บทที่2 - ยินดีต้อนรับ ... · PDF fileในการศึกษาค นคว า เรื่อง การพัฒนาบทเรียนบน
ยินดีต้อนรับ ผู้เข้าร่วมการอบรม
description
Transcript of ยินดีต้อนรับ ผู้เข้าร่วมการอบรม
ยนดตอนรบ ผเขารวมการอบรม “ การพนและการใชสารเคม ในการควบคมไขมาลาเรย “
ดวยความยนดยง
กฏวทยามาลาเรย(Malaria Entomology)
ยงเชอวามววฒนาการมานานกวา 170 ลานป ในระหวางยคของไดโนเสาร (206-135 ลานป) มขนาดใหญกวายงในปจจบน 3 เทา
วฒนาการของยงสงผลให มยงมากกวา 3,000 ชนด และแตละปมการคนพบเพมขนอกราวๆ 20 สายพนธ ว
ยงมขนาดเลก สวนใหญเลกกวา 15 มม. นำาหนกยงอยระหวาง 2.0-2.5 มก ยงบนไดเรวประมาณ 1.5-2.5 กม/ชม
ยง เคลอนตวไดวองไว ดวยปกทสามารถกระพอไดเรวถง 600 ครงตอวนาท มากกวานก humming bird ถง 10 เทา นคอ ตนเหตของเสยงหงๆ ทเรามกไดยนเมอยงบนผานเราไป
ยงทกตวตองการนำาหวานจากพช เพอการ ยงชพ แตยงเพศเมยเทานนท กระหาย เลอด ดวยเหตผลในการขยาย พนธ เพราะเลอดคอแหลงโปรตน สำาหรบการเจรญเตบโตของไข
ยงตวเมยจะพยายามดมเลอด ใหมากทสดเทาททำาได ระหวางดมกน มนจะขบนำาทไมตองการออกมา ดวย การปลอยหยดนำาเลกๆ เพอสรางพนทใหโปรตนเพมมากขน
การเลอกเหยอ ( host selection )เปนปจจยกำาหนดบทบาทของยงพาหะ
--Anthropophagic ชอบเลอดคนละสตว--Zoophilic ชอบเลอดสตว--Ornithophilic ชอบเลอดคน
Aedes aegypti ยงลายบานชอบกนเลอดคน
Cx. tritaeniorhynchus พาหะนำาไขสมองอกเสบชอบกนเลอดหมและววควาย
Culex pipiens ในเขตอบอนเหนอเปนพาหะนำา West Nile virus และ Coquillettidia metallica ในทวปอฟรกาชอบกนเลอดนก
แหลงอาหารยงปลาตน
mudskippers
บนแบบสม (random flight) ขนอยกบความ เรว และทศทางของลม
บนทวนลม (oriented upwind flight) ขนอยกบสารลอทขบออกมาจากเหยอ
ยงไมสามารถตรวจหาเลอดภายในตวเหยอในระยะไกลได ดงนนยงจงววฒนาการความ สามารถในการตามหาเหยอจาก สารทขบออกมาจากเหยอทมเลอด
ไคโรโมน kairomone
ลมหายใจออกของเราคารบอนไดออกไซด
•ความเขมขนของ CO2 ทเพมขนเพยง 0.01% กระตนตอมตรวจจบ CO2 บนหนวดยง และถาเพมถง 0.03% จะมผลตอพฤตกรรมของยง โดยเฉพาะการเลอกเหยอ (host preference)
•สารเคมทขบออกมากบเหงอเชน lactic acid, acetone, octenol เสรมฤทธของ CO2
ยงมองหาเหยอ ดวยระบบตรวจจบอนเยยมยอดประกอบดวย ดวงตา (eye) ขนาดใหญทมเลนสขนาดจวนบรอย
งวง (palpi) เปนเซนเซอรระยะสน คลายๆ กบจมกและ เสาอากาศ (antennae) เปนเซนเซอรระยะไกล สามารถ ตรวจจบความรอน, CO2 รวมทง lactic acid ทขบมาจาก ผวหนงของเราและสตวอนๆ
ระยะตรวจจบ 25-35 เมตร
STIMULUS PLUME
Physical factors : warm, moist convection currents,visual cues
Chemical factors : CO2, host odours (long-range(Kairomones) effect)
เจดสดา !!! ถอนปากออกเรว .... เธอดดโดนเสนเลอด
ใหญเขาแลว ....
แหลงเพาะพนธลกนำายงกนปลอง
An. dirus
An. sundic An. maculatus and An. Minimus
An. aconitus
An. sundaicus
ไขมาลาเรยMalaria fever
การเจรญของเชอมาลาเรยในยง
เมอยงกนปลองตวเมยกดคนทมเชอมาลาเรยระยะแกมโตซยทในกระแสเลอด เชอเหลานจะผสมพนธกนเปนไซโกต (zygote) เจรญเปนเชอมาลาเรยระยะโอโอซสตฝงตวทกระเพาะยง แลวแบงตวเปนเชอมาลาเรยระยะสปอโรซอยตไปยงตอมนำาลาย เพอรอการกดของยงอกครง
เมอยงกนปลองตวเมยซงมเชอมาลาเรยกดคน ยงจะปลอยเชอมาลาเรยระยะสปอโรซอยต จากตอมนำาลายเขาสกระแสเลอดของคน จากนนเชอจะเดนทางไปทตบ และเกดการแบงเซลแบบไมอาศยเพศ ทำาใหไดเชอมาลาเรยระยะเมโรซอยต (merozoite) นบพนตว ตอจากนนเซลตบจะโตและแตกออก ปลอยเชอมาลาเรยระยะเมโรซอยตออกมาในกระแสเลอดเขาเมดเลอดแดง และเจรญเปนเชอมาลาเรยระยะโทรโฟซอยต (trophozoite) และแบงตวอกครงเปนเชอมาลาเรยระยะเมโรซอยต 6-30 ตว เมอเมดเลอดแดงแตก เชอมาลาเรยระยะเมโรซอยตจะเดนทางไปยงเมดเลอดแดงอน แลวเจรญแบงตววนเวยนอยเชนน เชอมาลาเรยระยะเมโรซอยตบางตว จะมการเปลยนแปลงเปนเชอมาลาเรยระยะมเพศ หรอเรยกวาแกมโตซยท (gametocyte) โดยมทงเพศผ และเพศเมย
คำาถาม: สมชาย มเชอระยะแกมโตซยท (gametocyte) ในรางกาย เขามาพกในหมบาน ทงหมาเมน ในวนท 19 ก.ค.55 ในหมบาน ทงหมาเมน มยงกนปลองทเปนพาหะ อยในหมบานนดวย เหตการณนคาดวาตองมผปวยเกดขน เปนรายท 2 ทานคดวาตองออกเจาะโลหต คนหาผปวย ในชวงใด