วธการแสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศกกะหมงกหนง ของครบญเลศ นาจพนจ

The Performance of Likay Songkreun Episode Kamungkuning war By Boonlert Najpinit

ชอผวจย จารวฒน ศรโสภาสาขาวชาศลปะการแสดง (นาฏศลปไทย) คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

โทรศพท 09 - 0985 - 4269 อเมล jaruwat4269@hotmail.com

บทคดยอการวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาองคประกอบการแสดงและวธการ

แสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศก-กะหมงกหนง ของครบญเลศ นาจพนจ โดยการศกษาจากเอกสาร การสมภาษณ การสงเกตการณ และการฝกปฏบตกบครบญเลศ นาจพนจ ผลการวจยพบวา องคประกอบททำาใหเกดความสมบรณตามรปแบบการแสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศกกะหมงกหนง ของครบญเลศ นาจพนจ ประกอบดวย 1.บท ใชกลอนบทละครทปรบปรงจากบทละครในเรองอเหนาของกรมศลปากร 2.ผแสดง เปนชายลวน มความสามารถในดานการร ำา การรอง 3.เครองแตงกาย ม 2 ลกษณะ คอ แตงกายดวยชดลเกทรงเครองและชดชวาแบบกรมศลปากร 4.อปกรณการแสดงทนำามาใช คอ อาวธ 4 ชนด ไดแก ทวน หอกซด กระบ กรชและมาแผง 5.ดนตรประกอบการแสดง ใชวงปพาทยเครองหาหรอเครองค สวนวธการแสดงประกอบดวยการรำาตามทำานอง 2 แบบ คอ การรำาตามคำารองและการรำาตามบทเจรจา ทงน เพอเปนการเผยแพรเอกสารทางวชาการและการอนรกษสบทอดมรดกภมปญญาดานศลปะการแสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศกกะหมงกหนงตอไป

คำาสำาคญ : วธการแสดงลเกทรงเครอง, อเหนาตอนศกกะหมงกหนง, ครบญเลศ นาจพนจ

Abstract This research aimed to study elements of performance and

dance of Li-Ke-Song-Krueng in traditional Thai drama “I-Nao: Battle with king Ka-Mung-Ku-Ning” by Mr. Boonlert Najpinit, research from Boonlert Najpinit’s literature reviews, interviews, observation an practice with Mr. Boonlert Najpinit. The results showed that the elements that form perfection in performance must include: (1) script - we use from “I-Nao: Battle with king Ka-mung-ku-ning” of Fine Arts Department ; (2) actor – male able to sing & dance; (3)

clothing – actors from I-Nao’s side must dress with Li-ke-song-krueng clothing and the other from Ka-mung-ku-ning’s side must dress with Java style according to Fine Arts Department. The aims of this research is to study the key elements of performance and dance of Li-Ke-Song-Krueng in traditional Thai drama “I-Nao: Battle with king Ka-Mung-Ku-Ning” by Mr. Boonlert Najpinit . The results revealed that the key elements for the perfection in performance according to the standard format of Li-ke-song-krueng. ; (4) Equipments for the play should include Ma-Pang and 4 types of weapons including spear, Hok-Sud, Kra-bi and Kris. ; (5)Musical for the play utilizes Wong-Pee-Pat-Kreung-Ha or Wong-Pee-Pat-Kreung-Koo.The dances for the play are classified into two types including dance with songs and dance with the conversation.These findings can be documented for publication and for the preservation of the cultural legacy of the traditional Thai play Li-Ke-Song-Krueng “I-Nao: Battle with king Ka-Mung-Ku-Ning”.

Keywords : The Performance of Likay Songkreun Episode Kamungkuning war By Boonlert Najpinit

ความเปนมาและความสำาคญของงานวจยการแสดงลเกในยคปจจบนนไดมววฒนาการ และพฒนาปรบปรงเปลยนแปลง

รปแบบการแสดงใหมความทนยคทนสมยมากยงขนไปตามสภาพสงคม วถชวต และวฒนธรรมทมความแตกตางไปจากการแสดงลเกในอดต ซงถอไดวาเปนแมบทหรอเปนตนแบบของการแสดงลเกในปจจบนนนนกคอ ลเกทรงเครอง (บญเลศ นาจพนจ, สมภาษณ, มนาคม 16, 2559)

ลเกทรงเครองเปนการนำาเอาลเกบนตน และลเกลกบทผสมผสานรวมเขาไวดวยกนแลวขยายการเลนออกไป มแบบแผนคลายละคอนรำาเขาทกท (คำาวาละคอนสะกดตามตนฉบบ) ครนถงยคพระยาเพชรปาณไดคดเครองแตงกายลเกแบบใหม โดยนำาเครองแตงกายของขาราชการในสมยรชกาลท 5 มาดดแปลง ตวลเกใสปนจเหรจยอด สวมเสอเยยรบบ นงผายก สวม ถงเทาขาว ประดบนพรตนราชวราภรณกำามะลอ ตามแบบอยางทาวพญามหากษตรย การแตงองคทรงเครองแบบนจงเรยกวา ลเกทรงเครอง ซงการลเกทรงเครองพฒนาการแสดงใหมระเบยบ“ ”แบบแผนและความประณตมากขน เลยนแบบแผนการแสดงของละคอนรำามากขน ดงทพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวทรงอธบายการแสดงลเกใน พ.ศ.2454 วา เลยนแบบละคอนรำา ลเกในยคนนนำาเคาโครงเรองของละคอนนอกมาเลน เชน ไชย“ ”

เชษฐ ลกษณวงษ แกวหนามา เกษ-สรยง มณพชย คาว หรอแมแตเรองอเหนา ซงเปนละครใน กนำามาเลนลเกดวยเชนกน แตลเกไมไดนำาเอาบทละคอนของเดมมารอง

ทงหมด เพยงแตจำาวธดำาเนนเรองและบทกลอนทไพเราะบางตอนมาใชรองในการแสดงเทานน สำาหรบการแสดงลเกเรองอเหนานน จะไมใชเพลงหงสทองซงถอวาเปนเพลงดนของลเกเพลงหนง เหมอนอยางการรองรายของละคอน ในการดำาเนนเรอง เครองแตงตวกใชเครองละคอนรำาและใชทารำาอยางละคอนรำาจนแทบไมมอะไรผดจากละคอนรำาเลย (สรพล วรฬหรกษ, 2539, หนา 30 - 34)

การแสดงลเกทรงเครองในยคของครหอมหวล นาคศร บรมครทางดานการแสดงลเกทมชอเสยงในขณะนนประมาณป พ.ศ. 2510 ทานไดนำาวรรณกรรมเรองทใชในการแสดงละครนอกและละครใน ในชวงยคสมยนนมาประพนธ โดยประยกตใหมความเหมาะสมและสอดคลองกบการแสดงลเกทรงเครอง โดยเฉพาะอยางยงวรรณคดเรองอเหนาทถอไดวาเปนยอดของบทละครรำาสำาหรบการแสดงในราชสำานกอยางการแสดงละครใน มจารตและรปแบบการแสดงทมความพถพถนในกระบวนทารำาและการรำาตบทของตวละครทออนชอยในลลาทาทางตามรปแบบของละครร ำาในราชสำานก ประกอบกบเครองแตงกาย ทวจตรสวยงามและความไพเราะของวงดนตรปพาทยทบรรเลงประกอบการแสดง (บญเลศ นาจพนจ, สมภาษณ, มนาคม 16, 2559)

สำาหรบการแสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศกกะหมงกหนง ในยคสมยของครหอมหวล นาคศร ทไดทำาการฝกหดและจดแสดงในชวงป พ.ศ.2501 จวบจน ครหอมหวล นาคศร ไดเสยชวตลงในป พ.ศ. 2521 รวมทงสน 20 ป หลงจากนนพบวาการแสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศกกะหมงกหนง หาชมไดยากและนอยครงมากทจะนำามาจดแสดงเผยแพร ครบญเลศ นาจพนจ ศษยเอกของครหอมหวล นาคศร ทยงคงสบทอดการแสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศก- กะหมงกหนงไว และปรบปรงเพมเตมตามแนวทางของตนเอง ทงบทกลอน เพลงรอง กระบวนทารำาและกระบวนไมรบดวยอาวธตางๆ เชน ทวน หอกซด กระบและกรชใหมความสวยงามนำาออกแสดงอยชวงระยะหนง จนไดรบความนยมเปนท ชนชอบของผชมในชวงพ.ศ.2522 (บญเลศ นาจพนจ, สมภาษณ, มนาคม 16, 2559)

ในปจจบนการแสดงลเกทรงเครองไดเลอนหายลดนอยถอยลงไปตามกาลเวลา อนเนองมาจากวธการฝกหด กระบวนทาร ำา การรอง การดนกลอนแบบโบราณไมไดรบความนยม และวถทางการแสดงลเกในยคปจจบนไดปรบเปลยนใหเขากบ ยคสมยเพอความอยรอดทางการแสดง เชน การแตงกายดวยเครองเพชรทดแวววาว ซงผชมจะใหความสนใจมากกวา เครองแตงกายแบบโบราณ นยมการรองเพลงลกทงและทสำาคญ ผแสดงลเกทรงเครองไดนนกมจำานวนนอยลงจงทำาใหหาชมลเกทรงเครองไดยาก อกทงสอและเทคโนโลยในปจจบน รวมทงภาพยนตรและโทรทศนไดเขามามบทบาททำาใหรปแบบของความบนเทงไดเปลยนไป ผแสดงทยดอาชพ ลเกทรง

เครองจงไมสามารถหาเลยงชพได การไมไดรบความนยมจงทำาให ลเกทรงเครองขาดผสบทอดและอนรกษ จะมกเพยงแตการแสดงเพอสาธต ในเชงวชาการเทานน ทำาใหการแสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศกกะหมงกหนง ทมการรองและการรำาใชอาวธตางๆ ซงมแบบแผนทงทารำาและกระบวนไมรบของลเก ซงไดรบการถายทอดจากบรมครนนกำาลงจะสญหายไปเพราะขาดผอนรกษและสบทอด

จากทไดกลาวมาในขางตนนน ผวจยจงเหนถงคณคาและความสำาคญของการแสดงลเกทรงเครอง มความสนใจทจะศกษาเกยวกบองคประกอบการแสดงและวธการแสดง ทงการรอง การเจรจา กระบวนทาร ำาและวธการรำาใชอาวธในการแสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศกกะหมงกหนง เพอใหทราบถงกระบวนทาร ำาและไมรบของการแสดงลเกทรงเครองซงจดเปน องคความรทมความสำาคญ สามารถเปนขอมลในทางทฤษฏ และเปนแนวทางการปฏบต รวมถงเปนการอนรกษและสบทอดกระบวนแสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศกกะหมงกหนง เพอเปนประโยชนตอผทมความสนใจในการศกษาตอไป

วตถประสงคของการวจย1. เพอศกษาองคประกอบการแสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศกกะห

มงกหนง ของครบญเลศ นาจพนจ2. เพอศกษาวธการแสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศกกะหมงกหนง

ของครบญเลศ นาจพนจ

ขอบเขตของการวจยศกษาองคประกอบการแสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศกกะหมงกหนง

และวธการแสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศกกะหมงกหนง เฉพาะเหตการณการทำาสงครามสรบระหวางสงคามาระตากบวหยาสะกำา ดวยอาวธททวนและอเหนากบกะหมงกหนง ดวยอาวธหอกซด กระบ และกรช จากครบญเลศ นาจพนจ ศลปนแหงชาต สาขาศลปะการแสดง (ลเก) พ.ศ. 2539

วธดำาเนนการวจยการวจยในครงนใชวธการดำาเนนวจยเชงคณภาพ เพอศกษาถงองคประกอบ

การแสดงและวธการแสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศกกะหมงกหนง ของครบญเลศ นาจพนจ โดยมขนตอนและวธการศกษาวจย ดงน

1. การเกบรวบรวมขอมล ม 4 วธ ไดแก การศกษาจากเอกสาร การสมภาษณ การสงเกตการณและรบการถายทอดวธการแสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอน

ศกกะหมงกหนง ทงการรอง การเจรจา กระบวนทาการรำาตบท กระบวนทารำาใชอาวธและกระบวนไมรบดวย ทวน หอกซด กระบ และกรช ในการแสดงลเกทรงเครองโดยมครบญเลศ นาจพนจ เปนผถายทอดเปนระยะเวลา 3 เดอน สำาหรบแบบสมภาษณแบบมโครงสรางและแบบสงเกตการณ ไดใหผเชยวชาญตรวจสอบความเทยงตรงของเครองมอ เพอนำาไปใชในภาคสนามกบผใหขอมลหลกทใชในการศกษาวจยในครงน

2. การวเคราะหขอมล ใชวธการวเคราะหเนอหา โดยตรวจสอบขอมลจากหลายแหลงเพอใหขอมลทมความถกตองเพยงพอและมประสทธภาพเพอนำาขอมลทไดรบมาวเคราะห สงเคราะห หาขอสรปของขอมล นำาขอมลทไดจดใหเปนหมวดหมและเรยบเรยงขอมล โดยใชการวจยเชงพรรณนาและวเคราะห สรปเรยบเรยงเปนลายอกษรโดยนำาขอมลจากเอกสาร บทความ งานวจย และการสมภาษณมาอางอง

สรปผลการวจยพบวาองคประกอบในการแสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศกกะหมงก

หนง ของครบญเลศ นาจพนจ นนมองคประกอบการแสดงทสำาคญ คอ บท, ผแสดง, เครองแตงกาย, อปกรณการแสดง, ดนตรประกอบการแสดงและเพลง เพอใหเกดความสมบรณตามรปแบบการแสดงลเกทรงเครอง ซงตนเองไดยดเปนหลกและแนวทางในการแสดงมาจนถงปจจบน ดงน

1. บทการแสดงไดมการปรบปรงบทขนเพอใชในการแสดงโดยยดเคาโครงในการดำาเนนเรองละครในของกรมศลปากร มาปรบใหเหมาะสมและสอดคลองกบการแสดงลเกทรงเครอง โดยการยกเอาบทละครทมความสำาคญและไพเราะมาใชรองและเจรจาในการดำาเนนเรอง และแตงบทสอดแทรกเนอเรองในบางชวงบางตอนใหมความสอดคลองกบเหตการณของเรองใหมความกระชบและเขาใจไดงายในรปแบบทเปนเอกลกษณของการแสดงลเก

2. ผแสดงนนใชผชายแสดงลวน แบงผแสดงออกเปน 2 สวน คอ ผแสดงตวเอกและผแสดงตวประกอบ ซงผแสดง ตวเอก นนม 4 ตว คอ 1.อเหนา 2.สงคามาระตา 3.ทาวกะหมงกหนง 4.วหยาสะกำา และผแสดงตวประกอบ คอ ทหาร หรอ คนสงอาวธ ไมไดมการระบจำานวนขนอยกบความเหมาะสมในการแสดง ซงมหลกในการคดเลอกผแสดงตวเอก คอ คดเลอกผแสดงทงรปรางหนาตาและความสามารถของผแสดงทงนำาเสยง การรอง การรำาและการใชอาวธในการแสดงชนดตางๆ มความจำาทดและมไหวพรบปฏภาณ

3. เครองแตงกาย มการแตงกายอย 2 ลกษณะ คอ 1. การแตงกายฝายอเหนาดวยชดลเกทรงเครองตามแบบอยาง ทมมาแตสมยรชกาลท 5 2. การแตงกายฝายทาวกะหมงกหนงดวยชดชวาโดยเลยนแบบอยางของกรมศลปากร

ภาพท 1 การแตงกายชดลเกทรงเครอง ภาพท 2 การแตงกายชดชวา

ทมา : ภาพถาย จารวฒน ศรโสภา (2560)

4. อปกรณการแสดง ทใชเพอใหเกดความสมบรณในการแสดงมอาวธและอปกรณทใช คอ กรชพรอมผาเชดหนา สแดง 2 เลม ทวน 1 ค หอกซด 2 ค กระบ 2 เลม และมาแผง 4 ตว

ภาพท 1 กรช ภาพท 2 ทวน ภาพท 3 หอกซด ภาพท 4 กระบ ภาพท 5 มาแผง

ทมา : ภาพถาย จารวฒน ศรโสภา (2560)5. ดนตรประกอบการแสดง ใชวงปพาทยเครองหา หรอ วงปพาทยเครองค

สำาหรบบรรเลงประกอบการแสดง6. เพลงทใชประกอบในการแสดง ใชเพลงราชนเกลงตามแบบแผนของลเก

รองดำาเนนเรองราวของตวละครโตตอบกนไปมา ใชเพลงรองสองชน ชนเดยว เชน เพลงมอญจบชาง ในบทเจรจาหรอบรรยายความ เพลงสองไม รองนำาเดนเรอง เพอใหเกดความกระชบและรวดเรว เพลงแขกเจาเซน ในการบรรยายเหตการณสำาคญของเรองและใชเพลงหนาพาทยบรรเลงประกอบกรยาของตวละครและบรรเลงประกอบการรำาใชอาวธของตวละคร คอ เพลงเชด เพลงพญาเดน เพลงสระหมา

จากการศกษาวธการแสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศกกะหมงกหนง ของครบญเลศ นาจพนจ พบวามวธการใชทารำา 4 ลกษณะในกระบวนการรำา คอ แบบแผนทารำาทลเกและละครใชรวมกน แบบแผนลเก แบบแผนละครและ ทาทครปรบปรงขน การใชทศทางและการเคลอนทในการรำา และการแสดงอารมณ ดงน

1. แบบแผนทารำาทลเกและละครใชรวมกน เปนลกษณะของการใชทาร ำารวมกนหรอเหมอนกนในกระบวนการรำา ดวยลกษณะของการใชมอจบ มอแบบ วง การชนว การฟาดนว การเดาะนว เปนตน การใชเทาดวยการกาวขาง กาวหนา โขยกเทา ยกเทา กระทบเทา เปนตน การรำาตบทดวยภาษาทา เชา ทาตวเรา ทามอง ทาโกรธ ทาปฏเสธ ทาเรยก ทาไป ทาช ทาตมา ทาโขยกมา ทายนมา เปนตน 2. แบบแผนลเก เปนการรำาตามแบบแผนนาฏศลปไทยทมลกษณะยอเหลยมมากกวาปกตและมจงหวะในการรำา ทชดเจน ใชทาร ำาทเปนเอกลกษณตามแบบแผนลเก เชน ทาปองหนา (จบควำา) ทานงผา ทารำาเชด และการรำาตบทเจรจากบ ผแสดงฝายตรงขาม ดวยลกษณะของการรำาตบทตามคำารองแบบเปนท คอ เลอกตบทเฉพาะคำาสำาคญๆเพอประกอบกรยา แตไมไดตบทละเอยดทกคำาเหมอนอยางละครรำา ซงในการรำาตบท 1 วรรคนน อาจรำาตบทเพยงแค 1 ทา หรอ 1 วรรค 2 ทาและ 2 วรรค 1 ทา ซงขนอยกบการเลอกใชตามความถนดของผแสดง ใชกระบวนทารบทเปนลกษณะของการเดนสวนกน อนเอกลกษณของกระบวนทารบในการแสดงลเก

3. แบบแผนละคร เปนลกษณะกระบวนทารำาใชอาวธรบและประกอบกระบวนทารำาตามคำารองและกระบวนทารำาตามบทเจรจา เชน ทาปลอกชาง ทาประทวนดวยคมทวน ทาเงอหอกซด ทาควงหอกซด ทาพงหอกซด ทาประหอกซดดวยดาม ทาประหอกซดดวยคมหอก ทาชงคลอง ทากนกลาง ทาฉายกระบ ทาประกระบหรอตกระบ ทาบวชฝกมอถอกระบ การถอกระบตบทในทาตวเรา การถอกระบตบทในทามอง การถอกระบตบทในทาตาย ทาชกกรช ทาเงอกรช ทาประกรช ทาแทงกรช ทาปดกรช และลกษณะการถออาวธทวน หอกซด กระบ กรชประกอบการรำาใชอาวธรบและกระบวนทารำาตามคำารอง 4. ทาทครปรบปรงขน เปนกระบวนทารำาทครไดสรางสรรคขน เพอใชในการรำาตามทำานอง การรำาตามคำารองและการรำาตามบทเจรจา โดยใชพนฐานของกระบวนทารำากระบกระบองและกระบวนทาไมบจนมาปรบปรง เพอความสวยงามและตามแนวทางของตนเอง เพอใหเหมาะตอลกษณะบคลกและบทบาทของตวละครและความสามารถของผแสดง

ภาพท 1 แบบแผนทารำาทลเก ภาพท 2 แบบแผนลเก ภาพท 3 แบบแผนละคร ภาพท 4 ทาทครปรบปรงขน และละครใชรวมกน (ทาขมา) (ทานงผามอถอทวน) (ทาปลอกชาง)

ทมา : ภาพถาย จารวฒน ศรโสภา (2560) การใชทศทาง พบวาในกระบวนการรำาใชทศทางทงหมด 4 ทศดวยกน คอ ดานซาย ดานขวา ดานหนาและดานหลงในการรำา มลกษณะการเปลยนทศทางโดยการกาวขางและหมนรอบตวเอง ในกระบวนทารำาตามทำานองเพลงสวนใหญจะใชทศทางดานซายและดานขวาเพราะเปนกระบวนทารำาในการสรบกนของผแสดง ในกระบวนทารำาตามคำารองและกระบวนทารำาตามคำาเจรจา สวนใหญจะใชทศดานหนาและดานหลงเปนสวนมากเพราะเปนการรำาตบทเจรจากบผแสดงฝายตรงขาม

การแสดงอารมณออกทางใบหนาในแสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศกกะหมงกหนง ของครบญเลศ นาจพนจ พบวามการแสดงอารมณออกทางใบหนาทเหนไดเดนชดของตวละครตามบทบาทและสถานการณของเรองดวยกน 5 อารมณ คอ 1.อารมณความยนด 2.อารมณความโกรธ หรอ โมโห 3.อารมณความตกใจ 4.อารมณความเศราโศกเสยใจ 5.อารมณความกลา เพอสอสารอารมณและความรสกของตวละครทำาใหผชมนนเกดอรรถรสและความรสกคลอยตามไปกบตวละครในสถานการณและทองเรองทไดใชเปนหลกในการปฏบตมาจนถงปจจบน

อภปรายผลจากการศกษาองคประกอบการแสดงและวธการแสดงลเกทรงเครอง เรอง

อเหนา ตอนศกกะหมงกหนง ของครบญเลศ นาจพนจ ผวจยนำามาอภปรายผลไดดงน

1. การประพนธบทลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศกกะหมงกหนง ของครบญเลศ นาจพนจ มลกษณะการประพนธ ดงน 1) การนำาบทละครมาใช เปนการยกบทละครตามตนฉบบมาใชแลวปรบจากบทรองมาเปนบทเจรจารอยกรอง 2) การตดทอนบทละคร เปนการตดบทละครตามตนฉบบทยกมาออกบางสวนแลวเปลยนเปนการเจรจาดวยบทรอยกรองทสอดคลองกบบทและเหตการณของเรองตดบทรบในเพลงรองออกใชเพลงหนาพาทยในการรบ 3) การแตงบทเพมเตม เปนการแตง

เพลงรอง แตงบทเจรจารอยกรองและแตงบทรองกลอนราชนเกลงเพมเตมเพอใชในการดำาเนนเรอง 4) การบรรจเพลงโดยเปลยนเพลงรอง 2 ชนและชนเดยวเปนเพลงสองไม ใชเพลงหนาพาทยและเพลงบรรเลงประกอบการแสดงเหมอนกน ซงมลกษณะในการประพนธบททสอดคลองกบแนวคดสมพนธบท (Intertextuality) ซง กาญจนา แกวเทพ (2553, หนา 28) กลาววาเปนการสรางตวบทใหมตวบทหนงโดยหยบยกหรอใชวตถดบจากตวบทเดมทมอยแลว ในกระบวนการสมพนธบทตองม ตวบทตนทาง และ ตวบทปลายทาง เชนเดยวกบ อมาพร มะโรณย “ ” “ ” (2551, หนา

13) ทวาการสมพนธบทมกมรองรอยจากเนอหาดงเดม โดยเฉพาะอยางยงในการนำาเนอหาจากสอหนงไปสอกสอหนงตองมการดดแปลงใหเขากบธรรมชาตของสอ เพอใหเกดความเหมาะสมตอการถายทอด ดงท นพพร ประชากล (2543, หนา 18) ไดกลาววาสามารถทำาไดโดยอาศยหลกการ ดงน คอ 1.การขยายความ (Extension) 2.การตดทอน (Reduction) 3.การดดแปลง (Modification) ซงในการประพนธบทลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศกกะหมงกหนง ของครบญเลศ นาพนจ มหลกในการประพทธบทหรอปรบปรงบททเปนองคประกอบสำาคญในการแสดงลเกทรงเครองทเรยกวาการ สมพนธบท“ ”

2. การปฏบตกระบวนทารำาในการแสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศกกะหมงกหนง ของครบญเลศ นาจพนจ ใชวธการรำาทมการเคลอนไหวสวนตางๆของรางกายทมความสมพนธกนตามหลกนาฏศลปไทย ทงในกระบวนทารำาตามทำานองเพลง,กระบวนทารำาตามคำารองและกระบวนทารำาตามบทเจรจา ดวยการรำาตบทและกระบวนการสรบทเปนไปตามหลกของ นาฏยศพทสอดคลองกบ อาคม สายาคม (2545, หนา 98-126) ทไดกลาวไววานาฏยศพทเปนองคประกอบหนงทใชสอสารใหผชมไดเขาใจหรอรบรถงอารมณลกษณะบคลกทาทางของตวละคร ผานทางของผแสดงดวยลลาทารำาการเคลอนไหวอวยวะและรางกายของผแสดง ทสอใหเหนลกษณะตางๆ เชน สอแทนคำาพด การกระทำาตางๆ โดยเฉพาะนาฏยศพททใชในการตอสดวยอาวธทวน หรอ อาวธยาว ทเปนหลกและกระบวนทาการสรบในการแสดงทางนาฏศลปไทย ซงการแสดงลเกทรงเครองไดนำาหลกมาใชในกระบวนทาสรบกนดวยอาวธทวน เชน ผาหมาก ปลอกชางและ ชงคลอง เพอใหเกดความสวยงามและเปนไปตามแบบแผนกระบวนการสรบดวยอาวธยาวตามหลกนาฏยศพท ทำาใหการแสดงนนมความสมบรณและนาชมมากยงขน

3. การแสดงอารมณทางใบหนา ในการแสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศกกะหมงกหนง ของครบญเลศ นาจพนจ ในตอนนเปนการทำาสงครามกนของตวละครทงสองฝายเพอถายทอดอารมณและความรสกของตวละครในการสอสารใหกบ

ผชมไดรบรซงถอเปนสวนทสำาคญอกอยางหนงในการแสดงลเก มลกษณะและวธการปฏบตในการแสดงอารมณทางใบหนา ซงมความสอดคลองกบในคมภรนาฏยศาสตร ซงผแสดงนนจะตองแสดงอารมณออกไปตามบทการแสดงและเหตการณในทองเรอง ดงน

อารมณความยนด ดวยลกษณะของใบหนาทยมแยมแจมใส ลกษณะของดวงตาดวยแววตาทสดใส ลกษณะของปากดวยการอมยมทมมปาก มความสอดคลองกบในคมภรนาฏยศาสตร อธยายท 7 ขอ 13 การแสดงรต คอการแสดงความยนด ผแสดงพงแสดงดวย อนภาวะ คอ หนาตายมแยม พดจาเพราะพรง ยกควหลวตา เปนตน (แสง มนวทร, 2541, หนา 333) อารมณความโกรธ หรอ โมโห ดวยลกษณะของใบหนาทขดเคองดวยการขมวดควและจมกบาน ลกษณะของดวงตาดวยการถลงตาจองมอง ลกษณะของปากดวยการเมมปาก มความสอดคลองกบในคมภรนาฏยศาสตร

อธยายท 6 ขอ 74 การแสดงเราทะระรส คอการแสดงความโกรธ ผแสดงพงแสดงดวย อนภาวะ คอ เฆยน ฉก บบ ตด ต จบอาวธขวาง ฆา ทำาใหเลอดออกและการแสดงโดยการทำาทาทางอก คอ ทำาตาแดง (เหงอตก) ขมวดคว เมมปาก ขบฟน แกมสน บบปลายมอ เปนตน (แสง มนวทร, 2541, หนา 307)

อธยายท 7 ขอ 24 การแสดงโกรธะ คอการแสดงความโกรธ ผแสดงพงแสดงดวยอนภาวะ คอ ทำาจมกบาน ถลงตา เมมปาก กดฟน แกมกระเพอม เปนตน (แสง มนวทร, 2541, หนา 337)

อารมณความเศราโศกเสยใจ ดวยลกษณะของใบหนาทซดเซยวขมวดควเลกนอยแตมลกษณะของดวงตาดวยแววตาระหอยและโศกเศราหรออาจมนำาตาคลอเลกนอย ลกษณะของปากทปกต มความสอดคลองกบในคมภรนาฏยศาสตร

อธยายท 7 ขอ 17 การแสดงโศกะ คอการแสดงความโศก ผแสดงพงแสดงดวย อนภาวะ คอ ทำานำาตาตก รำาไห พรำาเพอ สซด เสยงเครอ ตวสนสะทกสะทาน ลมลงบนพนดน รองไหสะอกสะอน ครำาครวญ ถอนใจยาว ซมเซอะ คลง และทำาตาย (แสง มนวทร, 2541, หนา 335)

อารมณความกลา ดวยลกษณะของใบหนาทปกตธรรมดา แตมลกษณะของดวงตาดวยแววตาทนงมองตรงไปขางหนาดวยความมงมน ลกษณะของปากทปกตเมมปากเลกนอย มความสอดคลองกบในคมภรนาฏยศาสตร

อธยายท 6 ขอ 80 การแสดงวระรส คอการแสดงความกลาหาญ ควรแสดงอยางดมความตงมน ความมงคง ความเพยร ความหยงจองหอง ทะนงตน การ

ออกกำาลงความจโจมเอาชนะศตรโดยความสามารถดวยวาจาระบโทษ (แสง มนวทร, 2541, หนา 311)

ขอเสนอแนะ1. ควรมการศกษาวธการแสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ในตอนอนๆทมผ

แสดงบทบาทตวละครทเปนตวนางดวย เพอใหเหนถงรปแบบและลกษณะวธการร ำาในการแสดงบทบาทตวนางซงครบญเลศ นาจพนจ นนมความสามารถในกระบวนการรำาทงบทบาทตวพระและตวนาง

2. การศกษาวธการแสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศกกะหมงกหนง ควรศกษาในขณะทบคคลหรอศลปนนนยงคงมชวตมสขภาพรางกายทแขงแรงและมความทรงจำาทดเพอใหไดขอมลทชดเจนไมคลาดเคลอน

3. จากศกษาวจย วธการแสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศกกะหมงกหนงของครบญเลศ นาจพนจ นสามารถทจะนำาผลการวจยนไปศกษาวจยตอไป ในเรองการประพนธบทและวธการแสดงลเกทรงเครองเรองอนๆตอไป

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธเรอง วธการแสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศกกะหมงกหนง ของครบญเลศ นาจพนจ เปนสวนหนงของการศกษาในระดบปรญญามหาบณฑต คณะศลปกรรมศาสตร สาขาศลปะการแสดง ซงสำาเรจลลวงไดดวยดเนองมาจากการไดรบความเมตตาจากคณครบญเลศ นาจพนจ ศลปนแหงชาต ไดกรณาสละเวลาในการใหสมภาษณและการถายทอดวธการแสดงลเกทรงเครอง เรองอเหนา ตอนศกกะหมงกหนง ตลอดจนการชแนะการถายทอดประสบการณทเปนประโยชนตอการวจย ผวจยขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงมา ณ โอกาสน

ขอกราบขอบพระคณรองศาสตราจารยสภาวด โพธเวชกล อาจารยปรกษา ทกรณาผวจยเสมอมา คอยใหคำาปรกษา คำาแนะนำา ทมเทแรงกายและแรงใจ ตลอดจนการตรวจสอบและแกไขจนงานวจยสำาเรจลลวงลงดวยด ขอกราบขอบพระคณคณะกรรมการ การสอบวทยานพนธทกทานทไดกรณาใหขอเสนอแนะอนเปนประโยชนตอรปแบบของงานวจย

ขอขอบพระคณ ครวโรจน วระวฒนานนท ครสชพ เพชรคลาย ครไพรตน จรรยนาฏย ผเชยวชาญและผทรงคณวฒทใหขอมลสมภาษณ ขอเสนอแนะตลอดจนการถายทอดประสบการณอนมผลทำาใหกระบวนการวจยสมบรณ

ขอขอบพระคณ อาจารยเฉลมชย ภรมยรกษ อาจารยดร.ประวณา เอยมยสนและผชวยศาสตราจารยดร.ธรภทร ทองนม ทกรณาชวยตรวจสอบเครองมอวจย ใหขอคดและเปนกำาลงใจ เปนแรงผลกดนใหแกผวจยเสมอมา ขอขอบพระคณ คร อาจารย พๆ นองๆและบรรดาลกศษยจากวทยาลยนาฏศลปอางทองทคอยชวยเหลอใหการสนบสนนและเปนกำาลงใจแกผวจยมาอยางตอเนอง

ขอกราบขอบพระคณ บดามารดาทใหการสนบสนนทงทางดานทนการศกษากำาลงใจและความหวงใย รวมถงนองชายทคอยเปนกำาลงใจ ครอบครวศรโสภา ครอบครวพงษสวนยและครอบครววทยารตน เปนผชวยยดเหนยวจตใจอนยงใหญททำาใหวทยานพนธฉบบนสำาเรจลงได

สดทายน ผวจยหวงเปนอยางยงวาวทยานพนธฉบบนคงเปนจะเปนประโยชนและเปนแนวทางใหกบผศกษาคนควาทางดานนาฏศลปไทย ซงคณความดทงหมดขอยกใหกบผทเกยวของทกทาน รวมทงบดา มารดา คร อาจารย ทไดอบรมสงสอนและเปนกำาลงใจใหวทยานพนธฉบบนสำาเรจลงไดดวยด

จารวฒน ศรโสภา สงหาคม 2560

เอกสารอางอง

กาญจนา แกวเทพ. (2553). แนวพนจใหมในสอสารศกษา. กรงเทพฯ: ภาพพมพ.

นพพร ประชากล. "สมพนธบท" (Intertextuality). สารคด 182 (เมษายน 2543) :175-177.

บญเลศ นาจพนจ, สมภาษณ, มนาคม 16, 2559สรพล วรฬหรกษ. (2547). หลกการแสดง นาฏศลปปรทรรศน. กรงเทพฯ:

สำานกพมพแหงมหาจฬาลงกรณมหาวทยาลย.__________. (2539). ลเก. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว.แสง มนวทร. (2511). คมภรนาฏยศาสตร. กรงเทพฯ: กรมศลปากร.อาคม สายาคม . (2545). รวมงานนพนธของนายอาคม สายาคม. กรงเทพฯ: กรมศลปกร.อมาพร มะโรณย. (2551). สมพนธบทของการเลาเรองในสอการตน ละครโทรทศนและนวนยาย. วทยานพนปรญญามหาบณฑต, ภาควชาการสอสารมวนชน คณะนเทศศาสตร, จฬาลงกรมหาวทยาลย.