Co wiemy? I po co nam to wiedzieć?

Europejskie ostoje entomofauny - chruściki (Trichoptera) obszarów chronionych Europy Środkowej i

Wschodniej

S. Czachorowski, G. Visinskiene, A. Uherkovich, P. Chvojka, M. Kalnins, M. Moroz, P. Neu, L. Ujvarosi, T. Pitsch, V. D. Ivanov, R.

Goduńko,

17-19.09.2004 Białowieża Europejskie ostoje entomofauny 2

Co wiemy? I po co nam to wiedzieć?

Główną przyczyną wymierania chruścików są zmiany w środowisku: zanieczyszczenie i eutrofizacja wód, melioracyjne przekształcanie dolin rzecznych, eksploatacja i osuszanie torfowisk.

W niektórych krajach część gatunków uznano za wymarłe, inne za silnie zagrożone wyginięciem.

Jednocześnie w ostatnich latach zauważyć można procesy oczyszczania wód powierzchniowych i poprawy ich stanu, a także aktywne działania renaturalizacyjne w skali krajobrazu.

Fot. E. Serafin


Refugia i renaturalizacja fauny?

Istniałaby więc szansa na rekolonizacje i odbudowę zagrożonych populacji.

Pod jednym jednakże warunkiem: muszą zachować się ostoje tych gatunków w Europie.

Wydaje się, że parki narodowe, krajobrazowe oraz rezerwaty biosfery mogą pełnić taką funkcję, nie tylko w odniesieniu do pojedynczych krajów, lecz także w odniesieniu dla Europy.


cel

Ile i jakie gatunki chruścików są zagrożone w poszczególnych krajach?

Czy w Europie występują naturalne ostoje zagrożonych gatunków?

Jeśli tak to gdzie te obszary się znajdują? Czy obszarowa ochrona przyrody w Europie

zabezpiecza bezpieczną egzystencję chruścików?


Ile gatunków chruścików żyje w obszarach chronionych Polski?

Pierwsza przymiarka - Czachorowski i Majewski 2003 Brak 36 gatunków, z czerwonej listy 27 Zaktualizowane dane (sporo niepublikowanych i w

druku): Brak 31 gatunków, z czerwonej listy 22 Jest więc postęp… ale… pozostało jeszcze dużo

do opublikowania i zbadania!


??

?

?

64

27

61

38

25

5346

125

2744

67

60

17

31

12

38

23

58

Parki narodowe, liczba gatunków (pewnie oznaczone)

37


??

?

?

9

9

8

2

2

45

26

25

6

8

1

3

1

3

2

5

10

Parki narodowe, liczba gatunków z czerwonej listy Szczęsnego


74

63

17

38

62

38

564

41

1?7

14

7

42

6

18

25

161

34

72

3

?

?

?Parki krajobrazowe i większe rezerwaty, liczba gatunków (pewnie oznaczone)

5

?

??

?

??

?

?


7

10

1

2

3

1

00

5

01

0

0

6

0

1

00

06

1

00

0

?

?

?

Parki krajobrazowe, liczba gatunków (pewnie oznaczone)

5


Parki narodowe…

020406080

100120140160180200

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22

liczba obszarów chronionych

kum

ula

tyw

na

liczb

a g

atu

nkó

w


Parki narodowe – czerwona lista

0

10

20

30

40

50

60

70

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24


kum

ula

tyw

na

liczb

a g

atu

nkó

w


RED

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

Babiogórski PNBałowieski PN

Biebrzański PNBieszczadzki PN

PN Borów TucholskichDrawieński PN

Gorczański PNPN Gór Stołowych

Kampinowski PNKarkonowski PN

Magurski PNNarwiański PN

Ojcowski PNPieniński PN

Poleski PNRoztoczański PN

Słowiński PNŚwiętokrzyski

Tatrzański PNPN Ujście WartyWielkopolski PN

Wigierski PNWoliński PN

Brudzeński PKTucholski PK

Krzczonowski PKŁuk Mużakowa

Łomżyński PK Doliny NarwiKazimierski PKLas Warmiński

Sierakowski PKRez. "Siedem Wysp"

Rez. Czarnej i Białej WisełkiPK Lasy Janowskie

Rez. Jez. KośnoPK Pojezierza Iławskiego

Mazurski P.K.PK Wzgórz Dylewskich

Rez. Przełom Osławy pod DuszatynemSuwalski PK

obsz

ar c

hron

iony

wartośc wskaźnika RED


REBp (6) (1- 100%)

0 5 10 15 20 25 30 35

Babiogórski PNBałowieski PN

Biebrzański PNBieszczadzki PN

PN Borów TucholskichDrawieński PN

Gorczański PNPN Gór Stołowych

Kampinowski PNKarkonowski PN

Magurski PNNarwiański PN

Ojcowski PNPieniński PN

Poleski PNRoztoczański PN

Słowiński PNŚwiętokrzyski

Tatrzański PNPN Ujście WartyWielkopolski PN

Wigierski PNWoliński PN

Brudzeński PKTucholski PK

Krzczonowski PKŁuk Mużakowa

Łomżyński PK Doliny NarwiKazimierski PKLas Warmiński

Sierakowski PKRez. "Siedem Wysp"

Rez. Czarnej i Białej WisełkiPK Lasy Janowskie

Rez. Jez. KośnoPK Pojezierza Iławskiego

Mazurski P.K.PK Wzgórz Dylewskich

Rez. Przełom Osławy pod DuszatynemSuwalski PK

obsz

ar c

hron

iony

wartośc wskaźnika REBp (/6n)


Białoruś

42

610

10

238 3

23

713

29

26

18


Obszary chronione Białorusi

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14


kum

ula

tyw

na

licz

ba

gat

un

ków


Ile gatunków

130 gatunków Trichoptera na Białorusi 79 występuje w obszarach chronionych 51 brak


Litwa

Zbadano 3 rezerwaty ścisłe, jeden biosfery, 5 parków narodowych.

Do zbadania 30 parków regionalnych i 357 rezerwatów.

171 gatunków chruścików na Litwie 134 (78%) obecnych w obszarach

chronionych Czerwona księga: Philopotamus montanus,

Semblis phalaenoides, Apatania zonella


Litwa (Trichoptera)

krajowe – 19%narodowe – 19%

biosfery – 2%

Regionalne – 57%

84

21

45

40

Rezerwaty ścisłe i rezerwat biosfery

86Parki narodowe

83

19

66

48

Parki regionalne

Rezerwaty


Łotwa (Trichoptera)

Ochrona obszarowa – 9% republiki 4 rezerwaty ścisłe, 3 parki narodowe, 1

rezerwat biosfery, 25 parków regionalnych, 6 parków krajobrazowych, ok. 500 małych rezerwatów

196 gatunków na Łotwie Brak czerwonej listy Czerwona księga: Semblis phalaenoides,

Arctopsyche ladogensis


Węgry 10 parków narodowych, 29 parków

krajobrazowych, wiele innych obszarów o różnym statusie ochrony – łącznie 8,5% kraju

210 gatunków Trichoptera 11 gatunków objętych ochroną: Rhyacophila

hirticornis, Plectrocnemia minima, Oligotricha striata, Apatania muliebris, Limnephilus elegans, Drusus trifidus, Melampophyalx nepos, Chaetopteryx rugulosa, Ceraclea nigronervosa, w tym dwa ochroną ścisłą: Platyphylax frauenfeldi, Chaetopteryx schmidi mecsekensis.


Węgry – czerwona lista

6 gat. wymarłych lub prawdopodobnie wymarłych, w tym Limnephilus nigriceps

67 - silnie zagrożonych 48 – zagrożonych 8 (z 10) parków narodowych jest dobrze

poznanych (2 bardzo dobrze) Zaledwie 7 krajobrazowych posiada dane od 23 do 126 gatunków w parku Wszystkie gatunki zagrożone występują na

obszarach chronionych


Czechy

4 parki narodowe, 24 obszary chronionego krajobrazu, ponad 2 tysiące małych rezerwatów i innych obszarów chronionych

Zbadano 15 parków narodowych i krajobrazowych, 11 posiada dane fragmentaryczne

247 gatunków w Czechach Czerwona lista: 10 uznanych za wymarłe, 18

– krytycznie zagrożone, 25 zagrożone, 29 – narażone.


Niemcy

314 gatunków Trichoptera 11 uznane za wymarłe: Agrypnia picta,

Ceraclea albimacula, Ceraclea aurea, Ceraclea riparia, Hydropsyche tobiasi, Limnephilus externus, Molanna nigra, Rhyacophila pascoei, Stactobia maclachlani, Stactobiella risi, Ylodes conspersus.


Niemcy c.d.

24 gatunki silnie zagrożone wymarciem 41 – zagrożone 56 – słabiej zagrożone. Wiele z nich została wykazana z terenów

Poski, Białorusi, Litwy i Łotwy, w tym na obszarach chronionych.


Rumunia

285 gatunków (lista niepełna) 18 obszarów chronionych: 2 rezerwaty

biosfery, 11 parków narodowych, 5 parków przyrody

Z których wykazano od 1 do 138 gatunków Trichoptera

220 gatunków obecnych w obszarach chronionych (141 dane współczesne i aktualne), w tym 55 endemitów i rzadkich


Rumunia

41

27 57

3

1

69

30 124

21138

70

54

5240

393


Ukraina

Dopiero w przygotowaniu spis gatunków Ukrainy (Czachorowski i Goduńko, przygotowanie do druku)

237 gatunków Trichoptera 3 rezerwaty biosfery 14 rezerwatów przyrody (duże) 7 parków narodowych Brak rozpoznania pod kątem Trichoptera


Rosja – europejska część

Czerwona księga Karelii Czerwona księga Obwodu Leningradzkiego

(45 gatunków) Badania są niezbędne w wielu częściach

kraju i typach krajobrazu.


Wnioski

Stan badań w wielu krajach jest niewystarczający. Niezbędna jest współpraca międzynarodowa. Zbadać chruściki obszarów chronionych Ukrainy

oraz europejskiej części Rosji. Kontynuacji wymagają także badania w obszarach

chronionych Polski, Białorusi, republik bałtyckich, Rumunii, Słowacji.

W niektórych krajach opracować czerwone listy Trichoptera, a w dalszej kolejności europejską czerwoną listę.


Współpraca międzynarodowa

Wiele silnie zagrożonych gatunków oraz uznanych za wymarłe w niektórych krajach, ma swoje silne populacje w innych obszarach chronionych Europy Centralnej i Europy Wschodniej.

Tak więc obszary chronione mogą pełnić rolę europejskich ostoi dla Trichoptera. Konieczne jest jednak lepsze rozeznanie obecnego stanu trichopterofauny oraz niezbędne będą skoordynowane, międzynarodowe działania.


Dziękuję za uwagę…

Stanisław Czachorowski, UWM w Olsztynie

www.uwm.edu.pl/czachor

[email protected]

Publikować wszystkie dane, nawet drobne i rozproszone (niedoceniana faunistyka)

Ocalić zebrane materiały i oznaczyć (inni hydrobiolodzy i entomolodzy…)

A może by tak połączyć siły (owady wodne) i ze wspólnym grantem wystąpić?

Co wiemy? I po co nam to wiedzieć?

Documents

Transcript of Co wiemy? I po co nam to wiedzieć?