QUẦN THƯ TRỊ YẾU 360

1

TẬP HAI MƯƠI

Đương nhiên đối với bản thân mình phải yêu cầu không buông lơi,

đối với những người ở bên cạnh mình thì không nên yêu cầu quá

nghiêm khắc. “Nghiêm khắc với bản thân mình, rộng lòng với người”.

Thí dụ như nói, chúng ta đối với những người xung quanh rất nghiêm

khắc, họ nhìn thấy các vị sẽ: “Ồ, chạy nhanh thôi! Lại nói anh không

được ăn món này, không được ăn món kia, nhanh chóng không nên ngồi

cùng bàn với anh ấy”. Mọi người nhìn thấy các vị đều sợ hãi thì làm

sao các vị mang những lời giáo huấn tốt đẹp này cho họ được. Phải

hằng thuận chúng sanh, điều chỉnh tình người. Nghiêm khắc với chính

mình thì đức hạnh của mình mới nhanh chóng được nâng cao, thì những

dục vọng này buông bỏ được càng nhanh, từ trong tâm mọi người đều

khâm phục bạn. Các vị không nên yêu cầu họ, khống chế họ, dần dần

họ sẽ bị các vị cảm hóa, đó không phải là tự nhiên họ đã khâm phục các

vị sao.

Bước tiếp theo là thay đổi. Nếu các vị cưỡng ép, sự khống chế dục

vọng này gây ra sự đau khổ cho người khác thì kết quả ngược lại. Cho

nên bản thân không nên buông thả theo dục vọng, phải biết tiết chế dục

vọng. Nhưng đối với mọi người có thể bao dung, không nên yêu cầu

quá đáng, nên dùng đức hạnh thực sự của các vị thì sẽ tự động cảm

động, cảm hóa được những người xung quanh, như vậy mới đúng.

QUẦN THƯ TRỊ YẾU 360

2

“Chánh kỷ nhi bất cầu ư nhân, tắc vô oán”. Không làm cho mình

trở nên chân chánh mà yêu cầu người chân chánh thì chắc chắn sẽ có

nhiều oán hận.

“Lịch quán hữu gia hữu quốc”, những từ hữu gia, hữu quốc này họ

có thể hưng thạnh, chính là “kỳ đắc chi dã”, gia đình, quốc gia thịnh

vượng.

“Mạc bất giai ư cần kiệm”, cho nên cần kiệm là cái gốc của việc

chăm lo gia đình. Chỉ cần có cần kiệm thì gia đình này chắc chắn thịnh

vượng, chỉ cần quốc gia cần kiệm thì chắc chắn sẽ giàu mạnh.

“Kỳ thất chi dã”. Quốc gia gia đình đều suy yếu hoàn toàn do sự

xa xỉ gây ra. Vì vậy, tiết kiệm thì có thể tiết dục, xa xỉ thì sẽ phóng túng

dục tình. “Phóng tình giả” thì rất nguy hiểm, cả thân tâm cũng rất nguy

hiểm, sức khỏe sẽ bị phá hủy.

Các vị xem, những người trẻ hiện nay sức khỏe càng ngày càng tệ,

đều là do không biết trọng điểm của sự tiết dục. “Tiết dục giả an”. Các

vị xem, một gia đình biết cần kiệm thì cuộc sống của họ rất dư dả, rất

yên ổn. Hơn nữa, không chỉ hiện tại yên ổn, thế hệ sau của họ cũng yên

ổn, bởi vì thế hệ sau cũng đã nuôi dưỡng được thái độ sống cần kiệm.

Việc cần kiệm này, Đường Thái Tông cũng làm một tấm gương tốt

cho chúng ta. Thái Tông là một hoàng đế thành công như vậy, chắc

chắn không phải là sự ngẫu nhiên. Vào năm Trinh Quán thứ hai, có vị

quan can gián, y theo trong “Lễ Ký” nói: “Vào tháng cuối mùa hạ,

tháng cuối cùng của mùa hè có thể cư trú ở trên nhà sàn”. Vì sao vậy?

Bởi vì mặt đất tương đối ẩm ướt, mùa hè trời mưa nhiều. Mùa thu, mưa

QUẦN THƯ TRỊ YẾU 360

3

thu cũng vừa mới bắt đầu, trong cung tương đối ẩm ướt. Sự ẩm ướt thì

không tốt cho sức khỏe, cho nên có thể cất nhà sàn để ở. Đúng ngay lúc

mười mấy tuổi thì Hoàng đế Thái Tông đã rong ruổi nơi sa trường, dầm

sương dãi nắng, ông cũng bị bịnh phong thấp. Cuối cùng, họ thỉnh cầu

Hoàng đế Thái Tông xây dựng một căn gác để ở, Hoàng đế trả

lời: “Trẫm tuy là bị bịnh phong thấp, không thích hợp trú ở những nơi

ẩm ướt. Các khanh tuy đều đến cầu xin ta xây dựng một căn gác, nhưng

chi phí quá nhiều, tiêu tốn số tiền quá lớn”. Thái Tông nhắc đến thời

Hán Văn Đế (họ luôn lấy cổ Thánh Tiên Hiền làm tấm gương), Văn Đế

cai trị thời Văn Cảnh cũng rất hưng thịnh, nhà vua muốn xây một sân

phơi, nhưng bởi vì phải tiêu tốn số tiền của mười dòng họ, Hán Văn Đế

nghe xong trong lòng không đành, cho nên liền không xây sân phơi.

Hoàng đế nói: “Đức hạnh của trẫm không bằng Hán Văn Đế mà lại

tiêu số tiền vượt hơn hẳn Hán Văn Đế, lẽ nào một quân vương phụ mẫu

của thiên hạ phải làm những việc này sao?”. Các vị quan đã năm lần

bảy lượt thỉnh cầu, nhà vua vẫn giữ nguyên ý định, không đồng ý dựng

lầu gác này. Thái Tông thật đáng quý!

Trên làm thì dưới noi theo. Vào lúc đó, có một vị đại quan là Cụ

Sầm Văn Bổn làm đến chức Trung Thư Lệnh (đây là quan lớn cấp bộ

trưởng), nhà của cụ cũng tương đối trũng thấp, cũng khá ẩm ướt, trang

trí của cả căn nhà vô cùng giản dị. Có người khuyên với cụ nên tích lũy

một chút tài sản cho mình, kêu cụ đi mua đất đai hoặc là xây dựng nhà

cho to lên, làm cho thoải mái một chút. Văn Bổn than vãn: “Tôi vốn là

một người nông dân áo vải ở Nam Dương tỉnh Hà Nam”, nghĩa là một

người dân bình thường, “cũng không có lập công lao hãn mã nào”,

nghĩa là không có rong ruổi nơi sa trường để lập công lao hiển hách.

QUẦN THƯ TRỊ YẾU 360

4

Ông là một vị quan văn dùng bút mực để viết những lời bẩm tấu, can

gián cho quốc gia, sau này được làm đến chức quan Trung Thư Lệnh.

Bản thân ông cảm thấy như vậy là đã quá lắm rồi, đã đạt được đỉnh

điểm rồi, đã chịu ơn quá lớn với hoàng đế, với quốc gia rồi. Bổng lộc

cao như vậy, ông tiếp nhận đã cảm thấy trong lòng rất bất an, cảm thấy

ân đức của quốc gia rất lớn, làm sao mà còn nói bản thân lại đi kinh

doanh sản nghiệp kiếm thêm chút đỉnh tiền nữa, ông nhất định không

thể làm như vậy được. Những người đến khuyên nghe ông nói như vậy,

than vãn như vậy là đã thoái rồi. Những vị quan này cũng rất là cần

kiệm, cũng là học theo Hoàng đế Thái Tông. Căn nhà của Thừa tướng

Ngụy Trưng cũng vô cùng giản dị, thậm chí là rất sơ sài. Vốn là muốn

xây dựng cung điện của triều đình, nhưng Hoàng đế Thái Tông biết

được nên mang phần gỗ đó di chuyển toàn bộ đến nhà Thừa tướng

Ngụy Trưng để xây cất. Nhà vua rất quý trọng đại thần cấp dưới của

mình.

Chúng ta tiếp tục xem câu kế tiếp: “Bão phác tử, bổ dụ”. Chúng ta

cùng nhau đọc đoạn văn một lần:

“Lệnh cấm không rõ ràng nhưng lại dùng hình phạt hà khắc để dẹp

yên họa hoạn. Triều đình đối với chiến sự mưu hoạch không thích đáng,

không phản tỉnh, lại dốc hết binh lính đi xâm lược các nước láng giềng.

Việc đó giống như cắt bỏ hoa màu để tiêu diệt châu chấu, chặt hết cây

cối để tiêu diệt sâu mọt, tự nuốt thuốc độc để tiêu diệt chấy rận, tháo bỏ

phòng ốc để xua đuổi chim chóc chuột nhà”.

QUẦN THƯ TRỊ YẾU 360

5

Đoạn này nói đến nhà vua trong “quân đạo” có phần “trừng phẫn”

của “tu thân”. Làm lãnh đạo không nên quá nóng giận, phải nên biết

điều phục cơn nóng giận, phẫn nộ của mình.

“Cấm lệnh bất minh”, nghĩa là luật lệ của quốc gia không rõ ràng.

“Nhi nghiêm hình dĩ tĩnh loạn”. Luật lệ không rõ ràng, người dân

không biết làm thế nào mới đúng, cuối cùng là có những cuộc bạo loạn.

Trái lại, họ dùng hình phạt rất nghiêm khắc để trấn áp. Điều này chính

là dùng tâm phẫn nộ để xử lý sự việc, để đối xử với người dân. Điều

này không đúng.

Vì vậy, trong “Luận Ngữ”, Khổng Tử có nói một đoạn, nhắc nhở

đúng điểm yếu của những người lãnh đạo. Phu Tử nói: “Không dạy

bảo mà giết gọi là ác nghiệt, không răn đe mà muốn thấy thành tựu thì

gọi tàn bạo”. Chúng ta nên ôn tập trước khi giảng qua.

“Mạn lệnh chí kỳ vị chi tặc, do chi dư nhân dã, xuất nạp chi lận, vị

chi hữu tư”. Chúng ta khâm phục lời giáo huấn của Phu Tử, lúc nào

cũng thuận theo sự vật. Có một điều căn bản để suy nghĩ, để giải quyết,

không giáo dục cho họ mà xử phạt họ, thậm chí là sát hại họ.

“Vị chi ngược”, sự tàn bạo này đối với người dân, bao gồm việc

dạy học ở trong trường của chúng ta, không giáo dục mà lại xử phạt, gọi

là ngược đãi trẻ em. Đây không phải là một vị vua của người, là sự việc

mà thầy của người nên làm. Chúng ta có trách nhiệm dạy họ cho tốt, có

trách nhiệm dạy cấp dưới cho tốt. Nhất là hiện nay, văn hóa truyền

thống của thế hệ này, đạo lý làm người tương đối bị khiếm khuyết, họ

cũng là những người chịu thiệt hại, họ cũng rất đáng thương. Vì vậy,

QUẦN THƯ TRỊ YẾU 360

6

chúng ta phải dùng tâm nhẫn nại để chăm sóc dạy bảo họ, họ có duyên

với chúng ta một ngày thì chúng ta liền tận tâm một ngày. Một vị lãnh

đạo lòng dạ phải rộng lớn, lòng khoan dung phải lớn. Lượng lớn thì

phước lớn. Không nên nói: “Ây da, anh nhân viên này lãng phí rất

nhiều thời gian của tôi”. Giả như anh ấy thật sự vẫn có duyên với các vị

thì các vị nên chân thành quan tâm anh ấy mới đúng. Thiệt thòi là

phước. Người Phúc Kiến chúng ta có câu nói: “Ông trời thương yêu

những người khờ khạo chất phác” (nghĩa là không so bì tính toán với

họ, có thể bố thí rất vui vẻ). Các vị tận tâm tận lực quan tâm tốt đến

những người trẻ hiện nay, cũng chính là giúp đỡ cho đất nước giáo dục

họ, sau này họ phải xây dựng gia đình, cũng phải gánh vác quốc gia

trong tương lai. Các vị dạy được một đứa trẻ hiểu biết chuyện thì công

đức vô lượng, hơn nữa nói thật là thầy và trò cùng tiến bộ. Các vị thật

sự dùng tâm để dạy thì đức hạnh, năng lực của các vị sẽ được nâng cao

hơn, thiên hạ thật sự không có chuyện bị thiệt thòi. Chân thành an trú

trong duyên phận, tận tâm tận lực mà làm thì mới đúng. Càng đáng quý

hơn là canh giữ cho tốt cái tâm này, là phúc hậu, nhân ái mà không hà

khắc.

“Bất giới thị thành”. Không đi khuyên giải cho người dân, còn mở

to mắt nhìn họ làm sai mà thấy vui sướng, kéo họ trở lại rồi xử phạt.

Điều này gọi là tàn bạo, chính sách tàn bạo.

“Mạn lệnh chí kỳ”, nghĩa là một số đạo luật công bố rất chậm, sau

đó thì lại kêu người dân lập tức tuân thủ, nếu không tuân thủ thì liền

phạt. Các vị làm sao mà phản ứng chứ? Là vấn đề của quốc gia nào?

Đây gọi là làm tổn thương người dân. Hay là với tình huống như vậy ở

đơn vị của chúng ta làm sao mà phản ứng mạnh mẽ như vậy chứ? Ta

QUẦN THƯ TRỊ YẾU 360

7

phải đi điều tra kỹ càng những tình huống này, tìm hiểu cho thật kỹ sự

việc, nếu không thì ta sẽ tạo ra nghiệp ác.

“Do chi dư nhân dã”, điều này thật sự là vị lãnh đạo nên trọng

nghĩa khinh tài, nên đem tiền của mà tận tình chăm sóc cho người dân.

Nhưng nếu các vị tính toán tiền tài với người dân thì giống như một

nhân viên kế toán thu chi rất keo kiệt, một xu cũng không lọt, vậy thì

quân vương này của bạn có chút giống như quan lại tàn ác, không có

được khí khái độ lượng của một vị hoàng đế, một vị quân vương rồi.

Chúng ta ôn lại một câu chuyện. Văn Vương hỏi Khương Thái

Công: “Làm sao để cai trị thiên hạ?”. Thái Công nói: “Vương quốc

phú dân, bá quốc phú sĩ, cẩn tồn chi quốc phú đại phu”. Nếu quốc gia

diệt vong thì kho tài sản của quân vương sẽ bị mất, có nhớ hay không?

Phục hồi trí nhớ lại chưa? Trong “Cổ văn độc bổn”, điều này nói vô

cùng quan trọng. Chỉ cần để cho người dân sống tốt thì quốc gia này

chắc chắn sẽ mạnh. Chỉ cần bản thân hoàng đế có tài sản, bản thân quân

vương có tài sản thì quốc gia này nhất định sẽ diệt vong. Kết cuộc Văn

Vương nói: “Tốt rồi, nói rất hay!”. Khương Thái Công tiếp tục nói một

câu: “Túc thiện bất tường”, biết việc thiện mà không đi làm ngay thì

không có được sự may mắn. Văn Vương nghe xong lập tức hiểu ra, liền

mở hết cửa kho, toàn bộ những người góa bụa cô đơn đều được giúp đỡ.

Mọi người nên nhớ câu nói này: “Túc thiện bất tường”, biết được

việc làm tốt mà không noi theo, đây là điều không may.

“Văn nghĩa bất năng tỉ, bất thiện bất năng cải, thị ưu”. Khí phách

này của Khổng Tử là nghe được việc đạo nghĩa, việc làm tốt phải lập

tức làm ngay. Thật ra, nếu không lập tức làm ngay thì bị quên.

QUẦN THƯ TRỊ YẾU 360

8

“Minh nhật phục minh nhật, minh nhật hà kỳ đa, ngã sanh đãi

minh nhật, vạn sự thành sa đà”. Được rồi, chỗ này nhắc đến “cấm lệnh

bất minh”, không phản tỉnh chính mình thì làm không được thỏa đáng.

Không phản tỉnh chính mình, ngược lại dùng hình phạt nghiêm khắc để

trấn áp, để xử phạt người dân, điều này chẳng được thỏa đáng.

Vào thời của Tùy Dạng Đế (đây là Hoàng đế Thái Tông đang

tưởng nhớ lại), Tùy Dạng Đế lúc đó đã bắt oan khoảng hai ngàn người

trộm cướp. Có một vị quan đã đi điều tra. Về cơ bản thì tất cả đều là bị

oan, hình như chỉ có bảy người hay là chín người vẫn chưa thể xác định

được nơi xảy ra vụ án lúc đó xảy ra ở chỗ nào, hơn một ngàn chín trăm

người khác đều chứng minh được cơ bản là vô tội. Nhưng những vị

quan đại thần đi điều tra xong nói: “Hoàng đế đã ra lệnh rồi, chúng tôi

không dám cãi lại lệnh của Hoàng đế”. Rốt cuộc là chém chết hơn một

ngàn chín trăm người. Như vậy thì đâu có đạo lý không mất nước chứ.

Họ xử người dân về tội gì? Đương nhiên ngoài Tùy Dạng Đế hồ đồ ra

thì những vị quan này cũng thật sự là phải bị đọa địa ngục. Đâu thể nói

hoàng đế đã ra lệnh rồi thì xem hơn một ngàn chín trăm mạng người

như cỏ rác. Các vị nói xem, người dân không tạo phản, đó mới là điều

kỳ lạ đúng không? Các vị nói xem, hơn một ngàn chín trăm gia đình

này có thể đồng ý với quốc gia không? Người được lòng dân thì được

thiên hạ, người làm mất lòng dân thì chắc chắn sẽ mất thiên hạ. Hoàng

đế Thái Tông luôn luôn lấy triều nhà Tùy làm tấm gương, đây cũng là

chỗ hiếm thấy của ông.

Câu tiếp theo: “Miếu toán bất tinh, nhi cùng binh dĩ xâm lăng”.

QUẦN THƯ TRỊ YẾU 360

9

“Miếu toán bất tinh” là chỉ chính sách trọng đại của quốc gia,

hoặc là lập kế hoạch việc quân sự to lớn của quốc gia. Nhận định không

thích hợp, không chuẩn xác, không chỉ không phản tỉnh, mà còn dùng

triệt để lực lượng của mình đi xâm lăng các nước láng giềng. Việc này

cũng làm cho dân chúng của nước láng giềng phẫn nộ. Hơn nữa, bản

thân mình đã sai mà còn đi đánh người khác, việc này cũng rất khó

nhận được sự chấp nhận của dân chúng trong nước. Hành vi như vậy

chắc chắn sẽ chiêu cảm đại họa đến. Điều căn bản này không được phản

tỉnh là do tính khí cáu kỉnh làm chủ, cái tâm sân hận đã làm chủ. Làm

như vậy, như chúng tôi vừa mới nói, không chịu phản tỉnh mà còn

trách mắng người dân, không chịu phản tỉnh mà còn đi đánh các nước

láng giềng, thì quốc gia này sẽ nhanh chóng bị diệt vong. Cách họ hành

xử như vậy, thí dụ giống như cái gì? “Do sám hòa dĩ kế hoàng trùng”.

Từ “hòa” này ý nói là hoa màu, nghĩa là hết thảy hoa màu đều bị cắt bỏ

hết để giết chết châu chấu. Nghĩa là nói nhà vua muốn trừ bỏ châu chấu

cho nên mới cắt bỏ hết toàn bộ hoa màu. Chính là nói nhà vua luôn luôn

giải quyết vấn đề trong sự phẫn nộ, rốt cuộc là đất nước cũng bị ông

phá hủy.

Vì vậy, cả một đời người, điều hối hận nhất là những sự việc gây

ra trong cơn nóng giận. Con người nếu như không hối hận, nếu như

không tạo ra những sai lầm chẳng có cách nào xoay chuyển, nhất định

phải nên kiềm hãm lại. Khống chế được cảm xúc, làm chủ được cảm

xúc mới có thể nắm vững được tương lai. Các vị xem, bây giờ hãy

tưởng tượng một chút, có một người tức giận với con châu chấu, vì

muốn giết hết châu chấu nên hết thảy ruộng đất họ đã gieo trồng đều bị

chặt hết. Họ cảm thấy có chút khoái chí. Đến khi họ bình tĩnh trở lại,

QUẦN THƯ TRỊ YẾU 360

10

thì “xong rồi, chẳng còn gì để ăn”. Các vị xem, con người lúc nào cũng

là hối hận, hối hận, phần sau là sự ăn năn rất to lớn.

“Phạt mộc dĩ sát hiệt hạt”, đốn sạch toàn bộ cây này, vì sao vậy?

Vì họ muốn giết sâu bọ. Cảm xúc của con người hiện nay thay đổi rất

nghiêm trọng, xử lý công việc đều là làm như vậy. Thí dụ như nói tình

cảm không được như ý, “tôi không cưới được cô thì tôi cũng không tha

cho cô đâu”, rốt cuộc thì cuộc đời của anh đó cũng bị hủy hoại mất.

Cảm xúc này thực tế là quá nghiêm trọng.

“Giảm thực dĩ trung tảo sắt”. “Giảm thực” ở đây là nói uống thuốc

độc để giết chết con bò chét trên thân thể của mình.

Thêm một thí dụ nữa, “đập căn nhà bỏ đi”. Hôm nay ta liều với

ngươi, chính là muốn bắt cho được con chuột, rốt cuộc là đập bỏ căn

nhà của mình đi để đuổi bắt con chim se sẻ và con chuột.

Mọi người bình tĩnh mà xem, có rất nhiều báo chí đăng tin, những

tình huống cũng có chút giống như điều này, nghĩa là họ không kiềm

chế được cảm xúc nên tự hủy hoại mất cuộc sống của mình. Vì vậy,

một vị lãnh đạo phải luôn luôn nghĩ đến cả quốc gia, cả đoàn thể, không

nên vì cảm xúc của mình mà gây ra tai họa lớn.

Trong “Luận Ngữ”, Khổng Tử có nói: “Nhất triêu chi phẫn”. Cơn

nóng giận trong một buổi sáng hôm nào đó không khống chế được cảm

xúc, bỗng nhiên xung đột với hoàng đế, xung đột với người chủ quản

rất nghiêm trọng. Hoàng đế ra lệnh “tru di cửu tộc”. Một cơn giận buổi

sáng đã quên thân mình, còn liên lụy đến người thân của mình. Họ

không biết được bản thân của họ còn có mạng sống của người thân nữa,

QUẦN THƯ TRỊ YẾU 360

11

có thể do họ đã hành động theo cảm tính, phẫn nộ nên gặp phải nguy

nan. Việc này là không có trí tuệ. Hiện nay không có tình huống như

vậy, nhưng chúng ta luôn luôn vì sự nổi giận mà phá hỏng công việc,

phá hỏng sự nghiệp, cuối cùng có thể người ở trong nhà cũng bị mệt

theo chúng ta. Đặc biệt là tức giận sẽ làm hại gan, sức khỏe suy kém,

cha mẹ, người thân đều lo lắng.

Con người không thương yêu cái thân này, điều trước tiên là đã

thiếu cái tâm hiếu. Thứ hai là không có đủ trách nhiệm đối với gia đình,

đoàn thể. Con người nhất định phải luôn luôn nghĩ đến gia đình, đoàn

thể; không nên tăng thêm gánh nặng cho gia đình, để đoàn thể lo lắng

cho đức hạnh của chúng ta, lo lắng cho sức khỏe chúng ta. Việc này là

không tận hết bổn phận của một con người. Chăm sóc bản thân mình tốt

cũng là một trách nhiệm. Điều này là cùng với mọi người vừa nhắc đến

tánh quan trọng của việc kiềm chế.

Chúng ta tiếp tục xem câu tiếp theo, ở quyển ba. Hai câu này là

uốn nắn tánh xấu của bản thân mình. Hay nổi nóng thật sự dễ dàng

chuốc lấy sự diệt vong, nhất là cũng dễ bị tự cao tự đại, không biết giữ

bình tĩnh, không biết phản tỉnh. Lời giáo huấn ở trong “Hán Thư”:

Những Thánh Nhân làm lãnh đạo lúc nào cũng lo nghĩ cho lợi ích

của nhân dân trong thiên hạ, không vì sự phẫn nộ của cá nhân mà làm

tổn hại đến điều chính nghĩa trong thiên hạ.

Những vị cổ Thánh tiên vương này đức hạnh làm được Thánh

nhân, họ lúc nào cũng lấy lợi ích của người dân mà suy tính, để cân

nhắc, nhất định sẽ không vì sự tức giận nhất thời của mình mà tổn hại

đến lợi ích chung của cả quốc gia, đến quyền lợi của cả quốc gia. Họ sẽ

QUẦN THƯ TRỊ YẾU 360

12

không làm những việc như vậy. Quốc gia cũng như vậy. Chúng ta ở

trong một đoàn thể luôn luôn lấy đại cuộc làm trọng, luôn nghĩ về đoàn

thể, bất kỳ người nào có ân oán với chúng ta nhất định phải bao dung,

nhất định không vì thù oán cá nhân mà gây trở ngại cho công việc của

tập thể. Đây là việc chung trong thiên hạ. Người mà nghĩ đến nhân dân

thì nhất định sẽ không làm những việc này. Giả như chúng ta có cái tâm

như vậy, ở trong tất cả mọi cảnh duyên liền biết nghĩ đến đoàn thể,

không thể tạo ra sự xung đột, sự đối lập. Nên “dĩ hòa vi quý”, “thiên

thời không bằng địa lợi, địa lợi không bằng nhân hòa”. Câu này cũng

nói đến rất nhiều vị vua vì tức giận nhất thời liền phát động mấy trăm

ngàn quân đi đánh nhau. Thật sự con cái của mấy trăm ngàn người đó

đều ở trong phút giây sanh tử, hơn nữa lương thực ăn mỗi ngày đều là

gánh nặng cho quốc gia. Vì một mối thù cá nhân, rốt cuộc là quốc gia

phải gánh nặng như vậy. Đây không phải là người sáng suốt, cho nên

mới làm những việc như vậy. Địa vị càng cao, càng muốn chi phối cảm

xúc, vì sao vậy? Địa vị càng cao, cấp dưới và những người trong đoàn

thể rất tự nhiên sẽ tôn trọng chúng ta. Cấp dưới tôn trọng chúng ta thì sự

nổi giận của chúng ta lại đặc biệt lớn, buồn vui rất thất thường đối với

những người tôn trọng chúng ta, trong tâm của họ rất khó điều chỉnh

thích hợp. Họ vốn là rất tôn trọng, nhưng cơn tức giận của chúng ta

nhiều như vậy đã làm cho tâm của họ có nhiều trở ngại, rất khó chịu.

Việc này cũng nên để cho chúng ta phải bình tĩnh, nên kết thiện duyên

với những người có duyên, nên mến mộ mỗi cái nhân duyên.

Chúng ta từ nơi gia đình mà xem lại, giả như cha mẹ buồn vui thất

thường thì tâm lý của con cái họ đặc biệt sẽ có chướng ngại, thậm chí

đối với mọi người đều có sự đề phòng. Bởi vì khi chúng còn nhỏ rất

QUẦN THƯ TRỊ YẾU 360

13

cung kính cha mẹ, rất muốn sà vào lòng của cha mẹ, nhưng mà cha mẹ

đột nhiên nổi lên cơn nóng giận, làm cho chúng không lần ra manh mối,

cơ bản là làm cho chúng không biết đã xảy ra chuyện gì. Vỗ hai bàn tay

chạy đến, rốt cuộc là làm cho chúng đối với cha mẹ hoàn toàn là một

thiên tính tự nhiên liền trở thành chướng ngại. Nghiêm trọng hơn, chính

là không còn tin tưởng vào cha mẹ nữa. Con cái tin tưởng vào cha mẹ

đó là thiên tính, vì sao cuối cùng lại trở thành như vậy? Người làm cha

mẹ chúng ta phải nên suy xét lại, vì sao con cái có tâm sự mà không nói

với chúng ta, sự chướng ngại, sự ngăn cách này bắt đầu từ lúc nào đây?

Có những lúc không nên một mực trách móc con cái, rất nhiều ngọn

nguồn của vấn đề đều do ở nơi người lớn là cha mẹ.

Tôi con nhớ quá trình trưởng thành của mình đến lúc học trung

học, làm việc gì thì nhất định đều phải thưa với mẹ, việc sai lầm cũng

thưa với mẹ. Bởi vì trong gia đình thì không có bí mật, nếu không nói

thì hình như ngủ không được, trong lòng cảm thấy như là đã dối gạt mẹ,

không nói thật với mẹ thì rất khó chịu. Đây là việc tự nhiên.

Chúng ta tiếp tục xem câu tiếp theo, trang 218, quyể thứ hai. Câu

nói vừa rồi làm chúng tôi nhớ đến mấy tiết học trước. Cống Vũ khuyên

ngăn Hán Nguyên Đế, trong đó có nói đến câu này. “Vương giả thụ

mệnh ư thiên, vi dân phụ mẫu”. Quân vương là nhận được mệnh trời

nên phải đảm nhiệm, có thể gánh trách nhiệm giám hộ người dân, thay

trời yêu thương nhân dân, như vậy mới đúng. Cho nên cũng giống như

chúng ta hôm nay, có thể làm giáo viên, có thể làm bậc trưởng bối, có

thể làm lãnh đạo của một đoàn thể, điều này cũng là nhận mệnh ở nơi

ông trời. Phước báu của chúng ta đã hiện tiền, hãy trân quý cái phước

báu này, tạo phúc ở nơi con người. “Đệ Tử Quy” nói: “Đối người ở,

QUẦN THƯ TRỊ YẾU 360

14

thân đoan chánh. Tuy đoan chánh, lòng độ lượng”, cái tâm phải như

vậy.

Tiếp theo là chúng ta nói đến phương diện tu thân, một điểm quan

trọng khác chính là “chuyển biến thiện”. Hiểu được điều thiện rồi thì

phải nhanh chóng đi làm. Những lời giáo huấn trong “Luận Ngữ”,

chúng ta cùng nhau đọc một lần. Khổng tử nói: “Trong ba người đi

đường tất có kẻ làm thầy mình. Bắt chước điều lành của người thiện,

sửa đổi điều sai lầm của kẻ bất thiện”. Chúng ta nhìn thấy đoạn nguyên

văn Ngụy thừa tướng đã biên soạn và phiên dịch những đoạn chú giải

nhỏ: “Ngôn ngã tam nhân hành, bổn vô hiền ngu, trạch thiện tùng chi,

bất thiện cải chi, cố vô thường sư”. Ba người đi chung với nhau hoàn

toàn không thể nói một người là hiền, một người là ngu, ý nghĩa không

phải như vậy, mà là ba người cùng sống với nhau, hoặc là sống chung

với những người khác, nên nhìn thấy ưu điểm, hành vi thiện của người

khác, chúng ta cố gắng mà học tập mà noi theo. “Tức tư tề”, thấy người

khác có những điều bất thiện không nên chỉ trích, mà nên hồi đầu phản

tỉnh mình. Mỗi một người đều là tấm gương của ta, cho dù họ là thiện

hay là ác, đều là để giáo dục cho ta. Hãy xem mọi người đều là thầy của

ta, chỉ có bản thân ta là học trò. Nếu họ bất thiện thì bản thân ta phải

sửa trước. Ta sửa xong rồi, sự thị phạm tốt này sẽ ảnh hưởng đến họ, họ

cũng có thể sửa đổi. Ta không sửa đổi mà chỉ yêu cầu họ, trong tâm họ

không phục.

“Cố vô thường sư”, không nói thầy giáo cố định, họ đều đang học

tập mọi lúc mọi nơi. Không chỉ học tập với con người, thậm chí là học

tập với tất cả trời đất vạn vật. Cổ nhân có cách tu dưỡng như vậy. Kể cả

việc nhìn thấy cái bàn này. Các vị nhìn xem, cái bàn này mỗi ngày đều

QUẦN THƯ TRỊ YẾU 360

15

phục vụ cho chúng ta, chúng ta đặt vật gì lên nó cũng không than mệt,

không oán không trách mà phục vụ chúng ta, có nên học tập cái bàn này

không? Kể cả việc bạn nhìn thấy một cái cây, cây cối mỗi ngày cho ta

không khí, không có khí oxy thì ta không thể sống, lá của nó quang hợp

tạo ra khí oxy cho chúng ta, trái của nó cho chúng ta ăn, thân của cây

còn cho chúng ta xây cất nhà cửa, làm những vật dụng trong gia đình,

toàn thân của nó là vô tư cống hiến cho con người, đều không có sự đòi

hỏi, rất có đạo nghĩa. Các vị xem, con người chúng ta mới bỏ sức một

chút là bắt đầu đòi hỏi. Ngày nay nghiêm trọng đến nỗi cả vợ chồng

cũng đòi hỏi điều kiện, trước khi kết hôn vẫn phải đem tài sản phân chia

rõ ràng. Vì vậy, nhìn thấy trời đất vạn vật phục vụ cho loài người chúng

ta, chúng ta cũng nên học hỏi điều này, lấy trời đất vạn vật làm thầy. Có

thể có được sự giác ngộ ở khắp mọi nơi, có thể hướng thượng ở mọi

nơi, có thể kiểm tra sự thiếu sót của bản thân mình ở mọi nơi, cái tâm

như vậy hiếm có, là hiếu học, trí huệ càng lúc càng gần hơn. Cho nên

cái tâm này cần phải thay đổi, ngay sau đó chính là thái độ này, câu nói

này giống như một luồng ánh sáng chiếu vào tâm của mình. Chiếu vào

chưa? Nhất định sẽ chiếu vào.

Tôi xem đến câu nói này, đột nhiên nhớ đến tuần trước hình như

chúng tôi đã phân công làm bài tập. Sao mà chỉ có mấy người có phản

ứng vậy? Chẳng lẽ là tôi không nói rõ sao? Không có phân công làm bài

tập sao? Hãy nêu ra năm người mà các vị khâm phục nhất, như vậy thì

các vị mới biết được các vị có thể học được điều gì từ những người đó.

Hơn nữa học được, hiểu được, làm như thế nào để chân thật thực hiện.

Noi theo cũng phải xác định rõ ràng, nếu không thì rất nhiều người

xung quanh đáng để cho chúng ta học tập, rốt cuộc là đã quen biết năm

QUẦN THƯ TRỊ YẾU 360

16

năm - mười năm, một chút ưu điểm của họ cũng không học được. Cách

học những Kinh giáo như vậy, hết thảy đều là ở bề ngoài, học một cách

hời hợt, rất đáng tiếc! Được rồi, bài tập này phải nên nộp, tuần sau sẽ

nộp.

Con người không nên cái gì cũng chú ý đến điều kiện bên ngoài,

tuần sau không đi học thì không thể nộp. Trọng thực chất, không trọng

hình thức, là phải dựa vào lương tâm chứ không phải là dựa vào ai

khác, đúng không? Các vị nêu ra xong rồi thì nộp bài tập, Tổ Tiên của

chúng ta đang theo dõi.

Được rồi, hôm nay xin giao lưu với mọi người đến chỗ này! Xin

cám ơn mọi người!

A Di Đà Phật!