บทสรปการทางานเขตท ๕ ชมชนบานหวยหญาไทร ต.สะเมงใต อ.สะเมง จ.เชยงใหม

บานหวยหญาไทร: คนเลกๆกบภารกจอนยงใหญ

เสยงครกกระเดองทคอยตาขาวเปลอกใหหลดออก

กอนใชกระดงกลมใหญฟดเปลอกขาวทเบากวาปลวลงพน

ตามใตถนบานไมแบบปกาเกอะญอ (กะเหรยง) ไกจกจมกขาว

กนอยางอมทอง และไวหงขาวสารขนหมอใหคน เสยงครก

กระเดองและบรรยากาศยามเชาอนเนบชาแบบนไมมอกแลวในบานหวยหญาไทร แมจะเปนหมบานปกา

เกอะญอลกลบทามกลางหบเขาสลบซบซอน ไมมโรงเรยน ไมมอนามย หางจากตวอาเภอสะเมง จงหวด

เชยงใหมไมถงยสบกโล กไมเปนอปสรรคนกหากจะเดนทาง ของแวะ เกยวของกนทงไปศกษา ไปทางานหรอ

จบจายใชสอย เมอไฟฟาเขามาเกอบยสบกอน ทว ตเยน และเครองสขาว สามอยางนจงเปนเครองอานวยความ

สะดวกหลกของชาวบานทนไปโดยปรยาย

แมวาวถชวตตามแบบอยางชาวปกาเกอะญอดงเดมจะเปลยนไปแตเมอขนชอวาเปนบานเกดเมองนอน ม

ขาวมนาใหกนใหใชจนเตบใหญแลวใครบางจะไมอยากอยบาน ไมรกบานเกด

“มนรอน และตองใชเงนเยอะ อยบานเราสบายกวา ปลกผก เขาไร เขานา เขาปามใหกน ไมตองใชเงน

มาก” แมอาไพร ประชมสทธ ชาวบานธรรมดาๆ พวงตาแหนงผนากลมแมบานหวยหญาไทรบนอบหลงจาก

ทมงานถามถงความคดทจะไปอยในเมอง

“ไมไดอยากเปนผนา แตเพราะไมมใครทา แมวาแมเสยสละได

กทา ไดนาความรอานออกเขยนภาษาไทยได เวลาทางการมหนงสอกมา

ประกาศแจงขาวใหเพอนบานเขาใจ พอทาไปนานเขามเรองอะไร

ชาวบานกมาหาเรา ทางการกมาหาเราใหเปนตาแหนงมากมาย ไป

ประชมเปนตวแทนชาวบาน กกลายมาเปนคนกลางเกอบทกเรอง แมก

ยนดทาไปชวยเหลอคนอน” คาตอบซอๆ จากคนจบมธยมหกอยางแมอา

ไพรเรมเผยคณสมบตคนบญ (คอ คดอยากชวยคนอนกชวยเลย ไมไดหวงผลตอบแทน) เปนตนทนเดมตงแตยง

ไมเรมโครงการ

ชวตบนดอยอนรบเรงกบการศกษากระแสหลก

ทกเชาแมอาไพรจะตนขนมาเปดหนารานททาจาก

สงกะสแผนบาง แลวใชไมคาสองขาง รานคาเลกๆ ภายใน

บรเวณรวบานกถกเปดเปนทางการภายในเวลาไมกนาท

จากนนแมจะไปกอฟนจดเตาตงหมอตมไขไกเกอบยสบ

ฟองไวรอรบลกคา บางทอดลกชน ทอดมน ไสกรอกทซอ

มาจากในอาเภอสาหรบเปนกบขาวแสนงายเพอใหทนตอ

ชวตอนรบเรงทามกลางบรรยากาศปาครม หมอกจางกบ

นาคางยอดหญา ความเงยบของหมบานทลอมรอบดวยหบ

เขาทวทกทศ ซงดจะขดแยงกบวถอนเรงรบของหมบานปกาเกอะญอ เพราะเมอเขมนาฬกายงไมทนเดนถงเลข

แปดหมบานทงหมบานกเงยบลงอยางเหนไดชด ลกหลานออกนงรถไปโรงเรยนแตโมงเชา พอบานแมบานพา

กนสะพายกระบงใบใหญ จบมดและพกหอขาวเทยงใสยาม ใสรองเทาบท สวมหมวกแลวเดนเขาไรเขานากน

หมด เหลอทงไวเพยงคนเฒาคนแกกบทารกนอยในบาน ความเงยบเรยบรอยกกลบคนสบานหวยหญาไทรอก

ครง ไมตางอะไรกบวถชวตอนเรงรบตามตวเมองใหญทเดนทางสเมองไปหางาน ทางาน หาเงน รถจงอดแนน

เตมทองถนนในชวงเชา พอสายบายคลอยถนนกโลงอกครง ชวงเยนคารถลาและผคนกแหกนออกจากตกอาคาร

ททางานมงหนาตรงกลบบาน

“สวนใหญแมกจะอยทบาน แตวนนเพงกลบ

จากไปลอมรวทนา หนาฝนนาพดพงหมด กเลยตอง

ชวนพอซงไปรบจางกอสรางในตวอาเภอกลบมาชวย

สวนรานคากใหยายดบาง ถายายไปไรไปนากปดราน

ไวแลวตอนกลบจากไรนาแมกจะไปเปดขายใหม”

ขณะแมเลาถงภารกจประจาวน กลวยไขลกสาววยสบ

สามปกหยบซองบะหมกงสาเรจรปขยาไปมาจนแหลกแลวคอยๆเทนารอนไปพลางใสถงเทาไป ยงไมทนเจด

โมงเสยงรถรบสงนกเรยนกบบแตรเรยก กลวยไขรบควากระเปาวงขนรถ

“วนนไปแขงทกษะภาษาองกฤษ ปกตรถมาเจดโมงกวาโรงเรยนกอยถดไปอกหมบานไมไกลเทาไร

ปกตกกนขาวกบไขทอด ไขตม ลกชน นาพรกบางอยางเดยวกบททอดขายในราน กนขาวทนบาง ไมทนบาง

เพราะรถมารบเชาตองไปอกหลายหมบาน”

ดวยความรเพยงมธยมหกทโรงเรยนประจาอาเภออยางสะเมงพทยาคม จนไปตอเทคโนโลยเชยงใหมได

เพยงเทอมเดยวกตองลาออกมา เพราะขดสนทางทนทรพย จงตองออกทางานรบจางในเมองบาง ทางานหนวย

จดการตนนาใกลหมบานบาง จนสดทายแตงงานมลกจงยดอาชพทาไรทานาเปนหลกและขายของชาเสรมรายได

แมอาไพรกอยากใหลกเรยนจบสงๆ อยางคนทวไป อาจจะไมผดจากความจรงนกทการศกษามอบโอกาสใหกบ

ใครอกหลายคน ยกระดบคณภาพชวตใหดขน จากหนาทการงาน จากหนาตาทางสงคมและแนนอนจากรายไดท

เปนตวเงนไวใชสอยในชวตอยางไมลาบากเหมอนทผานมา แตอกมมของคนความรแคมอหก กบทาทางถอมตน

ของแมอาไพรกลบไมไดคดอยางนน

“พอลกแมทงสองจบมอสามจะใหไปตอทวดผาสมฯ เพราะแมไมมเงนสง แตสงสาคญกวาคออยากเหน

ลกพงพาตนเองไดเผอในอนาคตเรยนจบมาไมมงานทากมกน ควบคกบการมคณธรรมในใจเขา อยางนอยแมกม

ความเชอวาสภาพแวดลอมทเออตอการเรยนนาจะมาจากครอาจารยทมคณธรรม สงแวดลอมเชนวดนาจะชวยให

ธรรมะอยในใจเขาไดงายกวาโรงเรยนทวไปทสอนใหเราคดเหมอนกน” แมอาไพรไมนอยเนอตาใจกลบภมใจ

หากลกสาวคนโตและลกชายของเธอจะกลบมาอยบานเปนเกษตรกรทพงพาตนเองไดและชวยกนดแลรกษาผน

ปาของหมบานตอไป

กจกรรมบญ ณ บานหวยหญาไทร

นอกจากบทบาทแมบานลกสองแลว แมอาไพร หญง

สาวชาวปกาเกอะญอวยสามสบตนๆ ยงเปนหนงในผรวม

ขบวนบญของวดพระบรมธาตดอนผาสม และบทบาทแมคา

ขายของชา ประธานกลมแมบาน คณะกรรมการโรงเรยน กรรมการกองทนหมบาน อาสาสาธารณสขหมบาน

และอกหลายบทบาททงงานราษฎร งานหลวง งานสวนตว หากแมปลกตวไปไดกขออาสาทาทนทโดยไมเคย

เรยกคาตอบแทน ทาแลวสบายใจ เราเขาใจองคกรตางๆ อนไหนดรบไว อยากเหนคนบานเราไดอยดมสขกชวย

ทา ชกชวนพาทา

ดวยใจทเรมจากความเสยสละนเอง ชาวบานจงไวใจ เคารพในการเปนผนา จงพรอมจะทาตามทแม

ชกชวน วนนกเชนกนททมงานเลอกเวทสญจรเพอตดตามผลการดาเนนโครงการ รวมทงรบฟงปญหาเพอรวม

หาทางแกไข แมอาไพรชกชวนเพอนจดเตรยมอาคารสถานท ถางหญา ปเสอทซงชาวหวยหญาไทรเลอกใชวด

เปนสถานทกลางตอนรบแขกอยางทมงานของพวกเรา กลมแมบานตนแตเชาเพอนาพชผกมาออมรวมกน

สาหรบประกอบอาหารตลอดสองวน บางกอาสาเปนแมครว และผรวมกจกรรมอยางอนหนาฝาคง เราจงเลงเหน

ถงความจรงใจในการทจะรวมมอขบเคลอนขบวนบญนอยๆ นใหเตบโตตามเพอนๆ ในเครอขาย

เมลดพนธนอยทกาลงผลใบออนคแรกแหงชวต กาลงดดซบอาหารจากดนเพอฝงรากแกวใหยาวใหญ

คงเปรยบไดกบการเจรญเตบโตของเหลาผรวมขบวนทบานหวยหญาไทรนได

เมอขบวนเวทสญจรมาเยอน แมจงรวบรวมกลมแมบานวยทางานรวมยสบกวาชวตจากสสบหลงคา

เรอนของหวยหญาไทร ตอกยาถงความกระตอรอรนในการทากจกรรมและไมปลอยโอกาสในการเรยนรเขารเรา

หลดลอยไป ครงนไดเรยนรวธการทานายาอเนกประสงค แชมพและสบเหลวสมนไพรทมวตถดบทองถนหางาย

อยางมะเฟอง บอระเพดและขงมาเปนสวนผสม รวมทงแนวคดการขายสนคาดวยราคาตนทน เมอจบการอบรม

แมจงรวมกลมแมบานนากลบไปผลตเองเปนนายาถงแรกของหมบาน จากทนตงตนแรกจากเงนทแมอาไพรท

ไดรบงบประมาณอดหนนดานอาหาร ดานอาคารสถานท แมจงนางบตรงนนเปนจดตงตน กองทนบญแรกของ

บานหวยหญาไทรจงเกดขน

“โนน นายาอเนกประสงคจากมะเฟอง แชมพจากขง แมแจกใหทง

คนหมบาน ใหเพอนบานญาตแมหมบานอน แจกหนวยปาไม แจก

หนวยตนนา แจกคร แบงเขาไปทวยงไมหมดลงซกท” แมอาไพรช

ใหดพลางบอกเลาถงประสบการณการแจกและแบงปนนายาถงแรก

ทถกบรรจใสขวดแกว ขวดพลาสตก หมพลาสตกบนปากขวดรดดวย

หนงยางแนนอกชนแทนฝาทหายไป วางเรยงรายในกลองลงกระดาษ

ใตถนรานคาสงกะสเลกๆ ของแม

ทกวนนแมเลาอยางไมเสยดายกาไรแตกลบภมใจทไมตอง

ซอนายาลางจาน ลางหองนาและแชมพ ขวดละสบบาทยสบบาทจาก

ในเมองมาขายในรานคาของตนแลว เพราะไมมใครซอ หลงจากท

ชาวบานพากนใชนายาทผลตกนเองไดปรมาณทมากกวา และชวย

ขจดคราบไดเหมอนกน หากหมดแมยงมบรการเตมใหจากขวดใบ

เดมทเพอนบานนามาซอ รายไดจงหมนเวยนเขากองทนบญของบาน

หวยหญาไทรไมสนสด

ภารกจขายนายาเปนเพยงสวนงานเลกๆ ทชวยใหชาวบาน

อยรอดเรมลดรายจาย พงพาตนเองจากการผลตและใชเอง จงนาไปส

ภารกจเลกๆ ทยงใหญควบคถดมาของแมคอการพาชวนบานปลก

กลวย ปลกไผ ปลกฝาย และสรางฝายตนนา

ภารกจยงใหญของคนตวเลกเรมขนแลว

เขาใหปลกกปลกของฟรไอเดยนไม

เคยมอยในหวคนใจสอยางอาไพร “ปลกไป

เถอะ เรากนของจากปา หาของปามามากแลว

ตงแตบรรพบรษ เดยวนหายากขน ไปปลกเอง

ในสวนตนเสยบาง ทกวนพากนไปหาจนหมด

ไมปลกทดแทนวนหนาจะเอาอะไรกน” น

แหละคมความคดทแมอธบายอยาง

ตรงไปตรงมาตามประสาคนอยปาตวจรง

“ปลกใหเรากน กปลกใหปาดวย ไม

ตองคดอะไรมาก” เหตผลสนๆ ทแมใชจงใจใหเพอนบานหนมาปลกไมไดใหประโยชนเฉพาะตนเอง ครอบครว

แตยงคนประโยชนกลบสผนไมแหลงเกอกลชวตแตเกดจนตายใหขาว ใหนา ใหอากาศบรสทธ ใหไมทาทอย

อาศย กควรใหอะไรคนบาง

ภารกจดแลผนปารอบหมบานหลายพนไรของอาเภอสะเมงจงเรมตนขนจากความคดธรรมดาๆ แตมอง

การณไกลของแมทอยากปอนอาหารใหลกหลานแมตวจะไมอยแลว บอยครงทคาปรามาสเหมารวมจากคนเมอง

ทวา “คนบนดอยชอบทาไรหมนเวยน ถางปาทาไร เผาปา หาของปาจนหมด ไมดแลธรรมชาต” เปนความจรง

สวนทางกบภารกจเลกๆของคนตวเลกๆ สาหรบชาวบานไมกสบคนทรวมตวกนปลกพชอาหารทดแทน ในไรท

ปลอยรางของตน เมอมอาหารในไรจงไมจาเปนตองเขาปา บรเวณปาตนนากเปนปาตองหามของชาวบานไมม

ใครไปยง และสาหรบคนอยปาอาศยปาเปนแหลงอาหารแลวยอมไมเขาไปทาลายปาซงเปรยบเสมอนแหลง

อาหารแหลงใหชวต

ขบวนบญสายนชวยเหลอขามหมบานในเครอขาย

การปลกพชอาหารโตเรว ใชประโยชนไดทกสวนอยางกลวยและไผเปนหนงในโครงการของวดทจะ

ชวยเสรมการใชพนดนทมจากดใหเกดประโยชนมากทสด โดยเฉพาะในพนทไรหมนเวยนรางทชาวบานกาลง

ปลอยใหดนพกฟนตว และยงเปนแหลงเสรมรายไดของชาวบานดวยการขายผลตผลใหเครอขายบญเชน กลวยส

บานอมลอง อาเภอแมสาบ ไผสตลาดสดเทศบาลสะเมงใต อาเภอเมอง ลาไมไผยงนาไปสรางพนบาน ฝาบาน

เพงหมาแหงนหรอกระทงสานเปนกระบง กระจาด กระดง กระบวย และกระบอกนาพกพาใชกนเองในหมบาน

ซงจะเปนโครงการตอเนองหลงจากทพชผลเตบโตจนสามารถเกบเกยวผลผลตได

สหาพอ : บวชปา บวชใจ

เกอบสองปแลวทปาทศตะวนตกของหมบานผนนทกนอาณาเขตกวา

รอยไรกลบคนสภาพความอดมสมบรณลบภาพไรหมนเวยนทโลงเตยนดวย

ตอไมสนและการเปดหนาดนใหม ดวยแรงศรทธาจะรกษาปาผนทายๆ ของ

หมบานซงเปนแหลงตนนาหลอเลยงชวตคนในหมบาน ทาใหชาวบานกลา

สละผนดนทากนใหทงบวชปา และบวชใจผให

“ตอนแรกไมมใครยอมแตพอคนหนงใหกใหตามๆ กน” สหาพอ

กลาวถงเหตการณในวนนน วนบวชปาท

เขาเฝาเตรยมงานดวยตวคนเดยวนานกวา

หนงเดอน ปรากฏวาผคนเรยกไดวามายก

ทงหมบาน ผใหญ กานน อบต. พระสงฆ

ทมาทาพธบวชปา ผนปากวางกลบแคบลงถนดตา

สหาพอเปนอกคนหนงทกลบมาปลกกลวยเปนสวนๆ หลงจากปลก

ไฟในใจตนเองตดหลงจากเขารวมอบรมตนกลาคณธรรมกบทางวดผาสม

เมอป ๕๒ จากนนในหวของสหาพอกมแตคาวาปา ตนนา และขาวทใหชวต

เขาและเพอนบาน วนนเปนอกวนทเขาพาไปดตนนาทจะทาฝายหลงจากปา

ชมดนชาเรมกลบคนมา

ใครจะไปคดถงเมอหาดทรายขาวขนาดยอมจะมาตงอยบนภเขาสงนได

“ตรงนทจะทาฝายชะลอนา ชวยผอนนาใหลงหมบานและนาเหมองเขานาชาลง สวนถดไปใกลคอ ฝาย

เดมเมอปสสองของรฐบาล สรางใหญโตและสงมาก เสยปนและเหลกไปนกขนาด”

สหาพอพาเดนปาตามลาหวยอยางชาชองช

ตาแหนงฝายทยงไมเกด และทเกดแลวขนจรงแลวเมอ

สบกวาปกอน ฝายนเองไดพดพาตะกอนทรายมา

รวมกนเปนคนรถและอาจเรยกไดวาสรางเพอทาลาย

ธรรมชาตเดมมากวา เพราะนอกจากจะพดตะกอนทราย

มารวมกนมหาศาลแลวยงเปลยนเสนทางนาธรรมชาต

ใหไหลเบยงแตกออกเปนหลายเสน สองฝงของลาหวย

เดมจงถกกดเซาะเพราะแรงนาขนาดใหญทถกกนไว ดวยความสงของฝายบวกกบปรมาณนาหลากในหนาฝนนา

จงไหลเชยวกรากหนก เซาะลาหวยเลกเดมใหกวางและลกไปดวยแองทราย

ปกาเกอะญอหนมวย๒๘ เปนกาลงสาคญของ

หมบานน เพราะจากประสบการณหาปรบจางขบรถสบลอ

สงนาผงในเมองคงบอกอะไรเขาไมนอยวาเขาคงขบรถไป

ตลอดชวตไมได แตเลอกทจะอยกบภรรยาและลกชายวย

กาลงซนได และใชเวลาทเหลออยดแลรกษาปาและนาท

หลอเลยงตนขาวของเขาใหเตบโต

ชวตนยงตองการอะไรอก...

เชกวา เชซ เชกอ เสอปกาเกอะญอความหมายแหงชวต

เชกวา (เสอสขาว) สาหรบเดกสาวสวมใส เชซ (เสอสดา) สาหรบแมบานแตงงานแลว เชกอ (เสอสแดง)

สาหรบผชายทงเดกเลกและผใหญ ทาไมตองขาว ดา และแดง เดกหนมสาวปกาเกอะญอหรอแมกระทงโตเปนผ

หลกผใหญแลวนอยคนนกจะรจกทมาทไปของสญลกษณผานสสนของเสอผาฝายทอมออยาง “เช” (ภาษาปกา

เกอะญอแปลวาเสอ) ซงเปนอบายของบรรพชนปกาเกอะญอเพอสอนลกหลาน

เชกวาหรอเสอสขาวตวยาวกลอมตาตมสญลกษณแหงความบรสทธของเดกหญง ขาวสะอาดทงรางกาย

และจตใจของเดกเปนสญลกษณแทนลกหลานปกาเกอะญอทจะเตบใหญรบชวงตอของวฒนธรรมประเพณอนด

งามจากพอแมผใหกาเนด เชซหรอเสอสดาตวสนสาหรบนงกบผาถงสแดง สดาของเสอเสมอนสของแมพระ

ธรณคอยอมชชวต ใหขาว ใหนา ใหอากาศบรสทธ ใหโอสถและทพกพงเสมอนมารดาคอยดแลบตรไมหางกาย

เชกอหรอเสอสแดง สเลอดแสดงความกลาหาญทจะปกปองแผนดนและชนเผาปกาเกอะญอผรกสนตภาพ มวถ

ชวตเรยบงายสงบและออนนอมถอมตนกบธรรมชาตผใหชวตสบมาจนบดนจงตองรจกใชทรพยากรธรรมชาต

เผอลกหลานตนในวนขางหนา

ตานานเสอจบแลวแตชวตของชาวบานหวยหญาไทรยงดาเนนตอไป ทกวนนกลมแมบานทอผาทเกด

จากการรวมตวกนเองราวยสบชวตดจะเปนกลมทเหนยวแนนสดในบรรดากลมอนๆททางการจดตงขนมา เปน

ทมาของกลมคนขบวนบญ โครงการขบวนบญของวดจงเปนเพยงผพดเชอถานคลกกรนใหไฟลกโชตชวงอก

ครง

ความพรอมของกลมคนในทองถนบวกกบผนาทเสยสละอยางแมอาไพรทาใหบรรดาผาทอกลบมาม

ความหมายในแงเศรษฐกจอกครงและแนนอนลกๆ กมความหวงวาในแงของการสานตอภมปญญาการทอผาท

พวงมากบตานานความหมายของเสอปกาเกอะญอ ตานานจงไมใชแคเรองเลาหากแตหมายรวมรายไดทจะชวย

จนเจอครอบครวและการใหคาความสาคญของชวตทเปนเพยงสวนหนงของธรรมชาตจงตองเคารพและใชอยาง

ระมดระวง จงเปนทมาของโครงการสงเสรมการปลกฝายของวด

แนนอนในแงของตนทนและระยะเวลาการผลตตงแตปลกฝาย ตมฝาย ดงเสน กรอเปนดาย ทอมอดวยก

เอว ยอมและตดเยบจนเปนผาสกผน เสอสกตวอาจสเสอยดจากโรงงานไมได แตในแงของการพงพาตนเองเทยบ

กนชนดไมเหนฝ น เพราะนอกจากจะไมตองซอจากภายนอก ยงสามารถผลตเสอราคาประหยด คณภาพด

จาหนายใหเพอนในเครอขายบญไดอก

นอกจากนนหากมองในระยะยาวภมปญญาการทอผาของชาวปกาเกอะญอยงถกสานตอจากคนรนหลง

เพราะสามารถมอาชพมรายไดในหมบาน ไมตองรอนเรพเนจรหางาน หาเงนนอกหมบาน และอาจหอบหนสน

มาพกกายใหครอบครวลาบากใจตอเปนทอด

เหนอสงอนใดคณคาของการทอผาหาใชแคเรองเงนแตหมายรวมการเคารพธรรมชาตทมบญคณ ผนดน

เลยงฝายเตบโต เลยงขาวในนา ซบนาใหดมแกกระหาย ใหความรมเยนสกายใจ และการสงมอบความหมายของ

สเสอตามภมปญญาบรรพบรษทแฝงความหมายในการอนรกษทรพยากรสลกหลานในวนขางหนา

อนาคตผาทอมอปกาเกอะญอบานหวยหญาไทร

เปนทเลาขานกนวาหากหญงสาวปกาเกอะญอคนใด

จะแตงงานออกเรอนหากยงทอผาไมเปนกไมสามารถทาได

คงเปนกศโลบายยอดเยยมในการฝกฝนเดกหญงสกคนท

พรอมจะเตบใหญเปนแมศรเรอนในวนขางหนา เพราะ

สมยกอนนนตองทอทงเสอ ซน ทนอน หมอน มง ผาหม ผา

คลมไหล ซงตองอาศยความเพยรและความอดทนมาก หาก

ไมมพรอมแลวกคงไมมความอดทนในการดแลบานเรอน สามและลกนอยได เมอกระแสการแลกเปลยนดวย

เงนตราเขามา การจะใหเดกสาวรนมานงทอผาเปนสงทพบไดยากแลว

ผาทอกเอวแบบฉบบของชาวปกาเกอะญอเปนเอกลกษณอนสะดดตาทสดหากใครไดมาเยอนหมบาน

หวยหญาไทรทยงสามารถเหนภาพกลมแมบานเหลานใสเชซสดานงซนสแดง บางโพกหวดวยผาขนหนรวบเสน

ผมยาวเรยบรอย สาหรบชดเชกวายาวสขาวของเดกหญงและเชกอสแดงสาหรบผชายจะพบแตเฉพาะชวงงาน

พธกรรมสาคญ ไมไดสวมใสทกวนเหมอนกลมแมบาน กลมแมบานกลมนจงเปรยบเสมอนกลมคนทายๆ ท

ยงคงสบทอดประเพณการทอผาอย

“สวนมากทอเกบไวใชเอง เปนอยางนตงแตรนพอแมป ยาของแมแลว แมและยายไมเคยปลกฝายและปน

ฝายใชเอง แมทาไมเปน แตพอไดไปดงานทศนยการเรยนรวฒนธรรมทอผากะเหรยงอาเภอดอยเตาททางวดพา

ไปกคดวานาจะทาได ตองรอใหตนฝายทปลกไปโตกอน” แมอาไพรระเบดเสยงหวเราะใหกบมขสงทายทาให

ทมงานอดใจรอดผาทอธรรมชาตทงผนไมไหวแมจะนานแตทกคนกรวาผาทอทกผนมความหมาย

เราจงตองปรบตวในยคเรากไมไดปฏเสธเงนตราแตไมไดนาเงนวดคาความสขของชวตแตเพอใหพอ

ดารงชพอยไดโดยไมลาบาก การทอผาสงขายและผลตเสนฝายจากการลองผดลองถกจงกาลงเรมกอตวขนแลว

ผาฝายผนนเองจากบานหวยหญาไทรจะสงตอใหบาน

อมลองเพอยอมและตดเยบ รวมถงการทาตลาดในเครอขายซง

จะเปนสนคาบญตวใหม ซงเปนการพงพาตนเองในเครอขายบญ

อยางแทจรง เพราะจะชวยเสรมกจกรรมการแลกเปลยนซอขาย

สนคาบญหลกของโครงการขบวนบญคอ พชผกผลไม ปย

อนทรยชวภาพและบรรดาแชมพ สบ นายาอเนกประสงค

เสอผาเครองนงหมจงเปนหนงในปจจยสททกคนตองใช เพอน

ในเครอขายจงไมตองสงซอเสอผาจากขางนอกเหมอนแตกอน ทงยงชวยรอฟนภมปญญาความสามารถในการ

ทอผา ตดเยบ การยอมสธรรมชาตกลบขนมามชวตชวาอกครง

นอกจากนนนกเรยนโฮมสคลของวดพระบรมธาตดอยผาสมยงสามารถนาวชาความรทไดไปราเรยนฝก

วชาเปนเวลาหลายอาทตยกบชาวบานปกาเกอะญอจงหวดลาพน ทยงคงยอมผาจากใบฮอม(สนาเงนเขม) จากส

เปลอกไมกอ (สแดง) จากลกมะเกลอ(สเขยวหมน) หรอขมนชน (สเหลองสดใส) เหลานมาทดลอง และเผยแพร

ตอกบกลมแมบานอมลองซงเปนเครอขายบญอยตดกบวด สามารถยอม ตดเยบและจดจาหนายในราคาตนทนแต

กาไรของเราคอ การชวยเหลอใหเพอนมเสอผาราคาประหยดคณภาพดใช และคนกาไรคนสปาเพราะทกกรรม

วถการผลตเปนมตรกบธรรมชาต

บานและวดหวยหญาไทรในวนน

หวยหญาไทรในวนนอาจไมสามารถมาถงจดนไดหากขาด

กาลงสาคญอยางพระอสานหนมซงจาวตรหวยหญาไทรเปนเวลา

เกอบสบป

ตบ ตบ ตบ เสยงตอกไมสรางกฏใหมขนาดสคณสเมตร ดงมาแตไกล ภาพพระหนมนงสบงเหลองมด

เอวเปนโจนกระเบน มอขางหนงถอคอนทะมดทะแมง ขางหนงกาลงใชดนสอบรรจงทาเครองหมาย เตรยมตอก

แผนไมเขากบคาน ยงไมทนททมงานจะเอยถาม หลวงพอบรรจงพระเพยงรปเดยวประจาวดหวยหญาไทรกเรม

บรรยายถงกฏไมหลงนจนเสรจสรรพวาใชสาหรบรบรองแขกทงพระทงโยม โดยใชไมเกาจากกฏเดมเสยดายท

ทรดโทรมไปมากหลงจากปลวกมหาศาลบก คราวนจงทานามนเคลอบนายาไมใหปลวกมากน ชวงพกทานจงให

เวลาพดคยกบทมงานเตมท

“ถามวามาอยทาไม หวยหญาไทรมนมอะไร ความสงบ ความเงยบ ความเขยวขจรมนถกจรตอาตมา พอ

อยไปอยมากนาความรทางโลกทเคยศกษาพวกกายภาพบาบด นวดแผนไทย กดจด การหกจดกระดก ตลอดการ

กนอาหาร การดแลรกษาสขภาพประจาวนอยางงายชวยชาวบาน กพาชาวบานทา หมกปยฮอรโมนฉดพนพช

หมกยาไวดมรกษาโรคจากเปลอกมงคด สปปะรด ลนจ ลาไย ขง ขา ขมน ลกยอ มะขามปอม นาผงมะนาว ขาว

หมกกพากนหมก ไมหมกเอง อาตมากแบงให วนจฉยโรคไป

กหาพชผกปามาหมกรกษาชาวบาน อยกบเขา เดนบณฑบาต

ขาวเขากนกตองชวยเหลอแบงปนความรทมชวยเขากลบคน”

บคลกกนเอง เปดเผย ตรงไปตรงมานเองจงไมแปลกท

ชาวบานจะแวะเวยนมาหาขอสตรนาหมก มารกษาโรคตางๆ

ทอนามย โรงพยาบาลอาเภอกรกษาไมหายขาด พระบรรจง

จงเปนทงศนยรวมจตใจรกษาโรคใจและหมอรกษาโรคกาย

ควบคกน

ถงแมหวยหญาไทรจะไมมอนามยเปนของตน แตมพระหมอชนครทสอนการดแลสขภาพตนเองงายๆ

เรมตนทบาน จะวาชกชวนใหทกคนมาเปนหมอรกษาตนเองคงไมผดแผกไปจากความจรงนก เพราะยารกษา

โรคนอนรอใหไปเกบในปาหมดแลว สวนการนวด จดกระดกใหเขารปเขารอยคงตองอาศยหลกความชานาญ

จากพระบรรจงชวยรกษาในชวงตนและขอเรยนรเพอไปทาเองทบาน พระบรรจงเนนยาเสมอวาการกนทกวนๆ

ของเรานนสาคญทสด เพราะกนอะไรผลกเกดเชนนน กนอะไร กนมากนอย กนชวงไหน กนถกธาตตวเองไหม

ดจะเปนศลปะการกนททกคนตองรและเลอกกนเพอสขภาพทดในวนขางหนา

พระบรรจงยงรจกและทางานรวมกบวดพระบรมธาตดอยผาสมมาหลายปไดเหนวดพาชาวบานทา

เศรษฐกจพอเพยง ปลกปา สรางฝาย กวนนายาเอนกประสงค ทาปยหมกกเหนวาดแลวสาหรบวดหวยหญาไทร

ยนดตอนรบเครอขายวดเสมอ การชวยชาวบานใหความเปนอยดขนได การจะบอกกลาวสอดแทรกเรองธรรมะ

ในชวตกจะเปนเรองงายตาม

“ในเมอเขาทองอม นอนหลบสบาย ตนกสบาย เพราะพงตนเองไดแลว เขากคงอยากกลบมาฟนฟบาน

ฟนฟชมชนและวดซงเปรยบเสมอนตวเชอมประสานกจะทาหนาทฟนฟจตใจไดเตมท เพราะเมอสบายแลวสข

แลว กใหเตรยมใจไวเลยวาเดยวความไมสบายกาย ไมสบายใจหรอความทกขกจะมาเยอนอกไมชากเรว” พระ

บรรจงสรปความเขาใจสงทโครงการกาลงดาเนนอยคอ ความอมกาย (มรายไดเกอหนนครอบครวและตนเอง)

ความอมใจ (มธรรมะรกษาใจ วางใจไดกบความไมแนนอนของชวต)

แมอาไพรเสรมเรองเลาถงปยหมกทพระบรรจงสอนใหทา “ปยหมกจากกลวย ไขไก เปลอกมะมวง ขวว

และกากนาตาลโดยไปขอสตรจากหลวงพอ ทาไวนานหลายเดอนแลวกจะเอาไวผสมนาพนใบผกแลวรดโคน

ตนไมยนตนชวยเรงใหโตไว หลวงพอบรรจงสอนการเกษตรและการดแลสขภาพทกๆ วนพระ เทศนาธรรมะไป

ดวยแตไมคอยมคนสนใจ คนอนไมทา ไมเปนไรเราทาเอง

กอนพอไดผลเดยวคนอนกพากนทาตาม”

ดวยหวใจผนาเสยสละและกลาลองในสงท

แตกตางของแมอาไพร ซงเปรยบเสมอนแกนนาขบวนบญ

ของบานหวยหญาไทรทพรอมจะขบเคลอนศรทธาแหงบญ

นตอไป

“แมวาบางครงแมกโดดเดยวนะเพราะบางทกทาคนเดยว พาคนในบานทาดวย หรอทากบกลมไมกคน

แตพอไดยนวากมคนแบบเราตามหมบานอนๆ ในเครอขาย เหนความสาเรจจากการพงตนเองได เรมตนการคน

นายาใชเองนแหละ แมมกาลงใจในการจะแบงปนตอไปนะ”

กาลงใจจากเพอนกลยาณมตรเปนสงสาคญมากสาหรบคนตวเลกแตทาสงยงใหญอยางแมอาไพร

เครอขายบญหรอขบวนบญนเองทจะพาคนบญอกหลายคนจากตางพนทมารจก แลกเปลยนองคความร เสรมแรง

ใจกนเพอใหสายธารแหงบญเสนเลกนไหลตอไปไมสนสดทามกลางแมนาสายใหญแหงตณหาของมนษยทมไม

สนสดเฉกเชนเดยวกน

บทวเคราะหการขบเคลอนโครงการในชมชน “โซนกะเหรยงปาคานอก/หวยหญาไทร”

แมภายนอกชมชนปกาเกอะญอเลกๆ อยางบานหวยหญาไทรจะดเหมอนวากระแสสงคมอยางไฟฟา

เทคโนโลยทดแทนแรงงานคน การศกษาภาคบงคบ และสอกระแสหลกจะเขามาเปลยนแปลงวถชวตอนเรยบ

งายไปบาง จากอยกบทองไรทองนาสสงคมการผลตเพอการพาณชยอยางเตมตว แตดวยทตงของหมบานในเชง

ภมศาสตรอยบนภเขาสงชน เสนทางเขาเปนถนนลกรงสลบพนปนเปนชวงๆ ทาใหยากลาบากแกการสญจรไป

มาโดยเฉพาะหนาฝน ทาใหบานหวยหญาไทรและบานปาคานอกซงเปนชมชนกะเหรยงเลกๆไมเกนหมบาน

หมบานละสสบหลงคาเรอน จงอยอาศยแบบพงพงธรรมชาตอยมาก แตกระนนในโซนนยงมปญหาและ

อปสรรค ดงตอไปน

ขาดความเขาใจเรองโครงการขบวนบญเพราะเพงเรมปแรก ปนเปนปแรกทเขาไปในบานหวยหญาไทร

แตพอทางทมงานสวนกลางลงพนทประสานงานเองบอยครงขน ประกอบกบจดเวทสญจรตดตามผลในหมบาน

ชาวบานใหการตอนรบอยางบานดและไดแลกเปลยนพดคยกนโดยใหชาวบานมสวนรวมในการมองปญหาของ

หมบานโดยเฉพาะเรองเศรษฐกจเปนปญหาสาคญแตยงถอวาอยในระดบความรนแรงไมมาก กลาวคอ ชาว

ชมชนมรายจายจากการซอสนคาเพอการอปโภคบรโภคมากกวารายไดซงมาจากการรบจางและสนคาการเกษตร

เชงเดยวคอ ขาวโพดเลยงสตว ซงมราคารบซอไมแนนอน บางรายขาดทนจงตองกเงนธกส.หรอเงนกองทน

หมบานมา

ครงเวทสญจรขบวนบญลงพนทเพอคนขอมลทผประสานงานไดไปสารวจมาเรองภาวะหนสน รายได

โดยเฉพาะรายจายมกมาจากการซอสนคาจากภายนอกทาใหกลมชาวบานตองการจะลดรายจายทนทจากการทา

นายาลางจาน แชมพ สบสมนไพรทหาไดงายในหมบานกอน จากนนจงมแมอาไพรซงเปนประธานกลมนาไป

แจกจาย จนทกวนนสามารถนาไปขายภายในหมบานไดเพราะมราคาประหยด คณภาพด ในปรมาณทมากกวา

สนคาตลาดทวไป

สาหรบบานปาคานอกมปญหาคอ ขาดแกนนาฝงตวเพอเกบขอมลพฤตกรรมผบรโภค บรบทชมชนและ

ขบเคลอนโครงการ โดยเฉพาะบานปาคานอกซงเคยมแกนนาฝงตว แตขอถอนตวเนองจากแกนนาคดวา

ประสานงานไมดพอและขาดทกษะในการบรหารจดการโครงการและการปญหา ทาใหการขบเคลอนงานลาชา

ชาวบานจงยงไมใหความสนใจในโครงการเทาทควร

อยางไรกตามบานปาคานอกถอเปนแหลงผลตขาวโปะโละหรอขาวปกาเกอะญออนทรยทสาคญเปน

หนงในสนคาขบวนบญทไดรบการตอบรบทดจากคนพนราบ ทกปผลผลตขาวของปาคานอกมจานวนมากหลาย

ตน ทาใหเมอสองปมาแลวโครงการสหกรณไดถอกาเนดขนโดยการนาขาวมาออมทกวนพระและขายใหกบทาง

วดพระบรมธาตดอยผาสมนาไปแปรรปและทาการตลาดบญ ชวยใหชาวบานปาคานอกมรายไดจากการขายขาว

ทผลตจนเหลอกนทงเปนตวบอกเลาเรองราวของคนบนดอยผานบรรจภณฑใหคนพนราบไดรบรวาคณคาของ

ขาว นา ปาสาคญตอชวต ซงโครงการนกาลงดาเนนตอไปไดเนองจากทงชาวบานและผประสานงานกลางม

ประสบการณการทางานจากหลายปทผานมา

แมวาทงสองหมบานจะขบเคลอนขบวนไดชาในชวงแรกเรมโครงการ แตกหยงรากแกวออน ผลใบ

ออนรออยแลวหมายถงผนากลมหรอคนเลกๆ แตมใจอยากจะทาเพอประโยชนของตนคอพฒนาตนเองใหม

รายไดเพมขน ลดรายจายในครอบครวกอนเปนเปาหมายอนดบแรก ตอมาจงแบงปนความร ทกษะในการผลต

สนคา หรอในรปของสนคา เชน นายาลางจาน แชมพ สบสมนไพร การทอผา ปยหมกขหมและขวว ซงจะเหน

ไดวาทงทรพยากรธรรมชาตและองคความรภมปญญาของชาวปกาเกอะญอทยงหลงเหลออยมากเปนตนทนทา

ใหขบวนบญสายท ๕ กะเหรยงปาคา หวยหญาไทรขบเคลอนตอไป

ปจจยเกอหนนการขบเคลอนขบวนบญ

หมบานปกาเกอะญอทงสองแหงมระบบการพงพาตนเองเปนทนเดม คอ วถชวตทอาศยกบปาตนนา ท

เออประโยชนในแงอาหารสาหรบปากทอง รายไดและความรมเยนสดชนของอากาศ และความเปนชมชนทยงม

ระบบเครอญาตทใกลชด ทกๆ บานจงมความเกยวของอยางพนองญาตมตรไมทางใดกทางหนง ทางวดเพยงเปน

หนวยจดประกายความคดและสนบสนนเครองมอผานการพาทากจกรรมบญตางๆ ใหขบเคลอนไปขางหนา

อยางเตมทและอยางมกาลงใจเกนรอย จากบทเรยนการทางานพบวาบานปกาเกอะญอมปจจยเออใหขบวนบญ

เกดขน ดงน

๑. ผนาทกลาเสยสละเพอสวนรวมเพราะมความเชอในการทาคณความดและผลของการกระทา

๒. กลมคนเลกๆทมใจแนวแนทจะทาเพอสวนรวม (กลมแมบานทอผา) คอ กลมเดยวททานายา ปลก

ไผ ปลกกลวย นอกจากนนยงมสหาพอทพาชาวชมชนบวชปาและสรางฝายทนทหลงทมงานกลาง

ออกจากพนทไป

๓. บทบาทของพระบรรจง พระนกพฒนาในชมชนชวยสงเสรมระบบการรกษาสขภาพตนเองดวยวถ

ธรรมชาตบาบด และทอดแทรกสอนธรรมะทกๆ วนศล

๔. ทรพยากรธรรมชาตทเอออานวย คอ มททากน ปาไมอดมสมบรณ และมนาปลกขาวในนา ให

ผลผลตขาวทมากจนเหลอกน จงขายใหกบเพอนในเครอขายในราคาประหยดสรางรายไดและได

ชวยเพอนททกขยาก

ดวยปจจยเกอหนนดงกลาวจงเชอมนวาแมไมมโครงการกลมคนเหลานจะขบเคลอนขบวนบญดวยตว

เขาเอง ...