1

B1-2-TMĐT

THUYẾT MINH ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC VÀ PHÁT TRIỂN CÔNG NGHỆ1

I. THÔNG TIN CHUNG VỀ ĐỀ TÀI

1 Tên đề tài: XÂY DỰNG MÔ HÌNH ỨNG DỤNG TIÊU CHUẨN VietGAP CHO CÂY THANH LONG TẠI ĐỒNG NAI

2 Mã số (được cấp khi Hồ sơ trúng tuyển)

3 Thời gian thực hiện: 36 tháng

(Từ tháng 06/2012 đến tháng 06/2015) -Thời gian thực hiện chính: 36 tháng (từ tháng 06/2012 đến tháng 06/2015)

4 Cấp quản lý

Nhà nước Bộ Tỉnh Cơ sở

5 Kinh phí: 2,441,238 ngàn đồng, trong đó: Nguồn Tổng số

- Từ Ngân sách sự nghiệp khoa học 2,441,238

- Từ nguồn tự có của tổ chức 0 - Từ nguồn khác 0 6 Thuộc Chương trình (Ghi rõ tên chương trình, nếu có), Mã số:

Chương trình nông thôn miền núi

Thuộc dự án KH&CN; Đề tài độc lập;

7 Lĩnh vực khoa học

Tự nhiên; Nông, lâm, ngư nghiệp; Kỹ thuật và công nghệ; Y dược.

8 Chủ nhiệm đề tài

Họ và tên: Nguyễn Hữu Thạch Ngày, tháng, năm sinh: 15/10/1983 Nam/ Nữ: Nam Học vị: Kỹ sư nông học Chức danh khoa học: Chức vụ: Chuyên viên Điện thoại:

1 Bản Thuyết minh này dùng cho hoạt động nghiên cứu ứng dụng và phát triển công nghệ thuộc 4 lĩnh vực khoa học nêu tại mục 7 của Thuyết minh. Thuyết minh được trình bày và in trên khổ A4

2

Tổ chức: 0613.822297 Nhà riêng: Mobile: 0125 459 0189 Fax: E-mail: nguyenhuuthachcm@gmail.com Tên tổ chức đang công tác: Trung tâm ứng dụng công nghệ sinh học Đồng Nai Địa chỉ tổ chức: 1597 Phạm Văn Thuận, phường Thống Nhất, TP. Biên Hòa, Đồng

Nai. 9. Đồng chủ nhiệm đề tài

Họ và tên: Phạm Đình Dũng Ngày, tháng, năm sinh: Nam/ Nữ: Nam Học vị: Chức danh khoa học: Chức vụ: Giám đốc Trung tâm NC&PTNN CNC Điện thoại: Tổ chức Nhà riêng: Mobile: Fax: E-mail: Tên tổ chức đang công tác: Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Nông nghiệp CNC

10 Thư ký đề tài

Họ và tên: Lê Quốc Vương Ngày, tháng, năm sinh: 13/5/1982 Nam/ Nữ: Nam Học vị: Thạc sỹ BVTV Chức danh khoa học: Chức vụ: Chuyên viên Điện thoại: ……………………… Tổ chức: ........................... Nhà riêng: ............................... Mobile: 0987760649 Fax: ................................. E-mail: lequocvuong8@gmail.com Tên tổ chức đang công tác: Trung tâm Ứng dụng Công nghệ sinh học Đồng Nai Địa chỉ tổ chức: 1597 Phạm Văn Thuận, phường Thống Nhất, TP. Biên Hòa, Đồng

Nai.

Tổ chức chủ trì đề tài Tên tổ chức chủ trì Dự án: Trung tâm Ứng dụng Công nghệ Sinh học – Sở Khoa học Công Nghệ Đồng Nai Điện thoại: 061 3823 447 Fax: 061. 3825 585 E-mail: ucs@dost-dongnai.gov.vn Địa chỉ: 1957, Phạm Văn Thuận, phường Thống Nhất, Tp Biên Hòa, Đồng Nai. Họ và tên thủ trưởng tổ chức: Nguyễn Thị Hoàng Tên cơ quan chủ quản Dự án: Sở Khoa học và Công nghệ Đồng Nai

11 Các tổ chức phối hợp chính thực hiện đề tài (nếu có) 1. Tổ chức 1: Trung Tâm nghiên cứu và Phát triển Nông nghiệp CNC Tên cơ quan chủ quản: Ban Quản lý Khu Nông nghiệp Công nghệ cao

TP.HCM

3

Điện thoại: 08 22196337 Fax: (08) 37949743 Địa chỉ: Ấp 1, Xã Phạm văn Cội, Củ Chi, TP. Hồ Chí Minh Họ và tên thủ trưởng tổ chức: Phạm Đình Dũng Số tài khoản: ................................................... Ngân hàng: ........................................................... 2. Tổ chức 2 : Phòng kinh tế Huyện Trảng Bom..................... Tên cơ quan chủ quản .............................................. Điện thoại: ...................................... Fax: ............................................ Địa chỉ: ..................................................................... Họ và tên thủ trưởng tổ chức: .............................................................. Số tài khoản: ...................................................................

Ngân hàng:.....................

12 Các cán bộ thực hiện đề tài

(Ghi những người có đóng góp khoa học và chủ trì thực hiện những nội dung chính thuộc tổ chức chủ trì và tổ chức phối hợp tham gia thực hiện đề tài, không quá 10 người kể cả chủ nhiệm đề tài)

Stt Họ và tên, học hàm học vị

Tổ chức công tác

Nội dung công việc tham gia

Thời gian làm việc

cho đề tài (Số tháng quy đổi2)

1 Nguyễn Hữu Thạch

Trung tâm Ứng dụng

CNSH

Chủ nhiệm đề tài, nghiên cứu xây dựng mô hình VietGAP

36

2 Phạm Đình Dũng Trung Tâm NC&PTNN

CNC Đồng chủ nhiệm đề tài

36

3 Lê Quốc Vương

Trung tâm Ứng dụng

CNSH

Thư ký đề tài, sâu, bệnh trên cây thanh long

36

4 Nguyễn Quang Tuấn

Trung tâm Ứng dụng

CNSH Theo dõi các chỉ tiêu

18

5 Nguyễn Thị Hoàng

Trung tâm Ứng dụng

CNSH

Điều phối chung, theo dõi

tiến độ đề tài

18

6 Võ Thanh Phụng Trung tâm Ứng dụng

CNSH Kỹ thuật trồng thanh long

36

2 Một (01) tháng quy đổi là tháng làm việc gồm 22 ngày, mỗi ngày làm việc gồm 8 tiếng

4

7 Lê Thị Thu Nga

Trung tâm Ứng dụng

CNSH Phối hợp thực hiện đề tài

18

8 Phạm Trung Toàn Trung tâm Ứng dụng

CNSH Kỹ truật trồng thanh long

36

9 Lê Văn Cửa

Trung Tâm NC&PTNN

CNC Phối hợp thực hiện đề tài

24

10 Đặng Thanh Tùng Phòng Kinh tế huyện Trảng

Bom Phối hợp thực hiện đề tài

24

11 Đoàn Trung Ngọc Hộ nông dân Phối hợp thực hiện đề tài 24

II. MỤC TIÊU, NỘI DUNG KH&CN VÀ PHƯƠNG ÁN TỔ CHỨC THỰC HIỆN ĐỀ TÀI

13 Mục tiêu của đề tài (Bám sát và cụ thể hoá định hướng mục tiêu theo đặt hàng - nếu có)

13.1 Mục tiêu chung: - Xây dựng mô hình ứng dụng tiêu chuẩn VietGAP đạt chứng nhận nhằm cải

thiện chất lượng đạt tiêu chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm, tăng sức cạnh tranh cho trái thanh long được sản xuất trên địa bàn tỉnh, thị trường nội địa và xuất khẩu.

- Giới thiệu một giống cây trồng mới giúp người nông dân có thêm một lựa chọn để có thể chuyển đổi cơ cấu cây trồng từ những cây có hiệu quả kinh tế thấp sang trồng cây thanh long. 13.2 Mục tiêu cụ thể: - Xây dựng 3 ha mô hình thanh long ruột đỏ đạt chuẩn VietGAP đối với vườn cây bắt đầu cho thu hoạch. - Xây dựng mô hình trồng mới 1,8 ha thanh long ruột đỏ đạt chuẩn VietGAP tại Trung tâm Ứng dụng Công nghệ Sinh học Đồng Nai, huyện Cẩm Mỹ, tỉnh Đồng Nai. - Tổ chức lớp đào tạo cho nông dân nắm bắt về kỹ thuật trồng thanh long ruột đỏ theo tiêu chuẩn VietGAP. Đây sẽ là nguồn nhân lực quan trọng trong quá trình xây dựng và mở rộng quy mô sản xuất sau đề tài.

14 Tình trạng đề tài Mới Kế tiếp hướng nghiên cứu của chính nhóm tác giả Kế tiếp nghiên cứu của người khác

15 Tổng quan tình hình nghiên cứu, luận giải về mục tiêu và những nội dung nghiên cứu của Đề tài

15.1 Tình hình nghiên cứu và triển khai ở nước ngoài

5

Theo Obregon (1996), thanh long đỏ (Hylocereus undatus) có 2 loại là loại có vỏ đỏ, ruột trắng và loại có vỏ đỏ, ruột đỏ được trồng phổ biến ở Nicaragua và Guatemala, có thị trường lớn ở châu Á, châu Âu và châu Mỹ. Quả Thanh long ruột đỏ có màu đỏ sáng hấp dẫn ở vỏ và thịt quả, có trọng lượng quả trung bình 400-450g. Bên cạnh sử dụng ăn tươi, thanh long ruột đỏ còn được sử dụng trong chế biến nước quả, rượu trái cây, kẹo, mứt... Gần đây, thanh long ruột đỏ đang được nghiên cứu để phân lập phẩm màu từ thịt quả làm chất liệu màu trong thực phẩm.

Theo Mizrahi và cộng sự, (1997), trên thế giới thanh long thường được trồng thương phẩm với các loại khác nhau là: thanh long ruột trắng (Hylocereus undatus) và thanh long ruột đỏ hay tím (H. costaricensis) được trồng ở Nicaragua và Guatemala và thanh long ruột đỏ (H. polyrhizus) được trồng ở Israel. Giống thanh long vàng (H. undatus) được trồng ở Mexico và châu Mỹ Latin và một giống thanh long vàng khác (Selenicereus magalani) nguồn gốc Trung và Nam Mỹ, được trồng với diện tích giới hạn tại Colombia, quả được xuất khẩu sang châu Âu và Canada.

Thanh long ruột đỏ chứa nhiều chất vi lượng và gần đây được nhiều người tiêu dùng quan tâm do quả thanh long ruột đỏ có thể là nguồn có giá trị trong chống oxi hóa và tác nhân chống bệnh ung thư. Kết quả nghiên cứu của Li-chen Wu và cộng sự, (2005), đã cho thấy rằng vỏ và thịt quả của thanh long ruột đỏ giàu polyphenol và là nguồn tốt chống oxi hóa.

Hiện nay trên thế giới có hơn 80 quốc gia thực hiện GAP cho riêng mình trên nền tảng cơ bản của GlobalGAP. 15.2 Tình hình nghiên cứu và triển khai trong nước 15.2.1 Khái quát cây thanh long Nguồn gốc

Theo Morton (1987), thanh long được biết có nguồn gốc từ miền Nam Mexico, về phía Thái Bình Dương của Guatemala và Costa Rica, và El Salvador. Nó được biết với nhiều tên tiếng Anh như: Strawberry Pear, Dragon fruit, Red pitaya, Red Pitahaya… và có tên khoa học là Hylocereus undatus (Haw.) Britt. et Rose. Thanh long thuộc họ xương rồng. Chúng được trồng phổ biến ở vùng đất thấp nhiệt đới của châu Mỹ, phía tây Ấn độ và vùng lân cận, Bahamas, Bermuda, nam Floria và vùng nhiệt đới của thế giới cũ.

Thanh long được người Pháp du nhập vào Việt Nam khoảng 100 năm. Trước đây thanh long chỉ được trồng dành cho vua và các gia đình quý tộc (Peter Lo, 2001). Hiện nay thanh long được trồng nhiều tại Bình Thuận, Long An, Tiền Giang và là loại trái cây chiến lược trong xuất khẩu. Tình hình sản xuất và tiêu thụ thanh long ở nước ta

+ Tình hình sản xuất Bảng 1.1 Diện tích thanh long ở một số tỉnh phía Nam từ năm 1999 – 2007

Đơn vị tính: ha Năm Tây Ninh Long An Tiền Giang Bình Thuận Tổng cộng 1999 159 1.050 1.240 2.772 5.221 2003 105 1.454 1.937 5.074 8.570

6

2007 110 1.288 1.666 9.773 12.837 Hệ số tăng (lần)

(2007/1999) 0,69 1,23 1,34 3,53 2,46

Tỉ lệ/tổng số 2007 0,86 10,03 12,98 76,13 100

(Nguồn: Nguyễn Thơ và ctv, 2008) Diện tích trồng thanh long ở nước ta khá lớn và không ngừng được tăng lên.

Trong 9 năm phát triển từ 1999 – 2007, diện tích thanh long có hệ số tăng mạnh và có ý nghĩa quan trọng trong việc khai thác yếu tố tự nhiên, kinh tế. So với năm 1999, diện tích thanh long cả nước từ 5.221 ha đã phát triển đạt 12.837 ha, tăng 2,46 lần. Trong đó, thanh long Bình Thuận tăng 3,53 lần, Tiền Giang tăng 1,34 lần và Long An tăng 1,23 lần (Bảng 1.1).

Đến nay, ước tính cả nước có gần 20 nghìn ha trồng thanh long với sản lượng ước khoảng 400 nghìn tấn, trong đó Tiền Giang có khoảng 1.885 ha, Long An khoảng 1.700 ha và Bình Thuận có khoảng 15.650 ha. Ngoài ra, thanh long còn đang được trồng ở nhiều nơi khác như Tây Ninh, Đồng Nai, Ninh Thuận, Tây Nguyên và miền Bắc. Bình Thuận là tỉnh đứng đầu cả nước về trái thanh long cả về sản lượng, diện tích, năng suất. Diện tích thanh long Bình Thuận hiện nay trên 15.650 ha, sản lượng bình quân hàng năm hơn 350.000 tấn (Diễn đàn khuyến nông @ nông nghiệp lần 14 – 2011).

+ Tình hình tiêu thụ Thanh long là mặt hàng trái cây tươi xuất khẩu chủ lực của nước ta, kim ngạch

xuất khẩu hàng năm đều có mức tăng trưởng tương đối tốt, cụ thể: năm 2004 đạt kim ngạch 6,57 triệu USD; năm 2005 đạt 10,43 triệu USD, tăng 58,75% so với năm 2004; năm 2006 đạt 13,58 triệu USD, tăng 30,2% so với năm 2005; năm 2007 đạt 11,98 triệu USD, giảm 12,8% so với năm 2006 (Cục Trồng trọt, 2008).

Thị trường xuất khẩu thanh long chủ yếu là thị trường châu Á. Trong đó Trung Quốc, Đài Loan, Thái Lan, Singapore và Hồng Kông là những thị trường xuất khẩu chính. Trái thanh long cũng được xuất khẩu sang thị trường EU, tuy nhiên số lượng nhỏ hơn nhiều so với thị trường châu Á. Thanh long Bình Thuận có tỷ trọng xuất khẩu cao hơn thanh long của Long An, Tiền Giang (Viện Chính sách và chiến lược phát triển nông nghiệp và nông thôn, 2008).

Theo Tạ Minh Tuấn và ctv (2005), trong hơn nửa thập niên qua, thị trường nội địa trái thanh long cũng phát triển rộng khắp cả nước. 50% sản lượng thanh long được tiêu thụ ở Nam bộ, 30% tiêu thụ ở miền Bắc, 20% tiêu thụ ở miền Trung. Địa bàn thị trấn, thị xã, thành phố tiêu thụ đến 80% sản lượng thanh long hàng hóa, chỉ có 20% được tiêu thụ ở nông thôn.

Theo thống kê của Bộ NN & PTNT, xuất khẩu thanh long sang thị trường Mỹ và Nhật năm 2010 đạt 1.276 tấn, trong đó xuất khẩu vào Mỹ đạt 856 tấn, vào Nhật 420 tấn. Ngoài các thị trường Mỹ, Nhật, Hàn Quốc Chi Lê cũng bắt đầu nhập thanh long Việt Nam. Trong 4 tháng đầu năm 2011, lượng thanh long xuất qua Mỹ đạt 600 tấn bằng 70% tổng lượng xuất khẩu của cả năm 2010, sang Nhật Bản 200 tấn, riêng thị trường Hàn Quốc mới xuất khẩu nên đạt 40 tấn.

Trước năm 2005, quả thanh long cung cấp cho thị trường chỉ có giống ruột trắng.

7

Với bước đột phá trong lĩnh vực giống cây ăn quả, Viện Cây ăn quả miền Nam đã tạo ra được giống thanh long ruột đỏ Long Định I, có năng suất và chất lượng cao, thích nghi với điều kiện đất đai, khí hậu miền Nam, được Bộ NN&PTNT công nhận tạm thời và cho phép lưu hành trong sản xuất. Hiện nay, diện tích thanh long ruột đỏ đang không ngừng mở rộng tại các tỉnh Bình Thuận, Tiền Giang, Đồng Nai, Trà Vinh, Long An, Tây Ninh, Bà Rịa-Vũng Tàu . Đặc điểm cây thanh long (Hylocereus undatus)

+ Rễ Theo Nguyễn Như Hiến (2000), thanh long có hai loại rễ chính phát sinh từ

phần lõi của gốc hom, có nhiệm vụ bám vào đất và hút các chất dinh dưỡng để nuôi cây. Chúng tập trung chủ yếu ở lớp đất mặt từ 0 – 30 cm. Rễ khí sinh là loại rễ mọc từ phần đoạn thân trên mặt đất, có nhiệm vụ giúp cây bám vào giá đỡ, góp phần vào việc hút nước, chất dinh dưỡng để nuôi cây. Những rễ khí sinh mọc gần mặt đất thường đi vào trong đất và trở thành rễ địa sinh.

+ Thân, cành Thanh long trồng ở nước ta có thân, cành bò trên trụ đỡ. Thân cành thường có

ba cánh dẹp, xanh, hiếm khi có bốn cánh. Mỗi cánh chia làm nhiều thùy có chiều dài 3 – 4 cm. Đáy mỗi thùy có từ 3 – 5 gai ngắn. Mỗi năm cây có từ 3 – 4 đợt cành. Đợt cành thứ nhất là cành mẹ của đợt cành thứ hai và cứ thế xấp thành từng lớp một trên đầu trụ. Khoảng cách giữa hai đợt ra cành là 40 – 50 ngày (Nguyễn Văn Kế, 2005).

+ Hoa thanh long Theo Nguyễn Như Hiến (2000), sau khi trồng 1 – 2 năm, thanh long bắt đầu ra

hoa. Từ năm thứ 3 trở đi, cây ra hoa ổn định. Hoa mọc từ các đoạn cành trưởng thành, là những cành có thời gian sinh trưởng khoảng 100 ngày tuổi. Hoa tập trung chủ yếu ở các mắt đến ngọn cành.

Theo Nguyễn Văn Kế (2005), hoa thanh long lưỡng tính, rất to, có chiều dài trung bình 25 – 35 cm. Hoa thường nở tập trung từ 20 – 23 giờ và đồng loạt trong vườn. Thời gian từ hoa nở đến tàn trong vòng 20 ngày. Hoa xuất hiện rộ nhất từ tháng 5 – 8 dương lịch, trung bình có 4 – 6 đợt hoa mỗi năm.

+ Trái thanh long Theo Nguyễn Văn Kế (2005), trái thanh long hình thành sau khi hoa được thụ

phấn. Trong 10 ngày đầu trái lớn chậm, sau đó trái lớn rất nhanh. Thời gian từ khi hoa thụ phấn đến thu hoạch chỉ từ 22 – 25 ngày. Trái thanh long hình bầu dục có nhiều tai lá xanh do phiến hoa còn lại. Đầu trái lõm sâu tạo thành “hốc mũi”. Khi còn non, vỏ trái màu xanh, lúc chín vỏ chuyển sang màu đỏ tím rồi đỏ đậm.

Thịt trái màu trắng xen những hạt nhỏ màu đen như hạt mè. Trọng lượng trái trung bình từ 200 – 700 g. Hiện nay do nông dân trồng thanh long thâm canh cao nên có nhiều trái lớn trên 1 kg (Lê Thị Điểu, 2007).

Thanh long tăng mật độ rất nhanh, do đó phải nhặt trái rụng, thu hái những trái còn sót lại trên cây sau khi thu hoạch, đem đốt hoặc chôn vùi vào đất sâu 10 cm. Tình hình sản xuất VietGAP trên cây thanh long tại Việt Nam

Theo Trung tâm nghiên cứu phát triển thanh long Bình Thuận (2011) qua 3 năm (2009-2011) triển khai Chương trình sản xuất thanh long theo tiêu chuẩn VietGAP. Hiện nay, toàn tỉnh có hơn 360 tổ/nhóm với diện tích hơn 7.000 ha đăng ký

8

tham gia sản xuất thanh long theo tiêu chuẩn VietGAP. Tính đến 30/11/2011 toàn tỉnh có 5.101 ha thanh long được xem xét, đánh giá cấp giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn VietGAP. Với mục tiêu phấn đấu đến năm 2015: 100% diện tích thanh long trên địa bàn tỉnh Bình Thuận phải đạt theo tiêu chuẩn VietGAP.

Tại Tiền Giang, năm 2011, tổ hợp tác sản xuất thanh long Chợ Gạo đã vận động được 21 hộ nông dân trồng thanh long với diện tích 19,74 ha, tham gia mô hình sản xuất thanh long theo VietGAP dưới sự hướng dẫn của Viện Cây ăn quả miền Nam (thuộc Bộ NN và PTNT). Sau thời gian khó khăn trong việc triển khai các mô hình sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, đến nay, trên vùng chuyên canh thanh long Chợ Gạo cũng đã tổ chức được mô hình sản xuất thanh long theo VietGAP và được xét công nhận trong tháng 12/2011. Từ những tiềm năng sản xuất, thị trường, Tiền Giang đã có kế hoạch phấn đấu đến năm 2015 diện tích trồng thanh long trong tỉnh sẽ phát triển lên khoảng 5.000 ha (Cổng thông tin điện tử tỉnh Tiền Giang http: tiengiang.gov.vn).

Tại Đồng bằng Sông Cửu Long liên kết GAP sông Tiền đã được thành lập với sự tham gia của các tỉnh: Tiền Giang, Long An, Bến Tre, Đồng Tháp, Vĩnh Long và TP.HCM. Gần đây, với sự hỗ trợ của Ausaid cho Viện nghiên cứu Cây ăn quả miền Nam, New Zealand và tổ chức VNCI thực hiện phối hợp với Viện chương trình phát triển hệ thống GAP cho người trồng và nhà xuất khẩu Thanh Long ở hai tỉnh Bình Thuận và Tiền Giang. Yêu cầu chất lượng, an toàn sản phẩm và sản xuất theo GAP

Thống kê của tổ chức Lương Nông Liên Hợp Quốc (FAO, 2004) cho thấy thế giới nhập khẩu 548 tỷ USD nông sản. Các loại nông sản mà Việt Nam có thế mạnh xuất khẩu như gạo có buôn bán toàn cầu chỉ vào khoảng 7,5 tỷ USD, trà, cà phê, ca cao khoảng 35,6 tỷ USD và hồ tiêu 0,5 tỷ USD. Trong khi đó rau quả mới thực sự là mặt hàng nhập khẩu lớn nhất thế giới với trị giá 97 tỷ USD, đây là mặt hàng đầy tiềm năng nhưng Việt Nam chưa tham gia được là bao trong thương mại toàn cầu.

Trong xu thế toàn cầu hóa và hội nhập thế giới thì năng lực cạnh tranh của sản phẩm là một trong những yếu tố để tồn tại và mở rộng thị trường. Trong đó vấn đề chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm là mối quan tâm hàng đầu của tất cả mọi người; từ nhà sản xuất, vận chuyển, phân phối, quản lý và nhà hoạch định chính sách cho đến người tiêu dùng. Mức độ ô nhiễm vi sinh vật và tồn dư hóa chất, kháng sinh, kim loại nặng trong nông sản thực phẩm hiện nay đã ngày càng trở nên nghiêm trọng ảnh hưởng tới sức khỏe của con người và môi trường.

Trong những năm gần dây, số trường hợp ngộ độc thực phẩm ngày càng gia tăng cả trên thế giới và trong nước. Hằng năm trên thế giới có 1,5 tỷ ca bị bệnh tiêu chảy mà phần lớn xảy ra ở những nước phát triển. Năm 2001 có 2,1 triệu ca tử nạn do bệnh này. Năm 1999, tại Úc có trên 500 người ngộ độc do uống phải nước cam nhiễm vi sinh Salmonella. Năm 2003, tại Mỹ hành lá nhiễm khuẩn bị quy là thủ phạm chính gây ra dịch viêm gan làm 400 người mắc bệnh. Năm 2004, Mỹ và Canada, ba đợt dịch nhiễm khuẩn Salmonella liên quan đến cà chua Koma làm 561 người bị ngộ độc ở 18 bang của Mỹ và 1 tỉnh của Canada. Năm 2005, tại Philippin có 27 học sinh ở miền trung chết sau khi ăn bánh sắn nhiễm thuốc bảo vệ thực vật.

Tại Việt Nam, trước năm 1985 số lượng thuốc BVTV dùng trong nông nghiệp 6.500 - 9.000 tấn, lượng sử dụng bình quân 0,3 kg a.i/ha, đến nay lượng thuốc BVTV sử dụng khoảng 33.000 tấn/năm và tính trung bình khoảng 1,04 kg a.i/ha. Theo thống

9

kê của bộ y tế từ năm 1997 – 2000 có 1.391 vụ ngộ độc thực phẩm phải đi cấp cứu với số người lên đến 25.509 người, trong đó có 217 người chết. Năm 2001, có 221 vụ với 3.814 người trong đó có 63 người chết. Theo ước tính của WHO ở Việt Nam có khoảng 3 triệu ca ngộ độc thực phẩm gây tổn hại khoảng 3.000 tỷ đồng Việt Nam (nguồn Cục NN&PTNT, 2004).

Việt Nam đã là thành viên chính thức của WTO, do đó chúng ta cần phải hoàn thiện những khâu còn thiếu trong quá trình sản xuất khi hội nhập đầy đủ. Ngày nay, xu hướng sản xuất theo hướng an toàn đóng vai trò rất quan trọng, nhiều nước phát triển đang chú ý đến việc an toàn thực phẩm, nhất là các nước Châu Âu. Thái Lan là một nước có ngành cây trái phát triển mạnh, có nhiều kinh nghiệm và đã đạt được nhiều thành tựu đóng góp đáng kể trong sản xuất, chế biến cũng như xuất khẩu. Gần đây, Thái Lan đặc biệt chú trọng đến việc sản xuất rau an toàn phục vụ cho nhu cầu nội địa và xuất khẩu, đây cũng chính là hướng chiến lược để phát triển ngành cây trái trong tương lai. Tại Thái Lan tiêu chuẩn Q-GAP đang được ưu tiên áp dụng.

Trước tình hình cạnh tranh gay gắt hơn khi hội nhập người tiêu dùng ngày càng đòi hỏi chất lượng cao và an toàn đối với sản phẩm tiêu thụ. Người sản xuất và môi trường cũng cần được bảo vệ an toàn tiêu chuẩn GAP được xem là hộ chiếu để trái cây có thể xuất ngoại và cũng cần thiết để có thể đứng vững trên sân nhà.

Ở Việt Nam, quyết định số 107/2008/QĐ-TTg ngày 30/7/2008 về chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất, chế biến, tiêu thụ rau, quả, chè an toàn đến 2015 đã xác định mục tiêu đến 2010 là: 20% diện tích cây ăn quả tại các vùng sản xuất tập trung đáp ứng yêu cầu sản xuất an toàn theo hướng nông nghiệp tốt (VietGAP); tối thiểu 30% tổng sản phẩm rau, quả tiêu thụ trong nước, làm nguyên liệu cho chế biến và cho xuất khẩu là sản phẩm được chứng nhận và công bố sản xuất theo quy trình sản xuất an tòan VietGAP và hệ thống phân tích mối nguy kiểm soát điểm giới hạn (HACCP); đến 2015 các mục tiêu nêu trên phải đạt 100%. Theo đó Quyết định số 84/2008/QĐ-BNN ngày 278/7/2008 của Bộ trưởng Bộ nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã ban hành quy chế chứng nhận quy trình thực hành sản xuất nông nghiệp tốt (VietGAP) cho rau, quả và chè. Những thuận lợi và khó khăn khi thực hiện GAP tại Việt Nam

+ Thuận lợi - Có những chủng loại cây ăn quả nổi tiếng và là sản phẩm đặc sản của Việt Nam mà nhiều nước không có. - Xu thế phát triển xã hội, Việt Nam gia nhập WTO. - Đã có HTX và người sản xuất đạt tiêu chuẩn GLOBALGAP làm mô hình mẫu. - Sự nhiệt tình của hộ nông dân, Nhà nước, doanh nghiệp. - Đội ngũ có đủ kiến thức để thực hành và thanh tra nội bộ. - Kinh nghiệm tổ chức HTX kiểu mới.

+ Khó khăn * Phía Nông dân: - Qui mô hộ nhỏ. - Giống không rõ nguồn gốc và chất lượng giống không đảm bảo. - Chất lượng nước tưới, môi trường rất khó kiểm soát đã gây tích lũy độc chất như: gốc lân, Clo, các kim loại nặng như chì, thủy ngân,..

10

- Lạm dụng nhiều thuốc BVTV trong phòng trừ sâu bệnh. - Ít được tập huấn sử dụng an toàn thuốc BVTV. - Chưa chú ý thời gian cách ly. - Sử dụng thuốc có độ độc cao. - Không có đồ bảo hộ lao động hay không sử dụng khi phun thuốc. - Chưa có nơi tồn trữ phân bón, hóa chất và đồ bảo hộ lao động hợp lý. - Chủ yếu sử dụng phân bón vô cơ. - Chưa có tập quán sử dụng phân hữu cơ hoai mục. - Chưa hề ghi chép công việc và chi phí làm trên đồng. - Chưa chú ý đến vệ sinh khi thu hoạch và xử lý sau thu hoạch. - Hệ thống xử lý chất thải từ vật nuôi và con người chưa tốt. - Việc sản xuất cây công nghiệp, rau quả theo hướng chất lượng, vệ sinh và an toàn thực phẩm theo tiêu chuẩn (GAP) chưa được chú trọng. - Hộ cá thể hoặc xã viên HTX đều không có qui trình canh tác thống nhất. - Chất lượng, vệ sinh và an toàn thực phẩm chưa được người nông dân quan tâm. - Ý thức trách nhiệm đối với cộng đồng về sản phẩm của mình sản xuất ra có nhiều hạn chế. - Việc bán sản phẩm chủ yếu dựa vào thương lái và người thu mua, giá bấp bênh, chi phí trung gian làm giá thành sản phẩm tăng lên. - Không truy nguyên được nguồn gốc sản phẩm, v.v. * Phía Nhà nước: - Việc qui hoạch định hướng phát triển đã có nhưng việc xây dựng vùng chuyên canh, cây công nghiệp, rau quả chưa được thực sự quan tâm. - Các vùng sản xuất hiện nay phần lớn mang tính tự phát, manh mún, nhỏ lẻ, hiệu quả kinh tế không cao, chưa có những dự án lớn nhằm đầu tư phát triển toàn diện. - Công tác thu mua với số lượng lớn gặp khó khăn do không có vùng sản suất chuyên canh.

- Công tác quản lý cây giống còn nhiều bất cập. - Phần lớn cây giống đều không đảm bảo về tiêu chuẩn xuất vườn, nhất là cây có múi, như vậy sản phẩm tạo ra sẽ không đồng nhất với nhau, thị trường khó chấp nhận.

- Các doanh nghiệp thu mua, chế biến kinh doanh nông sản ở Việt Nam không chỉ yếu về cạnh tranh bởi qui mô kinh tế, năng lực và kinh nghiệm thương mại quốc tế, mà cả uy tín, thương hiệu cũng như vị thế trong cạnh tranh cũng còn rất khiêm tốn. 15.3 Luận giải về việc đặt ra mục tiêu và những nội dung cần nghiên cứu của đề tài 15.3.1 Điều kiện tự nhiên của tỉnh Đồng Nai

Đồng Nai là tỉnh nằm trong vùng Đông Nam Bộ, thuộc vùng kinh tế trọng điểm ở phía Nam. Đây là vùng có tốc độ phát triển kinh tế năng động, là đầu mối giao lưu quốc tế lớn của cả nước và có nhiều điều kiện thuận lợi về điều kiện tự nhiên để phát triển kinh tế nông nghiệp. Diện tích tự nhiên theo ranh giới hành chính của tỉnh là 5.902 km2 , trong đó đất nông nghiệp khoảng 289.275 ha.

+ Vị trí địa lý:

11

- Phía đông giáp tỉnh Bình Thuận. - Phía bắc giáp tỉnh Lâm Đồng. - Phía bắc và tây bắc giáp tỉnh Bình Dương, Bình Phước. - Phía đông và đông nam giáp tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. - Phía tây và tây nam giáp Thành phố Hồ Chí Minh.

trang + Thổ nhưỡng Có 10 nhóm đất chính trên địa bàn tỉnh Đồng Nai. Trong đó chiếm diện tích lớn

gồm: Đất xám, đất đen, đất đỏ, đất phù sa, đất gley. - Đất xám (Acrisols): Tập trung nhiều nhất ở huyện Vĩnh Cửu (31,53%), Long

Thành, Xuân Lộc và các huyện còn lại. - Đất đen (Luvisols): Phân bố ở địa hình cao, thoát nước tốt, thường gặp ở các

huyện như Xuân Lộc (27,76%), Thống Nhất (20,87%), Tân Phú (18,8%), Định Quán (17,44%) và rãi rác các huyện khác.

- Đất đỏ (Ferrasols): Tập trung nhiều tại huyện Long Khánh (37,43%) và rải rác ở các huyện: Định Quán, Xuân Lộc, Long Thành, Tân Phú (từ 11-14%). Đây là đất thích hợp cho cây chôm chôm phát triển.

- Đất phù sa (Fluvisols): Tập trung ở các khu vực ven sông Đồng Nai và miền duyên hải ven biển. Thuộc các khu vực thành phố Biên Hòa, huyện Vĩnh Cửu và huyện Long Thành.

- Đất Gley (Gleysols): 26.758 ha, chiếm 4,56% quỹ đất toàn tỉnh, thường gặp trong các thung lũng vùng núi, hoặc các khu vực đồng bằng thấp xa sông thuộc các huyện Tân Phú, Định Quán, Long Thành, Vĩnh Cửu, và NHơn Trạch.

- Đất nâu (Lixisols): Có ở phía đông huyện Xuân Lộc, ở dạng địa hình ít dốc hoặc bậc thềm thấp.

- Các loại đất khác: Chiếm diện tích nhỏ trên địa bàn như: đất tầng mỏng (3.180 ha, chiếm 0,54%), đất cát (613 ha, chiếm 0,10%), đất đá bọt (2.422 ha, chiếm 0,41%) và đất loang lỗ (139 ha, chiếm 0,02%).

(Nguồn: Phòng phân tích, Sở Tài nguyên Môi trường tỉnh Đồng Nai) + Thủy văn: Nguồn nước mặt bao gồm từ các sông suối và hồ chứa nước. Các sông có ảnh

hưởng quan trọng trên địa bàn gồm: Sông Đồng Nai, sông La Ngà, sông Ray, sông Lá Buông, sông Dinh, sông Xoài Rạp và Thị Vải. Các hồ chúa nước quan trọng nhất là sông Đồng Nai, các phụ lưu và hồ Trị An.

Nguồn nước ngầm tồn tại dưới hai dạng lỗ hổng và khe nứt. Những nghiên cứu bước đầu về nguồn nước ngầm của đoàn địa chất – Thủy văn 806 cho thấy ở Đồng Nai có 3 tầng chứa nước lỗ hổng và 2 tầng chứa nước khe nứt.

Chế độ thủy văn của tỉnh ảnh hưởng chủ yếu theo mùa: Mùa cạn bắt đầu từ tháng 11 đến hết tháng 6 năm sau và mùa lũ bắt đầu từ tháng 7 và kết thúc vào tháng 11. Ngoài ra triều cường ở các sông cũng ảnh hưởng một phần đến chế độ thủy văn của tỉnh nhưng không đáng kể.

+ Khí hậu, thời tiết: Đồng Nai nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa cận xích đạo, với khí hậu ôn hòa,

12

ít chịu ảnh hưởng của thiên tai, đất đai màu mỡ (phần lớn là đất đỏ bazan). Có hai mùa rõ rệt: Mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 10, mùa khô từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau.

Lượng mưa trung bình hàng năm khoảng 1.500 – 2.500 mm phân bố theo vùng và theo vụ.

Nhiệt độ bình quân là: 25,7 – 67,70C, không chênh lệch nhau quá lớn giữa các tháng trong năm. Nóng nhất là tháng 4, tháng 5 nhưng cũng không vượt quá 300C, thấp nhất là tháng 12, nhiệt độ không dưới 200C.

Số giờ nắng trung bình là khoảng 2.183 giờ và độ ẩm trung bình là 80 - 82 %. Vì thế Đồng Nai đã sớm hình thành những vùng chuyên canh cây công nghiệp

ngắn và dài ngày, những vùng cây ăn quả nổi tiếng,... cùng với nhiều cảnh quan thiên nhiên đẹp, tạo điều kiện thuận lợi cho ngành du lịch phát triển.

+ Địa hình: Tỉnh Đồng Nai có địa hình vùng đồng bằng và bình nguyên với những ngọn núi

rải rác, có xu hướng thấp dần theo hướng Bắc Nam. Nhìn chung đất của Đồng Nai đều có địa hình tương đối bằng phẳng, có 82,09 %

đất có độ dốc < 8o, 92 % đất có độ dốc < 15o, các đất có độ dốc > 15o chiếm khoảng 8 %. 15.3.2 Tình hình cây thanh long trong sản xuất nông nghiệp ở Đồng Nai Tại Đồng Nai, thanh long được trồng chủ yếu tại các huyện Xuân Lộc, Trảng Bom, Định Quán, Biên Hòa và thị xã Long Khánh. Tuy nhiên diện tích thanh long của tỉnh còn rất khiêm tốn khoảng 20 ha (số liệu tổng hợp từ các trạm khuyến nông), là cây trồng mới, không nằm trong danh mục cây trồng chủ lực của tỉnh.

Để góp phần đa dạng hóa cây trồng, đưa giống cây trồng mới. Năm 2006, Trung Tâm Khuyến Nông Đồng Nai đã đưa giống thanh long ruột đỏ từ Viện Nghiên Cứu Cây Ăn Quả miền Nam về trồng khảo nghiệm trên đất Đồng Nai với diện tích 2 ha. Tháng 1/2009 Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp với tỉnh Đồng Nai tiến hành triển khai dự án nông thôn miền núi trồng cây thanh long ruột đỏ tại huyện Trảng Bom với diện tích 10 ha. Giống cây thanh long ruột đỏ do Viện Nghiên Cứu Cây Ăn Quả miền Nam lai tạo từ giống thanh long ruột đỏ từ Côlômbia với giống thanh long ruột trắng ở tỉnh Bình Thuận.

Kết quả dự án cho thấy, cây thanh long ruột đỏ trồng trên đất Đồng Nai sinh trưởng phát triển tốt, khả năng thích nghi cao, chịu hạn tốt. Cây ra hoa rất mạnh và gần như quanh năm, bình quân 3 – 4 đợt hoa chính (45 – 50 hoa/trụ). Trọng lượng quả bình quân 500 gr – 700 gr. Năng suất cao, những vườn 2 – 3 năm tuổi đạt 25 – 35 tấn/ha. Trái đạt chất lượng cao (độ brix là 16%, hàm lượng acid tổng số thấp, tỷ lệ thịt quả xấp xỉ 61%) có thể trở thành cây trồng chủ lực của tỉnh.

(Nguồn: báo cáo tổng kết dự án “Xây dựng và phát triển mô hình cây thanh long ruột đỏ có hiệu quả cao tại huyện Trảng Bom - tỉnh Đồng Nai”

Điều kiện tự nhiên của Đồng Nai rất thuận lợi cho việc phát triển cây ăn quả nói chung và cây thanh long nói riêng. Việc thực hiện thành công dự án đã tạo điều kiện cho nông dân đẩy mạnh việc ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp và chuyển đổi cơ cấu cây trồng từ trồng các loại cây kém hiệu quả sang trồng cây thanh long cho năng suất và hiệu quả kinh tế cao.

Hiện nay, trên địa tỉnh đang đẩy mạnh phát triển diện tích cây thanh long ruột đỏ,

13

một loại cây trồng đã được khảo nghiệm thành công tại huyện Trảng Bom, mang lại hiệu quả kinh tế cao gấp 3,8 lần so với trồng ngô và 6,5 lần so với trồng mía mà bà con nông dân ở đây đang sản xuất (Theo phòng kinh tế huyện Trảng Bom).

Là một tỉnh đi sau trong việc phát triển cây thanh long. Để trái thanh long Đồng Nai có thể cạnh tranh trên thị trường trong nước và xuất khẩu thì chất lượng trái, và vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm cần phải đặt lên hàng đầu. Vì vậy Đồng Nai cần xây dựng quy trình canh tác an toàn cho cây thanh long, trên cơ sở đó xây dựng mô hình sản xuất đạt chuẩn VietGAP. Tiêu chuẩn chất lượng an toàn vệ sinh thực phẩm mà Bộ NN&PTNT đã ban hành.

Trên cơ sở đó, Trung tâm Ứng dụng Công nghệ Sinh học Dồng Nai kết hợp với Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Nông nghiệp Công nghệ Cao đề xuất thực hiện đề tài “Xây dựng mô hình ứng dụng tiêu chuẩn VietGAP cho cây thanh long tại Đồng Nai”.

16 Liệt kê danh mục các công trình nghiên cứu, tài liệu có liên quan đến đề tài đã trích dẫn khi đánh giá tổng quan

Tên công trình, tác giả, nơi và năm công bố, chỉ nêu những danh mục đã được trích dẫn để luận giải cho sự cần thiết nghiên cứu đề tài) 16.1 Tài liệu Tiếng Việt

Cục Trồng trọt, 2008. Báo cáo hiện trạng và giải pháp phát triển sản xuất, tiêu thụ cây ăn quả các tỉnh phía Nam trong thời gian tới. Trong: Hội nghị đánh giá hiện trạng và bàn giải pháp phát triển sản xuất, tiêu thụ cây ăn quả các tỉnh phía Nam, Tiền Giang, ngày 31/7/2008. Biên tập bởi nguyễn Văn Hòa, Nguyễn Thị Thanh Mai, Lê Thanh Tùng, Nguyễn Thị Bích Vân, Phạm Văn Đức, trang 138 – 157.

Nguyễn Như Hiến, 2000. Nghiên cứu kỹ thuật bón phân cho cây thanh long (Hylocereus undatus (Haw.) Britt. et Rose) trên đất xám phù sa cổ ở Bình Thuận. Luận án tiến sĩ khoa học Nông Nghiệp, viện Khoa học kỹ thuật nông nghiệp miền Nam.

Nguyễn Văn Kế, 2005. Cây thanh long (Hylocereus undatus Haw.). Nhà xuất bản Nông Nghiệp, Tp. Hồ Chí Minh, 35 trang.

Tạ Minh Tuấn, Huỳnh Văn Vũ và Đoàn Hữu Tiến, 2005. Thông tin về giải pháp phát triển thị trường thanh long. Trong: Kết quả nghiên cứu khoa học công nghệ rau hoa quả 2003 – 2004. Biên tập bởi Nguyễn Minh Châu và Lê Thị Thu Hồng. Nhà xuất bản Nông Nghiệp, trang 519 – 531

Viện Chính sách và chiến lược phát triển nông nghiệp và nông thôn, 2008. Tiềm năng và triển vọng thị trường cho ngành hàng trái cây Việt Nam. Trong: Hội nghị đánh giá hiện trạng và bàn giải pháp phát triển sản xuất, tiêu thụ cây ăn quả các tỉnh phía Nam, Tiền Giang, ngày 31/7/2008. Biên tập bởi Nguyễn Văn Hòa, Nguyễn Thị Thanh Mai, Lê Thanh Tùng, Nguyễn Thị Bích Vân, Phạm Văn Đức, Cục trồng trọt, trang 168 – 188.

Nguyễn Thơ, 2008. Dự án phát triển thanh long Bình Thuận giai đoạn 2006 – 2010.

Tạ Minh Tuấn, Huỳnh Văn Vũ và Đoàn Hữu Tiến, 2005. Thông tin về giải pháp

14

phát triển thị trường thanh long. Trong: Kết quả nghiên cứu khoa học công nghệ rau hoa quả 2003 – 2004. Biên tập bởi Nguyễn Minh Châu và Lê Thị Thu Hồng. Nhà xuất bản Nông Nghiệp, trang 519 – 531.

Lê Thị Điểu, 2007. Nghiên cứu thành phần sâu hại và thiên địch trên thanh long Hylocereus undatus và một số biện pháp phòng trừ tại huyện Châu Thành, tỉnh Long An. Luận văn tốt nghiệp thạc sĩ khoa học ngành sinh học, đại học tổng hợp, Tp. Hồ Chí Minh.

Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh Bình Thuận, 2008. Tình hình sản xuất, tiêu thụ và giải pháp phát triển thanh long đến năm 2010. Trong: Hội nghị đánh giá hiện trạng và bàn giải pháp phát triển sản xuất, tiêu thụ cây ăn quả các tỉnh phía nam, Tiền Giang ngày 31/7/2008. Biên tập bởi nguyễn Văn Hòa, Nguyễn Thị Thanh Mai, Lê Thanh Tùng, Nguyễn Thị Bích Vân, Phạm Văn Đức, Cục trồng trọt, trang 239 – 242.

Dương Hoa Xô, 2006. Tăng cường sử dụng phân bón hữu cơ – giải pháp quyết định tăng năng suất cho thanh long ở Bình Thuận. Trong: Diễn đàn khuyến nông @ công nghệ lần 7, chuyên đề GAP thanh long, Bình Thuận, ngày 09/6/2006. Phụ trách biên tập bởi Mai Thành Phụng, văn phòng trung tâm Khuyến nông quốc gia, trang 128 – 131.

Lê Xuân Đính, 2006. Vài điều ít được biết về cây thanh long. Trong: Diễn đàn khuyến nông @ công nghệ lần 7, chuyên đề GAP thanh long, Bình Thuận, ngày 09/6/2006. Phụ trách biên tập bởi Mai Thành Phụng, văn phòng trung tâm Khuyến nông quốc gia, trang 8 – 10.

Nguyễn Đăng Nghĩa, 1999. Những biện pháp kỹ thuật nâng cao hiệu quả kinh tế cây thanh long. Hội thảo khoa học về cây thanh long tỉnh Bình Thuận. Tháng 12/1999.

Bộ Nông nghiệp và PTNT, 2006. GAP Thanh Long. Diễn đàn khuyến nông@công nghệ. Bình Thuận tháng 09/06/2006.

Bộ Nông nghiệp và PTNT, 2006. Qui định Quốc tế về kiểm dịch thực vật. Tài liệu lưu hành nội bộ.

Cục Trồng trọt, 2009. Tài liệu tập huấn phương pháp lấy mẫu đất, nước và rau, quả, chè trong VietGAP. Hà Nội.

Cổng thông tin điện tử tỉnh Tiền Giang http: tiengiang.gov.vn Trung tâm nghiên cứu và phát triển thanh long Bình Thuận, http:

thanhlong.binhthuan.gov.vn Đường Hồng Dật, 2002. Sổ tay hướng dẫn sử dụng phân bón. Nhà xuất bản

Nông nghiệp Hà Nôi. FAO, 2004. Fertilizer use by crop in Malaysia. Food and Agriculture

Organization of the United nations, Rome. Hoàng Minh Tấn và Nguyễn Quang Thạch và Trần Văn Phẩm, 2000. Sinh lý

thực vật. Nhà xuất bản Nông nghiệp. 341 trang. Hoàng Minh Tấn và Nguyễn Quang Thạch, 1993. Chất điều hòa sinh trưởng đối

với cây trồng. Nhà xuất bản Nông nghiệp Tp. Hồ Chí Minh. 42 trang.

15

Lê Quốc Điền, 2003. Dầu khoáng trong bảo vệ thực vật. Hội thảo thông tin mới quản lý vườn cây ăn quả theo hướng hữu cơ, tháng 12/2003.

Nguyễn Mạnh Chinh, 2001. 200 câu hỏi đáp về sâu bệnh ăn trái. Nhà xuất bản Nông nghiệp. 90 trang.

Nguyễn Minh Châu, 2003. Sổ tay hướng dẫn thực hành cây ăn quả theo tiêu chuẩn VietGAP. Viện Cây ăn quả miền Nam. Tài liệu lưu hành nội bộ.

Nguyễn Minh Châu, 2003. Sổ tay kỹ thuật trồng cây ăn quả miền Trung và miền Nam. Nhà xuất bản Nông nghiệp. 160 trang.

Nguyễn Văn Huỳnh và Võ Thanh Hoàng, 1997. Sâu bênh hại trên cây ăn trái. NXB Hà Nội.

Nguyễn Văn Kế, Nguyễn Xuân Trường, 2000. Mối quan hệ giữa cây trồng, đất đai và phân bón. Sổ tay sử dụng phân bón. Nhà xuất bản Nông nghiệp. 2001. Cây ăn quả nhiệt đới. Nhà xuất bản Nông nghiệp. 175 trang.

Tôn Thất Trình, 2000. Tìm hiểu về các loại cây ăn trái có triển vọng xuất khẩu. Nhà xuất bản Nông nghiệp. 279 trang. Viện nghiên cứu Cây ăn quả miền Nam, 2006. Sổ tay sản xuất cây ăn trái theo tiêu chuẩn GAP. Nhà xuất bản Nông nghiệp Tp. Hồ Chí Minh. 16 trang.

Vũ Công Hậu, 1999. Trồng cây ăn quả ở Việt Nam. Nhà xuất bản Nông nghiệp. 489 trang.

Vũ Văn Vụ, Vũ Thanh Tâm và Hoàng Minh Tấn, 1998. Sinh lý thực vật. Nhà xuất bản Giáo dục. 252 trang. http://www.lrc.ctu.edu.vn/pdoc/34/133-bthoigoc.pdf 16.2 Tài liệu Tiếng Nước Ngoài

Morton, J. 1987. Strawberry Pear. In: Fruits of warm climates. Julia F. Morton, Miami, FL. p. 347–348

Peter Lo., 2001. Dragons in Vietnam. The Orchardist december 2001: 54 – 57.

Robert E. Paull, 2000. Department of Tropical Plant and Soil Sciences,

University of Hawaii at Manoa, Honolulu, HI. Dragon Fruit, pages 34-37.

Chang, F.R., and C.R. Yen. 1997. Flowering and fruit growth of pitaya

(Hylocereus undatus Britt. & Rose), J. Chinese Soc. Hort. Sci. 43(4):314–21.

Francis Zee, Chung-Ruey Yen, and Melvin Nishina, 2004. Tropical Plant Genetic

Resources Management Unit, Hilo; Dept. of Plant Industry, National Pingtung

University of Science and Technology, Taiwan; CTAHR Department of Tropical Plant

and Soil Sciences. Dragon Fruit, pages 117-123.

Le, V.T., N. Nguyen, D.D. Nguyen, K.T. Dang, T.N.C. Nguyen, M.V.H. Dang,

N.H. Chau and N.L. Trink. 2000a. Quality assurance system for dragon fruit. ACIAR

16

Proceedings 100:101-114.

17. Nội dung nghiên cứu khoa học và việc triển khai thực nghiệm của Đề tài và phương án thực hiện

17.1 Nội dung 1: xây dựng 3 ha mô hình thanh long ruột đỏ đạt chuẩn VietGAP đối với vườn cây bắt đầu cho thu hoạch thuộc huyện Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai đạt chứng nhận VietGAP

* Thời gian thực hiện: 6/2012 – 6/2014 * Đia điểm: ấp Hưng Bình, xã Hưng Thịnh, huyện Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai * Mô hình cần đạt 12 mục tiêu chuẩn theo VietGAP gồm:

1) Vùng sản xuất;

2) Giống và gốc ghép;

3) Quản lý đất và giá thể;

4) Phân bón và chất phụ gia;

5) Nước tưới;

6) Hóa chất (bao gồm cả bảo vệ thực vật);

7) Thu hoạch và xử lý sau thu hoạch;

8) Quản lý và xử lý chất thải;

9) Người lao động;

10) Ghi chép, lưu trữ, truy nguyên nguồn gốc và thu hồi sản phẩm;

11) Kiểm tra nội bộ;

12) Khiếu nại và giải quyết khiếu nại 17.2 Nội dung 2: xây dựng mô hình trồng mới 1,8 ha thanh long ruột đỏ đạt

chuẩn VietGAP tại Trung tâm Ứng dụng Công nghệ Sinh học Đồng Nai, huyện Cẩm Mỹ, tỉnh Đồng Nai.

* Thời gian thực hiện: 6/2012 – 6/2015 * Địa điểm: Trung tâm Ứng dụng Công nghệ Sinh học Đồng Nai, huyện Cẩm

Mỹ, tỉnh Đồng Nai. * Mô hình cần đạt 12 mục tiêu chuẩn theo VietGAP gồm:

17

12) Vùng sản xuất;

13) Giống và gốc ghép;

14) Quản lý đất và giá thể;

15) Phân bón và chất phụ gia;

16) Nước tưới;

17) Hóa chất (bao gồm cả bảo vệ thực vật);

18) Thu hoạch và xử lý sau thu hoạch;

19) Quản lý và xử lý chất thải;

20) Người lao động;

21) Ghi chép, lưu trữ, truy nguyên nguồn gốc và thu hồi sản phẩm;

22) Kiểm tra nội bộ;

12) Khiếu nại và giải quyết khiếu nại Nội dung 3: Tập huấn chuyển giao kỹ thuật sản xuất thanh long theo

VietGAP * Thời gian: 6/2014 – 6/2015 * Địa điểm: huyện Trảng Bom, huyện Cẩm Mỹ

18. Cách tiếp cận, phương pháp nghiên cứu, kỹ thuật sử dụng

18

Nội dung 1: xây dựng 3 ha mô hình thanh long ruột đỏ đạt chuẩn VietGAP đối với vườn cây bắt đầu cho thu hoạch thuộc huyện Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai đạt chứng nhận VietGAP

18.1.1 Yêu cầu vườn thanh long chọn để xây dựng mô hình + Giống tại vườn thực hiện mô hình là thanh long ruột đỏ. + Có thể chọn một hoặc nhiều hộ gần nhau để áp dụng mô hình, diện tích vườn

trồng từ 0,3 - 3 ha. Vườn trồng thuần không xen với cây trồng khác, được thiết kế có hệ thống (có hàng lối, có phân lô), khoảng cách trồng 2,5 x 3m hoặc 3 x 3m, cây đang cho năng suất ổn định, giống thuần nhất, kích thước cây, tuổi cây và năng suất đồng đều.

+ Nằm trong quy hoạch đất nông nghiệp của địa phương, đáp ứng được các điều kiện đối với các mối nguy gây ô nhiểm về hóa học, sinh học và vật lý trên quả. + Chủ vườn nhiệt tình có tinh thần hợp tác tốt, có nhu cầu sản xuất theo VietGAP, có đủ kiến thức trong điều hành và ghi chép sổ sách trong quá trình sản xuất, hộ có đủ điều kiện thực hiện canh tác tốt. Vườn thanh long ruột đỏ bắt đầu cho thu hoạch thuộc huyện Trảng Bom.

18.1.2 Dụng cụ Thẻ treo, thước đo, sổ tay, viết, máy ảnh, cân kỹ thuật.

18.1.3 Phương pháp tiến hành Mô hình được chăm sóc, bón phân, tưới nước, phun thuốc bảo vệ thực vật...

theo quy trình sản xuất thanh long theo chuẩn VietGAP của Viện Nghiên Cứu Cây Ăn Quả miền Nam (2010).

* Sau khi chọn vườn, sẻ tiến hành các hoạt động sau: Hoạt động 1: phân tích điều kiện sản xuất (phân tích đất, nước, theo tiêu chuẩn

VietGAP). Mẫu Đất Mẫu đất được lấy ở tầng đất mặt 0 – 30 cm. Toàn khu mô hình lấy 5 mẫu theo

qui tắc đường chéo, trộn đều, đem phân tích một mẫu (phương pháp lấy mẫu đất theo

TCVN 5297 – 1995).

Thành phần dinh dưỡng trong đất: pHH2O, pHKCl, EC, CEC, N(%), P2O(%), K2O(%), Ca(%), Mg(%), Hữu Cơ (%), P dễ tiêu, K trao đổi, Ca Trao đổi, Mg trao đổi, Fe, Zn, Cu theo sổ tay phân tích đất, nước, phân bón và cây trồng.Viện Thổ Nhưỡng Nông Hóa, 1998.

- Kim loại nặng: As, Pb, Cd. - Dư lượng thuốc bảo vệ thực vật: nhóm thuốc trừ cỏ 2,4D; 2,4,5T và nhóm lân

hữu cơ. - Tiền dioxin trong đất

19

Mẫu Nước

- Kim loại nặng: Hg, As, Pb, Cd.

- Vi sinh Vật: Coliforms, Escherichia coli, Salmonella.

Hoạt động 2: hình thành đội ngũ quản lý sản xuất theo VietGAP cho cơ sở.

Hoạt động 3: xây dựng sơ đồ bố trí sản xuất của cơ sở theo VietGAP. Hoạt động 4: tập huấn quy trình VietGAP trên cây thanh long cho hộ dân chọn

làm điểm áp dụng mô hình. Hoạt động 5: áp dụng quy trình sản xuất theo VietGAP cho mô hình, ghi chép

nhật kí đồng ruộng và lưu trữ hồ sơ trong quá trình thực hiện. Hoạt động 6: kiểm tra chất lượng sản phẩm (phân tích mẫu trái) đánh giá và hiệu

chỉnh quy trình. + Chỉ tiêu phân tích trong phòng

Mỗi nghiệm thức thu 2 trái để đo đếm các chỉ tiêu

- Màu sắc của vỏ trái sau khi thu hoạch - Độ chắc thịt trái (kg/cm2): đo bằng máy đo độ cứng Penetrometer tại 03 điểm

đầu, giữa và cuống trái. Sau đó lấy giá trị trung bình.

- Độ Brix khi thu hoạch (%): đo bằng brix kế hiệu ATAGO (Nhật sản xuất).

- Hàm lượng acid hữu cơ khi thu hoạch (%): phương pháp đo theo TCVN

6427:2:1998.

- Hàm lượng đường tổng số (%) khi thu hoạch: được đo theo phương pháp

phenol sulfuric acid (Dubois et.al., 1956)

- Tỷ lệ đường tổng số/acid hữu cơ khi thu hoạch.

Hoạt động 7: đăng ký chứng nhận VietGAP cho mô hình.

18.1.4 Quy trình kỹ thuật áp dụng cho mô hình

Quy trình sản xuất thanh long theo tiêu chuẩn VietGAP của Viện Nghiên Cứu Cây Ăn Quả miền Nam (2010)

18.1.5 Phương pháp xử lý số liệu thống kê Tổng hợp và xử lý số liệu bằng phần mềm Excel.

20

18.2 Nội dung 2: Xây dựng mô hình trồng mới 1,8 ha thanh long ruột đỏ đạt chuẩn VietGAP tại Trung tâm Ứng dụng Công nghệ Sinh học Đồng Nai, huyện Cẩm Mỹ, tỉnh Đồng Nai

18.2.1 Vật liệu Hom giống, trụ xi măng, phân bón, thuốc BVTV, rơm, dây cột...

18.2.2 Dụng cụ Thẻ treo, thước đo, sổ tay, viết, máy ảnh, cân kỹ thuật.

18.2.3 Phương pháp tiến hành Mô hình được chăm sóc, bón phân, tưới nước, phun thuốc bảo vệ thực vật...

theo quy trình sản xuất thanh long theo chuẩn VietGAP của Viện Nghiên Cứu Cây Ăn Quả miền Nam (2010).

*Các hoạt động chính của nội dung 2 Hoạt động 1: Chọn địa điểm thực hiện mô hình (nằm trong quy hoạch của Trung

tâm Ứng dụng Công nghệ Sinh học Đồng Nai). Hoạt động 2: Lấy mấu phân tích địa điểm áp dụng mô hình (phân tích đất,

nước).

Mẫu đất

Mẫu đất được lấy ở tầng đất mặt 0 – 30 cm. Toàn khu thí nghiệm lấy 5 mẫu

theo qui tắc đường chéo, trộn đều, đem phân tích một mẫu (phương pháp lấy mẫu đất

theo TCVN 5297 – 1995).

- Thành phần dinh dưỡng trong đất: pHH2O, pHKCl, EC, CEC, N(%), P2O(%), K2O(%), Ca(%), Mg(%), Hữu Cơ (%), P dễ tiêu, K trao đổi, Ca trao đổi, Mg trao đổi, Fe, Zn, Cu theo sổ tay phân tích đất, nước, phân bón và cây trồng của Viện Thổ Nhưỡng Nông Hóa, 1998.

- Kim loại nặng: As, Pb, Cd. - Dư lượng thuốc bảo vệ thực vật: nhóm thuốc trừ cỏ 2,4D; 2,4,5T và nhóm lân

hữu cơ. Mẫu Nước + Kim loại nặng: Hg, As, Pb, Cd. + Vi sinh Vật: Coliforms, Escherichia coli, Salmonella. Hoạt động 3: xây dựng sơ đồ bố trí sản xuất theo VietGAP. Hoạt động 4: xây dựng đội ngũ quản lý sản xuất theo VietGAP. Hoạt động 5: xây dựng cơ sở vật chất theo VietGAP. Hoạt động 6: chuẩn bị vật tư (giống, trụ ximăng, phân bón, thuốc BVTV, hệ

thống tưới...).

21

Hoạt động 7: tiến hành trồng và áp dụng các biện pháp canh tác theo quy trình VietGAP, ghi chép nhật kí đồng ruộng và lưu trữ hồ sơ trong quá trình thực hiện.

Hoạt động 8: theo dõi các chỉ tiêu về sinh trưởng, phát triển của cây và trái thanh long.

Trên diện tích 1,8 ha chọn 5 điểm ngẫu nhiên theo đường chéo góc, mỗi điểm chọn ra 5 trụ để theo dõi các chỉ tiêu.

+ Chỉ tiêu đặc tính nông học - Số cành cấp 2 (cành /trụ): đếm toàn bộ số cành cấp 2 của mỗi trụ - Số cành cấp 1 (cành/trụ): đếm toàn bộ số cành cấp 1 của mỗi trụ - Chiều dài cành (cm): mỗi trụ lấy ngẫu nhiên 4 cành theo 4 hướng, đo chiều

dài, lấy trung bình cho từng trụ. - Số nụ (bằng hạt bắp) trên trụ (nụ/trụ) - Số hoa trên mỗi trụ (hoa/trụ) - Tỉ lệ đậu trái: sau khi hoa nở 3 ngày, đếm số trái đậu được trên mỗi trụ, lấy số

trái chia cho số hoa để tính tỉ lệ đậu trái cho từng nghiệm thức. + Chỉ tiêu về năng suất - Tổng số trái trên trụ (trái/trụ) - Năng suất thực tế (kg/trụ)

+ Chỉ tiêu về phẩm chất trái - Trọng lượng trung bình trái = năng suất thực tế/tổng số trái trên trụ - Chiều dài trái (cm): đo từ đỉnh cuống trái đến chóp trái bằng thước kẹp tại thời

điểm thu hoạch trái (lấy ngẫu nhiên 2 trái/ trụ). - Chiều rộng trái (cm): đo tại vị trí rộng nhất của trái bằng thước kẹp tại thời

điểm thu hoạch trái (lấy ngẫu nhiên 2 trái/ trụ). - Chiều dài tai trái và cảm quan màu sắc tai trái: đo chiều dài của 3 tai đầu và

cảm quan màu sắc tai trái (lấy ngẫu nhiên 2 trái/ trụ). - Độ dày vỏ (mm): đo bằng thước kẹp.

- Tỷ lệ phần ăn được (%): (khối lượng phần ăn được/ khối lượng trái) x 100. - Thời gian tồn trữ trái ở nhiệt độ phòng: theo dõi thời gian từ khi thu hoạch trái

đến khi trái bị hư hỏng, đếm và tính tỷ lệ (%) trái hư sau các khoảng thời gian nhất định 4 ngày, 8 ngày, 12 ngày.

+ Chỉ tiêu phân hạng trái - Tỷ lệ trái ≥ 500 g (%): tỷ lệ phần trăm giữa số trái ≥ 500 g so với tổng số trái thu hoạch trên mỗi trụ. - Tỷ lệ trái bị sâu bệnh (%): tỷ lệ phần trăm giữa số trái bị sâu bệnh so với tổng số trái thu hoạch trên mỗi trụ.

22

- Tỷ lệ trái bị dị dạng (%): tỷ lệ phần trăm giữa số trái bị dị dạng so với tổng số

trái thu hoạch trên mỗi trụ.

Hoạt động 9: kiểm tra chất lượng sản phẩm (phân tích mẫu trái) đánh giá và

hiệu chỉnh quy trình.

+ Chỉ tiêu phân tích trong phòng

- Độ chắc thịt trái (kg/cm2): đo bằng máy đo độ cứng Penetrometer tại 03 điểm đầu, giữa và cuống trái. Sau đó lấy giá trị trung bình.

- Độ Brix khi thu hoạch (%): đo bằng brix kế hiệu ATAGO (Nhật sản xuất). - Hàm lượng acid hữu cơ khi thu hoạch (%): phương pháp đo theo TCVN

6427:2:1998. - Hàm lượng đường tổng số (%) khi thu hoạch: được đo theo phương pháp

phenol sulfuric acid (Dubois et.al., 1956) - Tỷ lệ đường tổng số/acid hữu cơ khi thu hoạch. Hoạt động 10: đăng ký chứng nhận VietGAP cho mô hình.

18.2.4 Quy trình sản xuất thanh long theo tiêu chuẩn VietGAP của Viện Cây Ăn Quả miền Nam 2010.

+ Thiết kế vườn trồng:

- Chuẩn bị đất và quản lý đất trồng: đất được cày bừa kỹ, tạo mặt phẳng dễ thoát

nước chống ngập úng, không sử dụng thuốc khai hoang để xử lý thực bì.

- Trụ trồng: trụ xi măng kích thước 2 – 2,1m, cạnh vuông 15 – 17 cm.

- Mật độ - khoảng cách trồng: mật độ 3,0 x 3,0m (100 – 110 trụ/m2).

- Giống trồng: giống thanh long ruột đỏ, có nguồn gốc rõ ràng, cơ sở nhân giống

và sản xuất giống được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp phép. Có hồ sơ ghi rõ tên

và địa chỉ tổ chức, cá nhân và thời gian cung cấp, số lượng phương pháp xử lý giống.

Chọn giống từ những cây sinh trưởng và phát triển tốt, cho năng suất cao, hình

dáng trái đẹp.

Cành được chọn làm hom chọn ở những cành tốt, khỏe và đạt tiêu chuẩn: Tuổi cành 12 tháng. Đã cho trái vụ trước. Chiều dài cành từ 40 – 50cm, cành khỏe có màu xanh đậm, sạch sâu bệnh. Các mắt trên cành mảng chùm gai phải tốt, nở đều, khả năng nảy chồi tốt. Trước khi dâm hom xử lý môi trường bằng Benlat C hay Benomyl.

23

+ Thực hiện kỹ thuật trồng và chăm sóc:

- Thời vụ : trồng vào tháng 5 - 6 dương lịch.

- Cách đặt hom: trước khi đặt hom, bón lót 10 – 20 kg phân chuồng hoai mục +

0,5 kg Super lân + 0,2 - 0,5kg vôi.

Đặt 3 – 4 hom quanh trụ. Đặt hom cạn, phần lõi (đã gọt bớt vỏ bên ngoài) xuống

đất 0,5 cm. Áp phần phẳng của hom vào mặt phẳng của trụ. Sau khi đặt hom tưới nhẹ,

tủ rơm hoặc cỏ khô để giữ ẩm. Dùng dây nilông, buộc nhẹ hom vào trụ.

- Tưới nước: tưới nước thường xuyên đảm bảo đủ độ ẩm cho cây phát triển.

- Tủ gốc giữ ẩm: vào mùa nắng dùng rơm rạ, cỏ khô ủ gốc cho cây. Cũng có thể ủ

gốc cho cây sau khi bón phân hữu cơ.

- Tỉa cành tạo tán: sau trồng 2 – 3 tuần cây thanh long sẽ cho ra nhiều nhánh. Cần

tỉa bỏ nhánh ốm yếu, nhỏ, nhánh nảy ngang. Sau khi dây thanh long phát triển lên đến

đỉnh trụ, tiến hành tỉa cành theo nguyên tắc một cành mẹ để lại 2 cành con, chọn cành

sinh trưởng mạnh, phát triển tốt. Khi cành dài vượt khỏi đỉnh trụ khoảng 30 – 40cm

tiến hành uốn cành xuống đỉnh trụ. Khi cành dài 1,2 – 1,5m bấm đọt cành giúp cành

phát triển tốt và nhanh cho trái.

Năm 2 tỉa nhẹ khi cần để tạo tán hình cây dù. Tới cuối năm 3 tỉa những cành già

đã cho trái trong những năm trước.

- Cỏ dại: phải dọn dẹp, làm sạch cỏ trong vườn, hạn chế tối đa việc sử dụng thuốc

trừ cỏ. Chỉ dùng thuốc nằm trong danh mục cho phép của Bộ Nông nghiệp và PTNT.

Nếu sử dụng thuốc trừ cỏ thì phải ghi chép và lưu giữ hồ sơ.

- Phân bón và chất phụ gia: đánh giá nguy cơ ô nhiễm hóa học, sinh học và vật lý

do sử dụng phân bón và chất phụ gia, ghi chép và lưu hồ sơ.

Sử dụng phân bón và chất phụ gia có trong danh mục được phép sản xuất kinh

doanh tại Việt Nam.

Sử dụng phân hữu cơ đã hoai mục. Các dụng cụ bón phân sau khi sử dụng phải

được vệ sinh và bảo dưỡng thường xuyên.

24

Nơi chứa phân bón hay khu vực để trang thiết bị phục vụ phối trộn phân bón, chất

phụ gia cần được xây dựng và bảo dưỡng.

Lưu giữ hồ sơ khi sử dụng phân bón và chất phụ gia (ghi rõ thời gian bón, tên

phân bón, địa điểm, liều lượng, phương pháp bón phân và tên người bón).

Lưu giữ hồ sơ phân bón và chất phụ gia khi sử dụng mua (ghi rõ nguồn gốc, tên

sản phẩm, thời gian và số lượng mua).

* Giai đoạn kiến thiết cơ bản:

Bón lót 5 - 10 kg phân chuồng hoai + 0,5 kg Super lân/trụ + 0,2 kg vôi.

Phân hóa học: Một tháng sau trồng bón 200g NPK (16-16-8,20-20-15) + 200g

Urea. Lượng phân này bón theo định kì hàng tháng, khi cây leo lên dàn trụ bón thêm

phân lân (200g Super lân). Ngoài ra, bón thêm phân bón lá Growmore, Agrostim,

Atonic. Một tháng sau trồng, bón 25g Urea + 25g DAP/trụ.

Bón rải xung quanh gốc (cách gốc 20 – 40cm), dùng rơm rạ ủ lên và tưới nước. Chia làm 2 lần bón đầu mùa mưa và cuối mùa mưa.

Năm thứ 2:

Phân hữu cơ: Bón 15 – 20 kg phân chuồng hoai + 1kg Super lân/trụ.

Phân hóa học: 50g Urea + 50g DAP/trụ hoặc 150g NPK (20-20-15).

* Giai đoạn kinh doanh năm thứ 3 trở đi:

Lượng bón: 1,09 kg Urea + 3,2 kg + 0,84 kg.

Cách bón: Rãi đều trên mặt đất xung quanh trụ, ủ rơm rạ, hay cỏ khô sau đó tưới

nước. Bón lần nhất sau khi kết thúc thu hoạch vụ chính.

Thời gian bón: Chia làm 8 lần bón/năm (trung bình 1,5 tháng/lần).

Phân bón lá và chất kích thích sinh trưởng:

Sau thu hoạch và cắt tỉa tạo tán, phun phân bón lá NPK 30-30-10, phun 3 lần, 7

ngày/lần, liều lượng 15g/bình 8 lít.

Giai đoạn chuẩn bị ra nụ, phun phân bón lá 10-52-10, phun 7 ngày/lần.

Giai đoạn nụ được 8 -10 ngày dùng chất điều hòa sinh trưởng và phân bón lá

NPK 20-20-20, phun 3 lần, 7 ngày/lần, liều lượng 15g/bình 8 lít.

Giai đoạn sau thụ phấn 3 ngày, dùng chất điều hòa sinh trưởng và phân bón lá

NPK 30-10-10, phun 2 lần, 7 ngày/lần, liều lượng 15g/bình 8 lít.

25

Trước thu hoạch (15-20 ngày) phun phân bón lá NPKca 12-0-40-3ca, phun 2 lần,

7 ngày/lần, liều lượng 15g/bình 8 lít.

- Tỉa hoa, trái: Chọn hai nụ phát triển tốt nhất trên mỗi cành, tỉa bỏ các nụ còn

lại, các nụ trên cùng một cành nên chọn ở hai mắt xa nhau. Sau khi hoa nở 5 – 7 ngày

tiến hành tỉa trái, mỗi cành chỉ để lại một trái, chon các trái phát triển tốt, không dấu

vết sâu bệnh.

* Phòng trừ một số sâu, bệnh hại chính

+ Côn trùng

- Ngâu (protaetia sp.): Quan sát và bắt bằng tay

- Kiến lửa (Solenopsis geminata): Dùng thuốc hóa học như Regent 0.3G trộn với

cám dừa, cát rải xung quanh gốc, có thể dùng thuốc trừ sâu thông thường (Sevin,

Bassa ... ) phun lên cây.

- Kiến riện (Cardiocondyla wronghtoni): Vệ sinh vườn, dọn sạch các cỏ dại, có

thể sử dụng thuốc trừ kiến.

- Ruồi đục quả (Bactrocera dosalis): Áp dụng biện pháp bao trái, thu gom những

trái ra khỏi vườn ngâm vào trong nước hoặc chôn sâu, sử dụng thuốc hóa học như:

Regent 5 SC trộn với mồi Protein để diệt, xén tỉa cành, cày lật đất.

- Bọ xít: Dùng thuốc hóa học như: Sagolex, Bassa, Trebon...khi mật độ cao.

- Bọ trĩ: vệ sinh cỏ dại trong vườn để tiêu hủy, dùng thuốc hóa học.

- Rệp sáp (Pseudococus brevipes): Cắt tỉa cỏ dại, xử lý đất sau thu hoạch, tưới

nước bằng vòi phun nhuyễn, phun dầu khoáng và một số thuốc đặc trị.

+ Bệnh hại

- Bệnh thán thư: sử dụng biện pháp canh tác như bón phân cân đối, hợp lý, dùng

trụ ximăng, trồng cây chắn gió, đào mương thoát nước.

Sử dụng biện pháp cơ học: khi cây còn nhỏ, tỉa cành tạo tán cho thông thoáng. Sau thu hoạch tỉa bỏ những cành vô hiệu, cành sâu bệnh và cành tiếp đất.

Sử dụng biện pháp sinh học: bón nhiều phân hữu cơ hoai mục, cung cấp nấm đối

kháng Tricoderma. Phun chất kích kháng salicylic acid (Bion, Exin, songlam) ở thời

điểm 15 ngáy trước khi thu hoạch.

26

Sử dụng biện pháp bao trái sau khi phun thuốc lần cuối.

Biện pháp hóa học: phun thuốc trừ nấm gốc đồng (Coc 85, Kocide), phun các loại

thuốc gốc propined (AntracolAmista)

- Bệnh thối bẹ: tỉa bỏ cành bệnh, phun thuốc gốc đồng, Dithan- m, Anvil, Rovral.

- Bệnh đốm đen trái: tỉa cành tạo tán lúc cây còn nhỏ tạo sự thông thoáng, khi trổ

hoa thăm vườn thường xuyên cắt bỏ những bộng bị nhiễm bệnh, thu gom và tiêu hủy

các tàn dư sau khi cát tỉa. Bón nhiều phân hữu cơ hoai mục, cung cấp nấm đối kháng

Tricoderma. Làm vệ sinh vườn, tiến hành bón phân chăm sóc theo đúng quy trình,

phun thuốc trừ nấm gốc đồng (Coc 85, Kocide) phun lên toàn bộ trụ sau khi cắt tỉa. Ở

giai đoạn ra hoa khoảng 12 ngày sau khi hình thành nụ tiến hành tỉa bớt chọn nụ hoa.

Phun xen kẻ theo định kỳ các loại thuốc trừ nấm gốc Difenoconazole, Chitosan,

Iprodione, Validamycin.

Biện pháp hóa học: Phun thuốc trừ nấm gốc đồng (Coc 85, Kocide), phun các loại

thuốc gốc propined (AntracolAmista).

- Bệnh bồ hóng: Chăm sóc bón phân tỉa cành, phun thuốc gốc đồng, phun huốc trừ rệp sáp.

+ Thu hoạch và xử lý sau thu hoạch

- Thu hoạch: chấm dứt phun xịt thuốc BVTV và chất kích thích sinh trưởng trước

khi thu hoạch 7 – 10 ngày.

Thu hoạch trong khoảng 28 – 32 ngày sau khi nở hoa để cho trái có chất lượng

ngon.

Thời điểm thu hoạch lúc sáng sớm hoặc chiều mát.

Dụng cụ thu hoạch trái sắc bén. trái sau khi cắt được đựng trong giỏ nhựa, để

trong mát, phân loại sơ bộ chuyển về nhà đóng gói.

Sản phẩm khi thu hoạch không được để tiếp xúc với đất và hạn chế qua đêm.

Không chất trái quá đầy khi vận chuyển, giỏ phải được bao lót kỹ, che đậy bằng

giấy hoặc lá để tránh ánh nắng chiếu trực tiếp vào trái, và tổn thương trái do va chạm

27

trong khi vận chuyển

- Xử lý sau thu hoạch:

Thiết bị, thùng hay vật tư tiếp xúc trực tiếp với trái thanh long phải được làm từ

nguyên liệu không gây ô nhiễm lên sản phẩm.

Thiết bị, thùng chứa hay vật tư đảm bảo chắc chắn và vệ sinh sạch sẻ trước khi

sử dụng.

Thùng chứa phế thải, hóa chất BVTV và các chất nguy hiểm khác phải được ghi

rõ ràng và không được dùng chung để đựng sản phẩm.

Thường xuyên kiểm tra và bảo trì thiết bị, dụng cụ nhằm hạn chế nguy cơ ô

nhiễm lên sản phẩm.

Thiết bị, thùng chứa hay vật tư đóng gói phải cất giữ riêng biệt, cách ly với kho hóa chất, và chất phụ gia.

+ Quản lý và xử lý chất thải

+ Người lao động

- An toàn lao động, điều kiện làm việc, phúc lợi xã hội của người lao động, đào

tạo.

+ Ghi chép, lưu trữ hồ sơ, truy nguyên nguồn gốc và thu hồi sản phẩm.

+ Kiểm tra nội bộ

+ Khiếu nại và giải quyết khiếu nại

- Vệ sinh cá nhân:

Người lao động thực hành vệ sinh cá nhân và được ghi trong hồ sơ.

Cần có nhà vệ sinh và trang thiết bị cần thiết ở nhà vệ sinh và duy trì đảm bảo điều kiện vệ sinh cho người lao động

Chất thải nhà vệ sinh phải được xử lý.

- Xử lý sản phẩm

Chỉ sử dụng các loại hóa chất (Chlorine, nước Ozone) chế phẩm, màng sáp cho

phép trong quá trình xử lý sau thu hoạch.

Xử lý trái bằng phương pháp vật lý như xông hơi nước nóng, chiếu xạ.

Nước sử dụng cho xử lý trái sau thu hoạch phải đảm bảo chất lượng theo quy định.

28

18.2.5 Phương pháp xử lý số liệu thống kê Tổng hợp và xử lý số liệu bằng phần mềm Excel 18.3 Nội dung 3: tập huấn chuyển giao kỹ thuật sản xuất thanh long theo

VietGAP - Phối hợp với phòng kinh tế, trạm BVTV, trạm khuyến nông huyện Trảng Bom,

Cẩm Mỹ tổ chức các lớp chuyển giao cho bà con nông dân, cán bộ nông nghiệp huyện.

- Giảng viên: các cán bộ Chi cục Bảo vệ Thực vật, Trạm Khuyến nông, Trung tâm Ứng dụng Công nghệ Sinh học Đồng Nai, Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Nông nghiệp Công nghệ Cao.

- Tài liệu học theo GAP được soạn sẵn - Sử dụng các phương tiện nghe nhìn hỗ trợ như: máy chiếu, máy ảnh

19 Phương án phối hợp với các tổ chức nghiên cứu và cơ sở sản xuất trong nước

(Trình bày rõ phương án phối hợp: tên các tổ chức phối hợp chính tham gia thực hiện đề tài và nội dung công việc tham gia trong đề tài, kể cả các cơ sở sản xuất hoặc những người sử dụng kết quả nghiên cứu; khả năng đóng góp về nhân lực, tài chính, cơ sở hạ tầng-nếu có) Phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Nông nghiệp Công nghệ Cao, phòng Kinh tế, trạm BVTV huyện Trảng Bom, phòng Nông nghiệp huyện Cẩm Mỹ, hội nông dân, các trang trại, nhà vườn và vựa trái cây trên địa bàn trong việc chuyển giao kết quả thực hiện đề tài, phổ biến kỹ thuật.

20

Phương án hợp tác quốc tế (nếu có) (Trình bày rõ phương án phối hợp: tên đối tác nước ngoài; nội dung đã hợp tác- đối với đối tác đã có hợp tác từ trước; nội dung cần hợp tác trong khuôn khổ đề tài; hình thức thực hiện. Phân tích rõ lý do cần hợp tác và dự kiến kết quả hợp tác, tác động của hợp tác đối với kết quả của Đề tài )

21

Tiến độ thực hiện Tiến độ thực hiện của đề tài: Giai đoạn chính được thực hiện 36 tháng (06/2012-08/2015) thực hiện tất cả các nội dung của đề tài.

Các nội dung, công việc chủ yếu

cần được thực hiện; các mốc

đánh giá chủ yếu

Kết quả phải đạt

Thời gian (bắt

đầu, kết

thúc)

Cá nhân, tổ chức

thực hiện*

Dự kiến kinh phí

1 2 3 4 5 6

I

29

Nội dung 1: xây dựng 3 ha mô hình thanh long ruột đỏ đạt chuẩn VietGAP đối với vườn cây bắt đầu cho thu hoạch thuộc huyện Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai đạt chứng nhận VietGAP

1 mô hình sản xuất thanh long đạt chứng nhận VietGAP Từ

06/2012 -06/2014

Nguyễn Thị Hoàng, Lê Văn Cửa, Phạm Đình Dũng, Phạm trung Toàn, Nguyễn Quang Tuấn, Lê Quốc Vương, Nguyễn Hữu Thạch.

Hoạt động 1 Phân tích được điều kiện sản xuất

6/2012-7/2012

Lê Văn Cửa, Đặng Thanh Tùng, Phạm Đình Dũng, Lê Quốc Vương, Nguyễn Hữu Thạch

Hoạt động 2 đến hoạt động 4

Xây dựng được đội ngũ quản lý, sơ đồ bố trí sản xuất, tập huấn quy trình.

6/2012-9/2012

Nguyễn Quang Tuấn, Đặng Thanh Tùng, Phạm Đình Dũng, Võ Thanh Phụng, Lê Quốc Vương, Nguyễn Hữu Thạch

Hoạt động 5

Áp dụng quy trình, vườn cây sinh trưởng, phát triển tốt, ghi chép nhật kí đồng ruộng và lưu trữ hồ sơ

7/2012-6/2014

Phạm Trung Toàn, Võ thanh Phụng, Lê Quốc Vương, Nguyễn Hữu Thạch, Nguyễn Quang Tuấn, Lê Văn Cửa

Hoạt động 6 Hoàn thành phân tích mẫu trái

6/2013-6/2014

Nguyễn Quang Tuấn, Phạm Đình Dũng, Lê Quốc Vương, Nguyễn Hữu Thạch

1

Hoạt động 7 Đạt chứng nhận VietGAP

4/2014-6/2014

Nguyễn Thị Hoàng, Lê Văn Cửa, Nguyễn Quang Tuấn, Lê Quốc Vương, Nguyễn Hữu Thạch

30

Nội dung 2: Xây dựng mô hình trồng mới 1,8 ha thanh long ruột đỏ đạt chuẩn VietGAP tại Trung tâm Ứng dụng Công nghệ Sinh học Đồng Nai, huyện Cẩm Mỹ, tỉnh Đồng Nai

Một mô hình trồng mới thanh long đạt chứng nhận VietGAP

Từ 06/2012 đến 06/2015

Nguyễn Thị Hoàng, Lê Văn Cửa, Phạm Đình Dũng, Phạm trung Toàn, Nguyễn Quang Tuấn, Lê Quốc Vương, Nguyễn Hữu Thạch

Hoạt động 1 đến hoạt động 2

Phân tích điều kiện sản xuất (đất, nước)

6/2012-7/2012

Lê Văn Cửa, Lê Quốc Vương, Nguyễn Hữu Thạch, Phạm Đình Dũng, Võ Thanh Phụng

Hoạt động 3 đến hoạt động 4

Xây dựng sơ đồ bố trí sản xuất, đội ngũ quản lý

7/2012-8/2012

Nguyễn Quang Tuấn, Lê Quốc Vương, Nguyễn Hữu Thạch

Hoạt động 5 Xây dựng cơ sở vật chất

6/2012-10/2012

Hoạt động 6 Chuyển bị đầy đủ vật tư

6/2012-7/2012

Hoạt động 7 đến hoạt động 8

Vườn cây sinh trưởng, phát triển tốt, theo dõi được các chỉ tiêu, ghi chép nhật kí đồng ruộng và lưu trữ hồ sơ

8/2012-6/2015

Nguyễn Quang Tuấn, Đặng Thanh Tùng, Phạm Đình Dũng, Võ Thanh Phụng, Lê Quốc Vương, Nguyễn Hữu Thạch

2

Hoạt động 9 Hoàn thành phân tích mẫu trái

7/2014-6/2015

Nguyễn Quang Tuấn, Phạm Đình Dũng, Lê Quốc Vương, Nguyễn Hữu Thạch

31

Hoạt động 10

Đạt chứng nhận VietGAP

6/2014-6/2015

Nguyễn Thị Hoàng, Lê Văn Cửa, Nguyễn Quang Tuấn, Lê Quốc Vương, Nguyễn Hữu Thạch

Nội dung 3: Tập huấn chuyển giao kỹ thuật sản xuất thanh long theo VietGAP

4 lớp

Từ tháng 06/2014- 06/2015

Lê Văn Cửa, Nguyễn Hữu Thạch, Lê Quốc Vương, Phạm Đình Dũng

3

Xây dựng báo cáo tổng hợp

Báo cáo được hội đồng khoa học thông qua

Tháng 06/2015

Lê Văn Cửa, Lê Quốc Vương, Phạm Đình Dũng, Nguyễn Hữu Thạch

* Chỉ ghi những cá nhân có tên tại Mục 12 III. SẢN PHẨM KH&CN CỦA ĐỀ TÀI 22 Sản phẩm KH&CN chính của Đề tài và yêu cầu chất lượng cần đạt (Liệt kê

theo dạng sản phẩm) Dạng I: Mẫu (model, maket); Sản phẩm (là hàng hoá, có thể được tiêu thụ trên thị trường); Vật liệu; Thiết bị, máy móc; Dây chuyền công nghệ; Giống cây trồng; Giống vật nuôi và các loại khác.

22.1 Mức chất lượng các sản phẩm (Dạng I) so với các sản phẩm tương tự trong nước và nước ngoài (Làm rõ cơ sở khoa học và thực tiễn để xác định các chỉ tiêu về chất lượng cần đạt của các sản phẩm của đề tài). Dạng II: Nguyên lý ứng dụng; Phương pháp; Tiêu chuẩn; Quy phạm; Phần mềm máy tính; Bản vẽ thiết kế; Quy trình công nghệ; Sơ đồ, bản đồ; Số liệu, Cơ sở dữ liệu; Báo cáo phân tích; Tài liệu dự báo (phương pháp, quy trình, mô hình,...); Đề án, qui hoạch; Luận chứng kinh tế-kỹ thuật, Báo cáo nghiên cứu khả thi và các sản phẩm khác

TT Tên sản phẩm Yêu cầu khoa học cần đạt Ghi chú 1 2 3 4 1 Mô hình sản xuất thanh

long vườn kinh doanh theo tiêu chuẩn VietGAP

Mô hình đạt chứng nhận VietGAP

2 Mô hình trồng mới thanh long diện tích 1,8 ha theo tiêu chuẩn VietGAP tại Trung tâm ứng dụng công nghệ sinh

Vườn cây sinh trưởng phát triển tốt, mô hình đạt chứng nhận VietGAP

32

học Đồng Nai, xã Xuân Đường, Cẩm Mỹ, Đồng Nai

3 Quy trình kỹ thuật trồng thanh long ruột đỏ trên đất đỏ bazan theo tiêu chuẩn VietGAP

Xây dựng được quy trình kỹ thuật theo tiêu chuẩn VietGAP

Dạng III: Bài báo; Sách chuyên khảo; và các sản phẩm khác

Số TT Tên sản phẩm Yêu cầu khoa học cần

đạt

Dự kiến nơi công bố (Tạp chí, Nhà xuất bản)

Ghi chú

1 2 3 4 1 Báo cáo tổng

hợp đề tài Đạt yêu cầu khoa học

22.2 Trình độ khoa học của sản phẩm (Dạng II & III) so với các sản phẩm tương tự hiện có (Làm rõ cơ sở khoa học và thực tiễn để xác định các yêu cầu khoa học cần đạt của các sản phẩm của đề tài)

Quy trình canh tác thanh long được xây dựng dựa trên ứng dụng những quy chuẩn VietGAP đã được chứng nhận. Các kết quả trong đề tài mang tính chất thực tiễn và ứng dụng giải quyết các vần đề nhằm nâng năng suất, chất lượng trái thanh long, đảm bảo an toàn sản phẩm cho người tiêu dùng đạt quy chuẩn GAP

22.3 Kết quả tham gia đào tạo trên đại học Số TT

Cấp đào tạo Số lượng Chuyên ngành đào tạo Ghi chú

Thạc sỹ Tiến sỹ 23

Khả năng ứng dụng và phương thức chuyển giao kết quả nghiên cứu

23.1 Khả năng về thị trường (Nhu cầu thị trường trong và ngoài nước, nêu tên và nhu cầu khách hàng cụ thể nếu có; điều kiện cần thiết để có thể đưa sản phẩm ra thị trường?)

Sản phẩm thanh long đạt chất lượng VietGAP sẽ có nhiều cơ hội về thị trường hơn do chất lượng được nâng cao, có chứng nhận VietGAP. Mở ra nhiều thị trường mới là trong các siêu thị trong nước, xuất khẩu ra nước ngoài. 23.2 Khả năng về ứng dụng các kết quả nghiên cứu vào sản xuất kinh doanh (Khả năng cạnh tranh về giá thành và chất lượng sản phẩm)

Quy trình sản xuất thanh long theo tiêu chuẩn VietGAP trong đề tài phù hợp thực trạng vùng đất của Đồng Nai và được ứng dụng rộng rãi trong sản xuất, góp phần làm cho sản phẩm thanh long có nhiều cơ hội cạnh tranh trên thị trường trong và ngoài nước.

33

23.4 Mô tả phương thức chuyển giao - Quy trình canh tác thanh long từ đề tài sẽ được ứng dụng vào mô hình sản xuất thanh long theo tiêu chuẩn VietGAP để trình diễn và chuyển giao kỹ thuật cho các hộ nông dân khác trong tỉnh. - Tài liệu, báo cáo kết quả đề tài sẽ chuyển giao cho Trung tâm Khuyến nông, trạm BVTV, phòng nông nghiệp huyện, hội nông dân làm cơ sở khuyến cáo cho người trồng thanh long. - Chuyển giao qua các cộng tác viên cùng tham gia đề tài. 24 Phạm vi và địa chỉ (dự kiến) ứng dụng các kết quả của Đề tài

Áp dụng cho các nhà vườn, trang trại, hợp tác xã có trồng thanh long tại Đồng Nai

25 Tác động và lợi ích mang lại của kết quả nghiên cứu 25.1 Đối với lĩnh vực KH&CN có liên quan - Kết quả đề tài góp phần làm tăng năng suất, nâng cao chất lượng sản phẩm, đạt

chất lượng an toàn vệ sinh thực phẩm. - Làm cơ sở cho việc tiến hành GAP và nhân rộng mô hình sản xuất thanh long

theo tiêu chuẩn chất lượng và an toàn tại Đồng Nai đã đạt chứng nhận VietGAP từ kết quả đề tài .

25.2 Đối với tổ chức chủ trì và các cơ sở ứng dụng kết quả nghiên cứu - Xây dựng được một vườn thanh long theo tiêu chuẩn VietGAP tại Trung tâm

Ứng dụng Công nghệ sinh học. - Nâng cao năng lực nghiên cứu và tích lũy kinh nghiệm cho đội ngũ thực hiện đề

tài. Kết quả đề tài sẻ được ứng dụng cho các nhà vườn, trang trại, hợp tác xã trong

tỉnh, nhằm tăng năng suất và chất lượng, an toàn sản phẩm thanh long để tìm cơ hội mới về thị trường.

25.3 Đối với kinh tế - xã hội và môi trường - Góp phần tăng hiệu quả kinh tế, nâng cao kiến thức sản xuất thanh long. Các

biện pháp bảo vệ thực vật, chăm sóc và xử lý đều đáp ứng yêu cầu an toàn cho người tiêu dùng và bảo vệ môi trường.

- Sức khỏe người lao động được quan tâm trên cơ sở tuân thủ các quy định sản xuất theo VietGAP. 26. Kết luận và Kiến nghị : 26.1 Kết luận : Trồng cây thanh long ruột đỏ là một nghề sản xuất có hiệu quả kinh tế cao, nhưng nó đòi hỏi trình độ khoa học kỹ thuật, vốn đầu tư ban đầu cao. Do đó cần có sự hỗ trợ đắc lực của các ngành, các cấp trong tỉnh, các nhà khoa học để tạo lập cho các hộ dân một phương thức làm ăn mới, sản xuất hàng hóa với trình độ khoa học kỹ thuật cao, có năng suất, hiệu quả kinh tế cao. 26.2 Kiến nghị

Với mục đích xây dựng để giúp đỡ bà con nông dân, đề nghị hội đồng và cơ

34

quan ban ngành xem xét và chấp thuận cho đề tài được sớm triển khai.

V. NHU CẦU KINH PHÍ THỰC HIỆN ĐỀ TÀI VÀ NGUỒN KINH PHÍ (Giải trình chi tiết xin xem phụ lục kèm theo) Đơn vị tính: Triệu đồng

26 Kinh phí thực hiện đề tài phân theo các khoản chi Trong đó

Nguồn kinh phí Tổng số

Trả công lao

động (khoa học, phổ

thông)

Nguyên, vật liệu,

năng lượng

Thiết bị, máy móc

Xây dựng, sửa

chữa nhỏ

Chi khác

1 2 3 4 5 6 7 8

Tổng kinh phí 2,441,238 688,370 1,551,768 15,000 81,000 105,100 Trong đó:

1 Ngân sách SNKH: 2,441,238 688,370 1,551,768 15,000 81,000 105,100

* Giai đoạn

chính (6/2012-6-2015)

2,441,238 688,370 1,551,768 15,000 81,000 105,100

- Năm thứ nhất: 1,213,438 237,480 847,658 15.000 81,000 32,300

- Năm thứ hai: 621,592 220,945 364,247 0 36,400

- Năm thứ ba: 604,128

229,945

337,783

0

36,400

2 Nguồn tự có của cơ quan

3 Nguồn khác

(vốn huy động, ...)

(*): chỉ dự toán khi đề tài đã được phê duyệt Ngày ........tháng .........năm 2012 Ngày ........tháng 02 .năm 2012

Chủ nhiệm Đề tài Tổ chức chủ trì Đề tài

35

(Họ, tên và chữ ký)

(Họ, tên, chữ ký, đóng dấu)