1

Tysiąc razy silniejsza reż. Peter Schildt

MATERIAŁY DYDAKTYCZNE DLA NAUCZYCIELI

SPIS TREŚCI

1. Informacje o filmie (str. 2) 2. Scenariusz lekcji języka polskiego i godziny wychowawczej. (str. 7)

Temat: Uczysz, sprzątasz czy prasujesz, zasługujesz na szacunek – o feminizmie i rolach społecznych na podstawie filmu „100 x silniejsza”.

3. Załączniki do lekcji – karty pracy. (str. 12)

2

INFORMACJE O FILMIE Opracowała: Sylwia Galanciak

NOTA O FILMIE Reżyseria: Peter Schildt; scenariusz: Christina Herrström (na podstawie własnej powieści); zdjęcia: Rolf Lindström; montaż: Anders Nylander; scenografia: Madeleine Lundberg; muzyka: Anders Melander; kostiumy: Marie Bergman; make-up: Ingabritt Adriansson; casting: Evalotta Helmerson; producenci: Sara Sjöö, Rickard Petrelius, Peter Possne; produkcja: Sonet Film AB, Saperi Film; Obsada aktorska: Julia Sporre (Saga), Judit Weegar (Signe), Happy Jankell (Mimi), Hjalmar Ekström (Ludde), Jakub Ericksson (Olle, wychowawca), Katharina Cohen (Mia), Sara Linderholm (Selma), Pierina Rizzo (Tova), Allis Lindqvist (Mira), Göran Ragnerstam (Örjan), Fanny Klefelt (Linda), Nathalie Fredholm (Hilda), Charlie Gustaffson (Viktor), Fredrik Johansson (Magnus), Joakim Lang (Leo), Tina Pourdavoy (Teres), Gustav Mardelius (Samuel), Sten Elfström (Dyrektor), Gerd Hegnell (Kucharka), Louise Appelgren, Matilda Laffan, Hanna H. Parkrud (Uczennice), Mohammed Ismail Azharuddin, Leonardo Eriksson, Kenny Sandberg, Axel Seger, Julian Vogel (Uczniowie), Jonas Kruse (Ojciec) Produkcja: Szwecja, rok produkcji: 2010; film barwny, czas trwania: 85 minut; Data premiery światowej: 24 września 2010; Festiwale: Film pokazywany był już na wielu festiwalach filmowych w Szwecji i za granicą (między innymi na BUFF Film Festival - Międzynarodowym Festiwalu Filmów dla Dzieci i Młodzieży w Malmö, Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Seattle, czy Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Abu Dhabi) i wciąż jest zapraszany na kolejne.

NOTA O REŻYSERZE

Peter Schildt urodził się 9 czerwca 1951 roku w Sztokholmie. Jest szwedzkim reżyserem, aktorem, scenarzystą, operatorem kamery. Na ekranie zadebiutował w wieku siedmiu lat, jako dziecko zagrał w kilku filmach fabularnych. Po ukooczeniu szkoły profesjonalnie zajął się aktorstwem, pojawiając się zarówno w produkcjach kinowych, jak i serialach telewizyjnych. Jako reżyser debiutował w serialu. W roku 1982 brał udział wrealizacji wybitnego filmu Ingmara Bergamana Fanny i Aleksander jako asystent reżysera. Umiejętności, jakie tam zdobył, zaczął wykorzystywad we własnej pracy reżyserskiej. W latach osiemdziesiątych powstały jego pierwsze filmy Svindlande affärer i Det är mängskligt att fela. W 2002 roku Schildt wyreżyserował film Suxxess, do którego napisał także scenariusz (wspólnie ze swoją ówczesną żoną, Christiną Herrström) oraz zagrał jedną z ról. Po kilkuletniej przerwie powrócił do reżyserii Tysiąc razy silniejszą. Oprócz działalności reżyserskiej Peter Schildt cały czas jest także aktywnym aktorem, pisze też scenariusze. Zagrał w ponad trzydziestu filmach i serialach, kilkanaście wyreżyserował. Tworzy nie tylko dla kina - współpracuje z telewizją i radiem, a także prowadzi zajęcia w szwedzkich szkołach aktorskich. Najważniejsze filmy: Svindlande affärer (reżyseria, 1985), Det är mängskligt att fela (reżyseria, 1985), Damen i handskdisken (1992, reżyseria), Suxxess (scenariusz, reżyseria, gra aktorska, 2002), Tysiąc razy silniejsza (reżyseria, 2010).

3

O FILMIE

Tysiąc razy silniejsza to ekranizacja bestsellerowej w Szwecji powieści Christiny Herrström pod tym samym tytułem. Na pierwszy rzut oka mamy w filmie do czynienia z typową opowieścią dla młodzieży: akcja toczy się w szkole, to kilka tygodni z życia zwyczajnej klasy. Fabuła początkowo nie zaskakuje: w grupie rówieśników są uczniowie popularni i ci zepchnięci na margines, dziewczęta starają się podobad chłopcom, ci się nimi interesują, wreszcie pojawia się nowa uczennica, która zwraca na siebie uwagę wszystkich. Kiedy jednak zagłębiamy się w film, odkrywamy, że tak naprawdę stoi on w ostrej opozycji do sztampowego kina dla nastolatków, a przede wszystkim do lansowanych przez nie postaw. To druzgocąca krytyka współczesnego modelu kultury, w której pod płaszczykiem równouprawnienia kobiet wciąż tresuje się dziewczęta do potulnego pozostawania na drugim planie, posłuszeostwa wobec mężczyzn/chłopców, marzenia o nich, uwodzenia. Kino, telewizja, czasopisma młodzieżowe przepełnione są tekstami kultury, w których podstawową aktywnością dziewcząt jest dążenie do zdobycia upragnionego chłopaka. Bohaterki nieustannie rozmawiają o chłopcach, z obsesyjną gorliwością rozmyślają na ich temat, stroją się, by zwrócid na siebie ich uwagę, jeśli coś robią czy mówią, to z tą samą intencją, a wreszcie rywalizują między sobą o ich względy. To chłopcy miewają w tych opowieściach zainteresowania, sami pozostając głównym obiektem zainteresowania dziewcząt. Tysiąc razy silniejsza odważnie rozprawia się z obłudą tego modelu. Wrażenie, jakie wywiera, jest tym silniejsze, że akcja filmu toczy się w Szwecji, kraju powszechnie kojarzącym się z troską o jakośd demokracji, tolerancją i atmosferą sprzyjającą idei równości. Herrström i Schildt pokazują nam inne oblicze szwedzkiego społeczeostwa, w którym pod wierzchnią warstwą postępowości kryje się głęboko zakorzenione konserwatywne wyobrażenie ról społecznych, nie mające nic wspólnego z osiągnięciami feminizmu. Szkoła okazuje się środowiskiem niezwykle sprzyjającym zaszczepianiu tego wyobrażenia kolejnym pokoleniom. Potrzeba przynależności do grupy, zaistnienie tożsamości grupowej wymuszającej określone zachowania na jej członkach, podejmowanie oczekiwanych przez zwierzchników (nauczycieli) ról społecznych - wszystko to pomaga w utrwaleniu pożądanego przez tych ostatnich modelu społecznego. Szkolna rzeczywistość. Filmowa szkoła jest placówką świetnie wyposażoną, przestronną, z wielką stołówką, kompleksem boisk i salą gimnastyczną. Dla młodych Szwedów to standard, którego już nie zauważają. Dopiero zdziwione spojrzenie nowej koleżanki, uczącej się dotąd poza granicami paostwa, przypomina, że nie każda szkoła na świecie ma pracownię, w której stoi kilkadziesiąt nowiutkich komputerów. Wydaje się, że w tak znakomitych warunkach proces edukacji musi przebiegad idealnie. Edukacja jest jednak - zdają się przypominad autorzy filmu - procesem złożonym. To nie tylko przekazywanie wiedzy, ale i wychowywanie, a więc wpajanie pewnego wzorca postaw i zachowao. Na poziomie wiedzy może i jest znakomicie (w filmie pada opinia, że szwedzkie szkolnictwo cieszy się znakomitą renomą), jednak na poziomie wychowania - już nie. W klasie, do której chodzą bohaterowie filmu, panuje dobrze znany wielu szkolnym społecznościom ostry podział na grupy: to ci, co są „cool”, postrzegani jako atrakcyjni i pożądani towarzysko, oraz „frajerzy”, a więc np. kujoni skoncentrowani na nauce, nieśmiali, małomówni, grubi, w okularach itd. Drugi podział przebiega miedzy dziewczynami i chłopcami. To problem nienowy, jednak autorzy filmu nie poprzestają na jego dostrzeżeniu, lecz poddają go dogłębnej analizie. Miarą popularności nie jest tutaj intelekt, ale wygląd. W jakimś stopniu dotyczy to obu płci, ale przede wszystkim chodzi o dziewczęta. Chłopak powinien byd inteligentny, lecz używad swej inteligencji z nonszalancją. Dziewczyna ma dobrze wyglądad, bo to wygląd przykuwa uwagę chłopców, a o nią właśnie toczy się gra. To oni rozdają karty, bezczelnie oceniając koleżanki niczym konie na targowisku. W tym miejscu

4

film przynosi niezwykle poruszające, celne spostrzeżenie: w tym męskim światku częśd dziewcząt udaje głupsze, niż są, bo im się to opłaca, jest nagradzane. Jeśli jesteś dziewczyną, bycie mądrą zdecydowanie nie jest „cool”. Dlaczego? Bo stanowi konkurencję dla chłopaków, a konkurowanie z nimi nie jest rolą płci żeoskiej. Jest nią stanowienie znakomitego tła. I tu kolejna ważna, wstrząsająca konstatacja: ten porządek podtrzymują sami nauczyciele, chod na pierwszy rzut oka wydaje się, że jest przeciwnie. Maskę zdziera dopiero pojawienie się nowej uczennicy, za nic mającej obowiązujące kody i modele zachowania. Saga i inni. Saga od razu przykuwa uwagę uczniów swoją innością. Z jej postawy bije pewnośd siebie, siła, dojrzałośd. Nie dba o uczesanie, ubiera się tak, by było wygodnie, a nie seksownie. Dotąd uczyła się w szkołach rozrzuconych po całym świecie, po którym podróżowała wraz z ojcem. Dzieciostwo pozbawione matki, doświadczenia zebrane w czasie podróży w miejsca często naznaczone biedą, wyrabiają w niej niezwykłą wrażliwośd na drugiego człowieka. Z drugiej strony znajomośd rzeczywistości innej niż szwedzki dobrobyt sprawia, że codzienne problemy rówieśników wydają jej się miałkie i wydumane. Saga za nic ma zwyczajowe podziały i role społeczne obowiązujące w środowisku, do którego trafia. Nie rozumie, dlaczego przyjaźo z jednymi dziewczętami miałaby wykluczad przyjaźo z innymi. Nie pojmuje, dlaczego podobanie się chłopcom jest takie ważne i dlaczego miałaby po nich sprzątad w pracowni plastycznej. Jest bardzo wyczulona na wszelkie nierówności społeczne, błyskawicznie wychwytuje więc problem dyskryminacji dziewcząt, do której one same tak przywykły, że zdają się nie dostrzegad jej przejawów. Jako osoba z zewnątrz widzi sytuację z całą ostrością i ma odwagę jej przeciwdziaład. Jej zachowanie wytrąca z rytmu zautomatyzowane zachowania innych. Dziewczęta zaczynają się buntowad przeciwko opresji, na którą dotąd się godziły, uznając ją za naturalną. Od tego momentu pogłębia się podział między chłopcami a dziewczętami, pojawia się niechęd i akty agresji ze strony tych pierwszych. Z drugiej strony wspólny cel oraz sama osoba Sagi inicjują integrację samych dziewczyn, dotąd podzielonych na grupy nie utrzymujące ze sobą kontaktu. Te „niepopularne” odzyskują głos, odkrywają w sobie pokłady energii, potrzebę mówienia, kreatywnośd w rozwiązywaniu problemów - rozkwitają, jak pulchna Selma w czasie lekcji o szwedzkim eksporcie. Te „cool” zaczynają zabierad głos w kwestiach dotąd niepodejmowanych i robią to z pasją, swadą i inteligencją. Mają własne potrzeby i zainteresowania, wcale nie ograniczające się do zabiegania o względy chłopców (Tova i jej pasja taoca). Okazuje się, że nie tylko potrafią walczyd o swoje, ale są bystre i błyskotliwe, jak niezwykle ciekawa postad Mimi, która przewodzi grupie atrakcyjnych uczennic. Mimi, początkowo sprawiająca wrażenie pustej, głupiej, rozkapryszonej panienki, okazuje się osobą inteligentną, która po prostu znakomicie dostosowała się do reguł gry społecznej, jaka toczy się w szkolnym środowisku. Gdy pojawia się szansa zmiany, Mimi podejmuje wyzwanie. Przeciwstawia się temu męski świat, tutaj reprezentowany przede wszystkim przez rozpieszczonego ulubieoca pao, Luddego oraz troskliwego wychowawcę Ollego. Wokół przebojowego Luddego, znakomicie czującego się w skórze szkolnego gwiazdora, gromadzi się grupka wspierających go i naśladujących kumpli. Ich główne szkolne aktywności to pozostawanie w centrum zainteresowania otoczenia - zarówno dziewcząt, jak i nauczycieli, oraz nieustające demonstrowanie wyjątkowości pozycji, jaką zajmują w szkolnej hierarchii. Wszystko im wolno i najwyraźniej wszystkim wydaje się to naturalne i urocze. Chłopcy zachowują się tak, jakby reguły obowiązujące innych ich w ogóle nie dotyczyły (przerywanie innym w czasie lekcji, dominowanie nauczycieli, nie sprzątanie po sobie, zgarnianie najlepszych kęsów w stołówce), za to oni sami tworzą nowe. To od ich łaskawego spojrzenia zależy, które dziewczęta będą wyżej w klasowej hierarchii, a którymi będzie się pogardzad. Wszystkiemu temu sprzyjają nauczyciele, ulegający, jak całkowicie bezradna plastyczka, „urokowi” chłopaków. Niezwykle ważną osobą w tym męskim świecie jest nauczyciel i wychowawca Olle. Konstrukcja tej postaci najpełniej obnaża istotę dyskryminacji, a jej ewolucja, czy raczej odzieranie z pozorów,

5

uświadamia skalę obłudy, z jaką mówi się o równouprawnieniu. Początkowo wydaje się, że to wychowawca idealny - dostrzega problem zdominowania dziewcząt przez chłopców i próbuje rozmawiad z uczennicami, zachęcając je do większej aktywności. Spotyka się z nimi, stara się stworzyd komfortowe warunki do nawiązania kontaktu, a kiedy pojawia się dziewczyna spoza obowiązującego układu, zleca jej misję wzmocnienia koleżanek, dodania im pewności siebie. Szybko okazuje się jednak, że to działania pozorowane, z czego byd może sam Olle nie zdawał sobie sprawy. Spotkania wyłącznie z dziewczynami niczego nie rozwiązują, a jedynie podkreślają podziały wewnątrz klasy. Wzmacniają w dziewczętach poczucie, że chłopcy nie są równorzędnymi partnerami, lecz lepszą częścią szkolnej społeczności i można im co najwyżej próbowad dorównad. Działania Sagi, początkowo przyjmowane z aprobatą, spotykają się zaś z otwartą wrogością Ollego, gdy zaczynają burzyd zastany porządek i uderzają w jego własny styl prowadzenia zajęd. Czy nagła agresja Ollego, z jaką traktuje przejawy niezależności uczennic, bierze się tylko z chęci obrony status quo? A może to także złośd spowodowana obnażeniem jego własnych błędów wychowawczych, uświadomieniem, także jemu samemu, że wcale nie jest lepszy od reszty? Olle wie, że powinien jako wychowawca wejśd w rolę tolerancyjnego, troszczącego się o wszystkich na równi opiekuna. Tymczasem okazuje się mało kreatywny (lekcja o eksporcie szwedzkim), niezbyt bystry, no i sam dyskryminuje dziewczyny. W istocie nie chodzi mu bowiem o to, żeby były śmiałe jak chłopcy, lecz by stały się trochę śmielsze, nie wychodząc przy tym z roli tła. Nie one mają błyszczed. Kiedy próbują - wyrzuca je z klasy, robi się nerwowy i wulgarny („zamknij się” wykrzyczane do Selmy). Przestrzenie dyskryminacji. Dziewczyny są obiektem oceny estetycznej i erotycznej, zaś w lekcyjnym dyskursie nikt nie broni ich prawa do zabrania głosu. Łamiące zasady zachowanie chłopców jest im wybaczane - te same działania w przypadku dziewcząt okazują się niewybaczalne i surowo karane (groźby dyrektora). Każdy przejaw dyskryminacji jest dyskryminowanym ukazywany jako naturalny, a zatem nie wymagający uzasadnienia. Tak było i jest, i to wystarczy. Dlatego tak trudno walczyd ze społeczną niesprawiedliwością, a czasem w ogóle ją dostrzec. Zbiór ról społecznych dostępnych dla dziewczyn jest mocno ograniczony. Ich zadanie to byd cicho, ewentualnie dowcipnie się odciąd, ale nic nie inicjowad, bo to postrzegane jest jako kłopot. Inicjatywa i posiadanie władzy to tutaj domeny chłopców. Taka sytuacja w szkole z pewnością daje początek późniejszym dysproporcjom w udziale kobiet i mężczyzn na rynku pracy, we władzach spółek czy życiu publicznym. Film w dobitny sposób pokazuje także, jak destrukcyjną rolę może odgrywad język społecznego dyskursu. Tutaj to język dyskryminacji. Dziewczyny traktowane jako towar, za którego jakośd przyznawane sa punkty, nonszalancko rzucone przez Luddego „jakby dziewczyny umiały myśled”, epitety, jakimi obrzuca się uczennice po przemianie (od fundamentalistycznych feministek aż po dziwki), to tylko niektóre przykłady języka przemocy symbolicznej, który osłabia dziewczęta, ma dusid w zarodku ich chęd działania. Konstrukcja filmu: Historię Sagi i jej koleżanek znamy z relacji narratorki wewnątrztekstowej. To ekstremalnie nieśmiała Signe, jedna z „niepopularnych” uczennic. Oddanie głosu właśnie jej, najcichszej postaci, jest zabiegiem niezwykle cennym. Signe, jeśli nie liczyd wejśd z offu, w filmie właściwie się nie odzywa aż do sceny finałowej, kiedy to wykrzyczy swój gniew. Każdy z nas pewnie zna takie niedoceniane, ciche, zdolne dziewczęta, od których najchętniej się ściąga i które najszybciej się zapomina po ukooczeniu szkoły. W osobie Signe symbolicznie dostają one szansę zaistnienia, zaprezentowania swojej wrażliwości, na co dzieo stłamszonej przez szkolną rzeczywistośd. Znajomośd z Sagą okazuje się dla Signe doświadczeniem przełomowym. Pomaga jej odnaleźd siebie, znaleźd w sobie odwagę, jakiej nie podejrzewała. Staje się, jak mówi, tysiąc razy silniejsza. Narrację Signe wspiera subiektywizm spojrzenia kamery. Zdjęcia nie są obiektywnym zapisem rzeczywistości, ale jej interpretacją, pokazują świat widziany oczami dziewczynki. Szybkie najazdy

6

kamery, spojrzenie na szkołę z ptasiej perspektywy, zmiany planów filmowych - wszystko to subiektywizuje obraz, utożsamiając go z obrazem wewnętrznym bohaterki. Kompozycja filmu jest logiczna i poukładana, jak sama jego narratorka. Wydarzenia, okolone klamrą komentarza Signe, przedstawione są zgodnie z chronologią i możliwie szczegółowo. Recepcja filmu: Tysiąc razy silniejsza wypełnia ważną lukę w kinematografii dla nastolatków. Skromna, niskobudżetowa produkcja, z pozoru podobna do innych tego typu, staje się ważnym głosem na temat współczesnych źródeł dyskryminacji kobiet, refleksją nad granicami konformizmu i siłą ról społecznych, w jakie przychodzi nam się wcielad. Film spotyka się z pozytywnym przyjęciem zarówno krytyki, jak i publiczności, regularnie pojawiając się na ważnych międzynarodowych przeglądach i festiwalach.

7

SCENARIUSZ LEKCJI JĘZYKA POLSKIEGO I GODZINY WYCHOWAWCZEJ

Opracowały: Izabela Jach, Dorota Bąk Temat: „Uczysz, sprzątasz czy prasujesz, zasługujesz na szacunek” – o feminizmie i rolach społecznych na podstawie filmu „1000 x silniejsza”.

CELE LEKCJI Po lekcji uczeo powinien:

znad różnicę pomiędzy pojęciami emancypantka, sufrażystka, feministka;

umied definiowad termin gender;

odczytywad przekaz reklamowy i umied odnieśd go do ról społecznych kobiety i mężczyzny;

analizowad film pod kątem feminizmu i ról płciowych;

umied podad najważniejsze wydarzenia ruchu feministycznego.

METODY I FORMY PRACY

praca w grupach,

prezentacja,

karta pracy,

rozmowa,

wykład.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE

film: Tysiąc razy silniejsza, reż. P. Schildt, Szwecja 2010,

karta pracy,

prezentacja.

CZAS 2 lekcje

8

PRZEBIEG LEKCJI 1. Prezentacja lub karta pracy. Karta pracy: nauczyciel dzieli klasę na grupy, rozdaje

karty pracy i prosi o wykonanie poleceo. Prowadzący wyznacza także czas pracy oraz sprawdza odpowiedzi na pytania. (Wnioski podobne, jak przy opisach slajdów poniżej). Prezentacja: nauczyciel pokazuje slajdy, zapowiada, że będą to stare reklamy, pokazujące kobiety i mężczyzn w różnych sytuacjach i rolach społecznych. Przy każdym slajdzie nauczyciel prowokuje rozmowę na temat wizerunku kobiety i mężczyzny. Slajdy 1 i 2 – kobieta i urządzenia typowo męskie (samochód i komputer) – kobiety nie wiedzą jak te urządzenia obsługiwad i potrzebują męskiego wsparcia. Slajdy 3 i 4 – kobiety z przedmiotami stereotypowo kojarzonymi z kobiecymi zajęciami, dlatego w tych przykładach, nie wpadają w panikę, przeciwnie są szczęśliwe i zachwycone: prezentem świątecznym – odkurzaczem i możliwością łatwego i szybkiego przygotowania śniadania. Slajd 5 – typowy (?) podział ról – żona w kuchni podczas wykonywania prac domowych, mąż i dzieci w salonie przed telewizorem. Slajd 6 – kobieta i pranie to też dobrze znany obrazek – nie ma większej radości niż odkrycie, że proszek spiera wszelkie plamy. Slajd 7 – kobieta dosłownie i przenośnie niżej w hierarchii, trzeba zasłużyd, żeby dostad się do męskiego świata. Slajdy 8 i 9 – kobieta jako ozdoba, dodatek do męskich pasji. Slajd 10 i 11 – kobieta jako ta, która dba o swoją urodę, musi i chce w każdej sytuacji wyglądad dobrze, slajd 11 – to również stereotypowy wizerunek sekretarki – maszyna do pisania i czerwone paznokcie. Slajd 12, 13, 14 – mężczyzna w roli macho i supermana. Slajd 15 i 16 – tylko mężczyzna może sobie pozwolid na wyczyny, przygody; tylko on posiada pasje i zainteresowania.

2. Rozmowa. Nauczyciel prosi o wskazanie innych ról i wizerunków kobiet i mężczyzn

w reklamach. Rozmowy powinny prowadzid do następujących wniosków:

reklamy najczęściej pokazują patriarchalny punkt widzenia świata i podziału ról kobiecych i męskich, ukazują mężczyznę i kobietę podczas wykonywania rutynowych czynności,

mężczyzna: najczęściej w roli eksperta, profesjonalisty (nawet w dziedzinach przypisanych tylko kobietom), trendsettera zwłaszcza marek samochodów, sprzętów i kulturalnych rozrywek, swobodnie posługuje się najnowszym sprzętem technicznym, mężczyzna – głowa rodziny (sprawuje kontrolę nad domem i chroni najbliższych przed wszelkimi niebezpieczeostwami, wciela się tu w role bohatera, który wykupuje polisy, zakłada lokaty i zaciąga kredyty, podejmuje ryzyko, logicznie analizuje wszelkie za i przeciw), dba o prawidłowe funkcjonowanie domu – majsterkuje, naprawia, buduje, udoskonala, zdobywca kobiet (wie, czym zaimponowad, dba o swój styl, pozycję zawodową i gadżety, które robią wrażenie na kobiecie),

kobieta: musi byd atrakcyjna (nawet wtedy, gdy robi pranie i gotuje obiad), wie jak podkreślid urodę, obsesyjnie walczy ze zmarszczkami, nadwagą itp., powód – ładnym i atrakcyjnym kobietom wszystko przychodzi łatwiej, jest też ozdobą mężczyzny i dodatkiem do jego idealnego świata, kobieta w domu – troszczy się o dzieci i męża, potrafi zadbad o zdrowie rodziny i jej sprawne funkcjonowanie, dba o przestrzeo dookoła, ale też wie, co sprawia jej rodzinie

9

przyjemnośd, profesjonalistka - szefowa: nie może sobie pozwolid na żaden błąd i słabośd (nawet choroba nie wchodzi w grę, trzeba ją szybko pokonad).

PODSUMOWANIE: reklamy i świat mediów, bazując na stereotypowych rolach przypisanych płciom, budują określony obraz kobiety i mężczyzny. Jest on krzywdzący dla obu płci, np. mężczyzna nie może sobie pozwolid na słabośd, kobieta na swobodę.

3. Praca w grupach. Nauczyciel dzieli klasę na grupy, każda z nich otrzymuje kartę pracy z pytaniami dotyczącymi filmu:

a. Czy dziewczyny w filmie wpisują się w stereotypy płciowe propagowane w reklamach?

b. Czy przyjęły te role same, czy też ktoś im je narzucił? c. Co uświadamia dziewczynom znajomośd z Sagą, co się w nich wyzwala pod

wpływem tej znajomości? d. Czy zmiana w ich zachowaniu jest stała czy chwilowa? Z czego wynika jej

trwałośd bądź tymczasowośd? Odpowiedzi: a. Tak, dziewczęta w filmie wpisują się w stereotypy płciowe: Mimi i jej klika – chcą byd sexy, bycie mądrym wyklucza bycie cool, klika Ludde – oni decydują, kto jest sexy, kto jest wart, żeby się z nimi przyjaźnid. Uczniowie powinni też zwrócid uwagę na podziały wewnątrz klasy: grupa Mimi, grupa Ludde, kto jest najbardziej cool, geeks (świry), dla których nauka jest najważniejsza i wreszcie Signe i jej koleżanki – małomówne, nieśmiałe, mówią tylko cześd, tak, nie, towarzysko właściwie nie istnieją, nawet nauczyciel nie zwraca na nie uwagi. b. Dziewczęta przyjęły role zgodnie ze stereotypem reklamowym, telewizyjnym, zachowują się tak, jak oczekują tego od nich chłopcy; nauczyciel Olle również podtrzymuje panujący w klasie podział, wyraźnie faworyzuje chłopców, często wyśmiewa się z ładnych, ale głupich uczennic. c. Dzięki Sage dziewczyny zauważyły, że są dyskryminowane, okazało się, że wcale nie są takie naiwne i mało inteligentne. Uczniowie powinni podad przykłady lekcji przed przybyciem Sagi i później. Należy przywoład lekcję plastyki i sprzątanie po zajęciach, zawsze zostają te same osoby, którym brak asertywności i są nieśmiałe (Signe i jej koleżanki) oraz lekcje z Olle np. o prawach zawartych w konstytucji, podczas której chłopcy przekrzykują się, nie dając nikomu dojśd do głosu, a nauczyciel im na to pozwala. Na kolejnych zajęciach Saga uświadamia nauczycielce od plastyki, że karze niewłaściwe osoby, powinna zmienid swój stosunek do Ludde, ostatecznie Signe i jej koleżanki nie sprzątają, na lekcji u Ollego dziewczęta zachowują się tak samo jak chłopcy, przekrzykują się wzajemnie, mówią nieprawdopodobne i głupie rzeczy na temat eksportu, za co nauczyciel kilka z nich wyprasza z klasy, Saga solidarnie wychodzi z nimi, pozostałe dziewczyny także, podkreślając niesprawiedliwośd nauczyciela. Zmiany zachodzą też na lekcji wf, zamiast, jak zwykle, grad w kosza, wszyscy uczą się taoczyd, co po początkowej niechęci, spotyka się z ogólna aprobatą. d. Zmiana jest chwilowa i tu największy błąd popełnia nauczyciel, który Sagę obarcza odpowiedzialnością za konflikty w klasie (podział na obóz żeoski i męski) oraz karę – dyrektor nie zgadza się na rejs promem, na który zawsze płyną klasy maturalne. Saga odchodzi ze szkoły, wszystko wraca do normy – znowu następuje

10

podział na klikę Ludde i klikę Mimi, tylko Signe odważyła się wystąpid w obronie Sagi wykrzykując, że ta ma rację, a nauczyciel jest hipokrytą. Sam poprosił Sagę, aby wpłynęła pozytywnie na koleżanki, ale w rzeczywistości nie chce zmian, nie był w stanie ujarzmid siły, która wyzwoliła się w dziewczętach i skierowad jej na właściwe tory.

4. Rozmowa/wykład. Nauczyciel zadaje pytanie, czym właściwie jest feminizm i krótko przedstawia jego historię. Walka kobiet o równouprawnienie na przestrzeni XIX i XX wieku przybierała różne formy, co znalazło wyraz także w nazewnictwie. Emancypantki – domagały się równych praw i zmiany pozycji w społeczeostwie (XIX w.). Sufrażystki – walczyły o prawa wyborcze dla kobiet. Feministki – dążą do rzeczywistego zrównania kobiet i mężczyzn we wszystkich sferach życia. Gender – społeczno-kulturowa tożsamośd płciowa. Oznacza zespół cech i zachowao, ról płciowych i stereotypów przypisywanych kobietom i mężczyznom przez społeczeostwo i kulturę. W 1791 roku Olimpia de Gouges ogłasza Deklarację Praw Kobiety i Obywatelki. Najważniejsze i najgęściej cytowane zdanie brzmi: „Kobieta rodzi się jako istota wolna i pozostaje równa mężczyźnie we wszystkich prawach”. Wyrażana przez nią idea równości okazała się jednak zbyt radykalna, nawet w czasach rewolucji francuskiej. Dwa lata po ogłoszeniu tej deklaracji jej autorka została ścięta. Bardzo długo kobiety prawnie podlegały mężczyźnie. Obszarem ich aktywności pozostawał dom i rodzina. Jednak nie wszystkie podporządkowały się władzy mężczyzn. Były to wybitne indywidualistki, które przełamywały stereotyp kobiety, jak chociażby George Sand. W Polsce dążenia emancypacyjne zaczęły się postulatów kształcenia kobiet, zgłaszała je w dydaktycznych powieściach pisarka – Klementyna z Taoskich Hoffmanowa. Nieco później Narcyza Żmichowska, wraz ze skupionym wokół niej kręgiem pisarek i intelektualistek (Entuzjastki), podjęła walkę o prawo do samorealizacji i aktywności kobiet w sferze publicznej. Największe ożywienie w działalności ruchu nastąpiło jednak po powstaniu styczniowym, kiedy kobiety zaczęły utrzymywad się dzięki własnej pracy zarobkowej. Najważniejsze daty i wydarzenia w XIX i XX wieku: 1848 rok – Entuzjastki zaczynają swoją działalnośd, 1848 – w Stanach Zjednoczonych odbywa się pierwszy na świecie zjazd kobiet, 1870 – Eliza Orzeszkowa publikuje „Kilka słów o kobietach”, 1889 – powstaje Unia Powszechna Kobiet, 1903 – Maria Skłodowska otrzymuje Nagrodę Nobla, 1907 – odbywa się w zaborze rosyjskim pierwszy jawny Zjazd Kobiet, 1921 – polska konstytucja gwarantuje kobietom prawa wyborcze i równy z mężczyznami dostęp do urzędów publicznych, 1949 – Simone de Beauvoir publikuje zbiór esejów „Druga płed”, 1960-1970 – ruch wyzwolenia kobiet, 1972 – ukazuje się tom poezji Anny Świerczyoskiej „Jestem baba”, jeden z pierwszych manifestów feministycznych w Polsce, 1989 – zaczyna działalnośd Polskie Stowarzyszenie Feministyczne, 1992 – ukazują się „Wyznania gorszycielki” – pamiętnik Ireny Krzywickiej, 1996 – ukazuje się książka Marii Janion „Kobiety i duch inności”, 2000 – pierwsza Manifa przeciwko dyskryminacji kobiet w Polsce. Okazuje się, że emancypacja nie jest jeszcze aktem dokonanym. W wielu krajach kobiety mogą swobodnie kształcid się i podejmowad bez ograniczeo każdą pracę, przysługują im te sama prawa, co mężczyznom. Zdaniem feministek pełne równouprawnienie jeszcze się nie dokonało. Prawo nie zawsze jest przestrzegane. Nie zmienił się sposób myślenia i zachowania, przez co obowiązuje wciąż stereotypowy wizerunek kobiety i mężczyzny. Ruch feministyczny dziś działa na

11

wielu płaszczyznach. Współczesne feministki głoszą rzeczywiste równouprawnienie kobiet w ramach istniejących struktur społecznych, zburzenie obowiązującego modelu kultury i stworzenie nowego, uwzględniającego żeoski punkt widzenia. Ważne miejsce zajmuje termin płed społeczna, która jest wg niektórych feministek czymś wtórnym, wyuczonym, wynikającym z odmiennego sposobu wychowania chłopców i dziewcząt.

12

KARTA PRACY Jakie role zostały przypisane w poniższych reklamach kobietom i mężczyznom?

1. 2.

3. 4.

13

5.

6.

14

7. 8.

9. 10.

15

11.

12.

13. 14.

16

15. 16. KARTA PRACY 2 Odpowiedzcie na pytania: a. Czy dziewczyny w filmie wpisują się w stereotypy płciowe propagowane w reklamach? b. Czy przyjęły te role same, czy też ktoś im je narzucił? c. Co uświadamia dziewczynom znajomośd z Sagą, co się w nich wyzwala pod wpływem tej znajomości? d. Czy zmiana w ich zachowaniu jest stała czy chwilowa? Z czego wynika jej trwałośd bądź tymczasowośd?