Post on 21-May-2015
description
Page 1
จดท าโดย
อาจารยศรอร เจนประภาพงศ
สาขาวชาสารสนเทศศกษา มหาวทยาลยหอการคาไทย
ปการศกษา 2555
บทท 1 บทน ำ
Page 2
หวขอบรรยาย
• ความหมาย
• ความส าคญ
• ขอบเขต
• พฒนาการ
การจดเกบและคนคนสารสนเทศ
Page 3
• กอนอนมาทบทวนความหมายของค า 2 ค า คอ
“สารสนเทศ (Information)” และ
“ความร (Knowledge)”
กอนเนองจากมความสมพนธโดยตรงกบเรอง การจดเกบและคนคนสารสนเทศ
Page 4
ความหมายของสารสนเทศ• มาจากภาษาองกฤษวา Information
• ขอมล ขาวสาร ความร ประสบการณ จนตนาการ
ทผานกระบวนการคดเลอก รวบรวม วเคราะห
เรยบเรยง บนทก และเผยแพรลงในสอประเภทตางๆ
ไดแก สอสงพมพ สอโสตทศน หรอสออเลกทรอนกส
เพอน าไปใชใหเกดประโยชนตอไป
(แนวคดของผสอน)
Page 5
ความหมายของสารสนเทศ (ตอ)
• จากวกพเดย สารานกรมเสร (2553)
คอ สงทไดจากการน าขอมลทเกบรวบรวมไวมา
ประมวลผล เพอน ามาใชประโยชนตาม
จดประสงค
เปนขอมลทผานการเลอกสรรใหเหมาะสมกบ
การใชงานใหทนเวลา และอยในรปทใชได
Page 6
ความหมายของสารสนเทศ (ตอ)
• จากวกพเดย สารานกรมเสร (2553)
• สงทไดจากการประมวลผลขอมลและสามารถน าไปใชประโยชนในการวางแผน การตดสนใจ
และการคาดการณในอนาคตได โดยแสดงในรปของขอความ ตาราง แผนภม หรอรปภาพ
Page 7
สรปความหมายของสารสนเทศ
(Information)
• ขอมล ขาวสาร ความร ประสบการณ จนตนาการของมนษย
• ผานกระบวนการคดเลอก รวบรวม วเคราะห เรยบเรยง บนทก
• และเผยแพรลงในสอประเภทตางๆ ไดแก สอสงพมพ สอโสตทศน หรอสออเลกทรอนกส
• สารสนเทศเหลานนตองอยในรปแบบทน าไปใชไดเลย เชน
เปนสรปรายงาน บทวเคราะห แผนภม ตาราง ฯลฯ
• และสอดคลองกบความตองการของผใช
• เพอน าไปใชใหเกดประโยชนตอไป ไดอยางทนเวลา
(ตามแนวคดผสอน)
Page 8
ตวอยางสารสนเทศ
Page 9
ตวอยางสารสนเทศ
http://utcc2.utcc.ac.th/localuser/cebf/download/analysis/10%20ธรกจเดน155.pdf
Page 10
ตวอยางสารสนเทศ
http://utcc2.utcc.ac.th/localuser/cebf/download/cbp/ตรษจน-55[1].pdf
Page 11
ตวอยางสารสนเทศ
http://www.stks.or.th/th/knowledge-bank/46-e-book/2229-epub.html
Page 12
ความหมายของความร• มาจากค าภาษาองกฤษวา Knowledge
• จากพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542
(2553)
• สงทสงสมมาจากการศกษาเลาเรยน การคนควา หรอประสบการณ รวมทงความสามารถเชงปฏบตและทกษะ
• ความเขาใจหรอสารสนเทศทไดรบมาจากประสบการณ สงทไดรบมาจากการไดยน ไดฟง การคด หรอการปฏบต
• องควชาในแตละสาขา เชน ความรเรองเมองไทย ความรเรองสขภาพ
Page 13
ความหมายของความร (ตอ)
• จากวกพเดย สารานกรมเสร (2553)
• คอ สงทมนษยสราง ผลต ความคด ความเชอ ความจรง ความหมาย
โดยใช ขอเทจจรง ขอคดเหน ตรรกะ แสดงผานภาษา เครองหมาย และสอตางๆ
โดยมเปาหมายและวตถประสงคเปนไปตามผสรางผผลตจะใหความหมาย
Page 14
ความหมายของความร (ตอ)• จากประภาเพญ สวรรณ (อางถงในอกษร สวสด, 2542: 26) พบในวกพเดย
สารานกรมเสร (2553)
• เปนพฤตกรรมขนตนทผเรยนรเพยงแตเกดความจ าได โดยอาจจะเปนการนกได หรอโดยการมองเหน ไดยน จ าได
• ความรในชนนไดแก ความรเกยวกบค าจ ากดความ ความหมาย ขอเทจจรง กฎเกณฑ โครงสรางและวธแกไขปญหา
• สวนความเขาใจอาจแสดงออกมาในรปของทกษะดาน “การแปล” ซงหมายถง ความสามารถในการเขยนบรรยายเกยวกบขาวสารนน ๆ
โดยใชค าพดของตนเอง และ
• “การใหความหมาย” ทแสดงออกมาในรปของความคดเหนและขอสรป
รวมถงความสามารถในการ “คาดคะเน” หรอการคาดหมายวาจะเกดอะไรขน
Page 15
ระดบของความร• จากเบนจามน บลม (Benjamin S. Bloom อางถงในอกษร สวสด,
2542: 26-28) พบในวกพเดย สารานกรมเสร (2553)
1. ความร (Knowledge)
2. ความเขาใจหรอความคดรวบยอด (Comprehension)
3. การน าไปปรบใช (Application)
4. การวเคราะห (Analysis)
5. การสงเคราะห (Synthesis)
6. การประเมนผล (Evaluation)
Page 16
ระดบของความร (ตอ)
1. ความร (Knowledge)
หมายถง การเรยนรทเนนถงการจ าและการระลกไดถงความคด วตถ และปรากฏการณตางๆ ซงเปนความจ าทเรมจากสงงายๆ ทเปนอสระแกกน ไปจนถงความจ าในสงทยงยากซบซอนและมความสมพนธระหวางกน
Page 17
ระดบของความร (ตอ)
2. ความเขาใจหรอความคดรวบยอด (Comprehension)
เปนความสามารถทางสตปญญาในการขยายความร ความจ า ใหกวางออกไปจากเดมอยางสมเหตสมผล
การแสดงพฤตกรรมเมอเผชญกบสอความหมาย และความสามารถในการแปลความหมาย การสรปความ หรอการขยายความสงใดสงหนง
Page 18
ระดบของความร (ตอ)
3. การน าไปปรบใช (Application)
เปนความสามารถในการน าความร (knowledge)
ความเขาใจ หรอความคดรวบยอด (comprehension) ในเรองใด ๆ ทมอยเดมไปแกไขปญหาทแปลกใหมของเรองนน
โดยการใชความรตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงวธการกบความคดรวบยอดมาผสมผสานกบความสามารถในการแปลความหมาย การสรปความ หรอการขยายความสงนน
Page 19
ระดบของความร (ตอ)
4. การวเคราะห (Analysis)
เปนความสามารถ และทกษะทสงกวาความเขาใจ
และการน าไปปรบใช โดยมลกษณะเปนการแยกแยะสงทจะพจารณาออกเปนสวนยอยทมความสมพนธกน
รวมทงการคนหาความสมพนธของสวนตาง ๆ เพอดวาสวนประกอบปลกยอยนนสามารถเขากนไดหรอไม
อนจะชวยใหเกดความเขาใจตอสงหนงสงใดอยางแทจรง
Page 20
ระดบของความร (ตอ)
5. การสงเคราะห (Synthesis)
เปนความสามารถในการรวบรวมสวนประกอบยอยๆ หรอสวนใหญ ๆ เขาดวยกน เพอใหเปนเรองราวอนหนงอนเดยวกน
การสงเคราะหจะมลกษณะของการเปนกระบวนการรวบรวมเนอหาสาระของเรองตาง ๆ เขาไวดวยกน
เพอสรางรปแบบ หรอโครงสรางทยงไมชดเจนขนมากอน
อนเปนกระบวนการทตองอาศยความคดสรางสรรคภายในขอบเขตของสงทก าหนดให
Page 21
ระดบของความร (ตอ)
6. การประเมนผล (Evaluation)
เปนความสามารถในการตดสนเกยวกบความคด คานยม
ผลงาน ค าตอบ วธการ และเนอหาสาระ
เพอวตถประสงคบางอยาง โดยมการก าหนดเกณฑ (criteria)
เปนฐานในการพจารณาตดสน
การประเมนผล จดไดวาเปนขนตอนทสงสดของพทธลกษณะ
(characteristics of cognitive domain) ทตองใชความรความเขาใจ การน าไปปรบใช การวเคราะห และการสงเคราะหเขามาพจารณาประกอบกนเพอท าการประเมนผลสงหนงสงใด
Page 22
สรปความหมายของความร (Knowledge)
• สงทสงสมมาจากการศกษาเลาเรยน การคนควา หรอประสบการณ
• เปนสงทไดรบมาจากการไดยน ไดฟง การคด หรอการปฏบต
• จนรแลว จ าได และเขาใจ สามารถน าความรไปปรบใช(แกปญหา) วเคราะห สงเคราะห และตดสนความคด คานยม ผลงาน วธการ และเนอหาสาระได
• เชน องควชาในแตละสาขา เชน ความรเรองเมองไทย ความรเรองสขภาพ เปนตน
(ตามแนวคดผสอน)
Page 23
สรปความหมายของความร (Knowledge)
(ในอกมต)• สงทมนษยสงสมมาจากการศกษาเลาเรยน การคนควา หรอ
ประสบการณ
• และแสดงออกใหผอนทราบวา เขา...• รแลว (บอกไดวานนคออะไร)
• เขาใจแลว (อธบายได เขยนได)
• สามารถน าความรไปใชแกปญหาได
• สามารถวเคราะห สงเคราะห และตดสนเรองราวตางๆ ได
• เชน องควชาในแตละสาขา เชน ความรเรองเมองไทย ความรเรองสขภาพ เปนตน
(ตามแนวคดผสอน)
Page 24
ความหมายการจดเกบและคนคนสารสนเทศ
Page 25
ความหมายการจดเกบและคนคนสารสนเทศ
• มาจากศพทภาษาองกฤษวา Information Storage and
Retrieval ใชอกษรยอ “ISAR” หรอ “ISR”
• “Operations performed by the hardware and software
used in indexing and storing a file of machine-readable
records whenever a user queries the system for
information relevant to a specific topic. For records to be
retrieved, the search statement must be expressed in
syntax executable by the computer.”
(Reitz, 2004-2010)
Page 26
ความหมายการจดเกบและคนคนสารสนเทศ
• The linked activities of storing and retrieving
information, and the strategies and techniques
for doing so.
• The activities are linked because the means of
retrieving information are dependent on the
means by which it was stored.
• The storage strategy must be designed for the
most efficient retrieval, consistent with the
characteristics of the information and the time
and cost that can be tolerated.
(Daintith, 2004)
Page 27
ความหมายการจดเกบและคนคนสารสนเทศ(มาล ลาสกล, 2545: 1: 8)
• เปนกระบวนการทงการคดเลอก การจดหา การควบคมโครงสรางสารสนเทศ การจดเกบสารสนเทศเพอการเขาถง และกระบวนการส าคญใด ๆ ในการแสวงหาทรพยากรสารสนเทศ ซงครอบคลมการคนหา การดงสารสนเทศทเขาเรองเรองใดเรองหนงโดยเฉพาะจากแหลงตาง ๆ ทงแหลงจดเกบภายใน และแหลงภายนอก
• เพอใหผใชไดรบสารสนเทศ หรอรายการทรพยากรสารสนเทศ
ซงบรรจเนอหาตรงตามตองการ และในการบรการจะน าสงใหผใชอยางรวดเรวทนการณ
• ทงนการจดเกบและคนคนสารสนเทศเปนระบบทจดท าทงดวยแรงงานคน และดวยคอมพวเตอร
Page 28
• กระบวนการในการรวบรวมสารสนเทศ และทารายการใหกบสารสนเทศทรวบรวมไว
• เพอใหทราบทอยของสารสนเทศ และสามารถแสดงผลการคนออกมาตามรปแบบทตองการ
• หลกสาคญคอ การกาหนดตวแทนของเอกสาร และโครงสรางในการจดกลมของเอกสาร เพอใชเปนดรรชนนาทางเขาถงเอกสาร
• ซงการนาคอมพวเตอรเขามาใชจะชวยใหการเขาถงเอกสารในลกษณะ Full-text searching ทาไดงายขน โดยคอมพวเตอรจะจดเกบสารสนเทศตามโครงสรางทออกแบบไว
ความหมายการจดเกบและคนคนสารสนเทศ(นศาชล จานงศร, 2546: 1)
Page 29
สรปความหมาย การจดเกบและคนคนสารสนเทศคอ
• กระบวนการ
การจดเกบสารสนเทศ • การคดเลอก และจดหาสารสนเทศทตรงกบความตองการของผใช
• การควบคมโครงสรางสารสนเทศ (การวเคราะหเนอหา การทารายการ การทาดรรชน) ตวแทนเอกสาร หรอ ระเบยน จดเกบไวในฐานขอมล
การแสวงหาสารสนเทศ โดยทาการคนหา และดงสารสนเทศทเขาเรองออกมา ซงอาจตองใช
Search Tips ชวยในการสบคน
• เพอไดสารสนเทศทตรงกบความตองการ ทนเวลา อยางสะดวก และรวดเรว
(ตามแนวคดผสอน)
Page 30
ความส าคญ การจดเกบและคนคนสารสนเทศ
• การจดเกบและคนคนสารสนเทศมความส าคญตอ
1. หนวยงานบรการสารสนเทศ
(หองสมด ศนยสารสนเทศ หนวยงานจดหมายเหต ฯลฯ)
2. ผใช
Page 31
ความส าคญ การจดเกบและคนคนสารสนเทศ1. ตอหนวยงานบรการสารสนเทศ
1.1 เปนตวกลางเชอมโยงระหวางผผลตสารสนเทศ แหลงสารสนเทศ
และผตองการใชสารสนเทศ 1.2 ท าใหการถายโอนและไหลเวยนของสารสนเทศเปนไปอยางม
ประสทธภาพ
1.3 เปนงานหลกทเชอมโยงกบงานบรการและเผยแพรสารสนเทศ เพอสงเสรมใหเกดการใชสารสนเทศใหเกดประสทธภาพสงสด
1.4 ชวยใหผใชไดรบสารสนเทศทถกตอง โดยสามารถคนคนสารสนเทศไดตรงกบความตองการและไดรบสารสนเทศทนตอเวลา ซงเปนไปตามนโยบายและวตถประสงคของหนวยงานบรการสารสนเทศ
Page 32
ความส าคญ การจดเกบและคนคนสารสนเทศ2. ตอผใช
2.1 เปดโอกาสใหผใชเขาถงทรพยากรสารสนเทศทกประเภททงภายในหนวยงานบรการสารสนเทศและแหลงทรพยากรทวโลกอยางเสร ภายใตขอก าหนดของกฎหมายในเรองสทธของการใชสารสนเทศ
2.2 ใหความส าคญแกผใชกลมตาง ๆ โดยจดท าเอกสารแนะน าการใชฐานขอมลตาง ๆ จดเครองมออ านวยความสะดวก
เครองมอการคนคนทเหมาะสม เพอใหผใชคนคนสารสนเทศไดดวยตนเอง หรอผานบรรณารกษตอบค าถาม
Page 33
ความส าคญ การจดเกบและคนคนสารสนเทศ
2.3 มการพฒนารปแบบการด าเนนงานจดเกบและคนคนสารสนเทศ
เพอใหเกดความรวดเรวทงวธการจดหา จดเกบ และการคนคนสารสนเทศ เพอใหผใชไดรบประโยชนสงสด
2.4 ชวยใหผใชไดรบสารสนเทศทถกตองและตรงกบความตองการเพอน าไปใชประโยชนตามทตองการและตามความสนใจ
2.5 สนบสนนผใชใหสามารถประเมน แยกแยะ ท าความเขาใจ
เชอมโยงความคดของสารสนเทศ เพอการเลอกสรร ศกษา แสวงหา และตดตามสารสนเทศไดดวยตนเองเปนผเรยนแบบ
Page 34
ขอบเขตการจดเกบและคนคนสารสนเทศ
1. ทฤษฎพนฐานและการประเมนระบบจดเกบและคนคนสารสนเทศ
2. เทคโนโลยและมาตรฐานในการจดเกบและคนคนสารสนเทศ3. การวเคราะหและตวแทนสารสนเทศ4. ผใชระบบคนคนสารสนเทศและพฤตกรรมการแสวงหา
สารสนเทศ
5. การคนคนสารสนเทศ
Page 35
ขอบเขตการจดเกบและคนคนสารสนเทศ1. ทฤษฎพนฐานและการประเมนระบบจดเกบและคนคน
สารสนเทศ
• องคประกอบของการจดเกบและคนคนสารสนเทศ
• ตวแบบพนฐานในการจดเกบและคนคนสารสนเทศ
• ระบบคนคนสารสนเทศ (องคประกอบ หนาท และระบบยอย)
• ตวแบบพฤตกรรมสารสนเทศและแนวคดพฤตกรรมการแสวงหาสารสนเทศ
• การประเมนระบบจดเกบและคนคนสารสนเทศ (แนวคด ขนตอน)
Page 36
ขอบเขตการจดเกบและคนคนสารสนเทศ2. เทคโนโลยและมาตรฐานในการจดเกบและคนคนสารสนเทศ• เทคโนโลยทใชในการจดเกบและคนคนสารสนเทศ (คอ ฮารดแวร ซอฟตแวร
ฐานขอมล และการสอสาร) • เทคโนโลยทใชในการบนทก จดเกบ และแสดงผล
• เทคโนโลยในการคนคนสารสนเทศ (ดรรชนค าคน เทคนคการคนคน และการเลอกฐานขอมล)
• เครอขายอนเทอรเนตและการคนคนสารสนเทศ
• การประยกตเทคโนโลยไฮเปอรมเดยในการคนคนสารสนเทศ
• มาตรฐานส าคญในการจดเกบและคนคนสารสนเทศซงไดแก มาตรฐานการลงรหสอกขระ มาตรฐานส าหรบการพรรณนาสารสนเทศ และมาตรฐานในการคนคนสารสนเทศจากฐานขอมลตางระบบ
Page 37
ขอบเขตการจดเกบและคนคนสารสนเทศ3. การวเคราะหและตวแทนสารสนเทศ• การวเคราะหเนอหาเพอก าหนดตวแทนสาระ (ระบบการจดหมวดหม
สารสนเทศ)
• การจดท าโครงสรางระบบจดเกบสารสนเทศเพอการคนคน (การท ารายการสารสนเทศ)
• ดรรชนทใชในการจดเกบและคนคนสารสนเทศ (คอการน าค าในบรบทมาเปนศพทดรรชน และดรรชนทสรางโดยก าหนดค าขนแทนสาระของเอกสาร)
• การควบคมค าศพท (หวเรอง และอรรถาภธาน)
• การจดท าสาระสงเขปเพอการจดเกบเพอการคนคนสารสนเทศ
Page 38
ขอบเขตการจดเกบและคนคนสารสนเทศ
4. ผใชระบบคนคนสารสนเทศและพฤตกรรมการแสวงหาสารสนเทศ
• ผใชกบระบบสารสนเทศ
• การศกษาผใช
• การศกษาความตองการสารสนเทศของผใช
• การศกษาพฤตกรรมการแสวงหาสารสนเทศ
• การศกษาวจยพฤตกรรมการแสวงหาสารสนเทศเพอน าผลมาใชในการออกแบบระบบคนคนสารสนเทศ
Page 39
ขอบเขตการจดเกบและคนคนสารสนเทศ
5. การคนคนสารสนเทศ• กระบวนการ/ ขนตอนการคนคนสารสนเทศ
• กลยทธในการคนคนสารสนเทศ
• เทคนคการคนคน
• การใชศพทบงคบ ศพทไมควบคมหรอภาษาธรรมชาต และค าสงตาง ๆ• การคนคนสารสนเทศจากฐานขอมลออนไลน / ฐานขอมลซดรอม/
อนเทอรเนต
Page 40
พฒนาการการจดเกบและคนคนสารสนเทศ
• ระยะท 1 พฒนาการของการจดเกบและคนคนสารสนเทศกอนทศวรรษ 1960
• ระยะท 2 พฒนาการของการจดเกบและคนคนสารสนเทศตงแตทศวรรษ 1960 เปนตนไป
Page 41
• ระยะท 1 พฒนาการของการจดเกบและคนคนสารสนเทศกอนทศวรรษ 1960 แบงเปน
1) การจดเกบและคนคนสารสนเทศระยะแรกเรม
เปนการพฒนาระบบ และเครองมอจดเกบสอบนทกความรและการคนหาทรพยากรสารสนเทศในลกษณะสงพมพ อาท ระบบจดหมวดหม (DDC, LC)
การจดท าดรรชนและสาระสงเขปดวยระบบมอ
2) การจดเกบและคนคนสารสนเทศในยคเทคโนโลยระยะแรก
มการน าเทคโนโลยไมโครกราฟก (ถายภาพยอสวนลงฟลม) มาใชจดเกบและคนคนสารสนเทศ โดยมการใชระบบคอมและระบบคารชวย ตอมาเกดเทคโนโลยท าดรรชน (ควก) และรเรมใชคอมพวเตอรท าบตรรายการ
พฒนาการการจดเกบและคนคนสารสนเทศ
Page 42
• ระยะท 2 พฒนาการของการจดเกบและคนคนสารสนเทศตงแตทศวรรษ 1960 เปนตนไป
เปนพฒนาการดานการวจยและพฒนาระบบจดเกบและคนคนสารสนเทศทส าคญ โครงการตาง ๆ อาท การวจยกลมแครนฟลด เมดลารส สมารท การวจยของซาระเซวค และกลมเทรค เกดกลมความรวมมอระหวางหนวยงานบรการสารสนเทศ รวมถงบรการคนคนสารสนเทศเชงพาณชย และการจดเกบและคนคนสารสนเทศบนอนเทอรเนต
พฒนาการการจดเกบและคนคนสารสนเทศ
Page 43
บรรณานกรมเดชา นนทพชย. 2546. การคนคนสารสนเทศ (Information Retrieval).
พมพครงท 2. นครศรธรรมราช: หลกสตรการจดการสารสนเทศ ส านกวชา
สารสนเทศศาสตร มหาวทยาลยวลยลกษณ.
พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน [ออนไลน]. 15 พฤษภาคม 2553.
เขาถงจาก: http://rirs3.royin.go.th/word3/word-3-a0.asp
มาล ล าสกล. 2545. “ความรทวไปเกยวกบการจดเกบและการคนคนสารสนเทศ.”
ใน ประมวลสาระชดวชาการจดเกบและการ คนคนสารสนเทศ
(Information Storage and Retrieval), หนวยท 1-4, หนา 1-29.
นนทบร: สาขาวชาศลปศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.
Page 44
บรรณานกรม (ตอ)
วกพเดย สารานกรมเสร. 2553. สารสนเทศ [ออนไลน]. เขาถงจาก:
th.wikipedia.org/wiki/สารสนเทศ
------------. 2553. ความร [ออนไลน]. เขาถงจาก: th.wikipedia.org/wiki/ความรDaintith, John. 2004. A Dictionary of Computing. Encyclopedia.com.
Available: http://www.encyclopedia.com
Reitz, Joan M. 2004-2010. ODLIS — Online Dictionary for Library
and Information Science [Online]. Available:
http://lu.com/odlis/odlis_i.cfm#information