Tipovi jezika

KOLIKO NA SVETU POSTOJI JEZIKA?

Broj jezika

• Po trenutnim naučnim procenama:→→→→ oko 6000 jezika.

• Tačan broj je teško utvrditi:• Tačan broj je teško utvrditi:→→→→ nema jedinstvenih i opšteprihva ćenih

kriterijuma

⇓⇓⇓⇓

Kao kriterijumi se obično navode: uzajamna razumljivost, postojanje pisanih, odn. standardnih varijeteta, kolektivno osećanje jezičke zajednice…

⇓⇓⇓⇓

Lingvistički kriterijumi nisu dovoljni: o jezičkomstatusu odlučuju i politički, etnički i kulturničinioci, kao i šta određena društvena zajednicasmatra svojim jezikom i kako ga naziva.

Tačan broj jezika je teško utvrditi i zbog:

→ odsustva jasne granice između jezika idijalektadijalekta

→ izumiranja i smrti pojedinih jezika (dalmatski, manski, kornvolski)

→ nastanka (odnosno ozvaničenja) pojedinih → nastanka (odnosno ozvaničenja) pojedinih jezika: konstituisanjem novih država raniji domorodački govori mogu postati zvanični jezici; cepanjem države, cepa se i jezik...

Moguće je:

→ da poneki jezik koji izumre kao govorni → da poneki jezik koji izumre kao govorni varijetet zadrži neke funkcije (naučne, verske, kulturne): latinski, starogrčki

→ da poneki jezik i “vaskrsne” – hebrejski,donekle i irski, škotski i velškidonekle i irski, škotski i velški

NA KOM KONTINENTU SE GOVORI NAJVIŠE JEZIKA?

Raspodela jezika po kontinentima:

• Afrika ≈ 1800 jezika• Azija ≈ 1900 jezika• Azija ≈ 1900 jezika• Severna i Južna Amerika ≈ 900 jezika• Evropa ≈ 100 jezika (2%)• Srednji istok ≈ 100 jezika• Pacifik ≈ 1200 jezika• Pacifik ≈ 1200 jezika

(ostrvo Nova Gvineja: 3 mil. stanovnika i ≈ 820 jezika)

KOJI JEZICI IMAJU NAJVIŠE GOVORNIKA?

Raspodela jezika po broju govornika:

• kineski ≈ 1 milijarda ljudi• hindi/urdu ≈ 400 mil.• hindi/urdu ≈ 400 mil.• engleski ≈ 400 mil.• španski ≈ 300 mil.• bengalski ≈ 200 mil.• portugalski ≈ 200 mil.• ruski ≈ 150 mil.

≈

• ruski ≈ 150 mil.• arapski ≈ 150 mil.• japanski ≈ 120 mil.• francuski ≈ 100 mil.• nemački ≈ 100 mil.

Tipovi lingvisti čke klasifikacije

• Genetska (genealoška) ⇒ jezičke porodice– zasnovana na vremenu: zajedničko – zasnovana na vremenu: zajedničko poreklo

• Tipološka ⇒ jezički tipovi – zasnovana na sličnostima i razlikama u jezičkoj strukturi

• Arealna ⇒ jezički savezi – zasnovana na prostoru: kontaktna srodnostprostoru: kontaktna srodnost

• Funkcionalna ⇒ jezički varijeteti –zasnovana na društvenim ulogama i ulogama u komunikaciji

Genetska klasifikacija⇒ jezičke porodice

...malo će da pričeka...

Tipološka klasifikacija⇒ jezički tipovi

→ Zasniva se na upoređivanju postojećih formalnih sličnosti među jezicima: pokušaj da se jezici svrstaju u grupe na osnovu strukture.se jezici svrstaju u grupe na osnovu strukture.

→ Friedrich von Schlegel (19. vek) - tipologija u domenu morfologije, prema načinu obrazovanja reči:

� korenski (izolativni, analitički) jezici

� aglutinativni jezici

� flektivni (sintetički, fuzioni) jezici� flektivni (sintetički, fuzioni) jezici

� polisintetički (inkorporativni) jezici

� Korenski (izolativni, analitički) tip:

Reči su nepromenljive, nema nastavaka, gramatički odnosi se izražavaju redom reči –gramatički odnosi se izražavaju redom reči –kineski, vijetnamski, samoanski...

Kineski:

Wŏ măi júzi chī.Ja kupiti pomorandža jesti.Ja kupiti pomorandža jesti.“Kupio sam pomorandže da jedem.”

� Aglutinativni tip:

Gramatičke kategorije se izražavaju nastavcima dodatim na osnovu reči prostim “nalepljivanjem”, tako da svaki ima svoj zasebni “nalepljivanjem”, tako da svaki ima svoj zasebni identitet i funkciju – turkijski, ugro-finski jezici, japanski, svahili...

Turski:Singular Plural

Nominativ adam adam-larAkuzativ adam-i adam-lar-iGenitiv adam-in adam-lar-inDativ adam-a adam-lar-aLokativ adam-da adam-lar-da

Ablativ adam-dan adam-lar-dan

� Flektivni (sintetički, fuzioni) tip :

Gramatički odnosi se izražavaju promenom unutrašnje strukture reči, nastavci istovremeno unutrašnje strukture reči, nastavci istovremeno imaju po nekoliko gramatičkih značenja – srpski, latinski, grčki, arapski...

Srpski:

Čita-m.Čita-m.1. l. jedn. prez. akt. potvr. oblik

� Inkorporativni (polisintetički) tip :

Reči su često vrlo duge i komplikovane, predstavljaju mešavinu flektivnih i aglutinativnih predstavljaju mešavinu flektivnih i aglutinativnih obeležja – eskimski, aboridžinski jezici...

Tivi:

Ngirruunthingapukani.ngi -rru -unthing -apu -kaningi -rru -unthing -apu -kanija pr. vr. neko vreme jesti ponavljajući“Nastavio sam da jedem.”

Arealna klasifikacija⇒ jezički savezi

→ Proističe iz kontaktne srodnosti: jezici čiji su govornici u dugotrajnom geografskom ili kulturnom kontaktu utiču jedni na druge.

→ Balkanski jezički savez:

- postpozitivni član- postpozitivni član

Albanski mik-u “friend-the”Bugarski trup-at “body-the”Rumunski om-ul “man-the”

- zamena infinitiva prezentom

Funkcionalna klasifikacija

⇒ Jezički varijeteti

→ Jezici se upoređuju i razvrstavaju prema ulogama koje im pripadaju u društvenom životu zajednice koja se njima služi.

⇓

Jezički varijetetJezički varijetet= oblik jezika određen

teritorijalno, socijalno ili funkcionalno

→ Nacionalni jezik ; zvanični jezik ; standardni jezik; književni jezik; varijanta...

→ Koine – naddijalekatski jez. varijetet koji služi → Koine – naddijalekatski jez. varijetet koji služi za širu komunikaciji unutar određene oblasti.

→ Lingua franca – teritorijalno rasprostranjen jezik kojim komuniciraju predstavnici različitih jezika:jezika:

- kontaktni jezik (pidžin), kreol- jezik šire komunikacije (svahili,

malajski; svetski jezici)