Europejskie ostoje entomofauny - chruściki (Trichoptera) obszarów chronionych Europy Środkowej i
Wschodniej
S. Czachorowski, G. Visinskiene, A. Uherkovich, P. Chvojka, M. Kalnins, M. Moroz, P. Neu, L. Ujvarosi, T. Pitsch, V. D. Ivanov, R.
Goduńko,
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 2
Co wiemy? I po co nam to wiedzieć?
Główną przyczyną wymierania chruścików są zmiany w środowisku: zanieczyszczenie i eutrofizacja wód, melioracyjne przekształcanie dolin rzecznych, eksploatacja i osuszanie torfowisk.
W niektórych krajach część gatunków uznano za wymarłe, inne za silnie zagrożone wyginięciem.
Jednocześnie w ostatnich latach zauważyć można procesy oczyszczania wód powierzchniowych i poprawy ich stanu, a także aktywne działania renaturalizacyjne w skali krajobrazu.
Fot. E. Serafin
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 3
Refugia i renaturalizacja fauny?
Istniałaby więc szansa na rekolonizacje i odbudowę zagrożonych populacji.
Pod jednym jednakże warunkiem: muszą zachować się ostoje tych gatunków w Europie.
Wydaje się, że parki narodowe, krajobrazowe oraz rezerwaty biosfery mogą pełnić taką funkcję, nie tylko w odniesieniu do pojedynczych krajów, lecz także w odniesieniu dla Europy.
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 4
cel
Ile i jakie gatunki chruścików są zagrożone w poszczególnych krajach?
Czy w Europie występują naturalne ostoje zagrożonych gatunków?
Jeśli tak to gdzie te obszary się znajdują? Czy obszarowa ochrona przyrody w Europie
zabezpiecza bezpieczną egzystencję chruścików?
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 5
Ile gatunków chruścików żyje w obszarach chronionych Polski?
Pierwsza przymiarka - Czachorowski i Majewski 2003 Brak 36 gatunków, z czerwonej listy 27 Zaktualizowane dane (sporo niepublikowanych i w
druku): Brak 31 gatunków, z czerwonej listy 22 Jest więc postęp… ale… pozostało jeszcze dużo
do opublikowania i zbadania!
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 6
??
?
?
64
27
61
38
25
5346
125
2744
67
60
17
31
12
38
23
58
Parki narodowe, liczba gatunków (pewnie oznaczone)
37
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 7
??
?
?
9
9
8
2
2
45
26
25
6
8
1
3
1
3
2
5
10
Parki narodowe, liczba gatunków z czerwonej listy Szczęsnego
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 8
74
63
17
38
62
38
564
41
1?7
14
7
42
6
18
25
161
34
72
3
?
?
?Parki krajobrazowe i większe rezerwaty, liczba gatunków (pewnie oznaczone)
5
?
??
?
??
?
?
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 9
7
10
1
2
3
1
00
5
01
0
0
6
0
1
00
06
1
00
0
?
?
?
Parki krajobrazowe, liczba gatunków (pewnie oznaczone)
5
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 10
Parki narodowe…
020406080
100120140160180200
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
liczba obszarów chronionych
kum
ula
tyw
na
liczb
a g
atu
nkó
w
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 11
Parki narodowe – czerwona lista
0
10
20
30
40
50
60
70
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
liczba obszarów chronionych
kum
ula
tyw
na
liczb
a g
atu
nkó
w
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 12
RED
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
Babiogórski PNBałowieski PN
Biebrzański PNBieszczadzki PN
PN Borów TucholskichDrawieński PN
Gorczański PNPN Gór Stołowych
Kampinowski PNKarkonowski PN
Magurski PNNarwiański PN
Ojcowski PNPieniński PN
Poleski PNRoztoczański PN
Słowiński PNŚwiętokrzyski
Tatrzański PNPN Ujście WartyWielkopolski PN
Wigierski PNWoliński PN
Brudzeński PKTucholski PK
Krzczonowski PKŁuk Mużakowa
Łomżyński PK Doliny NarwiKazimierski PKLas Warmiński
Sierakowski PKRez. "Siedem Wysp"
Rez. Czarnej i Białej WisełkiPK Lasy Janowskie
Rez. Jez. KośnoPK Pojezierza Iławskiego
Mazurski P.K.PK Wzgórz Dylewskich
Rez. Przełom Osławy pod DuszatynemSuwalski PK
obsz
ar c
hron
iony
wartośc wskaźnika RED
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 13
REBp (6) (1- 100%)
0 5 10 15 20 25 30 35
Babiogórski PNBałowieski PN
Biebrzański PNBieszczadzki PN
PN Borów TucholskichDrawieński PN
Gorczański PNPN Gór Stołowych
Kampinowski PNKarkonowski PN
Magurski PNNarwiański PN
Ojcowski PNPieniński PN
Poleski PNRoztoczański PN
Słowiński PNŚwiętokrzyski
Tatrzański PNPN Ujście WartyWielkopolski PN
Wigierski PNWoliński PN
Brudzeński PKTucholski PK
Krzczonowski PKŁuk Mużakowa
Łomżyński PK Doliny NarwiKazimierski PKLas Warmiński
Sierakowski PKRez. "Siedem Wysp"
Rez. Czarnej i Białej WisełkiPK Lasy Janowskie
Rez. Jez. KośnoPK Pojezierza Iławskiego
Mazurski P.K.PK Wzgórz Dylewskich
Rez. Przełom Osławy pod DuszatynemSuwalski PK
obsz
ar c
hron
iony
wartośc wskaźnika REBp (/6n)
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 14
Białoruś
42
610
10
238 3
23
713
29
26
18
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 15
Obszary chronione Białorusi
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
liczba obszarów chronionych
kum
ula
tyw
na
licz
ba
gat
un
ków
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 16
Ile gatunków
130 gatunków Trichoptera na Białorusi 79 występuje w obszarach chronionych 51 brak
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 17
Litwa
Zbadano 3 rezerwaty ścisłe, jeden biosfery, 5 parków narodowych.
Do zbadania 30 parków regionalnych i 357 rezerwatów.
171 gatunków chruścików na Litwie 134 (78%) obecnych w obszarach
chronionych Czerwona księga: Philopotamus montanus,
Semblis phalaenoides, Apatania zonella
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 18
Litwa (Trichoptera)
krajowe – 19%narodowe – 19%
biosfery – 2%
Regionalne – 57%
84
21
45
40
Rezerwaty ścisłe i rezerwat biosfery
86Parki narodowe
83
19
66
48
Parki regionalne
Rezerwaty
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 19
Łotwa (Trichoptera)
Ochrona obszarowa – 9% republiki 4 rezerwaty ścisłe, 3 parki narodowe, 1
rezerwat biosfery, 25 parków regionalnych, 6 parków krajobrazowych, ok. 500 małych rezerwatów
196 gatunków na Łotwie Brak czerwonej listy Czerwona księga: Semblis phalaenoides,
Arctopsyche ladogensis
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 20
Węgry 10 parków narodowych, 29 parków
krajobrazowych, wiele innych obszarów o różnym statusie ochrony – łącznie 8,5% kraju
210 gatunków Trichoptera 11 gatunków objętych ochroną: Rhyacophila
hirticornis, Plectrocnemia minima, Oligotricha striata, Apatania muliebris, Limnephilus elegans, Drusus trifidus, Melampophyalx nepos, Chaetopteryx rugulosa, Ceraclea nigronervosa, w tym dwa ochroną ścisłą: Platyphylax frauenfeldi, Chaetopteryx schmidi mecsekensis.
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 21
Węgry – czerwona lista
6 gat. wymarłych lub prawdopodobnie wymarłych, w tym Limnephilus nigriceps
67 - silnie zagrożonych 48 – zagrożonych 8 (z 10) parków narodowych jest dobrze
poznanych (2 bardzo dobrze) Zaledwie 7 krajobrazowych posiada dane od 23 do 126 gatunków w parku Wszystkie gatunki zagrożone występują na
obszarach chronionych
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 22
Czechy
4 parki narodowe, 24 obszary chronionego krajobrazu, ponad 2 tysiące małych rezerwatów i innych obszarów chronionych
Zbadano 15 parków narodowych i krajobrazowych, 11 posiada dane fragmentaryczne
247 gatunków w Czechach Czerwona lista: 10 uznanych za wymarłe, 18
– krytycznie zagrożone, 25 zagrożone, 29 – narażone.
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 23
Niemcy
314 gatunków Trichoptera 11 uznane za wymarłe: Agrypnia picta,
Ceraclea albimacula, Ceraclea aurea, Ceraclea riparia, Hydropsyche tobiasi, Limnephilus externus, Molanna nigra, Rhyacophila pascoei, Stactobia maclachlani, Stactobiella risi, Ylodes conspersus.
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 24
Niemcy c.d.
24 gatunki silnie zagrożone wymarciem 41 – zagrożone 56 – słabiej zagrożone. Wiele z nich została wykazana z terenów
Poski, Białorusi, Litwy i Łotwy, w tym na obszarach chronionych.
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 25
Rumunia
285 gatunków (lista niepełna) 18 obszarów chronionych: 2 rezerwaty
biosfery, 11 parków narodowych, 5 parków przyrody
Z których wykazano od 1 do 138 gatunków Trichoptera
220 gatunków obecnych w obszarach chronionych (141 dane współczesne i aktualne), w tym 55 endemitów i rzadkich
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 26
Rumunia
41
27 57
3
1
69
30 124
21138
70
54
5240
393
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 27
Ukraina
Dopiero w przygotowaniu spis gatunków Ukrainy (Czachorowski i Goduńko, przygotowanie do druku)
237 gatunków Trichoptera 3 rezerwaty biosfery 14 rezerwatów przyrody (duże) 7 parków narodowych Brak rozpoznania pod kątem Trichoptera
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 28
Rosja – europejska część
Czerwona księga Karelii Czerwona księga Obwodu Leningradzkiego
(45 gatunków) Badania są niezbędne w wielu częściach
kraju i typach krajobrazu.
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 29
Wnioski
Stan badań w wielu krajach jest niewystarczający. Niezbędna jest współpraca międzynarodowa. Zbadać chruściki obszarów chronionych Ukrainy
oraz europejskiej części Rosji. Kontynuacji wymagają także badania w obszarach
chronionych Polski, Białorusi, republik bałtyckich, Rumunii, Słowacji.
W niektórych krajach opracować czerwone listy Trichoptera, a w dalszej kolejności europejską czerwoną listę.
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 30
Współpraca międzynarodowa
Wiele silnie zagrożonych gatunków oraz uznanych za wymarłe w niektórych krajach, ma swoje silne populacje w innych obszarach chronionych Europy Centralnej i Europy Wschodniej.
Tak więc obszary chronione mogą pełnić rolę europejskich ostoi dla Trichoptera. Konieczne jest jednak lepsze rozeznanie obecnego stanu trichopterofauny oraz niezbędne będą skoordynowane, międzynarodowe działania.
17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 31
Dziękuję za uwagę…
Stanisław Czachorowski, UWM w Olsztynie
www.uwm.edu.pl/czachor
Publikować wszystkie dane, nawet drobne i rozproszone (niedoceniana faunistyka)
Ocalić zebrane materiały i oznaczyć (inni hydrobiolodzy i entomolodzy…)
A może by tak połączyć siły (owady wodne) i ze wspólnym grantem wystąpić?
Top Related