1 2 3 4 M 5 6 7 8

CA16-VP1amplicons

EV-VP1

amplicons

รปท 1 แสดง VP1 DNA amplicons ใน 1.5% agarose gel

1-4 = CA16-VP1 5-8 = EV-VP1 M = molecular weight marker

รปท 2 แสดง Phylogenetic tree ของ CA 6 (630 nt)

Subgenotype High identity Strain % identity Country/Year

genotype B1 HN1129/CHN 92-94% China/2553

subgenotype B1a EV29/GD/CHN/12 94-95% China/2555

subgenotype B1b Chongqing940/CHN 90% China/2556

ตารางท 2 แสดงผลการเปรยบเทยบลาดบเบสของ CA 16 ทศกษากบตางประเทศ

กลม High identity Strain % identity Country/Year

A TW/409/10 96-98% Taiwan/2553

B CHN/GD/627/13 97% CHN/2556

ตารางท 1 แสดงจานวนรายผปวยโรคมอ เทา ปาก ทตรวจพบไวรสแยกเปนรายชนด ป พ.ศ 2556-2557

A

B

CA 6

ป พ.ศ จานวนราย

สงตรวจ

จานวนรายท

ตรวจพบ EV71

จานวนรายทตรวจพบ

ไวรสเอนเตอโรอน ๆ

2556 632 102109

CA 6=3 CA 16=77

2557 869 72157

CA 6=23 CA 16=60

รวม 1,501 174266

CA 6=26 CA 16=137

ตารางท 1 แสดงผลการเปรยบเทยบลาดบเบสของ CA 6 ทศกษากบตางประเทศ

รปท 2 แสดง Phylogenetic tree ของ CA16 ( 230 nt)

ระบาดวทยาระดบโมเลกลของไวรสคอกซาก เอ6 และ เอ16 ในผปวยโรคมอ เทา ปาก ของไทย ป พ.ศ 2556-2557

สรรทพย กองจร, รตนา ตาเจรญเมอง, นภา ออนวมล, สมปอง อปชย, อภรด อศรางกร ณ อยธยา, รตกร กณฑะพงศ และ สมชาย แสงกจพร สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข กรมวทยาศาสตรการแพทย

จากการเฝาระวงโรคมอ เทา ปาก ระหวาง พ.ศ.2556-2557 ทางหองปฏบตการ สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข มตวอยางจากผ ปวยสงตรวจ จานวน 1,501 ราย พบวามตวอยางจากผ ปวยให

ผลบวกจานวน 440 ราย คดเปน 29.3% ในจานวนน พบวาเกดจากไวรสเอนเตอโร71 (EV71) จานวน 174 ราย คดเปน 39.6% และไวรส เอนเตอโรอนๆ จานวน 266 ราย คดเปน 60.4 % สาหรบกลม ไวรสเอนเตอโรอนๆท ไมใชเอนเตอโร 71 ทพบจานวน 266 รายนน พบวาไวรสคอกซาก เอ16 (CA16) เปนซโรทยปของไวรสเอนเตอโรทพบมากทสด คดเปน 51.5% รองลงมาไวรสคอกซาก เอ6 (CA6) คดเปน

9.8% ทางคณะผวจยไดนาเชอไวรสคอกซาก เอ6 และ เอ16 ทตรวจพบ มาศกษาลาดบเบส โดยวธ Dye-Terminator sequencing พบวาไวรสคอกซาก เอ16 ทพบในประเทศไทยนนเปน genotype B1

subgenotype B1aและ B1b สวนไวรสคอกซาก เอ6 ทพบนนมความเหมอนกบเชอทพบในการระบาดใหญในประเทศไตหวน ป พ.ศ 2553 รอยละ 96-98

โรคมอ เทา ปาก (Hand Foot and Mouth Disease) เกดจากการตดเชอไวรสในกลมเอนเตอโร สวนใหญพบมากในเดกอายตากวา 5 ป มกระบาดในชวงฤดฝน ผ ปวย

ทตดเชอ บางรายอาจมอาการเลกนอย แตบางรายมอาการทางสมองรวมดวย ทาใหเปน

สาเหตของการเสยชวต จากรายงานทผานมาพบวาไวรสคอกซาก เอ โดยเฉพาะไวรส

คอกซาก เอ16 (CA16) เปนสาเหตหลกของการระบาดโรคมอ เทา ปาก ในหลายประเทศ

เชน ในประเทศจน มาเลเซย ญป น ฝรงเศส จากผลทางหองปฏบตการ

กรมวทยาศาสตรการแพทยพบ ไวรสคอกซาก เอ (CA6) มากขน สอดคลองกบหลาย

ประเทศ เชน ประเทศจน พบ CA6 กอโรครวมกบ CA10 สวนในประเทศสเปน พบ

ระบาดรวมกบ CA16 แตในฟนแลนด พบวา CA6 เปนสาเหตหลกของการเกดโรค มอ

เทา ปาก โดยวตถประสงคของงานวจยครงนเพอใหทราบอบตการณ แนวโนมและ

เสนทางการระบาดของ CA6 และ CA16 ทพบในผ ปวยโรคมอ เทา ปาก ในประเทศไทย

และเปนขอมลสนบสนนในการวางแผนปองกนและควบคมการระบาด

ขนตอนการดาเนนการ

จากผลการวเคราะหลาดบเบส CA 6 สามารถจาแนกไดเปน

2 กลม คอ

1. กลม A พบเปน 42%ของผ ปวยทพบเชอ CA 6 ทงหมด ซงเชอ

กลมนเหมอนกบทระบาดในประเทศไตหวน ป 2553 รอยละ 96-98

2. กลม B สมาชกในกลมแบงออกไดเปน 4 กลมยอย ประกอบดวย

- B1 (2%) มความเหมอนกบเมอง Guangdong ประเทศจน

ป 2556 รอยละ 97

- B2 (8%) มความเหมอนกบในฟนแลนด ป 2551 รอยละ 95

- B3 (19%) มความเหมอนกบประเทศญป น ป 2552 รอยละ 95

- B4 (29%) มความเหมอนกบเมอง Shanghai ประเทศจน

ป 2554 รอยละ 97

จากการนาตวอยางทใหผลบวก CA6 ( ไดจาก EV-VP1 amplicons ) และ CA16 ใน

ตวอยางผ ปวยโรคมอ เทา ปาก จานวน 82 ตวอยาง มาเพมปรมาณสารพนธกรรมของยน

สวน VP1 พบวาไดแถบขนาดตามทตองการ (รปท 1) จากนนนาตวอยางทไดมาดาเนนการ

หาลาดบเบส

นาตวอยางทพบผลบวก CA6 และ CA16 ของผ ปวยสงตรวจโรคมอ เทา ปาก ในชวง

ป พ.ศ 2556-2557 (ตารางท 1) โดย CA16 ใชหลกเกณฑการคดเลอก จงหวดละ 1-2

ตวอยาง ในการสมตรวจคณสมบตทางพนธกรรม สวน CA6 ตรวจทกตวอยาง

สงเคราะห VP1-cDNA / เพมปรมาณ VP1-DNA amplicon

หาลาดบเบสของ VP1 โดยวธ Dye-Terminator sequencing

วเคราะหลาดบเบสและเปรยบเทยบกบสายพนธอางองและ

สายพนธทพบทวโลกใน GenBank

VP1-phylogenetic tree

ผลการดาเนนงาน

จากการเฝาระวงโรคมอ เทา ปาก ทางหองปฏบตการ สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข ระหวาง

ป พ.ศ. 2556-2557 พบวา CA 6 เรมมบทบาทมากขนในการเกดโรคมอ เทา ปาก สอดคลองกบในหลาย

ประเทศ เชน ในประเทศฟนแลนด ป พ.ศ 2551, ไตหวน ป พ.ศ 2553 และญป น ป พ.ศ 2554 สาหรบใน

ประเทศจน ชวงป พ.ศ 2552-2554 มรายงานการระบาดของ CA 6 รวมกบ CA10 อกดวย CA6 ท

ตรวจพบไมวาจะเปนสายพนธใด กไมทาใหเกดความรนแรงของโรคและมโอกาสนอยทจะทาใหเกดสมอง

อกเสบ นอกจากนนสายพนธของ CA 6 ทพบในการเฝาระวงทางหองปฏบตการมความเหมอนกบทงทาง

แถบเอเชยและยโรป ซงอาจจะมสาเหตมาจากการทมนกทองเทยวเดนทางเขาออกประเทศไทยอยเปน

ประจา CA6 อาจจะเปนอกซโรทยปทกอใหเกดโรคมอ เทา ปากในประเทศไทย

สาหรบ CA16 เปนสายพนธทพบไดบอยและเปนสาเหตหลกของการระบาดทวโลกรวมทงประเทศ

ไทย เชน ในประเทศจน มาเลเซย ญป น ฝรงเศส CA16 สวนใหญมอาการไมรนแรง จากการเฝาระวง

โรคมอ เทา ปาก ทางหองปฏบตการ สถาบนวจยวทยาศาสตสาธารณสข กรมวทยาศาสตรการแพทย

พบวาสายพนธ subgenotype B1a เปนสาเหตสาคญมาโดยตลอด สาหรบสายพนธ subgenotype B1a

และ B1b นน ไดเคยมการรายงานวาเปนสายพนธทพบบอยในประเทศแถบเอเชย ตงแตป 2543 เปนตน

มา จากการศกษาเปรยบเทยบลาดบเบสพบวา เชอทเปนสาเหตของโรค มอ เทา ปาก นน มความ

แตกตางกนในแตละพนทและแตละการระบาด โดย CA 6 ทง 2 กลมทตรวจพบนนสวนใหญพบทางภาค

กลางและภาคอสาน แตใน CA 16 นน subgenotype B1a และ B1 พบทวทกภาคยกเวนภาคใตทพบ

นอย สวน subgenotype B1b พบเพยงรายเดยวเมอเดอนพฤศจกายน 2557 ทจงหวดบรรมย ไวรสตวท

ทาใหเกดโรคมอ เทา ปากนนมหลายตว ซงแตละปมการเปลยนแปลงสายพนธ ดงนนทางหองปฏบตการ

จงยงตองทาการเฝาระวงเชอกอโรคมอ เทา ปากตอไป

B 4

B 2

B 3

B 1

B1b

B1a

B1

ผลการวเคราะหลาดบเบส CA16 จาแนกไดเปน 3 กลม คอ genotype

B1, subgenotype B1a และ B1b ซง subgenotype B1a พบมากทสด

(66%) นนมความเหมอนกบเมอง Guangdong ประเทศจน ป 2555 รอยละ

94-95 สวน genotype B1 พบรองลงมา (31%) มความเหมอนกบทพบใน

การระบาดเมอง Henan ในประเทศจนป 2553 รอยละ 92-94 และ

Subgenotype B1b พบนอยทสด (3%) มความเหมอนกบทพบในเมอง

Chongqing ในประเทศจน ป 2556 รอยละ 90%

วจารณและสรปผล

1. Qing-Bin Lu, Xiao-Ai Zhang, Ying Wo, et al. Circulation of Coxsackievirus A10 and A6 in hand-

Foot-mouth disease in China, 2009-2011. 2012; 7(12). 1-8.

2. Mirand A, Henquell C, Archimbaud C , et al. Peigue-Lafeuille H. Outbreak of hand, foot and mouth

disease/herpangina associated with coxsackievirus A6 and A10 infections in 2010, France: a large

citywide, prospective observational study. Clin Microbiol Infect. 2012;18

3. Cabrerizo M , Tarragó D, Muñoz-Almagro , et al. Molecular epidemiology of enterovirus 71

coxsackievirus A16 and A6 associated with hand, footand mouth disease in Spain. Clin Microbiol

Infect. 2014 Mar;20(3):O150-6.

4. Hosoya M, Kawasaki Y, Sato M, Honzumi K, Hayashi A et al. (2007) Genetic diversity of

coxsackievirus A16 associated with hand, foot, and mouth disease epidemics in Japan from 1983 to 2003.

J Clin Microbiol 45: 112-120. doi:10.1128/JCM.00718-06.

5. Abubakar S, Chee HY, Shafee N, Chua KB, Lam SK: Molecular detection of enteroviruses from an

outbreak of hand, foot and mouth disease in Malaysia in 1997. Scand J Infect Dis 1999, 31:331-35.

บทนา

บทคดยอ

บรรณานกรม

CA 16

สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข กรมวทยาศาสตรการแพทย 88/7 ถนนตวานนท ตาบลตลาดขวญ อาเภอเมอง จงหวดนนทบร. โทร 02951 0000 ตอ 99428, 99614 โทรสาร 02951 2153