkarılması ve hayvansal ürün talebinin karşılanması için çeşitli önlemler alınmaktadır.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi, Türkiye’de hayvancılığın gelişmesi için alınacak önlemlerden biri değildir?

A) Mera ve yayla hayvancılığından besi ve ahır hayvancılığına geçmek

B) Hayvanlara kaba yemlerin dışında proteince zengin yemler vermek

C) Mera ve yaylalarda erken ve aşırı otlatma yapmamak

D) Et ve süt üretiminin yüksek olması için nöbetle-şe ve dönüşümlü otlatmadan sürekli otlatmaya geçmek

E) Hayvan ırklarını ıslah etmek, besicileri eğit-mek ve mali yönden desteklemek

7. Türkiye’deki toplam arazinin kullanım alanlarına göre dağılımı göz önüne alındığında, özellikle iç bölgelerde tarım arazilerinin fazla olmasına karşın üretim yapılan alanların az olmasının nedeni aşa-ğıdakilerden hangisidir?

A) Toprağın nadasa bırakılması

B) Dağlık ve engebeli olması


D) Toprak türlerinin çeşitli olması

E) Gübreleme yapılması


9. Türkiye özel konumu nedeniyle bir çok hayvan türüne sahip bir ülkedir.

Hayvan sayısı açısından dünyanın önde gelen ülkelerinden biri olmasına rağmen hayvanlardan elde edilen verimin düşük olmasının nedeni aşağı-dakilerden hangisi olamaz?

A) Küçükbaş hayvancılığın yaygın oluşu

B) Mera hayvancılığının yapılışı

C) İklim koşullarına bağlı oluşu

D) Yerli hayvan ırklarının kötü oluşu

E) Besi ve ahır hayvancılığının yapılışı


5. Aşağıdakilerden hangisi ülkemizde hayvancılıkta elde edilen verimi arttırmak için yapılması gere-ken çalışmalardan biri değildir?

A) Mera hayvancılığının yaygınlaştırılması

B) Devlet desteğinin sağlanması

C) Yem sanayisinin geliştirilmesi

D) Hayvan soylarının ıslah edilmesi

E) Erken kesimin önlenmesi


3. Türkiye’deki hayvan sayısı Avrupa’daki birçok ülke-den fazla olmasına rağmen hayvansal üretim azdır.

Bu durumun sebepleri arasında aşağıdakilerden hangisi gösterilemez?

A) Mera – otlak hayvancılığının yaygın olması

B) Hayvansal ürün tüketiminin az olması

C) Erken kesim

D) Yem sanayinin yeterince gelişmemesi

E) Soyların ıslah edilmemesi

5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası 568. Sayfa / 7. Soru


COĞRAFYA

20135. Türkiye hayvan sayısı bakımından Avrupa’nın önde

gelen ülkelerindeyken et süt veriminde gerilerdedir.

Aşağıdakilerden hangisi et - süt veriminin artması için yapılması gerekenlerden değildir?

A) Hayvan soylarının ıslah edilmesi

B) Besi ve ahır hayvancılığının yapılması

C) Çiftçilere eğitim verilmesi

D) Çiftçilere uygun koşullarda kredi sağlanması

E) Hayvancılıkla uğraşan kişi sayısının arttırılması


41. Türkiye’de hayvan sayısı yeterli olmasına rağmen hayvanlardan elde edilen et ve süt verimi düşüktür.

Bu durum üzerinde;

I. tüketimin fazla olması,

II. mera hayvancılığının yaygın olması,

III. hayvancılığın belirli bölgelerde yoğunlasması,

IV. hayvansal üretimlerin bölge içinde tüketilmesi

verilerinden hangisi etkilidir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III


Kurumsal Türkiye Geneli Deneme Sınavı - 341. Soru

45. Termik enerji, bir doğal kaynağın yakılmasıyla oluşan ısıdan enerji elde edilmesidir.

Buna göre aşağıdaki enerji santrallerinden hangi-sinde termik enerji üretimi yapılmaz?

A) Çatalağzı

B) Soma

C) Afşin - Elbistan

D) Alaçatı

E) Hamitabat

Türkiye Geneli Deneme Sınavı - 9 / 45. Soru

40. Türkiye’nin iklim koşulları göz önüne alındığında;

I. taş kömürü,

II. doğal gaz,

III. jeotermal enerji,

IV. su gücü,

V. rüzgar enerjisi

gibi enerji kaynaklarından hangileri iklim özellikle-rine göre artıp azalabilmektedir?

A) I ve II B) II ve III C) II ve IV

D) III ve V E) IV ve V

Türkiye Geneli Deneme Sınavı - 4 / 40. Soru

39. Türkiye’de hayvancılığın istenilen düzeye çıkarılması ve hayvansal ürün talebinin karşılanması için çeşitli önlemler alınmaktadır.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi, Türkiye’de hayvancılığın gelişmesi için alınacak önlemlerden biri değildir?

A) Mera ve yayla hayvancılığından besi ve ahır hayvancılığına geçmek

B) Hayvanlara kaba yemlerin dışında proteince zengin yemler vermek

C) Mera ve yaylalarda erken ve aşırı otlatma yapmamak

D) Et ve süt üretiminin yüksek olması için nöbetle-şe ve dönüşümlü otlatmadan sürekli otlatmaya geçmek

E) Hayvan ırklarını ıslah etmek, besicileri eğit-mek ve mali yönden desteklemek

40. Aşağıdaki enerji santrallerinden hangilerinin yıllık üretim miktarları üzerinde iklim koşullarının etkili olduğu söylenebilir?

A) Tunçbilek – Seyitömer

B) Afşin – Elbistan

C) Karakaya – Demirköprü

D) Sarayköy – Alaçatı

E) Çatalağzı – Soma


COĞRAFYA

20139.

I. Ovaakça - Linyit

II. Ambarlı - Doğal gaz

III. Afşin - Hidrolik

IV. Çatalağzı - Taş kömürü

Yukarıda verilen santral ve enerji kaynağı eşleştir-melerinden hangisi yanlıştır?




17. Sanayi tesisleri ile hammadde temini arasında sıkı bir ilişki vardır.

Aşağıdakilerden hangisi bu duruma örnekoluşturmaz?

A) İzmir Sigara Fabrikası

B) Aliağa Petrol Rafinerisi

C) Denizli Dokuma Sanayi

D) Afyon Mermer Fabrikası

E) Uşak Battaniye Fabrikası


3. Ham maddeye yakınlık bir sanayi tesisinin kurulu-munda önemli olan şartlardan biridir.

Aşağıdaki yerlerden hangisindeki sanayi kurulu-munda bu durum etkili olmamıştır?

A) Tokat’ta sigara fabrikası

B) İzmir’deki petrol rafinerisi

C) Ankara’daki şeker fabrikası

D) Elazığ’daki ferro-krom işletmesi

E) Tekirdağ’daki içki endüstrisi


17. Bir yerde endüstrinin gelişmesi hammadde, işgücü, enerji, ulaşım gibi etmenlere bağlıdır.

Buna göre aşağıda verilen il ve endüstri kolu eşleştirmelerinden hangisi diğerlerinden farklı bir etmene bağlı olarak gelişmiştir?

A) Denizli - dokuma endüstrisi

B) Çanakkale - konserve endüstrisi

C) Balıkesir - yağ endüstrisi

D) İzmit - otomotiv endüstrisi

E) Artvin - bakır işleme endüstrisi

5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru Bankası Sayfa 584 - Soru 17

41.

I. Hamitabat (Kırklareli) – Doğal gaz

II. İzmir (İzmir) – Doğal gaz

III. Ovaakça (Bursa) – Linyit

IV. Bandırma (Balıkesir) – Linyit

Yukarıdaki termik santrallerden hangilerinin, enerji üretimi için kullandıkları yakıt türü yanlış verilmiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) II ve III E) III ve IV

42. Aşağıdakilerden hangisinin kuruluşunda ham maddeye yakınlık göz önüne alınmamıştır?

A) Yatağan’da termik santral

B) Bursa’da otomotiv endüstrisi

C) Giresun’da kağıt endüstrisi

D) Keçiborlu’da kükürt işletmesi

E) Afyonkarahisar’da mermer işletmeciliği


COĞRAFYA

201343. Türkiye’deki otomotiv fabrikalarının kurulu olduğu

alanlar düşünüldüğünde, aşağıda verilenlerden hangisi kurulum yerlerinin belirlenmesinde esas alınmıştır?

A) Ham madde kaynaklarına yakınlık

B) Enerji kaynaklarına yakınlık

C) Pazarlara yakınlık

D) Turizm alanlarına yakınlık

E) Petrol çıkarım alanlarına yakınlık


27. Ülkemizde aşağıda verilen tesislerden hangisinin kurulmasında hammaddeye yakınlık dikkate alın-mamıştır?

A) Zeytinyağı fabrikası

B) Şeker fabrikası

C) Petrol rafinerisi

D) Konserve fabrikası

E) Ferro-krom tesisleri

Lisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı KitapSayfa 414 - 27. Soru

7. Trabzon’un bir liman kenti olarak, Giresun ve Rize’ye oranla daha çok gelişmiş olması aşağıda-kilerden hangisine bağlanabilir?

A) Nüfusunun fazla olmasına

B) Tarımsal üretimin çok fazla olmasına

C) Kıyılarının elverişli olmasına

D) Balıkçılığın çok gelişmiş olmasına

E) İç bölgelere ulaşımın geçitlerle sağlanmasına


11. Türkiye dünyada birçok ülkede olduğu gibi dış ticaret açığını kapatmak için yeni gelir kaynakları yaratmaktadır.

Dış ticaret açığı veren ülkelerde olduğu gibi ülke mizde de bu açığın kapatılması için en önemli girişim aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ham madde ihracatını arttırmak

B) Tarımsal üretimi arttırmak

C) Fabrika kurulumunu azaltarak ithalatı arttırmak

D) Turizm yatırımlarını ve gelirlerini arttırmak

E) Halkın imalat malları tüketimini azaltmak


42. Aşağıdakilerden hangisinin kuruluşunda ham maddeye yakınlık göz önüne alınmamıştır?

A) Yatağan’da termik santral

B) Bursa’da otomotiv endüstrisi

C) Giresun’da kağıt endüstrisi

D) Keçiborlu’da kükürt işletmesi

E) Afyonkarahisar’da mermer işletmeciliği

43. Karadeniz’in kıyı kesiminde yer alan Trabzon ve Samsun’un etki alanlarının geniş olmasında;

I. iklim özellikleri,

II. nüfus özellikleri,

III. fonksiyonel özellikler,

IV. yüz ölçümü

gibi etmenlerden hangileri daha fazla etkilidir?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III


44. Dış ticaret açığı, dış satımın dış alıma göre daha az olması durumunda gerçekleşir.

Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye’de dış ticaret açığının azaltılmasına yönelik önlemler arasında yer almaz?

A) AR-GE calışmalarının artırılması

B) Sanayi üretim payının ve niteliğinin artırılması

C) Dış pazarların ihtiyacına yönelik ürünlerin üretil-mesi

D) Uluslararası ticaret anlaşmalarının artırılması

E) Milli gelirin yükseltilmesi


COĞRAFYA

201345. Türkiye’nin dış ticaret verileri incelendiğinde, ihraca-

tın ithalatı karşılama oranının düşük olduğu görülür.

Aşağıdakilerden hangisi, bu durumu ortaya çıka-ran nedenler arasında gösterilemez?

A) Nüfus artış hızının yüksek olması

B) Tüketim malı yerine ham madde ithalatının artması

C) Enerji ithalatının fazla olması

D) Sanayide üretim maliyetlerinin yüksek olması

E) Sanayi yatırımlarının yetersiz olması


8. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin ihracatını artırması için yapılabilecek çalışmalardan biri olamaz?

A) İhracat için teşvik tedbirlerinin uygulanması

B) Madenlerin yeraltından çıkarıldığı gibi değil, işlenerek satılması

C) Ürünlerimizin reklam yoluyla dünya pazarlarında tanıtılması

D) Üretim kalitesinin artırılması

E) Dış alımda vergilerin azaltılması


7. Türkiye’nin dış ticaretinde, ihracat gelirlerinin ithalat giderlerinden az olması dış ticaret açığı yaşanmasına neden olmaktadır.Türkiye’de dış ticaret açığının kapatılması için aşağıdakilerden hangisinin yapılması beklenmez?

A) Endüstri ürünlerinin dış alımını artırmak

B) Dış satımda yeni pazarlar bulmak

C) İhraç ürünlerinin kalitelerini standartlaştırmak

D) İthalat giderlerini azaltmak

E) Dış pazara kaliteli ürün sunmak


11. Aşağıdakilerden hangisi, hem doğal hem de tarihî bir değer olarak Türkiye turizmine katkı sağlayan oluşumlardan biri değildir?

A) Pamukkale (Denizli)

B) Peri bacaları (Nevşehir)

C) Yedigöller (Zonguldak)

D) Karain Mağarası (Antalya)

E) Nemrut Dağı (Adıyaman)

Yıl Sonu Genel Tekrar TestiTest 3 - Soru 11

44. Dış ticaret açığı, dış satımın dış alıma göre daha az olması durumunda gerçekleşir.

Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye’de dış ticaret açığının azaltılmasına yönelik önlemler arasında yer almaz?

A) AR-GE calışmalarının artırılması

B) Sanayi üretim payının ve niteliğinin artırılması

C) Dış pazarların ihtiyacına yönelik ürünlerin üretil-mesi

D) Uluslararası ticaret anlaşmalarının artırılması

E) Milli gelirin yükseltilmesi

45. Türkiye’nin, UNESCO Dünya Miras Listesi’nde kayıtlı olan bazı kültürel ve doğal varlıkları aşağıda verilmiştir.

I. Xantos – Letoon

II. Pamukkale – Hierapolis

III. Nemrut Dağı

IV. Göreme Milli Parkı ve Kapadokya Kayalık Sitleri

Buna göre, ülkemizi sembolize eden bu turizm varlıklarından hangileri, doğal ve kültürel özel-likleri birlikte barındıran karma tipteki miras alanlarındandır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III


COĞRAFİ KONUM VE TÜRKİYE’NİN COĞRAFİ KONUMU

➢ MATEMATİK KONUM

➢ ÖZEL KONUM

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

Çıkmış Soru Ağacı

1

1

-

1

1

1

2

-

1

1

“Ormansız yurt vatan değildir.”

MUSTAFA KEMAL ATATÜRK

OKUMA PARÇASI

KUTUP IŞIKLARI

Auroralar (kuzey/güney kutup ışıkları), özellikle kutup bölgelerinde gökyüzünde

görülen, dünyanın mânyetik alanı ile güneşten gelen yüklü parçacıkların etkileşimi

sonuncu ortaya çıkan doğal ışımalardır. Bu ışımalar, genellikle geceleri gözlemle-

nir, ağırlıklı olarak İyonosfer’de meydana gelir. Kutup aurorası veya kutup ışıkları

olarak da anılır. Bu olgu yaygın olarak 60 ve 72 derece kuzey ve güney enlemleri

arasında görünür, bu da arktik ve antarktik kutup dairelerinin içine düşer. Kuzey

enlemlerde bu etki aurora borealis (veya kuzey ışıkları) olarak adlandırılır. Aurora

kelimesi Roma Şafak Tanrıçası’nın isminden gelir. Boreas da Yunancada kuzey

rüzgarına Pierre Gassendi tarafından 1621 de verilen isimdir. Aurora borealis’in gö-

rünme olasılığı, kuzey manyetik kutbuna yaklaştıkça artar. Manyetik kutbun yakın-

larında oluşan auroralar tam 90 derece, uzaktan kuzey ufkunu yeşilimsi bir parlak-

lıkla, bazen de güneş alışılmamış bir yönden doğuyormuş gibi soluk bir kırmızıyla

aydınlatırlar. Aurora borealis sıklıkla gündönümlerinde oluşur. Cree halkı bu ilginç

olaya Ruhların Dansı adını vermiştir. Avrupa’da orta çağlarda auroraların Tanrıdan

işaretler olduğuna inanılırmış. (Wilfried Schröder, Das Phänomen des Polarlichts,

Darmstadt 1984).

Güney’deki oluşum, aurora australis (güney kutup ışıkları), benzer özelliklere sa-

hiptir. Ancak Antartika’da, Güney Amerika’da ve Avustralya’da daha yüksek enlem-

lerden görülebilir. Australis anlamı “güneyin” olan Latince bir kelimedir.

Auroralar bütün dünyadan ve diğer gezegenlerde de gözlemlenebilir. Daha uzun

süreli karanlık ve manyetik alan dolayısıyla, kutuplara yaklaştıkça daha çok görü-

nür olurlar.

1. BÖLÜM COĞRAFİ KONUM VE

TÜRKİYE’NİN COĞRAFİ KONUMU

ÖNERİ

Coğrafi konum ünitesinin KPSS’de soru sayısı az olmasına karşın, mate-

matik ve özel konumun sonuçlarının iyi kavranması diğer konu başlıkları-

nın daha kolay anlaşılmasını sağlayacaktır.

• Türkiye’nin enleminin sonuçları

• Türkiye’nin boylamının sonuçları

• Özel tarihler ve Türkiye’deki etkileri

iyi kavranmalıdır.

Bir bölgenin Dünya üzerindeki yerine coğrafi konum denir. İki şekilde ifade edilir:

COĞRAFİ KONUM

Özel KonumMatematik Konum

4PEGEM AKADEMİ

n MATEMATİK KONUM

Dünya üzerindeki herhangi bir yerin başlangıç paraleli olan “Ekvatora” ve başlan-

gıç meridyeni olan “Greenwich’e” uzaklığının derece cinsinden ifadesine “Mate-

matik Konum” denir.

Paraleller

Ekvatora ve birbirine 1o aralıklarla çizilen hayali çemberlere paralel denir.

Paralellerin başlıca özellikleri şunlardır:

90 °

90 °

60 °

60 °

30 °

30 °

0°

n Başlangıç paraleli ve en uzun paralel dairesi Ekvator’ dur.

n Ekvator’dan kutuplara doğru boyları kısalır. Kutuplarda nokta halini alır.

n Ekvator, Dünya’nın tam ortasından geçen ve Dünya’yı iki eşit yarım küreye ayı-

ran en büyük paraleldir.

n Ekvator’un kuzeyinde yer alanlara Kuzey Yarım küre, güneyindeki alanlara Gü-

ney Yarım küre denir.

90 °

90 °

0°

0°

30°

30°

60°

60°

Kuzey

Güney

n 90 tane Kuzey Yarım küre' de, 90 tane Güney Yarım küre' de olmak üzere top-

lam 180 tane paralel bulunur. Paraleller Birer derece aralıklarla çizilmişlerdir.

n Aynı boylam üzerinde iki paralel arası kuş uçuşu uzaklık dünyanın her yerinde

111 km’dir.

• Türkiye’den geçen en uzun paralel dairesi 36o K (Hatay’dan geçer.)dir.

• Türkiye’den geçen en kısa paralel dairesi 42o K (Sinop’tan geçer.) dir.

• Türkiye’ nin en kuzeyi ile en güneyi arasında 666 km’lik kuş uçuşu uzaklık bulunmak-tadır.

42° − 36° = 6°×111 = 666 km

Paralel ile enlem birbirine ben-zeyen ifadelerdir. Enlem bir noktanın Ekvator’a uzaklığının açı cinsinden ifadesidir. Enlem, bir yerdeki sıcaklığı, bitki örtü-sünü, nüfus ve yerleşmeyi etkiler.

5 PEGEM AKADEMİ

Enlem: Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın ekvatora olan uzaklığının açı cin-

sinden ifadesidir.

Enlem

0°

Meridyenler

Bir kutup noktasından diğer kutup noktasına 1o aralıklarla çizilen hayali yarım dai-

relere meridyen denir.

Merdiyenlerin başlıca özellikleri şunlardır:

30°15° 45°0° 60°

n Başlangıç meridyeni olarak İngiltere’nin Greenwich kasabasından geçen merid-yen kabul edilmiştir.

n Meridyenlerin boyları birbirine eşittir.

n Yarım dairedir.

n Aralarındaki kuşuçuşu uzaklık yalnızca Ekvator’da 111 km dir. Bu mesafe kutup-lara doğru gidildikçe daralır.

0°111 km

Ülkemizde aynı meridyen yayı üzerinde yer alan kentlerin başlangıç meridyenine olan kuş uçuşu uzaklıkları eşit değildir. Başlangıç meridyeni ile yerel saat farkları eşittir.

6PEGEM AKADEMİ

Not

n Ardışık iki meridyen arası Dünya’nın her yerinde 4 dakikadır.

0o

4 Dakika

Ekvator 4 Dakika

4 Dakika 4 Dakika

4 Dakika4 Dakika

n Başlangıç Meridyeni’nin doğusunda kalan alanlar Doğu Yarım küre (180° merid-

yene kadar), batısında kalan alanlara Batı Yarım küre denir.

n Meridyenler 180 tane doğuda, 180 tane batıda olmak üzere toplam 360 tanedir.

0° 0° 30°30° 60°60°

• Meridyenler birer derece aralıklarla çizilmişlerdir.

Boylam: Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın başlangıç meridyenine olan

uzaklığının açı cinsinden ifadesidir.

Boylam

0°

Türkiye’nin herhangi iki ilinden geçen meridyen uzunlukları bir-birine eşittir.

Meridyen ile boylam birbirine benzeyen ifadelerdir. Boylam bir noktanın başlangıç merid-yenine uzaklığının açı cinsinden ifadesidir.

7 PEGEM AKADEMİ

Yerel saat: Dünya üzerindeki herhangi bir yerin güneşin ufuk düzlemindeki konu-

muna göre belirlenen saatidir.

Yerel Saat Hesaplamaları

n Verilen iki merkez arasındaki boylam farkı bulunur. (Aynı yarım kürede yer alı-

yorsa D−D, B−B çıkarılır. Farklı yarım kürede yer alıyorsa D+B, B+D toplanır.) B - A = x Boylam farkı

n Verilen iki merkez arasında bulunan boylam farkı

iki meridyen arasındaki sabit zaman aralığı olan

4 dakika ile çarpılır ve iki merkez arasındaki yerel

saat farkı bulunur.

x .4 = Yerel saat farkı

n Dünya batıdan-doğuya doğru döndüğü için doğuda güneş erken doğar erken

batar dolayısıyla doğunun yerel saati daima ileridir.

n Yerel saati istenen merkez daha doğuda ise, verilen saate bulunan yerel saat

farkı eklenir.

B’nin yerel saati = A’nın yerel saati + (x .4)

n Yerel saati istenen merkez daha batıda ise, verilen saatten bulunan yerel saat

farkı çıkarılır.

A’nın yerel saati = B’nin yerel saati - (x .4)

30o Doğu Boylamında yer alan İzmit’te yerel saat 11:30 iken aynı anda 36o

Doğu Boylamında bulunan Şanlıurfa’da yerel saat kaçtır ?

İzmit11.30 ?

36o D30o D

Şanlıurfa

36° − 30° − 6°= (Boylam farkı)

6°× 4′ = 24′ = (Yerel saat farkı)

11.30 + 24′ = 11.54 (Şanlıurfa’nın yerel saati)

45o Doğu boylamında yer alan Iğdır’da yerel saat 15.50 iken, 33o Doğu

boylamında yer alan Ankara’da yerel saat kaçtır?

45° − 33° = 12° = (Boylam farkı)

12°× 4′ = 48′ = (Yerel saat farkı)

15.50′ − 48 = 15.02 (Ankara’nın yerel saati)Ankara

? 15.50

45o D33o D

Iğdır

Aynı boylam üzerindeki nokta-larda yerel saatler yıl boyunca aynıdır.

Dünya üzerindeki bir nokta (Boylam) güneşin tam karşısı-na geldiği anda o noktada yerel saat 12:00’dir, öğle vaktidir, gü-neş ışınları gün içerisinde en bü-yük açıyla düşer ve gölge boyu gün içerisindeki en kısa halini alır.

8PEGEM AKADEMİ

Güneş Hesaplamaları

n Dünya batıdan doğuya doğru hareket ettiği için, doğuda güneş erken doğar er-

ken batar, batıda geç doğar geç batar.

n 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde aynı boylam üzerinde bulunan tüm merkezlerde

güneş aynı anda doğar ve aynı anda batar.

9:00

15:00

18:003

33

3

B D

12:00

6:00

6 6

n Aşağıda ekinoks tarihlerinde Türkiye' de bulunan dört farklı merkezin ufuk düz-

leminde güneşin konumunu inceleyelim.

Sinop

Ýzmir Van

Ulusal (Ortak) Saat: Ulaşım, ticaret, haberleşme ve sosyal hizmetlerin daha dü-

zenli yapılabilmesi için ülke içerisinde ortak saat belirlenir ve tüm merkezlerin saat-

leri bu zamana göre ayarlanır.

Türkiye’nin Doğu -Batı genişliği fazla olmadığı için bir tek ortak saat kullanılır.

Not

-o o

30° D

Kış mevsiminde Yaz mevsiminde

Iğdır

(İleri saat dilimi)

İzmit

(Geri saat dilimi)

45° D

Sabah → Öğlen

• Güneş’in ufuk düzlemindeki yükseltisi artar.

• Sıcaklıklar artar..

• Gölge boyları kısalır.

• Gölgeler batıya düşer.

Öğlen → Akşam

• Güneş’in ufuk düzlemindeki yükseltisi azalır.

• Sıcaklıklar azalır.

• Gölge boyları uzar.

• Gölgeler doğuya düşer.

9 PEGEM AKADEMİ

ÖZEL TARİHLERDE TÜRKİYE

n Güneş ışınları Yengeç dönencesi-ne öğlen vakti dik (90°) düşer.

n Kuzey yarım kürede yaz mevsimi yaşanır.

n Aydınlanma çemberi kutup daire-lerine teğet geçer.

n Kuzey yarım kürede en uzun gün-düz, en kısa gece süresi yaşanır.

Türkiye için:

n Güneş ışınlarını yıl içerisinde ala-bileceği en büyük açıyla alır (Ha-tay 77°- Sinop 71°).

n Yaz mevsimi yaşanır.

n Yıl içerisinde gölge boyunun en kısa olduğu tarihtir.

n Bu tarihten itibaren gölge boyları uzamaya başlar (21 Aralık’a ka-dar).

n En uzun gündüz, en kısa gece sü-resi yaşanır.

n Bu tarihten itibaren gündüzler kı-salmaya, geceler uzamaya başlar (21 Aralık’a kadar).

n Türkiye’nin güneyinden, kuzeyine doğru gidildikçe gündüz süreleri-nin daha da uzun olduğu görülür (En uzun gündüz, en kısa gece Sinop’ta yaşanır.)

n Güneş ışınları Oğlak Dönen-cesi’ne öğlen vakti dik (90°) dü-şer.

n Kuzey yarım kürede kış mevsimi yaşanır.

n Aydınlanma çemberi kutup daire-lerine teğet geçer.

n Kuzey yarım kürede en uzun gece, en kısa gündüz süresi ya-şanır.

Türkiye için:

n Güneş ışınlarını yıl içerisinde ala-bileceği en küçük açı ile alır (Ha-tay 31°- Sinop 25°).

n Kış mevsimi yaşanır.

n Yıl içerisinde gölge boylarının en uzun olduğu tarihtir.

n Bu tarihten itibaren gölge boyları kısalmaya başlar (21 Haziran’a kadar).

n En uzun gece, en kısa gündüz süresi yaşanır.

n Bu tarihten itibaren geceler kısal-maya, gündüzler uzamaya başlar (21 Haziran’a kadar).

n Türkiye’nin güneyinden kuzeyine doğru gidildikçe gece sürelerinin daha da uzun yaşandığı gözlenir (En uzun gece, en uzun gündüz Sinop’ta yaşanır.).

n Güneş ışınları Ekvator’a öğlen vakti dik (90°) düşer.

n Dünya’nın her yerinde gece-gün-düz eşitliği yaşanır.

n Aynı boylam üzerindeki tüm mer-kezlerde Güneş aynı anda doğar, aynı anda batar.

n Aydınlanma çemberi kutup nokta-larından geçer.

Türkiye için:

21 MART

n İlkbahar mevsimi yaşanır.

n Aynı boylam üzerindeki merkezler-de Güneş aynı anda doğar, aynı anda batar.

n Türkiye’nin bütün merkezlerinde 12 saat gece, 12 saat gündüz ya-şanır.

n Bu tarihten itibaren gündüz süre-leri gece sürelerinden daha uzun olmaya başlar (23 Eylül’e kadar).

23 EYLÜL

n Sonbahar mevsimi yaşanır.

n Aynı boylam üzerindeki merkezler-de Güneş aynı anda doğar, aynı anda batar.

n Türkiye’nin bütün merkezlerinde 12 saat gece, 12 saat gündüz ya-şanır.

n Bu tarihten itibaren geceler gün-düzlerden daha uzun olmaya baş-lar (21 Mart’a kadar).

21 Haziran(Yaz Gün Dönümü)

21 Aralık(Kış Gün Dönümü)

21 Mart - 23 Eylül

(Ekinoks)

10PEGEM AKADEMİ

Coğrafi anlamda bir ülke ve bölge için dört özel tarih vardır. Şimdi bu özel tarihlerde

Türkiye’de yaşanan özellikleri haritada verilen şehirlere bakarak inceleyelim.

Aşağıdaki haritada verilen şehirlerin enlem ve boylam değerlerine bakarak şu

özellikleri söyleyebiliriz:

n 21 Haziran’da en uzun gündüz Sinop’ta yaşanır. Çünkü Türkiye’nin en kuzeyin-

dedir.

n 21 Aralık’ta en uzun gündüz Hatay’da yaşanır. Çünkü Türkiye’nin en güneyinde-

dir.

n Bütün tarihlerde yerel saatin en ileri olduğu yer Iğdır’dır. Çünkü Türkiye’nin en

doğusundadır.

n Antalya ve Hatay'da yıl boyu gündüz süresi birbirine yakındır. Çünkü yaklaşık

aynı enlemdedirler.

n Samsun’da gündüz süresi 21 Haziran’da Ankara, Bingöl ve Mersin’den daha

uzundur. Çünkü Samsun daha kuzeydedir.

Not

n Bingöl ve Rize'de sadece 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde güneş aynı anda doğar.

Not

Süre (saat)

Gündüz Süresi

21 Mart 21 Haziran 23 Eylül 21 Aralık 21 Mart

24

21

18

15

12

9

6

3

0

En uzun gündüz

En kısa gündüz

Türkiye’de Gündüz Süresi DeğişimGrafiği

Süre (saat)

Gece

21 Mart 21 Haziran 23 Eylül 21 Aralık 21 Mart

24

21

18

15

12

9

6

3

0

En kısa gece

En uzun gece

Türkiye’de Gece Süresi DeğişimGrafiği

21 Mart tarihinde 12 saat olan gündüz süresi, 21 Haziran’a ka-dar sürekli uzar.

23 Eylül tarihinde 12 saat olan gece süresi 21 Aralık’a kadar sürekli uzar.

11 PEGEM AKADEMİ

Aşağıdaki haritada İzmit, Antalya ve Sinop’un coğrafi koordinatları verilmiştir.

Yalnızca haritadaki bilgilerden yararlanarak aşağıdaki yargılardan han-

gisine ulaşılamaz?

A) 21 Aralıkta Antalya’da gündüz süresi Sinop’tan uzundur.

B) 21 Haziranda Sinop’ta İzmit’ten daha uzun gündüz yaşanır.

C) En uzun gündüzle en kısa gündüz arasındaki farkın en fazla olduğu yer Antalya’ dır.

D) Verilen kentlerin hepsinde 21 martta güneş doğduktan 12 saat sonra ba tar.

E) İzmit’in yerel saati Sinop’unkinden geridir.

Türkiye’de 21 aralıkta güneye, 21 haziranda kuzeye doğru gündüz süresi uzadığı için A ve B şıklarında verilenler doğrudur. 21 martta gece – gündüz süresi her yerde eşit olduğu için D şıkkı da doğrudur. İzmit, Sinop’un batısında olduğu için yerel saati geridir. E şıkkı da doğrudur. En uzun gündüz ile en kısa gündüz arasındaki fark Ekvator’dan kutuplara doğru arttığı için Türkiye’nin kuzeyine doğru bu farkın artması gerekir. Bu fark Antalya’da fazla değil, daha azdır.

Cevap C

Türkiye’nin Matematik Konumu ve SonuçlarıAşağıdaki şekilde görüldüğü gibi Türkiye 36o - 42o Kuzey Enlemleri ile 26o - 45o

Doğu Boylamları arasındadır.

Orta Kuşak

Baş

lang

ıç M

erid

yeni

Türkiye’nin Matematik konumunu yukarıdaki şekle göre dört başlık altında incele-

yebiliriz:

Enlem:

• 36° Kuzey (Hatay)

• 42° Kuzey (Sinop)

Boylam:

• 26° Doğu (Çanakkale- Gök-çeada)

• 45° Doğu (Iğdır)

12PEGEM AKADEMİ

1. Türkiye Kuzey Yarım Küre’de ve yengeç dönencesinin kuzeyinde yer alır.

Buna bağlı olarak:

Güney Yarımküre

Kuzey Yarımküre

Y.D

E

O.D

0o

Türkiye için:

n Kuzeyden esen rüzgârlar soğuk, güneyden esen rüzgârlar sıcak karakterlidir.

K arayel A

I

S amyeli A

A

KB Karayel

K

Samyeli

GB

G

n Güneş ışınları hiçbir zaman dik gelmez ve gölge boyu sıfır olmaz.

n Dağların güneye bakan yamaçları güneş ışınlarını direkt olarak alır ve daha

sıcaktır. (Bakı yönü daima güney)

n Haziran, Temmuz, Ağustos en sıcak aylardır.

n 21 Haziran’da en uzun gündüz yaşanır, güneş ışınları en büyük açıyla gelir ve

gölge boyu en kısa konumdadır. 21 Aralık’ta bu özelliklerin tersi yaşanır.

n Güneş ışınları öğlen vakti yıl boyu güneyden gelir, bu durumun sonucunda göl-

ge yönü daima kuzeye düşer.

n 21 Haziran’da kuzeye doğru gidildikçe gündüz süresi artar. 21 Aralık’ta kuzeye

doğru gidildikçe gece süresi artar, gündüz süresi azalır.

Bakı kavramına bağlı olarak ülkemizde güneye bakan ya-maçlarda tarım ürünleri erken olgunlaşır, kırsal yerleşmeler daha fazladır (Karadeniz Böl-gesi hariç), kalıcı kar başlangıç sınırı daha yüksektedir.

13 PEGEM AKADEMİ

2. Türkiye Orta Kuşakta yer alır.

Buna bağlı olarak:

90

90

n Yıl içinde dört mevsim belirgin olarak yaşanır.

n Cephe yağışları görülür.

n Batı rüzgârları etkilidir.

n Türkiye 30o - 40o enlemleri arasında Akdeniz iklimi kuşağı içerisinde yer alır,

buna bağlı olarak maki bitki örtüsü ve terra rossa toprak tipi görülür.

3. Türkiye’de ENLEME bağlı olarak güneyden kuzeye doğru gidildikçe:

26° D

Kuzey

Güney

42° K

45° D

36° K

n Güneş ışınlarının yere düşme açısı azalır.

• Sıcaklık ortalamaları azalır.

• Buharlaşma azalır.

• Denizlerin tuzluluk oranı azalır.

• Kalıcı kar sınırı (Toktağan kar) deniz seviyesine yaklaşır.

• Orman üst sınırı deniz seviyesine yaklaşır.

• Tarım üst sınırı deniz seviyesine yaklaşır.

• Yerleşme üst sınırı deniz seviyesine yaklaşır.

Aynı enlem üzerindeki tüm merkezlerde:

• Güneş ışınlarının yıl içerisin-deki geliş açısı,

• Gölge boylarının yıl içerisin-deki uzunluğu,

• Çizgisel hızları,

• Grup ve tan vakitleri (alaca-karanlık süresi),

• Gece-gündüz süreleri,

• Gece-gündüz süresi farkları,

• Ekvator’a olan kuş uçuşu uzaklıkları,

• Yer çekimi ivmeleri AYNI-DIR.

14PEGEM AKADEMİ

60° 90°30°

4000 m3000 m

2000 m1000 m

0 m

0°

• Gölge boyu uzar.

n Çizgisel hız azalır.

• Grup ve tan vakitleri uzar.

n Meridyenler arasındaki mesafe azalır.

n Gece-gündüz süreleri arasındaki zaman farkı artar.

4. Türkiye’ de BOYLAMA bağlı olarak:

n Türkiye başlangıç meridyeninin doğusunda yer alır ve başlangıç meridyenine göre yerel saati ileridir.

n En doğusu ile (45° D) en batısı (26° D) arasında 76 dakika (1 saat 16 dakika) yerel saat farkı bulunur.

n 2. ve 3. saat dilimleri içerisinde toprağı vardır.

n Doğusu ile batısı arasında zaman farkı fazla olmadığı için ülkemizde tek bir or-tak saat (ulusal saat) kullanılır. Ancak gün ışığından daha fazla faydalanmak için (elektrik enerjisinden tasarruf etmek için) ileri ve geri saat uygulaması yapılır.

n Yaz mevsiminde 45° D (Iğdır) boylamının yerel saati ulusal saat olarak kullanılır (İleri saat uygulaması).

n Kış mevsiminde 30° D (İzmit) boylamının yerel saati ulusal saat olarak kullanılır

(Geri saat uygulaması).

n Özel Konum

Bir yerin önemli bölgelere ve yollara göre durumuna, denize kıyısının olup olmama-

sı yer şekilleri ve yükselti gibi özelliklerine özel konum denir.

Yukarıda gösterildiği gibi İstanbul iki kıtanın bağlantı noktasındadır. Ayrıca

Karadeniz’i Ege ve Akdeniz’e bağlayan boğaz üzerindedir. Bu nedenle ta-

rihin eski dönemlerinden bu yana birçok medeniyetler görmüştür. Ayrıca

İstanbul’da ticaret, ulaşım, sanayi, turizm gibi çeşitli ekonomik faaliyetler de

buna bağlı olarak gelişmiştir. Deniz kıyısında olduğu için nem oranı fazladır.

Alacakaranlık = Grup-Tan Vakti, Gün Doğumu-Gün Batımı, Güneşin Doğuş ve Batış Hızı

15 PEGEM AKADEMİ

Türkiye’nin Özel Konumu ve Sonuçları

1. Türkiye üç tarafı denizlerle çevrili ve yer şekilleri çeşitli bir ülkedir. Buna

bağlı olarak:

n Aynı anda farklı iklim özellikleri görülür. Yani Doğu Anadolu (Erzurum) soğuk bir

gün yaşarken aynı anda Akdeniz (Antalya) kıyılarında çok sıcak bir gün yaşanı-

labilir.

n Kısa mesafede iklim değişiklikleri görülür.

• Kısa mesafede farklı bitki örtüleri görülür.

• Kısa mesafede tarım ürünleri çeşidi değişir.

n Mikroklima iklim bölgeleri oluşur.

2. Yukarıdaki haritada görüldüğü gibi Türkiye, Asya ile Avrupa'yı birbirine

bağlayan bir konumda ve boğazlara sahip bir ülkedir. Ayrıca önemli petrol

ülkelerine ve havzalarına (Ortadoğu ve Hazar) yakındır. Buna bağlı olarak;

n Türkiye’deTransit taşımacılık gelişmiş ve Türkiye’nin stratejik önemi artmıştır.

n Türkiye’nin Ortadoğu bağlantısındaki en önemli sınır kapısı Habur (Irak ile),

Avrupa bağlantısındaki en önemli sınır kapısı Kapıkule (Bulgaristan) ile dir.

n Enerji nakil hatları (boru hatları) Türkiye’den geçmektedir.

Bakü - Tifl is - Ceyhan boru hattı Azerbaycan’dan başlar, Türkiye’de son bulur.

Matematik Konum (Enlem)

• Akdeniz ikliminin görülmesi

• Güneyden kuzeye doğru sı-caklık ortalamasının azalması

• Dört mevsimin belirgin olarak yaşanması

Özel Konum (Yükselti, dağ uzanışları, engebe, karasallık, denizellik)

• Karadeniz ikliminin ve kara-sal iklimin görülmesi (İklim çeşidinin fazla olması)

• Güneyden kuzeye doğru sıcaklığın düzenli olarak azalmaması, batıdan doğuya doğru sıcaklığın azalması

• Aynı anda dört mevsim özel-liklerinin yaşanması (Mevsim içi farklılıklar görülmesi)

16PEGEM AKADEMİ

3. Türkiye 3. ve 4. jeolojik devirde oluşan genç, ortalama yükseltisi fazla olan

bir ülkedir. Buna bağlı olarak:

n Maden çeşidi ve rezervi fazladır.

n Aktif fay hatlarına sahiptir.

n Jeotermal enerji potansiyeli yüksektir.

n Yer şekillerinin oluşumunda volkanik faaliyetler etkili olmuştur.

n Ortalama yükseltisi fazla olduğu için gerçek alan ile izdüşüm alan arasındaki

fark fazladır.

n Akarsuların akış hızları fazla, debileri yüksektir.

4. Türkiye'de dağlar genelde doğu-batı istikametinde uzanmaktadır. Buna

bağlı olarak:

n Kuzey ve güney kıyılarımızda denizel etki iç kesimlere sokulamaz.

n Kuzey-güney yönünde ulaşım zordur ve yol yapım maliyeti fazladır.

n Karayolları ve demiryolları doğu-batı istikametinde gelişmiştir.

n En uzun kara sınırımız Suriye ile,

n En kısa kara sınırımız Nahcivan iledir.

n Gerçek kıyı uzunluğu en fazla olan bölge Ege'dir.

n Kuş uçuşu kıyı uzunluğu en fazla olan bölge Karadeniz ‘dir.

Jeopolitikte Etkili Olan Unsurlar

Unsurlar

Su

Unsurlar

17 PEGEM AKADEMİ

özet

Türkiye’de

ü Güneş ışınları hiçbir zaman dik açıyla gelmez.

ü Gölge boyları asla sıfır olmaz.

ü Gölge yönleri daima kuzeyi gösterir.

ü Bakı yönü daima güneydir.

ü Kuzeyden esen rüzgârlar soğuk, güneyden esen rüzgârlar sıcak karakterlidir.

ü Yükselti ortalamaları

ü Karasallığın şiddeti

ü Karlı ve donlu gün sayısı

ü Akarsuların hızları

ü Hidroelektirik enerji potansiyeli

ü Gerçek alan ile izdüşüm arasındaki fark

ARTAR.

Türkiye’de yer şekilleri çeşitlilik gösterdiği için

ü Aynı anda farklı mevsim özellikleri görülür.

ü Kısa mesafede farklı iklim ve bitki örtüsü çeşitliliği görülür.

ü Kısa mesafede ekonomik etkinlikler çeşitlilik gösterir.

ü Kısa mesafede nüfuslanma ve yerleşme farkları görülür.

Türkiye’de

ü Dört mevsim belirgin yaşanır.

ü Batı rüzgârları etkilidir.

ü Cephesel yağışlar görülür.

ü Buzulların oluşturduğu kıyı tiplerine rastlanmaz.

ü Sıcaklık ortalamaları

ü Kış ılıklığı

ü Nüfus miktarı

ü Sanayileşme

ü Tarımda makineleşme

ü Tarım ürünü çeşitliliği

AZALIR.Türkiye’de

ü Akdeniz iklimi görülür.

ü Maki bitki örtüsü görülür.

ü Terra rossa topraklar görülür.

Türkiye’nin

ü Yerel saati başlangıç meridyenine göre ileridir.

ü En doğusu ile en batısı arasında 19 meridyen fark olup 76 dakika zaman farkı vardır.

ü Türkiye 2. ve 3. saat dilimlerinde yer alır.ü Türkiye’de Tek ortak saat ayarı

kullanılmaktadır.

ü Sıcaklık

ü Buharlaşma

ü Meridyen aralıkları

ü Çizgisel hız

ü Kalıcı kar başlangıç sınırı, orman, yerleşme ve tarım üst sınırı

ü Deniz suyu sıcaklığı

ü Deniz suyu tuzluluğu

ü Güneşlenme süresiAZALIR.

ü Yerçekimi

ü Gece-gündüz süre farkı

ü Gölge boyları

ü Alacakaranlık süreleri

ü Işınların tutulma oranı

ARTAR.

COĞRAFİ KONUM

Özel Konum

Türkiye’nin Batısından

Doğusuna Doğru Gidildikçe

Matematik Konum

Türkiye’de En-lemin Sonuçları

Türkiye Yengeç Dönencesinin

Kuzeyinde Yer Aldığı için

Türkiye Orta Kuşakta Yer Aldığı

için

Türkiye Akdeniz İklim Kuşağında

Yer Aldığı için

Türkiye’nin Boylamının

Sonuçları

Türkiye’nin Güneyinden Kuzeyine Doğru Gidildikçe

18PEGEM AKADEMİ

ETKİNLİK

Aşağıda verilen soruların boşluklarını haritada verilen noktaların coğrafi koordinatlarını dik-kate alarak doldurunuz.

1. Çizgisel hızın en fazla ve en az olduğu yerler sırasıyla ............... ve ............... numaralı merkezdir.

2. Türkiye’de kış saati uygulamasında ............... numaralı merkezin yerel saati ortak saat olarak mer-kezlerdir.

3. Aralarındaki Yerel saat farkının en fazla olduğu ............... ve ............... numaralı merkezlerdir.

4. Alacakaranlık sürelerinin en fazla olduğu ............... numaralı merkezdir.

5. Deniz suyu tuzluluğunun en az ve sudaki oksijen miktarının en fazla olduğu ............... numaralı merkezdir.

6. Yaz mevsiminde yerel saatin 12.00 olduğu bir anda ulusal saatin de 12.00 olduğu ............... numaralı merkezdir.

7. Ekinoks tarihlerinde ............... ve ............... merkezlerde güneş aynı anda doğar, aynı anda batar.

8. 21 Aralık tarihinde ............... merkezde en uzun gündüz yaşanır.

9. 21 Haziran tarihinde ............... merkezde en uzun gece yaşanır.

10. Enleme bağlı sıcaklık farkının en fazla olduğu ............... ve ............... numaralı merkezlerdir.

11. Güneşin en erken doğup en erken battığı ............... numaralı merkezdir.

12. Gündüz uzunlukları farkının en az olduğu ............... ve ............... numaralı merkezlerdir.

13. 21 Aralık tarihinde güneşin en geç doğup en erken battığı ............... numaralı merkezdir.

14. İki meridyen arası mesafenin en geniş olduğu ............... numaralı merkezdir.

15. Doğuya doğru 500 km ilerlendiğinde en fazla boylam değişikliği ............... numaralı merkezdir.

1. (I ve VI) 2. (V) 3. (III ve VII) 4. (VI) 5. (VI) 6. (VII) 7. (II ve V) 8. (I) 9. (I) 10. (I ve VI) 11. (VII) 12. (I ve II) 13. (VI) 14. (I) 15. (VI)

19 PEGEM AKADEMİ

BULMACA Bulmaca çözümlerini sayfa 415’te bulabilirsiniz.

1 2 3

4

5 6

7 8

9

10 11

12 13

14

15

16

17

18

19

EclipseCrossword.com

Soldan Sağa

1. Türkiye’de gölge boyunun en kısa olduğu tarih.

5. 21 Haziran’da en uzun gündüz süresini yaşayan il.

8. Türkiye sınırları içerisindeki en uzun akarsu.

10. Ülkemizde özel konumuna bağlı olarak görülme-

yen kıyı tipi.

12. Türkiye’nin demir yolu bağlantısının bulunmadığı

komşusu.

15. Mikroklimaya bağlı olarak zeytin ve turunçgil ye-

tiştirilen bölüm.

17. Gerçek uzunluğu en fazla olan kıyılarımız.

19. Gerçek alan ile izdüşüm alan arasındaki farkın en

fazla olduğu bölge.

Yukarıdan Aşağıya

2. Türkiye’de ilk petrol kuyularının açıldığı il.

3. En kısa kara sınırımız.

4. Türkiye fiziki haritasında doğuya doğru kahverengi tonlarının kullanılma nedeni.

6. 3 Ocak tarihinde ulusal saat olarak ayarladığımız boylamın geçtiği il.

7. Yaz saati uygulamasında yerel saatle ulusal saat arasındaki farkın bulunmadığı il.

9. En büyük kapalı havzamız.

11. Hem matematik hem de özel konumuna bağlı ola-rak muz tarımının yapıldığı merkez.

13. Gece ve gündüz eşitliklerinin yaşandığı tarihler.

14. Türkiye’yi Avrupa’ya bağlayan en önemli sınır kapısı.

16. Bir limanın iç kesimle olan ulaşım ağı.

18. 30 Ağustos’ta güneş ışınlarının en büyük açıyla geldiği il.

ÇÖZÜMLÜ TEST

1. Aşağıdakilerden hangisinde enlemin etkili ol duğu savunulamaz?

A) İç Anadolu Bölgesi’nde kuzey sektörlü rüzgâr ların sıcaklığı düşürmesi

B) Antalya’da deniz turizmi mevsiminin Samsun’dakinden önce başlaması

C) Ege Bölgesi’nden İç Anadolu Bölgesi’ne doğ ru sıcaklığın düşmesi

D) Akdeniz Bölgesi’nden Marmara Bölgesi’ne doğru maki üst sınırının alçal-ması

E) Yaz mevsiminde, Karadeniz Bölgesi’nde gün düz sürelerinin Akdeniz Bölgesi’nde-kinden uzun olması

2. Türkiye’nin matematik konumunun sonuçları ile ilgili;

I. ılıman kuşakta yer alması,

II. doğusu ile batısı arasında 76 dakikalık zaman farkı olması,

III. deniz suyu tuzluluğunun en fazla Akdeniz’de olması,

IV. Doğu Karadeniz kıyılarında turunçgil ve kivi yetişmesi

verilen bilgilerden hangileri doğru değildir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IV

D) I ve III E) III ve IV

3. Bir ülkenin; kıtalara, okyanuslara, denizlere, boğazlara, ticaret yollarına göre konumu ile yer şekilleri, yükseltisi, yer altı ve yer üstü kaynakları özel konumunu belirler.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin özel konumuyla açıklanamaz?

A) Avrupa ile Asya kıtalarını birbirine bağlayan köprü konumunda olması

B) Üç tarafının denizlerle çevrili olması

C) Yükseltisinin batıdan doğuya doğru artması

D) Farklı iklim özelliklerinin görülmesi

E) Buzulların oluşturduğu kıyı tiplerinin görül-memesi

4. Aşağıdaki haritada, Rize ile Bingöl il merkezleri-nin yakınından geçen boylam gösterilmiştir.

Bingöl

Rize

Haritadaki bilgilere göre, aşağıdakilerden hangisi Rize ve Bingöl’de aynıdır?

A) Yerel saat

B) Bitki örtüsü

C) Yıllık sıcaklık ortalaması

D) Ekvator’a olan uzaklık

E) Başlangıç meridyenine olan uzaklık

5.

40°Doğu 45°Doğu

I II

III IV

50°Doğu

40°Kuzey

35°Kuzey

30°Kuzey

Yukarıda enlem ve boylam dereceleriyle belir lenmiş bölgenin Türkiye’ye ait olan kesimi kaç numaralı bölüm ya da bölümler içinde ka lır?

A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve III


6. Herhangi bir yeri diğer yerlerden ayıran sahip olduğu kendine has özelliklerinin tümüne “özel konum” denir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin özel konumunun sonuçlarından biridir?

A) Dağlık ve engebeli bir ülke olması

B) Orta kuşakta yer alması

C) Dört mevsimin belirgin olarak yaşanması

D) Bir cismin gölge boyunun öğle vaktinde hiçbir zaman sıfır olmaması

E) En doğusu ile en batısı arasında 76 dakika-lık zaman farkının olması

20PEGEM AKADEMİ

7. Türkiye ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi enlemin etkisi ile açıklanamaz?

A) Kış aylarında Sinop’ta gecelerin Ankara’dan daha uzun olması

B) Dört mevsimin belirgin olarak yaşanması

C) Cisimlerin gölgesinin kuzeye düşmesi

D) Akdeniz’in Karadeniz’den daha tuzlu olması

E) Aynı anda farklı mevsim özelliklerinin ya-şanması

8. Aynı boylam üzerinde yer alan noktalarda;

I. güneş ışınlarının düşme açısı,

II. yerel saatleri,

III. güneşin doğuş-batış saatleri,

IV. gündüz uzunlukları,

V. saat dilimleri

gibi özelliklerden hangileri yıl boyunca aynıdır?


D) III ve IV E) II ve V

9.

I. Ege Bölgesi’nde güneyden kuzeye doğru sıcaklığın azalması

II. Dağ yamacında yükseldikçe bitki örtüsünün çeşitlilik göstermesi

III. Kıyı Ege ile İç Batı Anadolu’da bitki örtüsü-nün farklılık göstermesi

Yukarıda verilenlerden hangilerinde enlem etkisinden söz edilebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) II ve III

10. Türkiye’nin güneyi ile kuzeyi arasında 6°’lik enlem farkı vardır.

Bu farkın aşağıdakilerden hangisi üzerinde etkili olmadığı söylenebilir?

A) Güneş ışınlarının düşme açısı

B) Sıcaklık dağılışı

C) Dağların uzanış doğrultusu

D) Yetiştirilen tarım ürünleri

E) Doğal bitki örtüsü

11. Ankara ile Muğla illerimizin farklı boylamlar-da olduğunu aşağıdakilerden hangisi en iyi kanıtlar?

A) İklimlerinin farklılığı

B) Yükseltilerinin farklılığı

C) Gece - gündüz sürelerinin farklılığı

D) Öğle vakitlerinin farklılığı

E) Toprak özelliklerinin farklılığı

12. Aşağıdaki haritada Türkiye’de bazı noktalar

gösterilmiştir.

I

IV

III

II

Haritada verilen noktalarla ilgili aşağıdaki karşılaştırmalardan hangisinin nedeni enlem değildir?

A) IV’te çizgisel hızın I’den fazla olması

B) II’de ulaşım olanaklarının IV’ten iyi olması

C) III’te meridyenler arası mesafenin II’den fazla olması

D) 21 Haziran’da I’de gündüz süresinin III’ten fazla olması

E) IV’e güneş ışınlarının II’den daha büyük açıyla düşmesi

13. Ankara 33º Doğu meridyeni ve 40º Kuzey para-lelinde yer almaktadır.

Aşağıda verilen il ve tarihlerden hangisinde gündüzler Ankara’dakinden daha kısadır?

A) Çanakkale - 21 Mart

B) Sinop - 21 Haziran

C) Samsun - 21 Aralık

D) Mersin - 21 Aralık

E) Hatay - 23 Eylül

21 PEGEM AKADEMİ

14. Türkiye’de iklim ve bitki örtüsü çeşidinin fazla olması aşağıda verilen durumlardan hangisinin sonucudur?

A) Kuzey-güney genişliğinin fazla olmasının

B) Akdeniz ikliminin etkisi altında kalmasının

C) Doğu yarım kürede yer almasının

D) Yer şekillerinin çeşitlilik göstermesinin

E) Kuzey yarım kürede yer almasının

15. Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe genelde sıcaklık azalır.

Aşağıdakilerden hangisi sıcaklık-enlem iliş-kisine ters düşer?

A) İzmir’de yıllık sıcaklık ortalamasının İstanbul’dan fazla olması

B) Mersin’de tarım ürünlerinin olgunlaşma süresinin İzmir’den kısa olması

C) Adana’daki sıcaklık ortalamalarının Ankara’dan fazla olması

D) Samsun’da yıllık ortalama sıcaklığın Erzurum’dan fazla olması

E) Antalya’da yaz turizmi süresinin İzmir’den fazla olması

16. Türkiye’ye güneş ışınları hiçbir zaman 90°’lik açıyla gelmez.

Aşağıdakilerden hangisi açıklamada verilen yargıyla aynı nedene bağlı değildir?

A) II ve III nolu saat dilimleri arasında yer alması

B) Gölge boyunun hiçbir zaman sıfır olmaması

C) Gölge yönünün daima kuzey olması

D) Gece-gündüz değişiminin belirgin olması

E) Bakı yönünün yıl boyunca güney olması

17. Aşağıdaki Türkiye haritasında İzmir ve Van üzerin-den geçen paralel yaklaşık olarak gösterilmiştir.

İzmirVan

39°K

Buna göre aşağıdakilerden hangisinin İzmir ve Van için benzer özellik olduğu söylenebilir?

A) Başlangıç meridyenine uzaklıkları

B) Çizgisel hızları

C) Nem oranları

D) Yerel saatleri

E) Nüfus dağılımları

18. Türkiye’de batıdan doğuya gidildikçe yükselti artışına bağlı olarak sıcaklık azalır.

Aşağıdakilerden hangisi yukarıda verilen duruma benzer bir yargıdır?

A) Türkiye’nin güneyinden kuzeyine doğru gi-dildikçe daimi kar sınırının deniz seviyesine yaklaşması

B) Deniz suyu sıcaklığının Akdeniz’den Karadeniz’e doğru azalması

C) Akdeniz’deki kalıcı kar alt sınırının Karade-niz’dekinden yüksek olması

D) Aynı tarım ürününün Çanakkale’de Erzurum’dan önce olgunlaşması

E) Ege Bölgesi’nde güneyden kuzeye doğru sıcaklığın azalması

19.

• Güneş ışınlarının hiçbir zaman dik gelmemesi

• Bakı yönünün yıl boyunca güney olması

• Gölge yönünün her zaman kuzeyi göstermesi

Yukarıda verilen Türkiye’ye ait özelliklerin oluşmasında aşağıda verilenlerden hangisi-nin etkisi en fazladır?

A) Kuzey yarım kürede yer alması

B) Doğu yarım kürede yer alması

C) Yengeç dönencesi kuzeyinde yer alması

D) Ortalama yükseltisinin fazla olması

E) Orta kuşakta yer alması

1. C 2. C 3. E 4. A 5. A 6. A 7. E 8. E 9. A 10. C 11. D 12. B 13. C 14. D 15. D 16. A 17. B 18. D 19. C

22PEGEM AKADEMİ

ÇÖZÜMLER

1. Ülkemiz kuzey yarım küre’de yer aldığından güney-den esen rüzgârlar ısıtıcı, kuzeyden esen rüzgârlar soğutucu etkide bulunur. Antalya’da turizm sezonu-nun erken başlaması enlemin bir etkisidir. Aynı şekil-de maki yükselti sınırının Akdeniz’den Marmara’ya doğru alçalması enlemin etkisini gösterir. Ekvator-dan kutuplara gidildikçe gündüz süreleri uzar. Bu durum da matematik konumun yani enlemin bir sonucudur. Ancak Ege’den İç Anadolu’ya gidildikçe sıcaklıkların düşmesi karasallıkla ilgilidir.

Cevap C

2. Türkiye’nin ılıman kuşakta yer alması, doğusu ile batısı arasında 76 dakikalık zaman farkı olması ma-tematik konumun bir sonucudur. Deniz suyu tuzlu-luğunun en fazla Akdeniz’de olması matematik ko-numunun (Enlem) bir sonucudur. Fakat Karadeniz Bölgesinde turunçgil ve kivinin yetiştirilebilmesi bu alanın özel konumu ve kış aylarının ılık geçmesiyle (Fön rüzgârlarıyla) ilişkilidir. Fön rüzgârı; yamaçlar-dan aşağıya doğru esen sıcaklığı artırıcı etki yapan rüzgârdır. Mikro klima iklim alanı oluşmasını ve Doğu Karadeniz kıyılarında turunçgil ve kivi yetiş-mesi sağlar.

Cevap C

3. Bir ülkenin; kıtalara, okyanuslara, denizlere, bo-ğazlara, ticaret yollarına göre konumu ile yer şekil-leri, yükseltisi, yer altı ve yer üstü kaynakları özel konumunu belirler. Türkiye’nin özel konumuyla ilgili bilgiler dikkate alındığında, Avrupa ile Asya kıtala-rını birbirine bağlayan köprü konumunda olması, üç tarafının denizlerle çevrili olması, yükseltisinin batı-dan doğuya doğru artması ve farklı iklim özellikleri-nin görülmesi Türkiye’nin özel konumunun sonuçları içinde yer alır çünkü ülkemizin bu özellikleri enlem veya boylamla ilgili değildir. Ancak buzulların oluş-turduğu kıyı tiplerinin görülmemesi ülkemizin enlem değerleri ile ilgilidir.

Cevap E

4.

Bingöl

Rize

Haritada aynı boylam üzerinde yer alan Rize ve Bin-göl verilmiştir. Aynı boylam üzerindeki tüm noktalar-da yerel saat aynıdır. Ancak bu iki merkezin bitki ör-tüsü ve yıllık sıcaklık ortalaması aynı değildir. Çünkü bu iki merkezde farklı iklim özellikleri görülmektedir. Bu iki merkezin Ekvator’a olan uzaklıkları aynı de-ğildir. Çünkü bu iki merkez aynı enlem üzerinde yer almamaktadır. Sadece aynı enlem üzerinde yer alan merkezlerin ekvatora olan uzaklıkları aynıdır. Baş-langıç meridyenine olan uzaklıkları da aynı değildir. Çünkü ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe iki me-ridyen arası mesafe daralmaktadır.

Cevap A

5. Türkiye 26°-45° Doğu meridyenleri ile 36°-42° Ku-zey paraleleri arasında yer almaktadır. Buna göre 26°-45° DM ile 36°-42° KP’nin kesişim noktası I no’lu bölümde kalır.

Cevap A

6. Herhangi bir yeri diğer yerlerden ayıran sahip oldu-ğu kendine has özelliklerinin tümüne “özel konum” denir. Türkiye’nin orta kuşakta yer alması, dört mev-simin belirgin olarak yaşanması, bir cismin gölge boyunun öğle vaktinde hiçbir zaman sıfır olmaması, en doğusu ile en batısı arasında 76 dakikalık zaman farkının olması matematik konumunun sonuçları arasında yer alır. Ancak dağlık ve engebeli bir ülke olması Türkiye’nin özel konumunun sonuçlarından birisidir.

Cevap A

23 PEGEM AKADEMİ

7. Ekvator’dan kutuplara gidildikçe Güneş ışınları-nın düşme açısı küçülür. Buna enlem etkisi denir. Türkiye’de dört mevsimin belirgin olarak yaşanması, cisimlerin gölgesinin kuzeye düşmesi, Akdeniz’in Karadeniz’den daha tuzlu olması ve kış aylarında Sinop’ta gecelerin Ankara’dan daha uzun olması enlemin sonuçları içinde yer alır. Türkiye üç tarafı denizlerle çevrili ve yer şekilleri çeşitli bir ülkedir.

Buna bağlı olarak;

• Aynı anda farklı iklim özellikleri görülür. Yani Doğu Anadolu (Erzurum) soğuk bir gün yaşar-ken aynı anda Akdeniz (Antalya) kıyılarında çok sıcak bir gün yaşanır.

• Kısa mesafede iklim değişiklikleri görülür.

• Kısa mesafede farklı bitki örtüleri görülür.

• Kısa mesafede tarım ürünleri çeşidi değişir.

• Mikroklima iklim bölgeleri oluşur.

• Ülkemizde aynı anda farklı mevsim özelliklerinin yaşanması yer şekillerinin çeşitlilik gösterme-siyle (yani özel konumla) ilgilidir.

Cevap E

8. Aynı enlem üzerindeki tüm merkezlerin;

• Güneş ışınlarının geliş açısı

• Gölge boyları

• Çizgisel hızları

• Grup ve tan vakitleri

• Gece-gündüz süreleri ve farkları eşittir.

Aynı boylam üzerinde yer alan noktalarda;

• Yerel saatleri,

• Saat dilimleri

• Öğle vakitleri yıl boyunca aynıdır.

Cevap E

9. Türkiye’de ENLEME bağlı olarak güneyden kuzeye doğru gidildikçe;

• Güneş ışınlarının yere düşme açısı azalır.

• Sıcaklık azalır.



• Kalıcı kar başlangıç sınırı (Toktağan kar) deniz seviyesine yaklaşır.




verilenlerden dağ yamacında yükseldikçe bitki ör-tüsünün çeşitlilik göstermesi, Kıyı Ege ile İç Batı Anadolu’da bitki örtüsünün farklılık göstermesi özel konumla ilgilidir. Ancak açıklamalar da dikkate alın-dığında Ege Bölgesi’nde güneyden kuzeye doğru sıcaklığın azalması enlemle ilgilidir.

Cevap A

10. Türkiye’nin güneyi ile kuzeyi arasında 6° lik enlem farkı vardır. Buna bağlı olarak güneyden kuzeye doğru gidildikçe;

• Güneş ışınlarının yere düşme açısı azalır.

• Sıcaklık azalır.



• Kalıcı kar başlangıç sınırı (Toktağan kar) deniz seviyesine yaklaşır.




• Doğal bitki örtüsü değişir.

• Yetiştirilen tarım ürünleri değişir.

Ancak Türkiye’de dağların uzanış doğrultusu özel konumla ilgilir.

Cevap C

11. Aynı boylam üzerinde yer alan noktalarda;

• Yerel saatleri,

• saat dilimleri,

• öğle vakitleri yıl boyunca aynıdır.

Ankara ile Muğla illerimizin farklı boylamlarda oldu-ğuna, bu iki merkezin öğle vakitlerinin farklı olması kesin bir kanıttır.

Cevap D

12. Ulaşım olanakları yer şekilleri ve dağların kıyıya uzanışı ile ilgilidir. II nolu bölge Ege’de, IV nolu böl-ge Akdeniz’dedir. Ege’de dağların kıyı çizgisine dik uzanması ve yer şekilleri nedeniyle ulaşım olanak-ları daha iyidir. Enlemin etkisi yoktur.

Cevap B

13. Dünyanın eksen eğikliğine bağlı olarak özel tarih-lerde gece ve gündüz sürelerinde değişmeler görü-lür. Türkiye kuzey yarım kürede ve yengeç dönen-cesinin kuzeyinde yer aldığı için; yaz mevsiminde Türkiye’nin güneyinden kuzeyine doğru gidildikçe gündüz süresi uzarken, kış mevsiminde bu duru-mun tam tersi güneyinden kuzeyine doğru gidildik-çe gece süresi uzar. Buna göre Ankara’dan gündüz süresi daha kısa olan merkez Ankara’dan daha ku-zeyde yer almalı ve kış mevsimi yaşanmalıdır. Se-çenekler incelendiğinde Samsun – 21 Aralık bilgisi doğru şıktır.

Cevap C

24PEGEM AKADEMİ

14. Kuzey-güney doğrultusunda geniş yer kaplayan ül-kelerde;

– Enlem farkı,

– Gece-gündüz süresi farkı,

– iklim tipleri çeşitliliği,

– Bitki örtüsü çeşitliliği,

– Tarım ürünleri çeşitliliği,fazladır.

Bir ülkenin iklim ve bitki örtüsü çeşidinin fazla olma-sının iki nedeni vardır; bunlardan birincisi kuzey - güney genişliği fazla ise iklim ve bitki örtüsü çeşidi fazladır ama Türkiye kuzey-güney genişliği fazla olmayan bir ülkedir. İkinci durum ise yer şekillerinin çeşitlilik göstermesidir. Bu durum bir ülkede iklim ve bitki örtüsü çeşidinin fazla olmasını sağlayacaktır. Türkiye’de yer şekillerinin çeşitlilik göstermesi iklim ve bitki örtüsü çeşidinin fazla olmasını sağlamıştır.

Cevap D

15. Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe güneş ışın-larının yeryüzüne düşme açısı daralır. Buna bağlı olarak da Türkiye’nin güneyinden kuzeyine doğru gi-dildikçe genelde sıcaklık azalır. Türkiye’de ; İzmir’de yıllık sıcaklık ortalamasının İstanbul’dan fazla olma-sı, Mersin’de tarım ürünlerinin olgunlaşma süresinin İzmir’den kısa olması, Adana’daki sıcaklık ortalama-larının Ankara’dan fazla olması ve Antalya’da yaz turizmi süresinin İzmir’den fazla olması gibi durum-ların ortaya çımasını sağlamıştır. Ancak Samsun’da yıllık ortalama sıcaklığın Erzurum’dan fazla olması enlemle çelişen bir durumdur. Çünkü Samsun’da yıllık ortalama sıcaklığın Erzurum’dan fazla olması nemlilik ile ilgili bir durumdur.

Cevap D

16. Türkiye Kuzey Yarım Küre’de ve yengeç dönencesi-nin kuzeyinde yer alır ve buna bağlı olarak;

• Kuzeyden esen rüzgârlar soğuk, güneyden esen rüzgârlar sıcak karakterlidir.

• Güneş ışınları hiçbir zaman dik gelmez ve göl-ge boyu sıfır olmaz.

• Haziran, Temmuz, Ağustos en sıcak aylardır.

• 21 Haziran’da en uzun gündüz yaşanır, güneş ışınları en büyük açıyla gelir ve gölge boyu en kısa konumdadır. 21 Aralık’ta bu özelliklerin tersi yaşanır.

• Güneş ışınları öğlen vakti yıl boyu güneyden gelir, bu durumun sonucunda gölge yönü dai-ma kuzeye düşer.

• 21 Haziran’da kuzeye doğru gidildikçe gündüz süresi artar.

• 21 Aralık’ta kuzeye doğru gidildikçe gece süre-si artar, gündüz süresi azalır.

gibi özellikler söylenebilir. Ancak II ve III nolu saat dilimleri arasında yer alması boylamla ilgilidir.

Cevap A

17. Aynı enlem üzerindeki tüm merkezlerin;

• Güneş ışınlarının geliş açısı

• Gölge boyları

• Çizgisel hızları

• Grup ve tan vakitleri

• Gece-gündüz süreleri ve farkları eşittir.

Cevap B

18. Türkiye’de batıdan doğuya gidildikçe yükselti artışı-na bağlı olarak

• Yükselti ortalamaları

• Karasallığın şiddeti

• Karlı ve donlu gün sayısı

• Akarsuların hızları

• Hidroelektirik enerji potansiyeli

• Gerçek alan ile izdüşüm arasındaki fark, artar.

Türkiye’de batıdan doğuya gidildikçe yükselti artışı-na bağlı olarak;

• Sıcaklık ortalamaları

• Kış ılıklığı

• Nüfus miktarı

• Sanayileşme

• Tarımda makineleşme

• Tarım ürünü çeşitliliği azalır.

Cevap D

19. Türkiye’ye ait verilen özellikler incelendiğinde, bu özelliklerin matematik ve özel konumunun sonucun-da ortaya çıktığı anlaşılacaktır. A, B, D ve E seçe-neklerinde verilen bilgiler verilen özelliklerin görül-mesini sağlamazken C seçeneğinde verilen Yengeç dönencesi kuzeyinde yer alması bilgisi Türkiye’de Güneş ışınlarının hiçbir zaman dik gelmemesi Bakı yönünün yıl boyunca güney olması ve Gölge yönü-nün her zaman kuzeyi göstermesi özelliklerinin gö-rülmesini sağlar.

Cevap C

25 PEGEM AKADEMİ

1. Aşağıda gösterilen iller arasındaki sıcaklık ortalamalarının farklı olmasının nedenlerin-den hangisi doğru verilmiştir?

ÇanakkaleAnkara

Samsun

Erzurum

Mersin

A) Ankara − Samsun (Denizellik, Karasallık, Yükselti, Enlem)

B) Ankara − Erzurum (Karasallık, Enlem, Yükselti)

C) Ankara − Mersin (Denizellik, Karasallık, Yükselti, Enlem)

D) Çanakkale − Ankara (Denizellik, Karasallık, Enlem)

E) Erzurum − Mersin (Denizellik, Karasallık, Boylam)

2. Aşağıda karşılaştırılan illere baktığımızda parantez içinde verilen nedenle hangi özellik doğru verilmiştir?

A) Ankara ile Samsun’a güneş ışınlarının geliş açısı farklıdır (Enlem)

B) Hatay’a göre İzmir’de yerçekimi daha azdır (Enlem)

C) Muğla’da çizgisel hız Iğdır’a göre daha azdır (Enlem)

D) Bursa ile Sinop’un Ekvatora uzaklıkları aynıdır (Enlem)

E) Muğla ile İzmir’e güneş ışınları geliş açısı aynıdır (Enlem)

3. Aşağıdaki haritada 40°D boylamı üzerinde numaralandırılmış yerlerden hangisiyle ilgili yanlış bilgi verilmiştir?

40°D

I

II

III

IV

V

A) 21 Haziran’da I. bölgede gündüz süresi daha uzundur.

B) 21 Aralık’ta V. bölgede gece süresi uzama-ya başlar.

C) 21 Mart’ta tüm noktalarda gece − gündüz süresi eşittir.

D) 23 Eylül’den sonra II. bölgede gece süresi uzamaya başlar.

E) 21 Aralık’ta III. bölgede, IV. bölgeye göre daha uzun gece yaşanır.

4. Aşağıda verilen hangi tarihler arasında Türkiye’de gündüz süresi uzamaya gece süresi kısalmaya başlar?

A) 21 Temmuz − 23 Eylül

B) 21 Haziran − 21 Aralık

C) 21 Mart − 23 Eylül

D) 23 Eylül − 21 Mart

E) 21 Aralık − 21 Haziran

5. Aşağıdaki haritada numaralandırılmış yerlerden hangisinde en uzun gündüz ile en kısa gündüz arasındaki süre farkı en fazladır?

I

IIIII

IVV

A) I B) II C) III D) IV E) V

CEVAPLI TEST

26PEGEM AKADEMİ

6. Türkiye’de hem özel konumun hem de matema-tik konumun sıcaklık üzerinde etkileri vardır.

Aşağıdakilerden hangisi özel konumun etki-lerinden kaynaklanan bir özellik değildir?

A) Karadeniz ve karasal iklimlerin görümesi

B) Batıdan doğuya doğru sıcaklıkların azal-ması

C) Güneyden kuzeye doğru sıcaklıkların dü-zenli azalmaması

D) Aynı anda dört mevsim özelliğinin yaşan-ması

E) Akdeniz ikliminin görülmesi

7. Türkiye Kuzey Yarım Küre’dedir. Çünkü...

Aşağıdakilerden hangisi bu cümlenin sonu-na getirilemez?

A) Marmara Bölgesi yıl boyunca Ege Bölgesi’ne göre güneş ışınlarını daha eğik açıyla alır.

B) Kuzeyden gelen rüzgarlar daima sıcaklığı düşürür.

C) Dağların güneyindeki yerleşmeler daha yük-sek yerlere kadar çıkar.

D) Iğdır’dan Hakkari’ye gidildiğinde (Haziran ayında) gündüz süresi kısalır.

E) Türkiye dört mevsimi aynı anda yaşar.

8. Aşağıdakilerden hangisinde 21 Aralık tari-hinde Rize’nin gece süresinin Mardin’den daha uzun olmasının nedeni doğru olarak verilmiştir?

A) Mardin ile Rize’nin aynı boylamda yer almaması

B) Mardin ile Rize’nin yeryüzü şekillerinin farklı olması

C) Rize’de yerçekiminin Mardin’den daha fazla olması

D) Rize’de yıl boyunca bulutluluk oranının Mardin’den fazla olması

E) Rize’nin bulunduğu enlemin Mardin’in bu-lunduğu enleme göre daha kuzeyde olması

9.

I III

IIIV

V

Yukarıda numaralandırılmış yerler incelendi-ğinde aşağıdaki bilgilerden hangisi doğru-dur?

A) 21 Mart’ta güneş en geç I’de batar.

B) 21 Haziran’da V’te gündüz süresi en uzun-dur.

C) 21 Aralık’ta en uzun geceyi II. yaşar.

D) 23 Eylül’de güneşi ilk gören yer IV.’tür.

E) 21 Haziran’da en uzun gündüzü II. yaşar.

10.

Kastamonu

İzmir

Muğla

Hatay

Hakkari

Yukarıdaki harita incelendiğinde hangi ilde yıl boyunca gece - gündüz süresi arasındaki fark en fazladır?

A) Hakkari B) İzmir C) Hatay

D) Muğla E) Kastamonu

11. Doğu Karadeniz’de bulunan dağların kuzey yamaçlarında bulunan orman örtüsünün, güney yamaçlarına göre daha fazla olması-nın nedeni nedir?

A) Bakı etkisi

B) Yüzey şekilleri

C) Türkiye’nin KYK’de yer alması

D) Toprak türü

E) Denizellik etkisi

27 PEGEM AKADEMİ

1. C 2. A 3. B 4. E 5. A 6. E 7. E 8. E 9. A 10. E 11. E 12. B 13. E 14. E 15. D 16. E 17. E 18. D

12.

– Türkiye’de bu tarihten itibaren gündüz sü-releri gece sürelerinden daha uzun olmaya başlar.

– Kuzey yarım kürede en uzun gündüz en kısa gece süresi yaşanır.

– Türkiye’de bu tarihte bütün illerde yıl içeri-sindeki en uzun gece süresi yaşanır.

– Türkiye’de bu tarihten itibaren geceler gün-düzlerden daha uzun olmaya başlar.

Yukarıdaki bilgiler incelendiğinde hangi tarihin özelliği verilmemiştir?

A) 21 Mart B) 21 Eylül C) 21 Haziran

D) 21 Aralık E) 23 Eylül

13. Türkiye’de KYK’de ve Yengeç Dönencesi’nin dışında yer alır.

Buna bağlı olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Güneyden kuzeye doğru, çizgisel hız azalır, alacakaranlık süresi artar.

B) Güneyden kuzeye doğru, gece - gündüz süre farkı artar (21 M - 23 E hariç)

C) Gölge yönü daima kuzeyi gösterir, kuzeye gidildikçe gölge boyu uzar.

D) Güneyden kuzeye doğru, meridyen aralık-ları daralır.

E) Dağların kuzey yamaçları güney yamaçları-na göre daha sıcak olur.

14. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin Orta Kuşakta yer almasının sonucudur?

A) Güneş ışınları hiçbir zaman dik düşmez.

B) Gölge yönü daima kuzeyi gösterir.

C) Dağların güneye bakan yamaçları daha sıcak olur.

D) Kuzeyden gelen rüzgarlar sıcaklığı düşürür.

E) Batı rüzgarlarının etkisi altındadır.

15. Aşağıdaki yargılardan hangisi Türkiye’nin özel konumunun sonuçlarından değildir?

A) Güneyden kuzeye doğru sıcaklığın düzenli olarak azalmaması

B) Kıyılarda denizel iklimin görülmesi

C) Karadeniz ve karasal iklimlerin görülmesi

D) Akdeniz ikliminin görülmesi

E) Aynı anda dört mevsim özelliğinin görülmesi

16. Türkiye’nin güneyinden kuzeyine gidildikçe aşağıdakilerden hangisi azalmaz?

A) Güneş ışınlarının geliş açısı

B) Buharlaşma ve güneşlenme süresi

C) Meridyen aralıkları

D) Orman, yerleşme ve tarım üst sınırı

E) Işın tutulması

17.

BA

Yukarıdaki haritada gösterilen A ve B şehri için hangisi söylenemez?

A) Gece gündüz uzunluğu aynıdır.

B) Güneşin doğuşu ve batışı süresi aynıdır.

C) Yerçekimi ivmesi aynıdır.

D) Çizgisel hızları aynıdır.

E) Sıcaklık ortalamaları aynıdır.

18. Türkiye’nin batısından doğusuna gidildikçe aşağıdakilerden hangisi azalır?

A) Karasallığın şiddeti

B) Akarsuların hızları

C) Gerçek alan ile izdüşüm alan arasındaki fark

D) Tarım ürünü çeşitliliği

E) Tarım ürünleri olgunlaşma süresi

28PEGEM AKADEMİ

1. Aşağıdakilerden hangisi, Azerbaycan petrolleri ve Türkmenistan doğalgazının Türkiye üzerinden Akdeniz’e ulaştırılmasının Türkiye’ye sağlaması beklenen yararlardan biri değildir? (2001)

A) Jeopolitik öneminin artması

B) Enerji açığının kapanmasına katkıda bulun-ması

C) Doğu Akdeniz limanlarının öneminin art-ması

D) Turizm gelirlerinin artması

E) Petrole dayalı sanayi kuruluşlarının artması

2. Aşağıdakilerin hangisinde verilen tarihlerde, Sinop’ta gündüz ve gece süreleri Antalya’da-kinden daha uzundur? (2002)

Gündüz süresi Gece süresi

A) 21 Mart 23 Eylül

B) 23 Eylül 21 Haziran

C) 21 Haziran 21 Aralık

D) 21 Aralık 21 Mart

E) 21 Ocak 23 Eylül

3. Türkiye’nin en doğu ucu ile en batı ucu arasında 76 dakikalık zaman farkının olması aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? (2004)

A) Asya ve Avrupa kıtalarında topraklarının olmasıyla

B) Yüzey şekillerinin engebeli olmasıyla

C) Başlangıç meridyeninin doğusunda olma-sıyla

D) Geçen meridyen sayısıyla

E) Kuzey Yarım küre’de yer almasıyla

4. Aşağıdakilerden hangisinde verilen iki kent arasındaki yerel saat farkı diğerlerinden daha fazladır? (2005)

A) Samsun - Adana

B) İzmir - Ankara

C) Balıkesir - Erzincan

D) Muğla - Çanakkale

E) İzmit - Kastamonu

5. Aşağıdaki haritada Ankara, Iğdır ve Başkale’nin coğrafi koordinatları verilmiştir.

Yalnızca haritadaki bilgilerden yararlanarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? (2007)

A) 21 Aralık’ta Başkale’de gündüz süresi An-kara’dan uzundur.

B) 21 Haziran’da Iğdır’da Başkale’den daha uzun gündüz yaşanır.

C) Verilen kentlerin hepsinde 23 Eylül’de gü-neş doğduktan 12 saat sonra batar.

D) En uzun günle en kısa gün arasındaki farkın en fazla olduğu yer Başkale’dir.

E) Iğdır’ın yerel saati Ankara’nınkinden daha ileridir.

ÇIKMIŞ SORULAR

29 PEGEM AKADEMİ

6. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’nin Kuzey Yarım Küre’de yer aldığının bir göstergesi olamaz? (2008)

A) Akdeniz Bölgesi’ndeki akarsuların kuzeyden güneye doğru akması

B) Karadeniz Bölgesi’nde, Aralık ayında, gün-düz süresinin İç Anadolu Bölgesi’nden daha kısa olması

C) Marmara Bölgesi’nin yıl boyunca güneş ışınlarını Ege Bölgesi’nden daha eğik alması

D) Toros Dağları’nın güneye bakan yamaçları-nın kuzey yamaçlarından daha sıcak olması

E) Coğrafi bölgelerin tümünde kuzey sektörlü rüzgârların sıcaklığı düşürmesi

7. Aşağıdakilerden hangisinin Akdeniz Bölgesi’yle Karadeniz Bölgesi arasında farklılık göster-mesi enlem etkisine bağlanamaz? (2009)

A) Orman üst sınırı

B) Deniz turizmine uygun sürenin uzunluğu

C) Yağışın mevsimlere göre dağılışı

D) Tarım ürünlerinin olgunlaşma süresi

E) Gündüz süresinin uzunluğu

8.

Antalya

Kýrþehir

Bolu

Sinop

Artvin

Siirt

21 Haziran’da, haritada gösterilen kentlerin hangisinde, Kırşehir’e göre hem gündüz sü-resi daha kısadır hem de güneş daha erken doğar? (2010)

A) Bolu B) Sinop C) Artvin

D) Siirt E) Antalya

9. Türkiye’nin orta kuşakta bulunması, aşa-ğıdaki ekonomik özelliklerinden hangisini etkilemiştir? (2010)

A) Tarihî eserlerin ve doğal güzelliklerin olması

B) Kişi başına düşen ulusal gelirin büyük kent-lerde daha yüksek olması

C) İşletilen ve işletmeye açılacak çeşitli ma-denlerin olması

D) Çeşitli tarım ürünlerinin yetiştirilmesi

E) Kara yolu ve deniz yolu transit taşımacılığı-nın gelişmiş olması

10. Türkiye’nin jeopolitik önemi üzerinde aşa-ğıdakilerden hangisinin etkisi daha azdır? (2012)

A) Eski dünya karaları arasında merkezi bir konuma sahip olmasının

B) Ekonomik ve siyasal bir güç merkezi olan Avrupa Birliği ülkelerine komşu olmasının

C) Dört mevsimin belirgin olarak yaşanması-nın ve aynı anda farklı iklim özelliklerinin görülmesinin

D) Önemli petrol ve doğal gaz yataklarına sahip ülkelere komşu olmasının

E) Uluslararası deniz ulaşımı açısından önemli bir bölgede bulunmasının

11. Bir Türkiye fiziki haritasında, yaklaşık aynı boylam üzerinde olan iki ovanın farklı renk-lerle gösterilmesi aşağıdakilerden hangisine bağlanabilir? (2013)

A) Eğim değerlerinin farklı olmasına

B) Yüz ölçümlerinin farklı olmasına

C) Yüksekliklerinin farklı olmasına

D) Enlem derecelerinin farklı olmasına

E) Bitki örtülerinin farklı olmasına

1. D 2. C 3. D 4. C 5. D 6. A 7. C 8. D 9. D 10. C 11. C

30PEGEM AKADEMİ

1. Petrol ve doğalgaz boru hatlarının Türkiye’den geç-mesi, ülkemizin jeopolitik konumunu artırıp, enerji açığını kapatmaya katkıda bulur. Boru hatlarının tu-rizm gelirlerine etkisi yoktur.

Cevap D

2. Sinop, Antalya’ya göre daha kuzeydedir. 21 Haziran’da gündüz süresi, 21 Aralık’ta gece süresi kuzeye doğru artar.

Cevap C

3. Yerel saat farkı meridyenle ilgilidir. Türkiye’nin doğu-su ile batısı arasında 19 meridyen, 76 dakika zaman farkı vardır.

Cevap D

4. Yerel saat farkı meridyen farkına bağlıdır. Doğu - batı yönünde uzak olan şehirler arasında yerel saat farkı da fazladır. Buna göre Balıkesir ve Erzincan arasında yerel saat farkı daha fazladır.

Cevap C

5. Türkiye’de 21 Aralık’ta güneye, 21 Haziran’da kuze-ye doğru gündüz süresi uzadığı için, A ve B şıkların-da verilenler doğrudur. 23 Eylül’de gece – gündüz süresi her yerde eşit olduğu için C şıkkı da doğrudur. Iğdır, Ankara’nın doğusunda olduğu için yerel saati ileridir. E şıkkı da doğrudur. En uzun gün (gündüz) ile en kısa gün (gündüz) arasındaki fark Ekvator’dan kutuplara doğru arttığı için Türkiye’nin kuzeyine doğru bu farkın artması gerekir. Bu fark Başkale’de fazla değil, daha azdır.

Cevap D

6. Akarsuların akış yönü eğim ve yer şekillerine bağ-lıdır. Bulunduğu yarım küreyle ilgili değildir. Di-ğer özellikler Türkiye’nin Kuzey yarım kürede yani Ekvator’un kuzeyinde yer almasıyla ilgilidir.

Cevap A

7. Bölgelerin coğrafi konumlarına dikkat edilip, enle-min coğrafi dağılışlar üzerindeki etkisi göz önüne alındığında orman üst sınırı, deniz turizmine uygun sürenin uzunluğu, tarım ürünlerinin olgunlaşma sü-resi, gündüz süresinin uzunluğu… gibi farklılaşma-ların enlemin etkisiyle ortaya çıktığını söyleyebiliriz. C seçeneğinde verilen ‘Yağışın mevsimlere göre dağılışı’ bilgisi enlem etkisine bağlı olmayıp, iklim koşullarının farklı olmasına bağlıdır.

Cevap C

8.

Antalya

Kýrþehir

Bolu

Sinop

Artvin

Siirt

21 Haziran’da, Kırşehir’e göre hem gündüz süresi-nin daha kısa olduğu hem de güneşin daha erken doğduğu bir merkeze gitmek istiyorsak, Kırşehir’den güneydoğu yönüne doğru hareket etmemiz gerek-mektedir. Buna göre haritada verilen illerin coğrafi konumları dikkate alındığında, Kırşehir’e göre hem gündüz süresinin daha kısa olduğu hem de güneşin daha erken doğduğu merkez Siirt ilidir.

Cevap D

9. Türkiye’nin orta kuşakta bulunması, tarihi eserlerin ve doğal güzelliklerin olması, kişi başına düşen ulu-sal gelirin büyük kentlerde daha yüksek olması, işle-tilen ve işletmeye açılacak çeşitli madenlerin olması, kara yolu ve deniz yolu transit taşımacılığının geliş-miş olması gibi ekonomik özelliklerini etkilemez. An-cak D seçeneğinde verilen, “Çeşitli tarım ürünlerinin yetiştirilmesi” bilgisini doğrudan etkilemektedir.

Cevap D

10. Yer politikası anlamına gelen jeopolitik; coğrafi ko-num, iktisadi kaynaklar, nüfus ve askeri güç büyük-lüğü gibi olanakların bir devletin dış politikası üze-rindeki etkilerini ifade eder. Türkiye’nin jeopolotik önemi üzerinde seçeneklerde verilen

• eski dünya karaları arasında (Asya, Avrupa, Afrika) merkezi bir konuma sahip olması (A),

• ekonomik ve siyasal bir güç merkezi olan Avru-pa Birliği ülkelerine komşu olması (B),

• önemli petrol ve doğal gaz yataklarına sahip ülkelere komşu olması (D),

• uluslararası deniz ulaşımı açısından önemli bir bölgede bulunması (E) etkili olmaktadır.

Ancak dört mevsimin belirgin olarak yaşanması ve aynı anda farklı iklim özelliklerinin görülmesi jeopoli-tik önemi üzerinde verilenler içerisinde en az etkilidir.

Cevap C

11. Bir Türkiye fiziki haritasında yaklaşık aynı boylam üzerinde olan iki ovanın farklı renklerle gösterilmesi bu ovaların özel konum farklılıklarından kaynaklanır.

Fiziki haritalarda renkler yükselti basamaklarını gös-terdiğine göre bu ovaların farklı renklerle gösterilmesi yükseltilerinin farklı olması ile ilgilidir.

Cevap C

ÇIKMIŞ SORULARIN AÇIKLAMALARI

31 PEGEM AKADEMİ

2014 coğrafya - Pegem.Net1).pdf · 2014 kpss ıtır onularlaorularla coğrafya 2 0 1 3 kpss ’d e...

Documents

Transcript of 2014 coğrafya - Pegem.Net1).pdf · 2014 kpss ıtır onularlaorularla coğrafya 2 0 1 3 kpss ’d e...