تغذيه نوزاد با شير مادر

Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist 1


تغذيه نوزاد با شير مادر

( و 5اشاره به شير مادر در قرآن )بار احاديث

متناسب بودن تركيبات شير هر مادر بانيازهاي نوزاد خودش )نارس، دوقلويي و ...(

ارزش اقتصادي براي خانوادهبارعاطفي براي مادر و نوزاد آلودگي كمتر ميكروبي نسبت به شير

مصنوعي


ارزش غذايي متناسب براي نوزاد انسان وجود تركيبات ايمني بخش شير مادر

)ايمون گلوبينها و سلولهاي زنده سيستم ايمني()عدم نياز به تهيه كردن )هميشه در دسترس كاهش احتمال ابتالي كودك به آلرژيها و آسم و

اگزما و ...!! ايجاد محيط آرامتر در بيمارستان كاهش عفونتهاي نوزادي در بيمارستان )هم

اتاقي مادر و نوزاد(



شيرخواراني كه از شير مادر تغذيه ميكنند كمتر دچار مش�كالت دنداني ناشي از پس�تانك وتغذيه مصنوعي مي شوند

درج�ه هوش شيرخ�وراني كه بامي شوند باالتر از مادر تغذيه شير

طور ه شيرخ�واراني است كه ب.مصنوعي تغذيه مي شوند



ش سريعتر اضافه وزن بارداري مادرOكاه برگشت سريعتر اندامها و پستان به حالت قبل

از زايمان صرفه جويي در وقت مادر )نسبت به زمان

)Oصرف شده براي تهيه شير مصنوعيش احتمال ابتال به سرطان سينه و تخمدانOكاه Oكمك به جلوگيري از بارداري )تأخیر در تخمک

گذاری - به شرط شير دهي انحصاري(



( 2-1ضروري در همان ابتداي تولد) ساعت اول 20باال بودن هشياري و رفلكس مكيدن نوزاد خصوصا در

دقیقه اول تولد )كمك به تداوم شيردهي در روزهاي 30– آينده(

كمك به سالمت روان مادركمك به انقباض بيشتر رحم و قطع خونريزي رحم كمك به سالمت روان نوزاد

( تماس پوست با پوستKMC) از شرايط )ده اقدام( بيمارستانهاي دوستدار كودك

(baby friendly hospital.می باشد ) سؤال تحقيقي: ده اقدام الزم براي اخذ لوح بيمارستان

دوستدار كودك چيست؟


Dr Seyyed Alireza Moravveji Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine SpecialistCommunity Medicine Specialist 77

اصطالحات مورد استفاده اصطالحات مورد استفاده در شير دهيدر شير دهي


EXCLUSIVE BREASTEXCLUSIVE BREAST FEEDINGFEEDING

يعني شير خوار فقط با شير مادر يعني شير خوار فقط با شير مادرتغذيه شود و هيچ نوع ماده غذايي تغذيه شود و هيچ نوع ماده غذايي و يا آشاميدني نظير آب به او داده و يا آشاميدني نظير آب به او داده

نشود. نشود. روزگي روزگي 1515البته دادن قطره ويتامين از البته دادن قطره ويتامين از –

..مجاز استمجاز است


بررسيهاي مخOتلف نشان داده اند كه بررسيهاي مخOتلف نشان داده اند كه مي توان زندگي بيش از هفت ميليون مي توان زندگي بيش از هفت ميليون كودك را هر ساله از مرگ مربوط به كودك را هر ساله از مرگ مربوط به

از از اسهال و عفونتهاي حاد تنفسياسهال و عفونتهاي حاد تنفسيطريق افزايش تغذيه انحصاري با طريق افزايش تغذيه انحصاري با

exclusive exclusive ) ) شيرمادرشيرمادرbreastfeedingbreastfeeding ) ) ماه اول ماه اول 44--66در در

..نجات دادنجات دادزندگی زندگی


با با انحصاريانحصاريمزاياي تغذيه مزاياي تغذيه شيرمادر :شيرمادر :

شيرمادر تازه است ) گرم و سرد نيست (شيرمادر تازه است ) گرم و سرد نيست (- - - هر مادر شير مخصوص نوزاد خودش را دارد- هر مادر شير مخصوص نوزاد خودش را دارد

مادر به مراقبت انحصاري از فرزندش نيز مادر به مراقبت انحصاري از فرزندش نيز - - مي پردازدمي پردازد

BONDINGBONDING - - افزايش مي يابد ) و متعاقبا افزايش مي يابد ) و متعاقباافزايش شير (افزايش شير (

- افزايش اطمينان به نفس مادر - افزايش اطمينان به نفس مادر - افزايش پاسخ مادر به رفتارهاي تغذيه نوزاد- افزايش پاسخ مادر به رفتارهاي تغذيه نوزاد


PREDOMINANT BREAST FEEDINGPREDOMINANT BREAST FEEDING

يعني شير خوار با شير مادر تغذيه مي يعني شير خوار با شير مادر تغذيه ميشود اما آب يا نوشيدنيهاي ديگر نظير شود اما آب يا نوشيدنيهاي ديگر نظير

..چاي نيز به او داده مي شودچاي نيز به او داده مي شود


FULLFULL BREAST FEEDINGBREAST FEEDING تغذيه با شير مادر خواه بصورت انحصاري يا تغذيه با شير مادر خواه بصورت انحصاري يا

..تغذيه غالب�تغذيه غالب�BOTTLE FEEDINGBOTTLE FEEDING تغذيه كودك با بطري حتي� اگ�ر شير مادر تغذيه كودك با بطري حتي� اگ�ر شير مادر

..باشدباشد

ARTIFICIAL FEEDINGARTIFICIAL FEEDINGتغذيه ك�ود�ك با ش�ير مصنوعيتغذيه ك�ود�ك با ش�ير مصنوعي


تغذيه انحصاري با شيرمادر امكان تغذيه انحصاري با شيرمادر امكان ابتالء به عفونتهاي حاد تنفسي را ابتالء به عفونتهاي حاد تنفسي را

برابر واحتمال مرگ ناشي از برابر واحتمال مرگ ناشي از 55تا تا برابر كاهش برابر كاهش 44اين بيماريها را تا اين بيماريها را تا

ميدهدميدهد


مطالعات نشان مي دهد كه احتمال مطالعات نشان مي دهد كه احتمال مرگ ومير ناشي از عفونتهاي مرگ ومير ناشي از عفونتهاي

گوارشي وبيماريهاي اسهالي در بين گوارشي وبيماريهاي اسهالي در بين شيرخوراني كه منحصرا از شيرمادر شيرخوراني كه منحصرا از شيرمادر

برابر كمتر از آن برابر كمتر از آن 2525تغذيه مي كنند تا تغذيه مي كنند تا دسته از شيرخواراني است كه از شير دسته از شيرخواراني است كه از شير

. .خشك تغذيه مي كنندخشك تغذيه مي كنند


تغذيه با شيرمادر نه تنها در پيشگيري تغذيه با شيرمادر نه تنها در پيشگيري از بيماريها بلكه در درمان آنها نيز از بيماريها بلكه در درمان آنها نيز

نقش موثر دارد از آن جمله در درمان نقش موثر دارد از آن جمله در درمان بيماريهاي اسهالي استبيماريهاي اسهالي است

درمواردي كه تغذيه با شيرمادر در درمواردي كه تغذيه با شيرمادر در جريان اسهال ادامه يافته از حجم جريان اسهال ادامه يافته از حجم

حتي حجم محلولحتي حجم محلول مدفوع كاسته شده ومدفوع كاسته شده وO.R.SO.R.S مورد نياز نيز كمتر بوده استمورد نياز نيز كمتر بوده است. .


اثرات ضد عفوني ونقش پيشگيري اثرات ضد عفوني ونقش پيشگيري شيرمادر شيرمادر

در ارتباط با بسياري از ويروسها از در ارتباط با بسياري از ويروسها از ويروس فلج ويروس فلج قبيل آنترويروس، قبيل آنترويروس،

، ، اطفال ، سرخجه، ويروس سيتومگال اطفال ، سرخجه، ويروس سيتومگال R.S.VR.S.V آنفلونزا وآنفلونزا و BB هپاتيتهپاتيت

نيز بسياري از قارچها از قبيل نيز بسياري از قارچها از قبيل ووكانديداكانديدا

تعدادي از باكتريها نظير سالمونال، تعدادي از باكتريها نظير سالمونال، و وو و استرپتوكك استرپتوكك ، ،E.ColiE.Coli ، ، شيگال ، وباشيگال ، وبا

باسيل كزاز باسيل كزاز ..به اثبات رسيده استبه اثبات رسيده است


تا پايان شش ماهگي تا پايان شش ماهگي شيرخواران شيرخواران يعني تايعني تا

شروع استفاده از غذاي كمكي شروع استفاده از غذاي كمكي مادامي كه منحصرا از شيرمادر مادامي كه منحصرا از شيرمادر

استفاده مي كنند حتي به آب هم استفاده مي كنند حتي به آب هم نياز ندارندنياز ندارند

اين امر در مطالعات عديده اي اين امر در مطالعات عديده اي و وكه در مناطق گرم وخشك جهان كه در مناطق گرم وخشك جهان هم انجام شده به اثبات رسيده هم انجام شده به اثبات رسيده

. .استاست


تغذيه با شيرمادر خيلي كمتر تغذيه با شيرمادر خيلي كمتر به به كودك مي شود و كودك مي شود وچاقيچاقيموجب موجب

هيپوترميهيپوترميشدت از احتمال بروز شدت از احتمال بروز ..نوزادان مي كاهدنوزادان مي كاهد


موجود در شيرمادر موجود در شيرمادر جذب مواد مغذي جذب مواد مغذي واز جمله جذب چربيها ، پروتئين ، واز جمله جذب چربيها ، پروتئين ،

آهن فوق العاده مطلوبست ، آهن فوق العاده مطلوبست ،ووكلسيم كلسيم و و مشكالت ناشي از روئيدن دندانها مشكالت ناشي از روئيدن دندانها

دندان در كودكاني كه از دندان در كودكاني كه از پوسيدگي پوسيدگي نيز نيز شيرمادر تغذيه مي كنند به مراتب كمتر شيرمادر تغذيه مي كنند به مراتب كمتر

است . است . شيرخوار در بين شيرخوار در بين سندرم مرگ ناگهاني سندرم مرگ ناگهاني

مادرخوار فوق العاده مادرخوار فوق العاده كودكان شيركودكان شير . .كمتر استكمتر است


يا يا تغذيه با شيرمادر در جلوگيري وتغذيه با شيرمادر در جلوگيري و•كاهش احتمال بروز پاره اي از كاهش احتمال بروز پاره اي از

باالتر نيز باالتر نيز بيماريها در سنين بلوغ وبيماريها در سنين بلوغ ونقش داردنقش دارد

كه از شيرمادر كه از شيرمادر ز جمله كودكانيز جمله كودكاني-ا-اتغذيه مي كنند احتمال اينكه دچار تغذيه مي كنند احتمال اينكه دچار

بار كمتر بار كمتر 66 گردند گردند لنفوملنفومبيماري بدخيم بيماري بدخيم خشك خواران است .خشك خواران است . از شيراز شير

همچنين در شيرمادرخواران احتمال همچنين در شيرمادرخواران احتمال -- Juvenile Juvenile ) )جوانانجوانان ديابتديابتبروز بروز

DiabetesDiabetes ) )كوليت كوليت ، ، بيماري كرونبيماري كرون و بعضي از بيماريهاي كبدي و بعضي از بيماريهاي كبدي وواولسراولسر

كمتر از كودكاني است كه از شير كمتر از كودكاني است كه از شير . ...مصنوعي تغذيه مي كنندمصنوعي تغذيه مي كنند


رابطه رابطه تغذيه با شيرمادر منجر به ايحاد تغذيه با شيرمادر منجر به ايحاد و دو طرفه بين مادر و دو طرفه بين مادر عاطفي مستحكمعاطفي مستحكم

وفرزند مي گردد مادر وفرزند هر دو وفرزند مي گردد مادر وفرزند هر دو احتمال احتمال شده وشده و عاطفي عاطفي كامال ارضاءكامال ارضاء

كودك آزاري خيلي كمتر مي شود . كودك آزاري خيلي كمتر مي شود . تكامل بينايي ، تكلم و راه افتادن تكامل بينايي ، تكلم و راه افتادن

كودكاني كه از شير مادر تغذيه نموده كودكاني كه از شير مادر تغذيه نموده اين اين اند خيلي سريعتر صورت پذيرفته واند خيلي سريعتر صورت پذيرفته و

قبيل كودكان در آينده از تعادل رواني قبيل كودكان در آينده از تعادل رواني ..مناسبتري برخوردارندمناسبتري برخوردارند


تعداد گلبولهاي سفيد و عناصر ضد تعداد گلبولهاي سفيد و عناصر ضد عفونت و آنتي باديهاي موجود در عفونت و آنتي باديهاي موجود در آغوز بسيار زياد است و لذا آغ�وز آغوز بسيار زياد است و لذا آغ�وز

را به عنوان اولين دوز را به عنوان اولين دوز . .حساب مي آورندحساب مي آورنده ه بب واكسيناسيونواكسيناسيون


اي شير مادر هاي تغذيه جنبه:انواع شير بر حسب زمان

روز اول تولد7-10 (:Colostrum آغوز )1.حجم كم، پروتئين و مواد ايمني بيشر، قند و ليپيد كمتر

هفتگي6(: پس از آغوز تا transition milkشير انتقالي )2.

هفتگي 6(: پس از mature milkشير رسيده ) 3.:روند تغييرات

كاهش Ig ها، پروتئين، مينرالها و ويتامينهاي محلول درچربي

الكتوز، ليپيد، كالري و ويتامينهاي محلول در آبافزايش


يا آغوز شير غليظ وزرد يا آغوز شير غليظ وزرد كلسترومكلسترومرنگي كه پستانها در رنگي كه پستانها در

روزاول پس از زايمان توليد مي روزاول پس از زايمان توليد مي 22--33كنند در مقايسه با شيري كه پس از آن كنند در مقايسه با شيري كه پس از آن

بيشتريبيشتري مقدارمقدارتوليد مي شود داراي توليد مي شود داراي پروتئين ويتامينهاي محلول در چربيپروتئين ويتامينهاي محلول در چربي

((A,E.KA,E.K)) سديم سديم وبرخي مواد معدني مثل وبرخي مواد معدني مثلالكتوز و الكتوز و ، ، و روي ومقدار كمتري چربيو روي ومقدار كمتري چربي

استاستويتامينهاي محلول در آب ويتامينهاي محلول در آب وقتي مادر فرزند بزرگتر خود را شير وقتي مادر فرزند بزرگتر خود را شير 00

مي دهد در حالي كه حامله است مي دهد در حالي كه حامله است درست قبل وبعد از تولد نوزاد جديد ، درست قبل وبعد از تولد نوزاد جديد ،

لستروم خواهد بود لستروم خواهد بود ککشير او را در فاز شير او را در فاز 00


:تركيب شير مادر در هر بار شيردهي :در ابتداfore milkآب بيشتر و چربي كمتر :در انتهاhind milkآب كمتر و چربي بيشتر

اين تغييرات كمك بزرگي به سير نگهداشتنشيرخوار مي كند

لزوم تخليه كامل يك سينه در هر بارشيردهي و سپس در صورت تمايل

نوزاد ادامه از سينه ديگر


شيري كه در ابتداي هر وعده تغذيه با شيري كه در ابتداي هر وعده تغذيه با •نام نام ForemilkForemilk شودشود شيرمادر ترشح ميشيرمادر ترشح مي

دارد كه حاوي مقدار زيادي پروتئين،دارد كه حاوي مقدار زيادي پروتئين،اغلب آبي رنگ اغلب آبي رنگ الكتوز وآب مي باشد والكتوز وآب مي باشد و

همچنين آبكي بنظر مي رسد و همچنين آبكي بنظر مي رسد و ووممكن است مادر نگران شده وشيرخود ممكن است مادر نگران شده وشيرخود

..را رقيق تصور كندرا رقيق تصور كند

اما به تدريج كه شيرخوار به مكيدن اما به تدريج كه شيرخوار به مكيدن ترشح مي شود ترشح مي شود HindHind milkmilkادامه مي دهدادامه مي دهد ForemilkForemilk برابر بيش از برابر بيش از33كه چربي آن كه چربي آن

..غني از انرژي وسفيد رنگ استغني از انرژي وسفيد رنگ است ووشيرخوار بايد اين شير را به مقدار شيرخوار بايد اين شير را به مقدار

..كافي دريافت نمايدكافي دريافت نمايد


تركيبات شير مادر در مقايسه با )شير گاو(شير مصنوعي

پروتئين:.Iتفاوت از نظر مقدار پروتئين

پروتئين شير مادر يك سوم شير گاو است وی نياز لذا رشد انسان كندتر از ساير حيوانات و

اگر نوزاد بيش از مقدار است.به پروتئين كمتركند دفع آن براي دریافت مورد نيازش پروتئين

كليه هاي نارس او مشكل خواهدبود نکته: میزان پروتئین شیر مادر تحت تاثیر تغذیه مادر

نیست ولی برخی اسیدآمینه های ضروری مثل لیزین و متیونین تحت تاثیر تغذیه هستند.


.IIتفاوت از نظر نوع پروتئين :دو نوع پروتئين شير

Casein : ملكول درشت تر و هضم سخت تر- در شير گاوبيشتر است

whey قسمت آبكي باقيمانده پس از جدا كردن كازئين :(- ريزتر- قابل serum lactis)نام ديگر: سرم شير يا

هضم تر – در شير انسان بيشتر است شير مادر حاوي پروتئينهاي ديگري است

كه تغذيه اي نيستند ولي بسيار براي نوزاد آلفا آميالز، الكتوگلوبين، الكتالبومين، ضروري هستند:

الكتوفرين و ايمون گلوبينها

: پروتئينتشكيل Whey كازئين و پروتئينپروتئين شير از

80در شير انسان Whey شده است كه ميزاندرصد پروتئين را شامل مي شود در حاليكه

با كازئين اكثرا از نوع گاو شيرپروتئنهاي مولكولهاي بزرگ مي باشد.

سهميزان پروتئين هاي موجود در كلستروم حاوی شيرمادر است كه مراحل بعدی برابر

پروتئين هاي سرشار از مواد ايمني بخش به ده اسيد كليه و الكتوفرين و SIGAخصوص

% ميزان ازت 45است كه آمينه ضروري موجود در شير مادر را تامين مي كند


:مقايسه اسيدهاي آمينه شير مادر با شير مصنوعي ،و متيونين كمتر نسبت به شير گاو تيروزينفنيل آالنين

نوزادان به ويژه نوازدان نارس در متابوليز كردن فنيل آالنين و تيروزين به علت كمبود آنزيمهاي� خاص مورد نياز آنها ناتوان هستند

كم بودن آنزيم متيونيناز براي تبديل متيونين به سيستئين در نوزادسيستئين و پورين بيشتر

ورين ضروري� پسيستين اسيد آمينه ضروري� براي رشد جسمي وتكامل مغز در كودكان خردسال است براي رشد و

سيستين براي جنين و نوزاد نارس اسيدامينه ضروري محسوب مي.شود

براي كودكان خردسال به علت آنكه برخالف با لغين فاقد پوریناساسا بوده آنزيم الزم براي س�نتز آن مي باش�ند اسيد امينه ضروري�

.شيرگاو فاقد آن است




چربي: درصد انرژي 50-35)مهمترين منبع انرژي نوزاد •

روزانه(عمدتا تري گليسريد•كمترين مقدار در صبح و بيشترين در عصر•متفاوت بودن مقدار در مراحل مختلف رشد •

، شرايط محيطي و رواني مختلف، زمانهاي مختلف شيردهي )کلستروم، ... ( و حتي در

: چربی کمتر، foremilkيك وعده شیر دهی )hind milk چربی بیشتر-کمک به سیر شدن :

شیرخوار در انتهای شیردهی(



چربي:)اسيد لينولئيك و آلفالينولئيك(حاوي تمام اسيدهاي آمينه ضروري •عدم تأثيرگيري از رژيم غذايي مادر•ترکیب چربی شیر مادر باعث افزایش جذب کلسیم می •

شود )سهل الهضم تر بودن چربی و در نتیجه کاهش اسیدچربهای آزاد در روده نوزاد که با اتصال به

کلسیم، مانع جذب آن می شوند( در شيرخواراني كه از شيرمادر تغذيه مي كنند به علت متابولسيم

بهتر كلسترول مشكل افزايش كلسترول در بزرگسالي واحتمال .خطر ابتالء به بيماريهاي قلبي عروقي كمتر است

از 30 بدنيا مي آورند تا نارسچربي شيرمادراني كه نوزاد %شيرمادراني كه نوزاد رسيده بدنيا مي آروند بيشتر است .


مقايسه چربي شير مادر و شير مصنوعي

.Iاز نظر مقدا�ر تفاوتي ندا�رند�.II:تركيبات

.I الزم براي ميلينيزاسيون بافت كلسترول بيشتر(عصبي، توليد هورمونهاي استروئيدي و اسيدهاي صفراوي(

.II نسبت اسيد چرب غير اشباع به اشباع: يك)وجود كافي اسيد چرب غير )شير گاو: يك دوم(

(MSاشباع: كاهش .III:)هضم سرشار از ليپاز )بر خالف شیر گاو

بهتر چربي، كاهش اسيد چرب آزاد، جذب بهتر كلسيم.IV :سالمت مخاط پروستاگالندينهاي شير مادر

گوارش، بهبود ترشحات گوارشي، تعادل بهتر الكتروليتها و جذب بهتر روي


مقايسه چربي شير مادر و شير مصنوعي

.V(8-7اسيد لينولئيك بيشتر :)رشد برابربهتر مغز

.VI اسيد آراشيدونيك )ضروری برایجلوگيري از درماتيت، ترمبوسيتوپني، نوزاد(:

اختالل رشد و عفونت.VIIوجود آنزيم bile salt stimulated: هضم بهتر

چربي و پروتئين، كاهش كوليك، كاهش توليد گاز و استفراغ


مقايسه قند شير مادر و شير مصنوعي

.I :در شير مادر بيشتر استمقدار.II:تركيبات

.I الكتوز بيشترضروري براي رشد بافت مغز--

--تسريع رشد باكتريهاي مفيد مثل الكتو� باسيلويس )تخمیر الکتوز توسط این باکتریها، بيفيدوس

روده و در نتیجه جلوگیری از اسیدی شدن محیط شیرخوار(رشد باکتریهای مضر در روده

--كمك در نگهداري مواد معدني مثل كلسيم

36

مقايسه ويتامينها در شير مادر و شير مصنوعي

تحت تأثير مقدار ويتامينهاي غذاي مادر(Vit)های محلول در آب حاویVit D محلول در آب OويتامينهايA و C شترOو نياسين و اسيد فوليك بي

با مصرف قرص ضد بارداري(B6)كاهش مقدار يتامين وE :آنتي اكسيدان، ضروري براي سالمت جدار كافي(

RBC)هOها، شبكيه و آلوئولهاي ريVit B12 اما،خيلي كم Bioavailability زیاد ويتامينk: لزوم تزريق در ابتداي تولد

ويتامينشير مادر حاوي K به مقدار كافي و با جذب خوب است اما مقدار آن كافي ،در روزهاي اول تولد به علت مصرف حجم كم شير

نيست و الزم است جهت جلوگيري از خونريزيهاي نوزادي تزريق شود


مقايسه مينرالها در شير مادر و شير مصنوعي

فسفر يك هفتم و ساير مينرالها يك سوم شير گاو(مقدار كمتر ( مواد معدني موجود در شير مادر براي تامين نياز شيرخوار

كافي است اما در شيرگاو به مقدار بسيار زياد وجود دارد .Bioavailability بهتر درصد( 30 درصد- شير گاو 70)آهن: كمتر، ولي جذب بهتر

بودن روده، وجود روي و مس و Oجذب بهتر آهن به خاطر فعاليت الكتوفرين، اسيديVit C

كلسيم: كمتر، ولي جذب بهتر( و نوع چربي شير 1 به 1 ، شير گاو 1 به 2به خاطر نسبت كلسيم به فسفر باالتر )

مادر باعث كاهش درماتيتها مي روي: كمتر، ولي جذب بهتر(

شود(



1 تا 0/5)شير گاو ميزان آهن شير مادر ومیبا وجود ك نوزادان مادراني كه از تغذيه متوسطي در ،ميلي گرم در ليتر(

به ماهگي 6زمان بارداري برخوردار بوده اند تا حوالي :دارند زيرانآهن اضافي نياز

ماهگي براي او كافي 6 تا 4 اوال ذخاير آهن نوزاد تا سنين است

وجود ويتامين و الكتوز فرا�وانثانيا جذب آهن شيرمادر به علت C سيار خوب است ب...و فاكتور انتقال الكتوفرينكافي و

رود از طريق روده از دست نمي آهنبا شيرمادر در تغذيه ثالثاطور ميكروسكOوپي از ه در حالي كه شيرخواراني كه با شير خشك تغذيه مي شوند ب)

(ضايعات مخاطي روده هايشان آهن از دست مي دهند :اول براي شيرمادر خواران الزم نيست زيرا اشباع الكتوفرين شش ماه تجويز آهن در نکته

.با آهن از فعاليت ايمني بخش آن مي كاهد



مس، سلنيم و كبالت بيشتر شيرخواراني كه با شيرمادر تغذيه مي شوند كمتر در معرض

خطر كمبود يا فزوني دريافت عناصر كمياب هستند ميزانهاي در شير انسان عموما بيش از شيرگاو مس ، كبالت و سلنيم

كم خوني هيپوكروميك است . كمبود مس كه منجر به مي شود فقط در اختالالت نورولوژيكي ميكروسيتيك و

تغذيه مي شوند رخ مي مصنوعيطور ه شيرخوراني كه ب .دهد

فشار كمتر به كليه ها(سديم كمتر( را به مقدار كلرايد سديم وشيرخواراني كه با شيرمادر تغذيه مي شوند

موجود در شير مادر نيز كافي آبچون مقدار متناسب دريافت مي كنند وعلت دريافت ه است لذا شيرخواراني كه با شيرگاو تغذيه مي شوند ب

كليه هاي نارس نوازدان مقدار زيادي از نمكها نياز به آب اضافي دارند وبراي دفع نمكهاي اضافي دچار مشكل خواهد شد


جنبه هاي ايمنو لوژيك شير جنبه هاي ايمنو لوژيك شير مادرمادر


عناصر ضد عفونيعناصر ضد عفونيشير مادر حاوي انواع شير مادر حاوي انواع ::است اعم ازاست اعم از

لنفوسيتها وآنتي باديها لنفوسيتها وآنتي باديها نظيرنظيرعوامل اختصاصي عوامل اختصاصي از قبيل فاگوسيتها،از قبيل فاگوسيتها، اختصاصياختصاصي غيرغير عواملعواملو و

،،الكتوپراكسيدزالكتوپراكسيدز ليزوزيم،ليزوزيم، الكتوفرين،الكتوفرين، ماكروفاژها،ماكروفاژها،B12binding ProteinB12binding Protein ، ، فاكتورهاي بيفيدوس فاكتورهاي بيفيدوس

C4.C3C4.C3 وكمپلمانهايوكمپلمانهايكاهش بيماريهاي كاهش بيماريهاي كه نقش موثري در كه نقش موثري در

از جمله اوتيت مياني ، باكتريمي ،مننژيت ناشي از از جمله اوتيت مياني ، باكتريمي ،مننژيت ناشي از عفونيعفونيي نظير ي نظير ییعوارض عفوني بيماريهاعوارض عفوني بيماريها هموفيلوس انفلونزا وهموفيلوس انفلونزا و

مهمتر از همه در مقابل مهمتر از همه در مقابل آنتروكوليت نكروزان وآنتروكوليت نكروزان وكودكان يعني بيماريهاي كودكان يعني بيماريهاي دوقاتل عمده دوقاتل عمده

. .عفونتهاي حاد تنفسي داردعفونتهاي حاد تنفسي دارد اسهالي واسهالي و


: :گلوبولين هاگلوبولين ها ايمنوايمنو مقدار آنتی بادی شیر مادر نسبت به مقدار آنتی بادی شیر مادر نسبت به 3/23/2نسبت نسبت

سرمسرمايمنوگلولين ترشحي ايمنوگلولين ترشحي::مهمترينمهمترين SIgASIgA برابر شیر )اولین برابر شیر )اولین 5050--2020مقدار آن در آغوز مقدار آن در آغوز

نوزاد-تشدید اثر ب ث ژ(نوزاد-تشدید اثر ب ث ژ(ایمنسازی ایمنسازی ترشحترشحدر در نوزاد نوزاد به دلیل عدم توانایی به دلیل عدم توانایی SIgASIgA در هفته هاي در هفته هاي

گوارش گوارش در شيرمادر براي سالمت مخاطدر شيرمادر براي سالمت مخاطآن آن وجود وجود ،،اولاولسا سا ،،E.ColiE.Coli از جملهاز جملهبيماريزا بيماريزا عوامل عوامل وحفاظت در مقابل انواعوحفاظت در مقابل انواع

بسيار با بسيار با پنوموكك، روتاويروس و ويروس پوليو پنوموكك، روتاويروس و ويروس پوليو لمونال، شيگال، استرپتوكك، استافيلوكك،لمونال، شيگال، استرپتوكك، استافيلوكك،

. .اهميت استاهميت است همچنین: اثر محافظتی همچنین: اثر محافظتیSIgASIgA در مقابل برخی پروتئینهای در مقابل برخی پروتئینهای

آلرژنآلرژن


: :شير مادر عبارتند ازشير مادر عبارتند از آنزيمهايآنزيمهاي گزانتين گزانتين م،م،ییليزوزليزوز پروكسيداز،پروكسيداز،الکتوالکتو

اكسيدازاكسيداز

شير مادر عليه انواع شير مادر عليه انواع پراكسيدازپراكسيداز الكتوالكتو . .استرپتو كوكها فعاليت دارداسترپتو كوكها فعاليت دارد


::ممییليزوزليزوزم يك آنزيم شناخته شده ضد م يك آنزيم شناخته شده ضد ییليزوزليزوز

ميكروبي است ميكروبي است عمل ليزوزم تجزيه وتخريب جدار سلولي عمل ليزوزم تجزيه وتخريب جدار سلولي

. .باكتريهاستباكتريهاستبرابر شيرگاو برابر شيرگاو 50005000 ميزان آن در شيرمادرميزان آن در شيرمادر

است است بطور اختصاصي روي ميكروبهاي بطور اختصاصي روي ميكروبهاي

E.ColiE.Coli ، ،بسياري از بسياري از شيگال و شيگال و،،سالمونالسالمونالويروسها موثر است. ويروسها موثر است.

ميزان آن در طول شيردهي افزايش مي ميزان آن در طول شيردهي افزايش ميبه حداكثر به حداكثر ماهگيماهگي 66 يابد ودر حوالييابد ودر حوالي

. .ميرسدميرسد


شير مادر شير مادر عوامل باکتریواستاتیک عوامل باکتریواستاتیک : :عبارتند ازعبارتند از

الکتوفرین الکتوفرین Vit B12 Binding factorVit B12 Binding factor::

بهبود جذب بهبود جذبVitB12VitB12 مانع دسترسی باکتریهای نیازمند مانع دسترسی باکتریهای نیازمندVit B12Vit B12( به آن ) به آن E E

ColiColi)و باکتریوئیدها( و باکتریوئیدها


الكتوفرينالكتوفرين الكتوفرين يك گليكوپروتئين ايمني بخش است كه به مقدار فراوان الكتوفرين يك گليكوپروتئين ايمني بخش است كه به مقدار فراوان

در شير مادر وجود دارد در حالي كه شيرگاو فاقدآن است.در شير مادر وجود دارد در حالي كه شيرگاو فاقدآن است.متصل مي شودمتصل مي شود توفرين مهمترين پروتئيني است كه با آهنتوفرين مهمترين پروتئيني است كه با آهنالکالک . . الكتوفرين با كمكالكتوفرين با كمك SIgASIgA يك عامل فعال بر عليهيك عامل فعال بر عليه E.ColiE.Coli .است. است الكتوفرين اگر با آهن اشباع گردد از ميزان ايمني بخشي آن كاسته الكتوفرين اگر با آهن اشباع گردد از ميزان ايمني بخشي آن كاسته

كه كه زیر شش ماه زیر شش ماه مي شود به همين جهت تجويز آهن در شيرخورانمي شود به همين جهت تجويز آهن در شيرخورانبا شيرمادر تغذيه مي شوند در صورتي كه نياز قطعي نداشته باشند با شيرمادر تغذيه مي شوند در صورتي كه نياز قطعي نداشته باشند

. .توصيه نمي شودتوصيه نمي شود


فاكتور بيفيدوسفاكتور بيفيدوس ازت كه سبب افزايش رشد ازت كه سبب افزايش رشد حاوی حاوی پلي ساكاريد پلي ساكاريد

توليد اسيد الكتيك توليد اسيد الكتيك ووشیرخوار شیرخوار الكتوباسيل در روده الكتوباسيل در روده عوامل عوامل در نتيجه مهار رشد در نتيجه مهار رشد روده وروده و PhPh وكاهشوكاهش

. .بيماريزا مي گرددبيماريزا مي گردد

،همچنین در اثر این اسیدی شدن محیط روده، همچنین در اثر این اسیدی شدن محیط رودهجذب آهن و روی نیز بهتر می شود.جذب آهن و روی نیز بهتر می شود.


شیر مادرشیر مادر ضد آلرژيضد آلرژينقش نقش ميزان شيوع آلرژي به پروتئين هاي شيرگاوميزان شيوع آلرژي به پروتئين هاي شيرگاو

درصد است . درصد است . 77حدود حدود حال اگر در خانواده اي سابقه انواع آلرژي وجود حال اگر در خانواده اي سابقه انواع آلرژي وجود

..رقم بيشتر مي شودرقم بيشتر مي شود داشته باشد اينداشته باشد اينپروتئين هاي مسئول بروز آلرژي در شير پروتئين هاي مسئول بروز آلرژي در شير

: :د ازد ازگاو عبارتنگاو عبارتن الكتالبومين ،الكتوگلوبولين و آلبومين الكتالبومين ،الكتوگلوبولين و آلبومين ،،كازئين كازئين

. .سرم گاوسرم گاو


: :كمپلمانكمپلمانكمپلمان با غلظتي برابر سرم در آغوز وجود كمپلمان با غلظتي برابر سرم در آغوز وجود

دارد اما پس از آن كاهش يافته ودر شير رسيده دارد اما پس از آن كاهش يافته ودر شير رسيده رسد.رسد. درصد ميزان سرمي مي درصد ميزان سرمي مي1010 تا تا 55به مقدار به مقدار

فعال فعال كلسترومكلستروم دردر ايمنوگلوبولين هاي موجود ايمنوگلوبولين هاي موجود . .استاست C3C3 كنندهكننده


Epithelial Epithelial يكي ديگر از مواد موجود در شيرمادريكي ديگر از مواد موجود در شيرمادرGrowth FactorGrowth Factor ست كه نقش آن تسريع در ست كه نقش آن تسريع در ا ا

. . بهبودي مخاط روده در موارد بيماري استبهبودي مخاط روده در موارد بيماري استوجود در شیر وجود در شیر فاكتورهاي متعدد رشد مفاكتورهاي متعدد رشد مسایر سایر

: : عبارتند از عبارتند ازمادرمادر

--Epidermal growth factor )EGFEpidermal growth factor )EGF((--Insulin -like growth factor)IGF-I(Insulin -like growth factor)IGF-I(

- -Human milk growth factor )HMGF-I-II Human milk growth factor )HMGF-I-II and III(and III(

--Nerve Nerve growth factor )NGF(growth factor )NGF(


ناكافي بودن شير مادرناكافي بودن شير مادرنظر شما داليلي مانند كوچك بودن نظر شما داليلي مانند كوچك بودن ه ه بب

پستانها، نرم بودن آنها، نداشتن شير پستانها، نرم بودن آنها، نداشتن شير كافي در خويشاوندان، گريه نوزاد، كافي در خويشاوندان، گريه نوزاد،

مكيدن انگشتان و يا خوب نخوابيدن مكيدن انگشتان و يا خوب نخوابيدن شير خوار شاخص مناسبي براي كافي شير خوار شاخص مناسبي براي كافي

نبودن شير مادر است ؟نبودن شير مادر است ؟


توجهتوجه: : شير مادر سهل الهضم است و به همين شير مادر سهل الهضم است و به همين

جهت شير خوار زود گرسنه مي شود جهت شير خوار زود گرسنه مي شود لذا تقاضاي زياد شير خوردن نمي تواند لذا تقاضاي زياد شير خوردن نمي تواند

. .از داليل نا كافي بودن شير باشداز داليل نا كافي بودن شير باشد مكيدن انگشت بدليل حس مكيدن قوي مكيدن انگشت بدليل حس مكيدن قوي

گرسنه گرسنه و به دلیل و به دلیل در شير خوار استدر شير خوار استبودن و ناکافی بودن شیر مادر نیستبودن و ناکافی بودن شیر مادر نیست


شاخص كمبود شير مادرشاخص كمبود شير مادر شاخص نا كافي بودن شير در ماههاي شاخص نا كافي بودن شير در ماههاي

از از كمتر كمتر اول پس از تولد افزايش وزن اول پس از تولد افزايش وزن . . است استگرم در ماهگرم در ماه 600600

نيز در نيز در ساعت ساعت 2424 كهنه تر در كهنه تر در 66كمتر از كمتر ازشير خواراني كه فقط شير مادر مي شير خواراني كه فقط شير مادر مي خورند ممكن است نمايانگر نا كافي خورند ممكن است نمايانگر نا كافي

. .بودن شير باشدبودن شير باشد


علل كافي نبودن شيرعلل كافي نبودن شيرعلل رايجعلل رايج: : عدم تكرر شير دهيعدم تكرر شير دهي شير دهي كوتاه و با عجله ) عدم استفاده شير شير دهي كوتاه و با عجله ) عدم استفاده شير

ن(ن(خوار از شير پسيخوار از شير پسيشروع يا چگونگي تغذيه تكميلي شروع يا چگونگي تغذيه تكميلي نامناسب نامناسبزمانزمان یا یا سر در گمي شير خوار ) استفاده از شيش�ه سر در گمي شير خوار ) استفاده از شيش�ه

((پس�تانكپس�تانكبد شيردهي بد شيردهيیتیتوضعوضع ((شير ندادن در شب ) كاهش توليد پرو الكتينشير ندادن در شب ) كاهش توليد پرو الكتين((فشار زياد در پستانها ) بدليل� ماستيت و احتقانفشار زياد در پستانها ) بدليل� ماستيت و احتقان


علل احتماليعلل احتمالي: : مصرف بسيار كم غذا يا مايعات توسط مصرف بسيار كم غذا يا مايعات توسط

مادر در دوران شيردهيمادر در دوران شيردهيكار زياد و خستگي مادركار زياد و خستگي مادر ،بيماري شديد مادر، كشيدن زياد سيگار، بيماري شديد مادر، كشيدن زياد سيگار

شرم از شير دهيشرم از شير دهيبد مكيدن شير خواربد مكيدن شير خواربيماري شير خوار از قبيل عفونت تنفسيبيماري شير خوار از قبيل عفونت تنفسي


توجهتوجه: : سن مادر و يا سن شير خوار تاثيري بر روي سن مادر و يا سن شير خوار تاثيري بر روي

. .كاهش شير دهي نداردكاهش شير دهي نداردبازگشت� قاعدگي تاثيري روي شير دهي نداردبازگشت� قاعدگي تاثيري روي شير دهي ندارد

.. تئوفيلين مي تواند سبب افزايش ترشح پرو تئوفيلين مي تواند سبب افزايش ترشح پرو

الكتين شود بنابر اين چاي و قهوه شير دهي� الكتين شود بنابر اين چاي و قهوه شير دهي� را� افزايش مي دهند . الب�ته مصرف مقدار زياد را� افزايش مي دهند . الب�ته مصرف مقدار زياد

. .مم�كن است مانع بازتاب جهش شي�ر شودمم�كن است مانع بازتاب جهش شي�ر شود


RelactationRelactation یا یا شير دهي مجددشير دهي مجدد

آنچه واقعا توليد شير مادر را افزايش مي دهدآنچه واقعا توليد شير مادر را افزايش مي دهد مكيدن مكرر شير خوار است كه پستان مادر را مكيدن مكرر شير خوار است كه پستان مادر را

براي توليد شير بيشتر تحريك مي كند .براي توليد شير بيشتر تحريك مي كند . بدين ترتيب اگر مادر شيردهي را متوقف كرده بدين ترتيب اگر مادر شيردهي را متوقف كرده

توليد شير توليد شير با مکیدن نوزاد، با مکیدن نوزاد، و شيرش خشك شده، و شيرش خشك شده، هفته هفته 11--22دوباره برقرار مي شود و ممكن است دوباره برقرار مي شود و ممكن است

طول بكشد تا شير به مقدار زياد جريان يابد .طول بكشد تا شير به مقدار زياد جريان يابد .


چگونه شير مادر افزايش مي چگونه شير مادر افزايش مي يابد ؟يابد ؟

مهمترين عامل در اف�زايش شير مادر مهمترين عامل در اف�زايش شير مادر . .مكيدن مكرر پس�تان استمكيدن مكرر پس�تان است

خوردن مايعات در حد نياز توصيه مي خوردن مايعات در حد نياز توصيه ميدريافت زياد مايعات ممكن است موجب كاهش دريافت زياد مايعات ممكن است موجب كاهش ))شود شود

((شير مادر گرددشير مادر گردد اگر مادران معتقد به مصرف غذا يا اگر مادران معتقد به مصرف غذا يا

جوشانده خاصي براي توليد شيرشان جوشانده خاصي براي توليد شيرشان هس�تند مصرف آن را توصيه ك�نيد زيرا در هس�تند مصرف آن را توصيه ك�نيد زيرا در

. .ايجاد اعتماد به نفس مادر نقش داردايجاد اعتماد به نفس مادر نقش دارد

علل امتناع شيرخوار از علل امتناع شيرخوار از گرفتن پستانگرفتن پستان

: موارد مربوط به شيرخوار :موارد مربوط به شيرخوارعفونتعفونت– مشكالت مادر زاديمشكالت مادر زادي–خيلي كوچك بودن يا ضعف در مكيدنخيلي كوچك بودن يا ضعف در مكيدن– ... ... مشكالت مربوط به بيني يا دهان )گرفتگي بيني ، برفك ومشكالت مربوط به بيني يا دهان )گرفتگي بيني ، برفك و–

)) : موارد مربوط به پستان : موارد مربوط به پستان

استفاده از بطري، پستانك )سر در گمي شيرخوار( استفاده از بطري، پستانك )سر در گمي شيرخوار( – محدود كردن دفعات تغذيهمحدود كردن دفعات تغذيه–دست نياوردن مقدار كافي شير توسط شيرخوار دست نياوردن مقدار كافي شير توسط شيرخوار ه ه بب–يكباره جريان يافتن مقدار زيادي شير يكباره جريان يافتن مقدار زيادي شير –


علل امتناع شيرخوار از علل امتناع شيرخوار از گرفتن پستانگرفتن پستان

: تغييراتي كه باعث نگراني شيرخوار مي شود : تغييراتي كه باعث نگراني شيرخوار مي شودجدائي از مادرجدائي از مادر–مراقبت كننده مراقبت كننده یا فرد یا فرد تغيير در نحوه مراقبت از كودك تغيير در نحوه مراقبت از كودك –بيماري مادر بيماري مادر –تغيير در بوي مادرتغيير در بوي مادر–

ظاهري : ظاهري : امتناعامتناع RootingRooting رفلكس رفلكس::در دوره نوزاديدر دوره نوزادي–)نشانه )نشانه ظاهری ظاهری حواس پرتي حواس پرتي و و پريشاني پريشاني:: ماهگي ماهگي44--88در در –

هوشياري كودك(هوشياري كودك( (( Self WeaningSelf Weaning ) ) خود از شير گرفتن خود از شير گرفتن:: بعد از يكسالگي بعد از يكسالگي–

Dr Seyyed Alireza Dr Seyyed Alireza Moravveji Moravveji ::Community Medicine Community Medicine

SpecialistSpecialist 6060


توجه : توجه : منحني رشد كودكاني كه با شيرمادر منحني رشد كودكاني كه با شيرمادر

ست با منحني ست با منحني اا تغذيه مي شوند ممكنتغذيه مي شوند ممكنرشد كودكاني كه با شير خشك تغذيه مي رشد كودكاني كه با شير خشك تغذيه مي

..شوند فرق داشته باشدشوند فرق داشته باشد

بعضي از كودكاني كه بطور انحصاري با بعضي از كودكاني كه بطور انحصاري با شيرمادر تغذيه مي شوند زياد وزن مي شيرمادر تغذيه مي شوند زياد وزن مي

Over WeightOver Weight یا یا گيرند ولي چاقگيرند ولي چاقنيستند .نيستند .

:طبق مطالعات انجام شده

كه نسبت به تغذيه با شير مادر نظر اوليايي% موارد در 26منفي داشتند فقط در

شيردهي موفق بودند% موارد 35آنهايي كه بي تفاوت بودند در

باالخره آنان كه نسبت به موفقيت داشتند و% موارد 74ظر مثبت داشتند در نشيردهي

. موفق بودند .

Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Secialist

62


آغوز براي تغذيه نوزاد مناسب نيستآغوز براي تغذيه نوزاد مناسب نيست--شير اگر در پستان بماند فاسد مي شير اگر در پستان بماند فاسد مي - -

شودشودتا چند روز بعد از زايمان نبايد شير تا چند روز بعد از زايمان نبايد شير - -

جمع شودجمع شود داد تا شير ترشح وداد تا شير ترشح و

باورهاي غلط در شير دهيباورهاي غلط در شير دهي

قبل از تغذيه با پستان، اول بايد قبل از تغذيه با پستان، اول بايد - - يا آب ساده به نوزاد داده يا آب ساده به نوزاد داده آب قندآب قند

شودشودشيرخواران سالم كه با شير مادر شيرخواران سالم كه با شير مادر --

تغذيه مي شوند تغذيه مي شوند در هواي گرم نياز به آب اضافي در هواي گرم نياز به آب اضافي

دارنددارندمادران نمي توانند شير مادران نمي توانند شير -برخی-برخی

كافي توليد كنندكافي توليد كنند


شيرخوار بايد طبق� جدول زمان بندي شيرخوار بايد طبق� جدول زمان بندي - - شده تغذيه شودشده تغذيه شود

مدت تغذيه با پستان بايد محدود باشدمدت تغذيه با پستان بايد محدود باشد- - شيردهي طوالني مدت ايجاد وابستگي شيردهي طوالني مدت ايجاد وابستگي --

مي كندمي كند


سؤال تحقیقی:کدام بیماریها و مصرف کدام داروها در مادر

باعث ممنوعیت شیردهی به شیرخوار می شود؟

مادر بيمار نبايد شير بدهدمادر بيمار نبايد شير بدهد- شير مادر تغذيه شوند شير مادر تغذيه شوندازازشيرخواران هنگام ابتال به بيماري نبايد شيرخواران هنگام ابتال به بيماري نبايد - - آنتي بيوتيكها شيرمادر را كم مي كنندآنتي بيوتيكها شيرمادر را كم مي كنند -

قرصهاي جلوگيري از بارداري بر شيردهي اثر نداردقرصهاي جلوگيري از بارداري بر شيردهي اثر ندارد- - اگر مادري دارو مصرف مي كند نبايد شير بدهداگر مادري دارو مصرف مي كند نبايد شير بدهد- -


شيردهي امري است فقط غريزيشيردهي امري است فقط غريزي خانوادگي استخانوادگي است نداشتن شير يك مسئله ارثي ونداشتن شير يك مسئله ارثي و امالح به آن امالح به آن شير خشك بخاطر اينكه ويتامين وشير خشك بخاطر اينكه ويتامين و

اضافه شده از شير مادر بهتر استاضافه شده از شير مادر بهتر است،نارس ويا كم وزن نارس ويا كم وزن مادري كه شيرخوار دو قلو،مادري كه شيرخوار دو قلو

دارد نمي تواند شير بدهددارد نمي تواند شير بدهدپستانهاي كوچك نمي تواند شير كافي توليد كندپستانهاي كوچك نمي تواند شير كافي توليد كندشيردهي باعث تغيير شكل پستانها مي شودشيردهي باعث تغيير شكل پستانها مي شوداندام مادر اندام مادر شير دادن موجب بد فرم شدن شكل وشير دادن موجب بد فرم شدن شكل و

مي شودمي شود



باورهاي غلط در شير دهيباورهاي غلط در شير دهيزود زود ه ه بيدار شدن شيرخوار در شب ، زود ببيدار شدن شيرخوار در شب ، زود ب

بيقراري كودك دليل ناكافي بودن بيقراري كودك دليل ناكافي بودن شيرخوردن ، گريه وشيرخوردن ، گريه وشيرمادر استشيرمادر است

شيرمادر براي شيرخوار مبتال به يرقان مناسب نيست شيرمادر براي شيرخوار مبتال به يرقان مناسب نيستشير بعضي مادران رقيق و آبكي استشير بعضي مادران رقيق و آبكي استشير مادر به شيرخوار نمي سازدشير مادر به شيرخوار نمي سازد مدفوع شيرخواراني كه شير مادر مي خورند بايد شبيه مدفوع شيرخواراني كه شير مادر مي خورند بايد شبيه

مدفوع كودكي باشد كه باشير خشك تغذيه مي شودمدفوع كودكي باشد كه باشير خشك تغذيه مي شود ماه اول تولد عالوه بر شيرمادر بايد از آب قند و ماه اول تولد عالوه بر شيرمادر بايد از آب قند و 66در در

آب هم استفاده شودآب هم استفاده شود


باورهاي غلط در شير دهيباورهاي غلط در شير دهي - - ترك خوردن نوك پستان مانع شيردادن ترك خوردن نوك پستان مانع شيردادن

استاست - -يا لمس توده اي در يا لمس توده اي در در صورت وجود ودر صورت وجود و

پستان )مجراي بسته ( شير دادن بايد قطع پستان )مجراي بسته ( شير دادن بايد قطع شودشود

- - مادري كه پستانش به ماستيت يا آبسه مادري كه پستانش به ماستيت يا آبسهمبتال است نبايد شير بدهدمبتال است نبايد شير بدهد

- -عادت ماهيانه مادر بر شير او تاثير مي كندعادت ماهيانه مادر بر شير او تاثير مي كند - - مادر شيرده اگر حامله شد بايد شيردهي را مادر شيرده اگر حامله شد بايد شيردهي را

قطع كندقطع كند


باورهاي غلط در شير دهيباورهاي غلط در شير دهي شير مادري كه عصباني است مناسب نيستشير مادري كه عصباني است مناسب نيست هر چه فاصله دو شيردهي بيشتر باشد شير بيشتري هر چه فاصله دو شيردهي بيشتر باشد شير بيشتري

ذخيره مي شودذخيره مي شود توليد وتوليد وميزان شير را افزايش مي دهدميزان شير را افزايش مي دهد شاميدن مايعات زياد،شاميدن مايعات زياد،آآ غذاهايي كه اصطالحا بعنوان گرم يا سرد شناخته غذاهايي كه اصطالحا بعنوان گرم يا سرد شناخته

در افزايش يا كاهش شير تاثير دارنددر افزايش يا كاهش شير تاثير دارند شده اندشده اند مادر شيرده بايد از رژيم خاصي پيروي كند تا شير مادر شيرده بايد از رژيم خاصي پيروي كند تا شير

يا از خوردن بعضي غذاها خودداري يا از خوردن بعضي غذاها خودداري داشته باشد وداشته باشد ونمايد نمايد

امكان افزايش دادن شيرمادر وجود نداردامكان افزايش دادن شيرمادر وجود ندارد


قبل از هر بار شيردادن بايد پستانها قبل از هر بار شيردادن بايد پستانها - - را با آب و صابون شسترا با آب و صابون شست

اگر شيرمادري خشك شد ديگر امكان اگر شيرمادري خشك شد ديگر امكان - - برگشت شير وجود نداردبرگشت شير وجود ندارد

كار مادر در خارج از منزل مانع كار مادر در خارج از منزل مانع - - شيردهي است وبايد تغذيه مصنوعي را شيردهي است وبايد تغذيه مصنوعي را

شروع كندشروع كندتغذيه با شير خشك آسانتر از تغذيه با تغذيه با شير خشك آسانتر از تغذيه با - -

شير مادر استشير مادر است


Dr Seyyed Alireza Moravveji Community Medicine Specialist

70

خانم هاي شاغل و شيردهي


اشتغال زنان به عنوان يكي از اشتغال زنان به عنوان يكي از داليل كاهش تغذيه با شيرمادر در داليل كاهش تغذيه با شيرمادر در

..شده استشده استسراسر دنيا ، ذكر سراسر دنيا ، ذكر

كار حتي اگر نقش قابل كار حتي اگر نقش قابل ه ه اشتغال ب اشتغال بتوجهي در بين ساير عوامل موثر در توجهي در بين ساير عوامل موثر در

كاهش تغذيه با شيرمادر نداشته باشد به كاهش تغذيه با شيرمادر نداشته باشد به هر حال براي بسياري از مادران، فرصت هر حال براي بسياري از مادران، فرصت

شيردهي و انجام ساير فعاليتهاي مراقبت شيردهي و انجام ساير فعاليتهاي مراقبت كودك را محدود مي نمايد.كودك را محدود مي نمايد.


كار به عنوان دليلي براي عدم شروع تغذيه با شيرمادر كار به عنوان دليلي براي عدم شروع تغذيه با شيرمادر ذكر مي گردد. ذكر مي گردد. بندرتبندرت

نشان داده اند ميزان شيردهي نشان داده اند ميزان شيردهي مطالعاتمطالعات برخيبرخيبه طوري كه به طوري كه در هنگام تولد در مادران شاغل قابل مقايسه با غير شاغلين در هنگام تولد در مادران شاغل قابل مقايسه با غير شاغلين است اما پس از گذشت چندماه اين ميزان در مادران شاغل است اما پس از گذشت چندماه اين ميزان در مادران شاغل

كاهش چشمگيري مي يابد ، كاهش چشمگيري مي يابد ، ؟؟چراچرا

علتعلته ه بب:: فقدان اطالعات در مورد نحوه شيردهي، فقدان اطالعات در مورد نحوه شيردهي،

خستگي و كمبود وقت مادر، خستگي و كمبود وقت مادر، تبليغات تغذيه با بطري،تبليغات تغذيه با بطري،

،، احساس نامناسب بودن شيردهي با نقش حرفه اي احساس نامناسب بودن شيردهي با نقش حرفه اي ... ... نگراني در مورد بيقراري كودك و نگراني در مورد بيقراري كودك و


مادران شيرده بايستي از گرفتار مادران شيرده بايستي از گرفتار سندرم » ناكافي سندرم » ناكافي شدن در دام شدن در دام

بودن شير مادر «بودن شير مادر « . . پرهيز كنند پرهيز كنند


توصيه به مادران شاغل براي حفظ توصيه به مادران شاغل براي حفظ تداوم شيردهيتداوم شيردهي

11 - -Excluseive.BFExcluseive.BF برحسب تقاضاي طفل برحسب تقاضاي طفلدر سراسر مدت مرخصي زايمانيدر سراسر مدت مرخصي زايماني

عدم تغذيه تكميلي زودرسعدم تغذيه تكميلي زودرس- - 22تغذيه بيشتر با شيرمادر در شب و تغذيه بيشتر با شيرمادر در شب و - - 33

تعطيالتتعطيالتعدم تغذيه با شيرخشك هنگامي كه عدم تغذيه با شيرخشك هنگامي كه --44

مادر نزد كودك استمادر نزد كودك استعدم تغذيه با بطري هنگام دور بودن عدم تغذيه با بطري هنگام دور بودن - - 55

مادر از كودكمادر از كودكتغذيه با شير دوشيده شده مادرتغذيه با شير دوشيده شده مادر- - 66


همراه او همراه او ،،عدم ترك طفل غير از ساعات كارعدم ترك طفل غير از ساعات كار--77با با On-demandOn-demand بودن در همه جا براي تغذيهبودن در همه جا براي تغذيه

شيرمادرشيرمادرشيردادن به طفل هنگام استراحت و دراز شيردادن به طفل هنگام استراحت و دراز --88

كشيدن مادركشيدن مادر بار بار22--33دوشيدن شير در محل كار دوشيدن شير در محل كار - - 99

صرف غذاي كافيصرف غذاي كافي- - 1010صرف مايعات كافيصرف مايعات كافي- - 1111در در ( ( SnackSnack)) صرف غذاي مختصر مغذيصرف غذاي مختصر مغذي- - 1212

محل كارمحل كارآشنايي با ساير زنان شاغل شيرده و آشنايي با ساير زنان شاغل شيرده و - - 1313

استفاده از تجربيات آنهااستفاده از تجربيات آنها


دوشيدن شير مادر در موارد زير توصيه دوشيدن شير مادر در موارد زير توصيه مي گردد :مي گردد :

تغذيه نوزادان كم وزن يا بيمارتغذيه نوزادان كم وزن يا بيمارحفظ توليد شير در هنگام بيماري مادر حفظ توليد شير در هنگام بيماري مادر

يا شير خواريا شير خوارتسكين و رفع احتقان پستانتسكين و رفع احتقان پستان

رفع نشت شير از پستانرفع نشت شير از پستانتغذيه شير خوار در هنگام اشتغال بكار تغذيه شير خوار در هنگام اشتغال بكار

مادر در خارج از منزلمادر در خارج از منزل دوشيدن شير با پمپ دوشيدن شير با پمپ

اگر پستانها محتقن و دردناك هستند اگر پستانها محتقن و دردناك هستند دوشيدن با پمپ مفيد استدوشيدن با پمپ مفيد است


زير رفلكس اكسي توسين را زير رفلكس اكسي توسين را مواردموارد مهار كرده و موجب كاهش شيردهي مهار كرده و موجب كاهش شيردهي

مي گرددمي گرددجد�ايي مادر و شيرخوارجد�ايي مادر و شيرخوارنفس مادرنفس مادره ه كاهش� اعتماد بكاهش� اعتماد بعجله مادرعجله مادرناراحتي� مادرناراحتي� مادردوشيدن پستان توسط فردي غير از مادردوشيدن پستان توسط فردي غير از مادرروشهاي غلط و دردناك� دوشيد�ن شيرروشهاي غلط و دردناك� دوشيد�ن شير


نكات الزم در دوشيدن شيرنكات الزم در دوشيدن شير براي دوشيدن شير دستها و ظروف بايد براي دوشيدن شير دستها و ظروف بايد

كامال پاكيزه باشند . كامال پاكيزه باشند . علت دارا بودن علت دارا بودن ه ه شير دوشيده شده بشير دوشيده شده ب

ساعت ساعت 88عوامل ضد عفونت براي حداقل عوامل ضد عفونت براي حداقل قابل نگهداري است . قابل نگهداري است . در خارج از يخچالدر خارج از يخچال

ساعت در يخچال ، ساعت در يخچال ، 2424شير دوشيده شده تا شير دوشيده شده تا ماه ماه 1212 تا تا 66 و و ماه در فريزرهاي خانگي ماه در فريزرهاي خانگي33

. . قابل نگهداري است قابل نگهداري استدر فريزرهاي صنعتيدر فريزرهاي صنعتي


ظرفي كه برا�ي فريز كردن شير بكار مي رود ظرفي كه برا�ي فريز كردن شير بكار مي رود پرشود كه جاي يخ زدن داشته پرشود كه جاي يخ زدن داشته 3/43/4بايد تا بايد تا

00باشدباشد از قالبهاي پالستيكي تهيه يخ نيز مي توان از قالبهاي پالستيكي تهيه يخ نيز مي توان

براي فريز نم�ودن شير استفاده كرد و پس از براي فريز نم�ودن شير استفاده كرد و پس از هاي يخ را در كيسه پالستيكي هاي يخ را در كيسه پالستيكي بب مكع مكع،،فريز شدنفريز شدن

..خالي نموده و تاريخ را روي آن ثبت نمودخالي نموده و تاريخ را روي آن ثبت نمود هميشه اول شيرهاي قديمي تر را بايد هميشه اول شيرهاي قديمي تر را بايد

مصرف نمودمصرف نمود


شير فريز شده را نبايد در حرارت اتاق ذوب كرد شير فريز شده را نبايد در حرارت اتاق ذوب كرد . . فريز كرد فريز كردو يا پس از ذوب شدن مجدداو يا پس از ذوب شدن مجددا

روش گرم كردن شير دوشيده شدهروش گرم كردن شير دوشيده شده::براي مصرف شير منجمد شده نبايد ظرف محتوي براي مصرف شير منجمد شده نبايد ظرف محتوي –

شير را در حرارت اتاق يا روي اجاق ذوب كرد بلكه شير را در حرارت اتاق يا روي اجاق ذوب كرد بلكه بايد ظرف را زير آب ولرم تكان داد تا يخ آن باز شودبايد ظرف را زير آب ولرم تكان داد تا يخ آن باز شود

يا ظرف محتوي شير را در قابلمه اي كه مقداري آب يا ظرف محتوي شير را در قابلمه اي كه مقداري آب – . .دارد قرار داد و قابلمه را روي اجاق گذاشتدارد قرار داد و قابلمه را روي اجاق گذاشت

شير دوشيده شده بايد با قاشق و فنجان به شير شير دوشيده شده بايد با قاشق و فنجان به شير . .خوار داده شودخوار داده شود


تغذيه مادر در دوران تغذيه مادر در دوران شير دهيشير دهي

تركيبات مواد مغذي شير مادر از مادري به تركيبات مواد مغذي شير مادر از مادري به . .مادر ديگر متفاوت مي باشدمادر ديگر متفاوت مي باشد

حجم شير مادر در طول دوران شير دهي حجم شير مادر در طول دوران شير دهيتغييرات فراواني مي كند.تغييرات فراواني مي كند.

نظر مي رسد نظر مي رسد ه ه با توجه به نتايج تحقيقات ببا توجه به نتايج تحقيقات بكه رژيم غذايي نا مناسب كه سوء تغذيه كه رژيم غذايي نا مناسب كه سوء تغذيه

هاي مزمن و شديد مادر را به همراه دارد هاي مزمن و شديد مادر را به همراه دارد روي حجم شير مادر تاثير كمي دارد اما در روي حجم شير مادر تاثير كمي دارد اما در

. .كيفيت شير تغييري نمي دهدكيفيت شير تغييري نمي دهد


تغذيه مادر و حجم شيرتغذيه مادر و حجم شير5/75/7 حجم كلستروم در شير مادر در هر بار تغذيهحجم كلستروم در شير مادر در هر بار تغذيه

ساعت اول بعد از تولد مي باشد ساعت اول بعد از تولد مي باشد 2424ميلي ليتر در ميلي ليتر در .. 3838 اين ميزان در روز سوم زايمان تقريبا به اين ميزان در روز سوم زايمان تقريبا به

ميلي ليتر در هر بارتغذيه براي نوزاد مي رسد ميلي ليتر در هر بارتغذيه براي نوزاد مي رسد و هنوز هيچ شاهدي دال بر اينكه نوزاد بيش از اين و هنوز هيچ شاهدي دال بر اينكه نوزاد بيش از اين

. .براي رشد طبيعي خود نياز دارد پيدا نشده استبراي رشد طبيعي خود نياز دارد پيدا نشده است


تحقيقات نشان داده است پروتئين شير مادر تحقيقات نشان داده است پروتئين شير مادردر مادراني كه رژيمهاي كم پروتئين يا در مادراني كه رژيمهاي كم پروتئين يا

رژيمهايي با كيفيت پايين پروتئين دا�رند تغيير رژيمهايي با كيفيت پايين پروتئين دا�رند تغيير چنداني ندارد چنداني ندارد

در مادران دچار سوء تغذيه شديد پروتئين در مادران دچار سوء تغذيه شديد پروتئينمسئول مواد ايم�نولوژيك شير مادر پايين تر مسئول مواد ايم�نولوژيك شير مادر پايين تر

است�است� الغري، چاقي، وزن طبيعي، وزن براي قد و الغري، چاقي، وزن طبيعي، وزن براي قد و

چربي زير پوست معيارهاي خوبي براي پيش چربي زير پوست معيارهاي خوبي براي پيش ..بيني يك شيردهي موفق نيستندبيني يك شيردهي موفق نيستند

شير مادرشير مادر پروتئين وپروتئين و


انرژي و شير مادرانرژي و شير مادر انرژي الزم روزانه براي توليد شير و تامين انرژي الزم روزانه براي توليد شير و تامين

افزايش متابوليسم پايه در دوران شير دهي افزايش متابوليسم پايه در دوران شير دهي .. كيلو كالري است كيلو كالري است580580

چربي كه زنان در دوران بارداري ذخيره مي� چربي كه زنان در دوران بارداري ذخيره مي�كنند مي تواند بعنوان ذخيره تامين انرژي در كنند مي تواند بعنوان ذخيره تامين انرژي در

ماه اول شير دهي مقداري از نياز ماه اول شير دهي مقداري از نياز 22--33 . . افزايش انرژي را تامين نمايدافزايش انرژي را تامين نمايد

مابقي اين انرژي مورد نياز در دوران شير مابقي اين انرژي مورد نياز در دوران شير..دهي� بايستي ا�ز طريق تغذيه مادر� تامين گردددهي� بايستي ا�ز طريق تغذيه مادر� تامين گردد


چربيها و شير مادرچربيها و شير مادر چربيهاي موجود در شير مادر مهمترين چربيهاي موجود در شير مادر مهمترين

منبع انرژي براي نوزاد و شير خوار مي منبع انرژي براي نوزاد و شير خوار مي . .باشدباشد

ميزان كالري مورد نياز شيرخوار كه ميزان كالري مورد نياز شيرخوار كهبايد از طريق� شير مادر تامين گردد در بايد از طريق� شير مادر تامين گردد در

مادران مبتال به سوء تغذيه شديد كه مادران مبتال به سوء تغذيه شديد كه ذخيره چربي آنها كم شده كاهش مي ذخيره چربي آنها كم شده كاهش مي

..يابديابد


امالح و شير مادرامالح و شير مادر دريافت كلسيم در برنامه غذايي مادر دريافت كلسيم در برنامه غذايي مادر

براي تامين كلسيم خود مادر و براي تامين كلسيم خود مادر و پيشگيري از مصرف كلسيم استخواني پيشگيري از مصرف كلسيم استخواني و اسكلت مادر براي ساخت شير مادر و اسكلت مادر براي ساخت شير مادر

. .ضروري استضروري است آهن موجود در شير مادر تحت تاثير آهن موجود در شير مادر تحت تاثير

دريافت آهن از طريق غذا و يا تحت دريافت آهن از طريق غذا و يا تحت . . تاثير ميزان آهن سرم مادر نيستتاثير ميزان آهن سرم مادر نيست


افزايش دريافت آهن توسط مادر شير افزايش دريافت آهن توسط مادر شيرده كه براي تامين ذخائر بدن او بسيار ده كه براي تامين ذخائر بدن او بسيار

قابل اهميت است تاثيري بر روي قابل اهميت است تاثيري بر روي . .مقدار آهن شير او نداردمقدار آهن شير او ندارد

يد موجود در شير مادر با دريافت يد در يد موجود در شير مادر با دريافت يد دررژيم غذايي تغيير مي يابد به همين رژيم غذايي تغيير مي يابد به همين

علت استفاده از يد راديو اكتيو در زمان علت استفاده از يد راديو اكتيو در زمان . .شير دهي ممنوع استشير دهي ممنوع است

امالح و شير مادرامالح و شير مادر


توجهتوجه: : مواد اسيدي موجود در رژيم غذايي مادر اثري روي مواد اسيدي موجود در رژيم غذايي مادر اثري روي

او ندارد. او ندارد. شیر شیر PHPH تغييرتغيير در غذاهاي بودار مانند سير اين بو توسط چربيهاي در غذاهاي بودار مانند سير اين بو توسط چربيهاي

شير وارد شير مادر شده و بعضي شير خواران به آن شير وارد شير مادر شده و بعضي شير خواران به آن ..حساسيت دارندحساسيت دارند

تعدادي از شير خواران تحمل بعضي از رژيمهاي تعدادي از شير خواران تحمل بعضي از رژيمهاي::غذايي مادر را ندارند از جملهغذايي مادر را ندارند از جمله

…… سير ، پياز ، كلم ، شلغم ، لوبيا ، هندوانه ، زرد آلو وسير ، پياز ، كلم ، شلغم ، لوبيا ، هندوانه ، زرد آلو و– اگر مادر به اين موارد مطمئن است بايد از خوردن اگر مادر به اين موارد مطمئن است بايد از خوردن

. . خودداري كند خودداري كندهاهاآنآن

تغذيه نوزاد با شير مادر

Documents

Transcript of تغذيه نوزاد با شير مادر