UDHEHEQJA(Leadership)

Venet Shalavenetshala@hotmail.com

Udheheqja si funksion i menaxhmentit Udheheqja apo lidershipi mund te definohet si aftesi per te ndikuar tek personat tjere qe do te rezultonte ne sjelljen e orientuar drejt realizimit te qellimeve te organizates. Menaxhmenti paraqet koncept me te gjere ne krahasim me Udheheqjen (Leadership) Perderisa udheheqja eshte e kufizuar vetem ne aktivitetin e njerezve, perkatesisht ne komponentin e lidhmerise me faktoret e tjere, menaxhmenti paraqet aktivitet me te gjere, nuk perfshin vetem aktivitetin me njerezit, por edhe procesin e vendosjes, qeshtjet financiare, lenden e pare, tregun, teknologjine dhe porceset informative.

Zhvillimi i personalitetit - si faktor per lidership Personaliteti paraqet faktorin themelor per nenkuptimin e sjelljeve te organizates. Pa marre parasysh si e definojme personalitetin, qofte si teresi vetish apo vija karakteresh, perkatesisht si menyre se si ndonje person sillet apo kishte per tu sjelle ne situata te caktuara personaliteti paraqet dicka qe duhet marre parasysh me rastin e punesimit te njerezve te rinj apo perparimit te atyre te vjeterve Personalitetet formohen ne te shumten e rasteve para se te hyjne ne organizate (familje, shkolle, xhami, kishe).

Fazat e zhvillimit te personalitetit ne lidership jane:

Kerkimi i identitetit (22-28 vjet) Kujdesi per vetveten (30-40 vjet) Kujdesi per gjeneraten (45-55 vjet) Kulminacioni i pjekurise (55-65 vjet)

.

Grupi

kuptimi dhe llojetEkzistojne dy lloje te grupeve: 1. Grupet formale 2. Grupet joformale Kemi dy lloje te rregullave grupore te sjelljes: Rregullat negative te sjelljes Rregullat pozitive te sjelljes

Grupi paraqet teresine e njerezve, te cilet ne ndonje menyre i lidhin interesat e perbashketa dhe midis tyre ekziston interaksion i rregullt.

Cka eshte kohezioni grupor? Kohezioni grupor nenkupton fuqine terheqese te cilen e ka grupi ndaj anetareve te vete

Karakteristikat e grupit jane: Qellimet e perbashketa Interaksionet e rregullta Udheheqesi dhe ithtaret Rregullat e sjelljes Diferencat ne status Rolet dhe statusi Kohezioni grupor

Faktoret qe ndikojne ne kohezionin grupor jane 1. Qellimet e grupit 2. Madhesia e grupit 3. Mundesite per komunikim

4

Komunikimi

kuptimi dhe llojetEkzistojne keto kanale te komunikimit: Komunikimi me nivele te uletaUdhezimi rreth punes, kur dhe si duhet te punohet,

Komunikimi paraqet procesin ne te cilin informatat dhe kuptimet barten nga nje person ne personin tjeter.

Menaxheri pjesen me te madhe te kohes e kalon ne komunikim

informata sqaruese, informata mbi rregullat, pervojat.

Komunikimi me nivele te lartapergjegjesine.

Informatat mbi individet, informatat mbi anetaret tjere te grupeveraportet mbi afarizmin, personelin,

Komunikimi horizontal Komunikimi joformal

Mundeson bashkepunim, koordinim dhe efekasitet me te madhe

Komunikimi efikas nenkupton ndertimin e kanaleve tjera te komunikimin perveq atyre zyrtare. Eshte nevoje per tu njohur mbi punen e punetoreve, brengat e tyre, orientimet e tyre.

Procesi i Komunikimit - modeliLidhja Prapavajtese

Mendimi Kodimi

Transmetimi porosise

Pranimi

Dekodimi

Kuptimi

Derguesi

Pranuesi Zhurma

Zotesia -

si faktor per lidership

Zotesia e ka kuptimin e menyres se ndikimit te nje personi apo grupi ne personin apo grupin tjeter. Ndersa ndikimi mund te definohet si proces ne te cilin individi apo grupi i shtyn te tjeret per te prodhuar ndonje efekt te qellimshem.

Ekzistojne tri burime te zotesise:

1. Burimet individuale 2. Burimet grupore 3. Burimet organizative

7

Autoriteti

si faktor per lidership

Autoriteti e ka kuptimin e rolit dhe te ndikimit, pushtetit, forces e cila shtyn apo ngre, perkatesisht presionit ndikues qe i bene njerezit per ta percjelle apo per ti shkuar pase. Lidershipi efikas shtohet atehere kur perceptimi i liderit mbi autoritetin e vete eshte i ngjashem me perceptimin e te tjereve mbi autoritetin e liderit

Kemi dy lloje te autoritetit:

Autoriteti zyrtar ka karakter formal dhemund te definohet si e drejte per vendosje mbi qeshtjet qe i takojne funksionit te caktuar te pozites Autoriteti jozyrtar apo joformal paraqet ne esence autoritetin personal apo karizmatik Ky autoritet eshte jokonzistent d.m.th nuk e ka stabilitetin e autoritetit zyrtar

8

Qasje te ndryshme te udheheqjesQasja dydimensionale (njerezit dhe afarizmi) Esenca e qasjes dydimensionale qendron ne faktin se te udheheqja nuk eshte me rendesi cilesia apo stili i udheheqjes, por kombinimi i udheheqesit dhe grupit ne cdo situata, perkatesisht integrimi i njerezve dhe afarizmit Qasja kontingjente (nga situata ne situata) Parimi i udheheqjes nga situata ne situate Eshte i njohur nga Fred Fiedler i cili nga hulumtimet e bera nxjerr tre faktor themelor ne situatat e udhehqjes: 1. Marredheniet udheheqje-anetar 2. Strukturat e detyres se punes 3. Pushteti i pozites

9

Motivimi

faktor i lidershipit

Me motivim kuptojme teresine e faktoreve te cilet ndikojne ne njerez, ne sjelljet e tyre te caktuara, perkatesisht ne intensitetin dhe menyren e arritjes se qellimeve, efekteve te caktuara. Motivimi eshte funksion i tre faktoreve: Vlerave Pritjes Forcave motivuese

Mungesa e nevojaveVleresimi kthyes i mungeses se nevojave Kerkesa per menyrat e plotesimit te nevojave

Vleresimi kthyes i mungeses se nevojave

Te punesuarit Sjellja e drejtuar kah qellimi

Motivimi ne vete perben tre emrues te perbashket: a. b. c. Cka e drejton sjelljen e tille? Ne cfare menyre sjellja e tille e mban konstante Cka i jep energji sjelljes se njerezveShperblimi apo denimi Realizimi i qellimeve

10

Motivimi per pune, matja e motivimit dhe cikli i motivimitEkzistojne strategji te ndryshme te motivimit: Strategjia e komunikimit Strategjia e qendrimit te menaxh. ndaj puntoreve Strategjia e pasurimit te punes Strategjia e modifikimit te sjelljeve

Cikli i motivimit Cikli i motivimitperfshine tri faza:

Matja e motivimit: Ekzistojne tri teknika te matjes se motivimit: 1. Anketimi I punetoreve 2. Vleresimi I sjelljeve te punetoreve ne situata te ndryshme te punes 3. Matja e perpjekjeve elementeve te efekteve

a. Faza e pare motivimi b. Faza e dyte efekti c. Faza e trete kenaqesia

11

Teoria e hierarkise se motiveve dhe nevojaveSistemi i nevojave sipas Maslowit perben nje hierarki duke filluar nga nevojat fiziologjike-elementare e gjere te ato qe kane ndikim ne veprimet e motivimit Ai ka dhene strukturen e nevojave dhe njekohesisht ka percaktuar hierarkine sipas rendesise dhe intensitetit te paraqitjes ne psiqiken njerezore.Nevojat per vete-percaktim

Nevojat per respektim

Nevojat per bashkim dhe pranim

Nevojat per siguri

Nevojat fiziologjike 12

Teoria e motivimit te dy faktoreveFaktoret motivues ose te permbajtjes se punes: Paraqesin faktoret qe shkaktojne moekzistimin e pakenaqesise dhe perfshijne te gjithe faktoret pervec atyre te cilet shkaktojne kenqaesine (puna, mirenjohja, mundesia e perparimit, perfeksionimit dhe te ngjashme) Faktoret kontekstuale ose te mjedisit: Perfshihen prej kufirit te faktoreve higjienike, atyre te cilet shkaktojne pakenaqesi dhe gjere te ata te cilet nuk shkaktojne pakenaqesi.Ne kete grup faktoresh bejne pjese: kushtet e mjedisit te punes, kushtet shoqerore ( sistemi i qeverisjes, marrdheniet ndernjerezore, siguria ne pune, shperndarja e te ardhurave, politika afariste etj)

13

Teoria X & YTeoria X:Njeriu nuk e dshiron punn Njerzit duhet t kontrollohen, udhzohen dhe t urdhrohen Njeriu sht pa ambicie dhe i mungon kreativiteti dhe nuk ju intereson qllimi i ndrmarrjes Bazuar ne kete teori Menaxhmenti reduktohet vetem ne fazen e kontrollit denimit detyrimit

Teoria YTeoria Y:Njeriu sht i prcaktuar pr t msuar Nn kushte t prshtatshme njeriu krkon prgjegjsi Angazhimi i tyre varet nga shprblimi q ata do t marrin

Teoria X & YQellimi i te dy teorive eshte motivimi I njerezve per te arritur e organizates, dhe njekohesishte kalimi nga grupi X ne grupin Y. Komunikimi dhe ushtrimi permanent gradualisht I kthen bindjet dhe sjelljet ne kufijte e deshiruar

Teoria ZTeoria Z paraqet teorine e qeverisjes se implementuar ne menaxhmentin japonez te viteve 80Esenca e Teorise Z qendron ne dy kushte themelore: 1. Njohja Komplekse e punes 2. Decentralizimi I larte I pergjegjesive Faktori kryesor I motivimit eshte mundesi e angazhimit kreativ te te gjithe punetoreve permes grupeve inovative