T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK · atu konu anlatimli fasİkÜl set t.c. İnkilap...

ATU

KONU ANLATIMLI FASİKÜL SET

T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK

Fasikül 1

●ZENGİN İÇERİKLİ ÖZGÜN KONU ANLATIMI

●ÇÖZÜMLÜ ÖRNEK SORULAR

●PEKİŞTİREN “BİRLİKTE ÇÖZELİM” BÖLÜMLERİ

●ÖLÇEN “SIRA SENDE” UYGULAMALARI

●BİLGİ KONTROLÜ ODAKLI KARMA SORULAR

●AKILLI TAHTAYA UYUMLU ÇÖZÜMLER

●ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTLERİ

8. SINIF T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 1.ÜNİTE

13

✽ Mustafa Kemal 1881 yılında Selânik’te doğdu.

✽ Atatürk’ün ailesi Rumeli’nin fethinden sonra iskan politikası

gereği Anadolu’dan getirilen Türk boylarına mensuptur. Baba-

sı Ali Rıza Efendi’nin ailesi Aydın-Söke’den, annesi Zübeyde

Hanım’ın ailesi Konya-Karaman’dan gelerek Selânik kentine

yerleşmiştir.

✽ Ali Rıza Bey iyi eğitim almış biriydi. Gümrük memurluğunun

yanında ticaretle de uğraşıyordu.

✽ Zübeyde Hanım ise okuma-yazma bilen, dönemin şartlarına

göre kültürlü bir hanımefendi idi.

Mustafa Kemal Atatürk’ün doğduğu evMustafa Kemal Atatürk, annesi ve kız

kardeşi Makbule ile birlikte

Mustafa Kemal’in babasıAli Rıza Efendi

MUSTAFA KEMAL’İN AİLESİ VE ÇEVRESİ

Selânik kentinin özelliklerini yazalım.

1. Pek çok ulus bir arada yaşıyordu.

2. Ticaret kentiydi.

3. Osmanlı’nın Avrupa’ya açılan kapısı niteliğindeydi.

4. Önemli bir liman kentiydi.

BİRLİKTE ÇÖZELİM

BİLFEN YAYINCILIK1.ÜNİTE

14

OSMANLIYI KURTARMA ÇARELERİ

Osmanlıcılık

İslamcılık

Batıcılık

Türkçülük

Tüm Osmanlı vatandaşlarını ayrım yapmaksızın Osmanlı Devleti

çatısı altında toplamak

Dünyadaki bütün müslümanları Osmanlı Devleti çatısı altında top-

lamak

Batı’nın bilim ve teknolojisinin örnek alınması ile Osmanlı Devleti’nin

kurtulacağına inanmak.

Dili, dini, soyu ve idealleri bir olan bir Türk Devleti kurmak

Yukarıda verilen kavramların karşısına Osmanlıyı kurtarma çarelerinden ilgili olanı yazınız.

= İslamcılıkTüm İslam Dünyası

Örnek Batı Uygarlığı = Batıcılık

Tüm Türkler = Türkçülük

Türk, Rum, Ermeni = Osmanlıcılık



16

Mustafa Kemal Manastır’da öğrenci iken 1897 yılında Osmanlı-Yunan Savaşı başlamıştır. Osmanlı Devleti bu savaşta Yunanistan’ı yenilgiye uğratmasına rağmen savaşın sonunda imzalanan ant-laşma ile elde ettiği topraklardan çekilmek zorunda kalmıştır.

Bu bilgiden hareketle Mustafa Kemal’in aşağıdakilerden hangisinin önemini kavradığı söyle-nebilir?

A) Ekonomi B) Diplomasi C) İç Siyaset D) Eğitim

Bu paragrafta Osmanlı’nın savaşta yendiği fakat sonrasında yapılan antlaşmada olumsuz bir durum ortaya çıktığından bahsetmektedir. Yani savaşta başarılı olsa dahi diplomatik münase-betlerin de savaşta başarılı olmak kadar mühim olduğunu görmüştür.

Yanıt: B

Aşağıda yer alan yapraklara Mustafa Kemal’in yarım bıraktığı okulların isimlerini yazınız.

Mustafa Kemal’in gittiği okullar

İstanbul Harp

AkademisiŞemsi Efendi

İlkokulu

Selânik Askeri

Rüştiyesi

İstanbul HarpOkulu Manastır

Askeriİdadisi

Mahalle Mektebi

Selânik Mülkiye Rüştiyesi

ÖRNEK


Mahalle Mektebi

Selânik Mülkiye Rüştiyesi

KARMA SORULAR

17


1. Mustafa Kemal’in doğduğu kent olan Selâ-nik’in bir ticaret kenti olmasını sağlayan unsurlar nelerdir? Yazınız.

Şehrin denize kıyısı olması; Üsküp, Belgrat, Manastır ve İstanbul ile demiryolu bağlantısının olması sebebiyle şehir, ticaret kenti olmuştur.

2. Mustafa Kemal’in öğrenim hayatı esnasında düşünce ve fikir hayatına etki eden yakın çevresindeki kişilerin isimlerini yazınız?

• Selânik Askeri Rüştiyesinde matematik öğret-meni Yüzbaşı Mustafa Bey

• Manastır Askeri İdadisinde Ömer Naci • Manastır Askeri İdadisinde tarih öğretmeni Kolağası Mehmet Tevfk Bey

1. “Selânik kenti, limanıyla Ege Denizi’ne açılan Osmanlı ticaret hayatında büyük önemi olan, Üsküp, Manastır ve İstanbul’a demir yoluyla bağlı, Osmanlı Devleti’nin çöküşüne yol açan olayların yoğun olarak yaşandığı bir ..........ken-tiydi.”

Bu bilgide (.......) ile belirtilen yere, aşağıdaki-lerden hangisi yazılırsa cümle doğru tamam-lanmış olur?A) Rumeli B) Orta DoğuC) Batı Anadolu D) Akdeniz

2. Mustafa Kemal, Selânik Askeri Rüştiyesini bitirdikten sonra, Manastır Askeri İdadisine başladı. Mustafa Kemal’in bu okulda en sevdiği derslerden biri de tarihti. Tarih öğretmeni Kolağası Mehmet Tevfik Bey, onda tarih sevgisi ve tarih bilincinin oluşmasında etkili oldu. Mus-tafa Kemal’in askeri idadide başlayan tarih sevgisi, askeri ve siyasi hayatının sonuna kadar artarak devam etmiş ve ileride kurulacak yeni Türk devletinin kültürel alt yapısını belirleme-sinde etkili olmuştur.

Bu bilgilere göre Mustafa Kemal ile ilgili, aşa-ğıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Tarih sevgisinin lise yıllarında başladığına

B) Tarihe olan ilgisinin süreklilik gösterdiğine

C) Fikir hayatının oluşumunda, tarih sevgisinin de etkili olduğuna

D) Yenilikleri gerçekleştirirken, geleneksel yapı-yı esas aldığına


18

Mustafa Kemal’in doğduğu ve öğrenim gördüğü yıllarda Osmanlı’da;

1. Dini eğitim veren medreseler

2. Avrupa tarzı eğitim veren okullar

3. Azınlık okullarıllarıllarıllarıllarılları

4. Osmanlı Askeri Okullarıllarıllarıllar

5. Yabancı okullarllarıllarıllarıllarılları

gibi okullar bulunmaktaydı.

II. Meşrutiyet döneminde özellikle İttihat ve Terakki cemiyeti üyeleri arasında dünya üzerinde yaşa-yan tüm Türk ırkının bir çatı altında olmasını savunan pek çok aydın yer almaktaydı. Bu yolla hem Osmanlı Devleti’nin devamlılığı sağlanmış hem de dünya üzerindeki Türkler tek bir siyasi çatıda birleş-miş olacaktı.

Verilen bilgilerden Osmanlı Devleti’nin kurtuluşunu savunan düşünce akımı aşağıdakilerden hangisidir?A) İslamcılık B) OsmanlıcılıkC) Batıcılık D) Türkçülük

Mustafa Kemal’in ailesi iskan politikası gereği Anadolu’dan Rumeli’ye getirilen aileler arasında yer alır.

Mustafa Kemal’in babası Ali Rıza Bey aşağıdaki bölgelerin hangisinden Rumeli’ye getirilmiştir?A) Antalya B) AydınC) Konya D) Erzurum

SIRA SENDE




21

6. Kafkasya

✽ I Dünya Savaşı sırasında doğuya giderek Muş ve Bitlis’i Rus işgalinden kurtarmıştır.

7. Suriye

✽ Yıldırım Orduları Grup Komutanlığı yapmaktaydı. Bölgenin savunulmasında önemli başarılar

elde etti. Mondros’un imzalanması ile İstanbul’a geri çağırılmıştır.

Mustafa Kemal’in Harp Akademisi’den mezun olduktan sonra atandığı ilk şehir.

Mustafa Kemal’in İtalyanlara karşı Derne ve Tobruk’ta müca-dele ettiği cephe.

Mustafa Kemal’in ateşemiliter olarak görev yaptığı şehir.

Mustafa Kemal’in tarih bilincinin geliştiği şehir.

...............................................................

...............................................................

...............................................................

...............................................................

Bilgilerin karşısına ilgili olduğu şehirleri yazınız.

Mustafa Kemal’in Bitlis ve Muş’u kurtarması, Altın Kılıç Madalyası ile ödüllendirilmesini sağlamıştır.

MERAK EDİYORUM


Şam

Trablusgarp

Sofya

Manastır


23

1. Trablusgarp Savaşı (1911-1912)

✽ Savaşın Nedeni: Siyasi birliğini geç tamamlayan İtalya sömürge topraklar elde etmek isti-

yordu. Trablusgarp’ın coğrafi olarak İtalya’ya yakın olması hem de Osmanlı’nın içinde bulun-

duğu durum bu toprağı daha çekici kılıyordu ve İtalya Trablusgarp’ı işgal etti. (1911)

✽ İşgal sonrasında Osmanlı Dev-

leti bölgeye ne karadan ne de

denizden yardım gönderecek

durumda değildi. Bunun üzeri-

ne içlerinde Mustafa Kemal’in

de bulunduğu gönüllü subaylar

gizlice Trablusgarp’a gitmiştir.

✽ Mustafa Kemal Derne ve Tob-

ruk’ta, Enver Paşa Bingazi’de

başarı gösterdi. Yerli halkı

örgütleyerek İtalyanlara kar-

şı büyük başarılar elde etti. Fakat Balkan Savaşlarının çıkması

sonucu Osmanlı Devleti’nin İtalya’yla imzalamak zorunda kaldığı

Uşi Antlaşması ile Trablusgarp Osmanlı sınırlarından çıktı.

OSMANLI DEVLETİ

BULGARİSTAN

MISIR

YUNANİSTAN

Malta

TRABLUSGARP

TUNUS(1881 Fransız İşgali)

Sicilya

SardunyaİTALYA

TobrukDerneBingazi

Rodos

İskenderiye

BeyrutTripolis

Kıbrıs(İngiliz Yönetimi)

İstanbul

(1882 İngiliz İşgali)

Girit

Trablusgarp Savaşı (1911-1912)

Osmanlı Devleti İtalya

A. SAVAŞ ALANINDA MUSTAFA KEMAL

Trablusgarp savaşında;

Mustafa Kemal; Derne ve Tobruk’ta Enver Paşa; Bingazi’de başarılı bir mücadele göstermiştir.


Mustafa Kemal ilk askeri başarısını Trablusgarp Savaşı’nda elde etmiştir.DİKKAT


25

Mustafa Kemal’in hayatı ile ilgili aşağıda verilen cümlelerin karşılarında yer alan boşluklara siyaset, askerlik, diplomasi, liderlik kavramlarından uygun olanı seçerek yazınız.

Ruslardan Muş ve Bitlis’in geri alınması Askerlik

Siyaset

Diplomasi

Liderlik

Şam’da Vatan ve Hürriyet Cemiyeti’ni kurması

Sofya’da Avrupa devletlerinin temsilcileriyle görüşme ve fikirlerini paylaşma imkanı bulması

Türk topraklarının işgale uğraması sonrasında Sam-sun’a çıkarak, Türk halkını düşmana karşı birleştirip Kurtuluş Savaşı’nı başlatması

İtalya, Osmanlı Devleti’nin, Afrika’daki son toprak parçası olan Trablusgarp ve Bingazi’yi işgal etmiştir.

İtalya’nın Trablusgarp’ı işgal etmesinin nedeni olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilemez?A) Gelişmekte olan sanayisine gerekli ham madde sağlamak ve kendisine pazar yaratmakB) Trablusgarp’ın yeraltı ve yerüstü kaynaklarını denetim altına almakC) Osmanlı Devleti’nin Trablusgarp’ı koruyamayacak güçte olmasından faydalanmakD) Osmanlı Devleti’nin Balkan ulusları ile savaşta olmasından yararlanmak

A ve B seçeneklerinde İtalya’nın Trablusgarp’ı işgaline neden olan sömürgecilik anlayışı veril-miştir. C seçeneğinde, Osmanlı Devleti’nin güçsüzlüğü belirtilmektedir. Ancak Balkan Savaşları, Trablusgarp Savaşı’ndan sonra başladığı için işgale sebep olarak gösterilemez.

Yanıt: D

ÖRNEK


KARMA SORULAR

26


1. Mustafa Kemal, Manastır Askeri İdadisinde öğrenim gördüğü esnada hangi aydınların hangi fikirlerinden etkilenmiştir?

Namık Kemal, Mehmet Emin Yurdakul gibi aydınla-rın özgürlük, eşitlik, adalet ve milliyetçilik fikirle-rinden etkilenmiştir. Bu aydınların fikirleri Musta-fa Kemal’de vatan ve millet sevgisinin oluşumun-da etkili olmuştur.

2. Mustafa Kemal’in I. Dünya Savaşı’nda savaş-

tığı cepheleri sırasıyla yazınız.

• Çanakkale Cephesi’nde İtilaf Devletlerinin ilerlemelerini Anafartalar, Conkbayırı, Kireç-tepe ve Arıburnu’nda durdurmuştur.

• Kafkas Cephesinde Bitlis ve Muş’u Rus işga-linden kurtarmıştır.

• Suriye Cephesinde Yıldırım Orduları Gru-bu emrindeki 7. Ordu Komutanlığında bulun-muş ve İngiliz birliklerinin ilerleyişini durdur-mak istemiştir.

3. Mustafa Kemal’in kişisel özelliklerinden dört tanesini yazınız.

• Bağımsızlığı her şeyin üstünde tutmaktadır. • Ulus egemenliğine önem verir. • Demokratik düşünceye sahiptir. • Toplumsal eşitliği savunur.

1. “Atatürk’ün askerlik vasıfları çok yüksektir. Ama siyasi vasıfları da bir o kadar yüksektir. Bu ikisi birleşince, Atatürk’ün kişiliği eşsiz bir seviyeye çıkmış olur.”

Mustafa Kemal’in bu özelliklerinin, daha çok aşa-ğıdakilerden hangisine etki ettiği söylenebilir?

A) 9. Ordu Müfettişliği’ne atanmasına

B) Sivas Kongresi başkanlığına seçilmesine

C) Millî Mücadele’yi başarıya ulaştırmasına

D) Tekalif-i Milliye Emirleri’ni çıkarmasına

2. Mustafa Kemal, I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı ordusunda görev yaptığı sıralarda Alman subayla-rın komutanlık görevinde bulunarak Osmanlı ordu-sunu yönetmelerine büyük tepki göstermiştir.

Bu durum, Mustafa Kemal’in aşağıdaki kav-ramlardan öncelikle hangisini ön planda tut-tuğunu kanıtlamaktadır?

A) İleri görüşlülük

B) Vatan sevgisi

C) İç siyaset

D) Bağımsızlık

3. Hürriyet ve istiklal benim karakterimdir. Bence bir millete şerefin, haysiye-tin, namusun ve insanlı-ğın doğup yaşayabilme-si mutlak o milletin hür-riyet ve istiklaline sahip olmasıyla mümkündür.

Mustafa Kemal Paşa’nın bu sözüne dayanıla-rak O’nun kişilik özelliklerinden hangisine ula-şılabilir?

A) Bağımsızlığa düşkün olduğuna

B) Laiklik ilkesini benimsemesine

C) Ulusal egemenliği savunmasına

D) Demokrasiye bağlılığını ortaya koymasına


30

3. Osmanlı Devleti ve I. Dünya Savaşı

a) Savaş Başladığında Osmanlı Devleti

İtilaf grubu devletleri, zaten paylaşmayı düşündükleri topraklara sahip Osmanlı Devleti’ni

kendi gruplarında görmek istememişlerdir. Uzun yıllar boyunca kaybettiği toprakları geri

almak isteyen Osmanlı Devleti’nde de iktidarı elinde tutan İttihat ve Terakki Cemiyeti üye-

leri Almanların savaşı kazanacağına inanmışlardır.

Savaş başladığında Osmlanlı Devleti;

ÀTarafsızlığını ilan etti.

ÀGenel seferberlik ilan etti.

ÀKapitülasyonları tek taraflı olarak kaldırdı.

b) Almanya’nın Osmanlı Devletini Kendi Yanında İsteme Nedenleri

ÀAlmanya’nın yeni cepheler açarak yükünü hafifletmek istemesi.

ÀOsmanlı’nın jeopolitik konumundan faydalanmak istemesi (Boğazlar, Uzak Doğu’ya giden

yollara yakınlık).

ÀOsmanlının halifelik gücünden yararlanmak istemesi.

Balığın kılçıklarına İttifak ve İtilaf devletlerini oluşturan ilk devletleri yazınız.

İttifak Devletleri

İtilaf Devletleri


Bir ülkenin başka ülkeye verdiği siyasi, ekonomik , sosyal ayrıcalıklara kapitülasyon denir.

MERAK EDİYORUM

Almanya

Avusturya-Macaristan

İtalya

İngiltere

Fransa

Rusya


31

I. Dünya Savaşı başladığında Osmanlı Devleti;

1. Tarafsızlığını ilan etti.

2. Genel seferberlik ilan etti.

3. Kapitülasyonları tek taraflı kaldırdı.

4. Askere alımı hızlandırdı.

Boşluklara ait kelimeleri aşağıda yer alan kelime avı tablosunda bulalım

K A P İ T Ü L A S Y O N Ö NA H J I K J U G K M J Y U BT A R A F S I Z L I Ğ I N IC R T Y I E I K V A D K L MN H T G H F V T G C U I J MB H S J M E B U S A N N B HD U T F K R N S T Y F D R MA Ğ E V Z B A S F Y I O K BÜ P A B J E C T D M N L V JŞ O F V Y R Z H K U L O P Bİ V L R F L D İ J R Ş P Ğ ÜÖ İ N K J İ F G B I U Y T VB F D A S K E R E A L I M I

Sanayi Devrimi’nin gerçekleşmesiyle ortaya çıkan ham madde ve pazar ihtiyacındaki artı-

şın sonuçları nelerdir?

Öğretmenin sorduğu bu sorunun yanıtları arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) Almanya’nın İngiltere’ye rakip almasıB) Sömürgeciliğin yaygınlaşmasıC) Devletler arasında bloklaşma yaşanmasıD) Demokratik yönetimlerin yaygınlaşması

Ham madde ve pazar rekabetinin artmasının demokratik yönetimle ilgisi yoktur.Yanıt: D

ÖRNEK

SIRA SENDE

K A P İ T Ü L A S Y O N Ö NA H J I K J U G K M J Y U BT A R A F S I Z L I Ğ I N IC R T Y I E I K V A D K L MN H T G H F V T G C U I J MB H S J M E B U S A N N B HD U T F K R N S T Y F D R MA Ğ E V Z B A S F Y I O K BÜ P A B J E C T D M N L V JŞ O F V Y R Z H K U L O P Bİ V L R F L D İ J R Ş P Ğ ÜÖ İ N K J İ F G B I U Y T VB F D A S K E R E A L I M I


32

c) Osmanlı Devleti’nin Almanya Yanında Savaşa Girme Nedenleri:

ÀSavaşı kazanacağı düşünülen Almanya sayesinde kaybedilen toprakları geri almak

ÀKapitülasyonların yarattığı ekonomik bağımlılıktan kurtulmak

ÀUluslararası politikada yalnız kalmamak

d) Osmanlı’nın Savaşa Katılması

ÀAkdeniz’de İngiliz donanması tarafından takip edilen Geoben (Goben) ve Breslau (Bres-

lav) adlı iki Alman gemisi Çanakkale Boğazı’nı geçerek Osmanlı’ya sığındı. Osmanlı Devleti

bu gemileri satın aldığını duyurup adlarının Yavuz ve Midilli olduğunu bildirdi. Bu iki geminin

Karadeniz’e açılıp Rusya’nın Sivastopol ve Odessa limanlarını topa tutması sonucu Rusya,

Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etti (2 Kasım 1914)

Osmanlı Devleti’nin Almanya yanında savaşa girme nedenlerini aşağıdaki bulutların içine yazalım.

Kaybettiği toprakları geri almak

Kapitülasyonları Kaldırmak

Uluslararası alanda yalnız kalmamak

Almanya’nın yanında kazanan-lar safında yer

almak

Osmanlı Devleti I. Dünya Savaşı’nda İtilaf Bloğunda yer almak istiyordu. Ancak bu durum İngiltere çıkarlarına ters düşüyordu. Enver Paşa’nın da Alman hayranı olması Osmanlı’yı Almanya’ya yaklaştırdı.

MERAK EDİYORUM



36

Osmanlı Devleti’nin savaştığı cephelere ait tabloda boş bırakılan yerleri doldurunuz.

B. TEHCİR OLAYI

✽ 1915 yılında Ermenilerin Doğu Anadolu’daki isyanlarının artması üzerine Osmanlı Hükümeti

bölgede güvenliği sağlamak için harekete geçti. Osmanlı bu amaçla 27 Mayıs 1915’te Tehcir

(Göç) Kanunu olarak bilinen “Sevk ve İskan” Kanunu’nu çıkardı. Bu kanun kapsamında bölge-

de yaşayan Ermeniler ülkenin daha güvenli yeri olan Suriye ve Irak’ın kuzeyindeki bölgele-

re göç ettirildi.

Cepheler

Saldırı Cepheleri

Kafkas

Kanal

Yardım Cepheleri

Romanya

Galiçya

Makedonya

Savunma Cepheleri

Çanakkale

Hicaz Yemen

Irak Basra

Suriye Filistin



38

ÀABD’nin savaşa girmesi ile İtilaf Devletleri bütün cephelerde taarruza geçti. Yenilgiyi ilk

kabul eden devlet Bulgaristan oldu.

ÀYenilgiyi kabul eden İttifak bloğu ile İtilaf bloğu arasında “ateşkes” antlaşmaları yapıldı.

a. Paris Barış Konferansı (18 Ocak 1919)

Toplanma Amacı: İmzalanacak barış antlaşmalarının ilkelerini belirlemek.

Àİtilaf Devletlerinin arasındaki sorunları çözmek.

ÀKonferansta İtalya’ya vadedilen İzmir ve çevresinin Yunanistan’a verilmesi İtilaf Devlet-

leri arasında görüş ayrılığına yol açmıştır.

b. Osmanlı Devleti’nin Savaştan Çekilme Nedenleri

ÀBulgaristan’ın savaştan çekilmesi ile Almanya ile bağlantısının kesilmesi

ÀSavaştığı cephelerin genelinde yenilgi alması

ÀWilson ilkelerinin yaydığı olumlu hava.

c. Savaş Sonrasında Yapılan Barış Antlaşmaları

ÀVersay Antlaşması Æ Almanya

ÀSaint-Germain Antlaşması Æ Avusturya

ÀNöyyi Antlaşması Æ Bulgaristan

ÀTrianon Antlaşması Æ Macaristan

ÀSevr Antlaşması Æ Osmanlı Devleti

Osmanlı Devleti’nin savaştan çekilme nedenlerini tırların kasalarına yazalım.

Konferansa katılan 32 ülkenin üye olmasıyla Cemiyet-i Akvam yani Milletler Cemiyeti kuruldu.

MERAK EDİYORUM


Almanya ile kara bağlantısının kesilmesi

Wilson ilkelerinin verdiği olumlu hava

Cephelerin çoğunda yenilmesi


40

1. 20. yüzyılın başlarında, Osmanlı İmparatorluğu’nu destekleme ve kalkındırma görünümü altında, Osmanlılar üzerindeki etkisini giderek artıran devlet, aşağıdakilerden hangisi-dir?

A) İngiltere B) İtalya C) Fransa D) Almanya

Yanıt D yani Almanya’dır. Amaç, Osmanlı Devleti’nin ham madde kaynaklarından yararlanmak ve jeopolitik konumundan faydalanmaktır.

Özel Nedenler

Almanya ve Fransa arasındaki Alsas-Loren Sorunu

Rusya’nın sıcak denizlere inme politikası

Avusturya-Macaristan’ın Balkanlardaki politikasının Sırbistan’ı rahatsız etmesi

Genel Nedenler

Sömürgecilik Ham madde arayışı

Silahlanma yarışıPazar yarışı

I. Dünya Savaşı’nın nedenlerini yazalım.

ÖRNEK

SIRA SENDE

KARMA SORULAR

41


1. I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin savaştığı taarruz (saldırı) cephelerini yazınız.

Kafkas ve Süveyş Kanalı

2. I. Dünya Savaşı’nda Almanya’nın Osmanlı Dev-leti’ni yanında isteme nedenlerini yazınız.

• Osmanlı Devleti’nin jeopolitik önemi dolayısıy-la Rusya’nın yandaşlarıyla irtibatını kopar-mak, İngiltere’nin sömürgeleriyle bağlantısı-nı kesmek.

• Savaşı geniş alanlara yayarak cephe yükünü hafifletmek.

• Halifenin dinî gücünden yararlanmak

3. Rusya’nın I. Dünya Savaşı’ndan çekildiği ant-laşmayı ve bu antlaşmayla Osmanlı Devleti’nin kazancını yazınız.

Brest-Litovsk. Bu antlaşmayla Rusya, 1878 Berlin Antlaşması’yla aldığı Kars, Ardahan ve Batum da dahil olmak üzere Doğu Anadolu’yu Osmanlı Devleti’ne bırakmıştır.

1. I. Dünya Savaşı sırasında açılan Kanal Cephe-si’nde Osmanlı Devleti, Mısır’ı İngiltere’den almayı, Almanya ise, İngiltere’nin sömürgele-riyle olan bağlantısını kesmeyi amaçlamıştır.

Buna göre;

I. İngiltere ile Almanya arasında sömürgecilik yarışı devam etmektedir.

II. Osmanlı toprakları jeopolitik önemini koru-maktadır.

III. Kanal Cephesi’nde Almanya ve Osmanlı Devleti’nin çıkarları bulunmaktadır.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) I - IIC) II - III D) I - II - III

2. Almanya’nın, Osmanlı Devleti’ni I. Dünya Savaşı’na sokmaya çalışmasında Osmanlı Dev-leti’nin hangi özelliği en önemli etken olmuş-tur?A) Askeri gücü B) Jeopolitik konumuC) Savaş tecrübesi D) Ekonomik gücü

3. 1917 Ekim Devrimi ile savaştan çekilen Sovyet Rusya, İtilaf Devletlerinin imzaladığı gizli ant-laşmaları dünya kamuoyuna açıklamıştır.

Buna göre, Sovyet Rusya ile ilgili;

I. İtilaf Devletleri ile arasında siyasi çekişme vardır.

II. Gizli antlaşmalar imzalayarak etkinliğini artırmak istemiştir.

III. Yeni kurulan hükûmet, İttifak Devletlerine katılmıştır.

yargılarından hangilerine ulaşılamaz? A) Yalnız I B) I - IIC) I - III D) II - III


44

Verilen kelimeleri boşluklara yerleştirelim.

Terhis, stratejik, telsiz-telgraf, Toros

1. Toros tünelleri İtilaf Devletlerinin denetimine girecek.2. İç güvenlik için gerekli görülecek kuvvet dışındakiler hemen terhis edilecek.3. Hükûmet haberleşmesi dışında telsiz, telgraf kablolarının denetimi İtilaf Devletlerine bıra-

kılacak.4. İtilaf Devletleri güvenliklerini tehdit edecek herhangi bir durum karşısında istedikleri stra-

tejik noktayı işgal edebilecek.

B. İZMİR’İN İŞGALİ (15 Mayıs 1919)

✽ Yunanistan’ın İzmir’i işgalinden önce batılı bazı basın organları ve Rum gazeteleri “Türk-

ler, Batı Anadolu’da hristiyanları katlediyor” diyerek yalan haberler yayıyorlardı. Amaçla-

rı: İzmir’in işgalini hukuksal zemine oturtmaktı. Aynı zamanda Batı Anadolu’da Rum nüfusu-

nun çoğunlukta olduğu propagandasını yapıyorlardı. Yunanlılar propagandalarını haklı çıkar-

mak için Mondros Ateşkes’inden sonra;

1. Bölgeye Rum göçmenleri yönlendirdi.

2. Yerli Rumları kışkırtarak çete hareketlerine destek verdi.

Hasan Tahsin


✽ Paris Barış Konferansı’nda Yunanlılar, İngilizlerin desteğini alarak

İzmir’de sözde nüfus çoğunluğunun Rumlardan yana olduğunu belirten

sahte evraklar hazırlamışlardır. Bu kulis çalışmaları sonucunda İzmir’in

Yunanlılara verilmesi gerektiğine karar verilmiştir.

✽ İşgal sırasında Kurmay Albay Süleyman Fethi Bey “Yaşa Venizelos” diye

bağırmadığı için dipçik ve süngü ile şehit edildi. Bu taşkınlıklara dayana-

mayan Hukuk-u Beşer Gazetesi başyazarı ve avukat Hasan Tahsin ken-

disini tutamayarak işgalcilere ilk kurşunu attı. Ne var ki hemen orada

şehit edildi. Bugün İzmir’de Hasan Tahsin’in öldürüldüğü yerde İlk Kur-

şun Anıtı bulunmaktadır.


46

b. Millî Varlığa Düşman Cemiyetler

Vatanın kurtuluşunun padişah ve halifenin buyruklarına uymak ile olacağını savunmuşlardır.

Kürt devleti kurmayı amaçlamışlardır.

Osmanlıyı bir İslam devleti olarak sürdürmeyi amaçlamışlardır.

Kurtuluşun İngiliz himayesine (mandasına) girmekle mümkün olacağını savunmuşlardır.

Kurtuluşun ABD himayesine (mandasına) girmekle mümkün olacağını savunmuşlardır.

1911’de İttihat ve Terakki’ye karşı olanların kurduğu partidir. Anadolu’daki Millî Hareketi engellemek istemiştir.

Sulh ve Selameti Osmaniye Fırkası

Kürt Teali Cemiyeti

İslam Teali Cemiyeti

İngiliz Muhipleri Cemiyeti

Wilson Prensipleri Cemiyeti

Hürriyet ve İtilaf Fırkası

Zararlı Cemiyetler

Azınlıklar Tarafından Kurulanlar1. Mavri Mira2. Etnik-i Eterya3. Pontus Rum4. Taşnak Hınçak

1. Sulh ve Selameti Osmaniye Fırkası2. Kürt Teali Cemiyeti3. İslam Teali Cemiyeti4. Wilson Prensipleri Cemiyeti5. Hürriyet ve İtilaf Fırkası

Türkler Tarafından Kurulan

Verilen tabloda boş alanları doldurunuz.

İngiliz Muhipleri cemiyetini padişah, sadrazam ve hükûmet de desteklemiştir. Osmanlı aydın-larının bir kısmı da Wilson Prensipleri cemiyetine katılmıştır.

DİKKAT



48

Mondros Ateşkes Antlaşması sonrası sürecinde kurulan; I. Kilikyalılar II. Wilson PrensipleriIII. İngiliz Muhipleri IV. Mavri Mira

cemiyetlerinin hangileri “Osmanlı Devleti’nin devamlılığı, yabancı devletlerin himayesine girmek-le sağlanabilir” görüşünü savunmuştur?

A) I - IV B) II - III

C) I - II - III D) II - III - IV

Aşağıda verilen balığın kılçıklarının üst kısmına Türklerin kurduğu zararlı cemiyetleri, alt kısmına Türklerin kurduğu yararlı cemiyetleri yazalım.

İslam Teali

Kürt Teali

Sulh Selamet

Osmanlı

Wilson Prensipleri

Trakya

Paşaeli M

HC

İzmir MH

C

Kilikya

lılar

Millî

Kong

re

I. verilen Kilikyalılar cemiyeti yararlı bir cemiyet olup Adana ve Çukurova bölgesini korumak için kurulmuştur. IV. verilen Mavri Mira Rumların kurduğu bir cemiyettir. Amacı Bizans devle-tini yeniden kurmaktır. II ve III’ de verilenler ise Türkler tarafından kurulmuş olup, amaçları İngiliz ve ABD mandası altına girmektir.

Yanıt: B

ÖRNEK


KuvayimilliyeTürk halkının oluşturduğu silahlı direniş örgütleridir.

DİKKAT

KARMA SORULAR

49


1. Millî varlığa yararlı cemiyetlerin özelliklerini yazınız.

• Her biri bulundukları bölgedeki azınlık cemi-yetlerinin zararlı eylemlerini engellemek iste-miştir.

• Bölgesel hareket etmişlerdir. • Türklüğü savunmuşlardır. • Aralarında iş ve güç birliği yoktur. • Gösteri ve mitinglerle işgalleri protes-to etmişler, gerekirse silahlı direniş kararı almışlardır.

2. Azınlıkların kurduğu cemiyetler faaliyetlerini

Wilson İlkeleri’nde yer alan hangi maddeye

dayanak göstererek gerçekleştirmişlerdir?

Her millet çoğunlukta olduğu yerde devlet kuracak.

3. Millî Kongre Cemiyeti’ni diğer yararlı cemi-yetlerden ayıran özellik nedir? Yazınız.

Millî Mücadelede Basın-Yayın yolu ile mücadele etmiştir.

1. Rum ve Ermeniler, I. Dünya Savaşı’ndan sonra İtilaf Devletleri ile işbirliği içine girerek yüzyıl-lardır huzur içinde yaşadıkları vatan toprakları-nın bölünmesi için çalışmalara katıldılar. Mavri Mira, Batı Anadolu ve Trakya’yı Yunanistan’a bağlamak, Pontus Cemiyeti Trabzon’da devlet kurmak, 1877’de İsviçre’de kurulmuş olan Hınçak komitesi ve 1890 yılında Tiflis’te kurulan Taşnak komitesi ise Ermeni Devleti kurmak amacıyla faaliyetlerde bulunuyordu. Özellikle Ruslar ve Fransızlar da bu faaliyetleri destekliyordu.

Buna göre, bu parça için aşağıdaki başlıklar-dan hangisi kullanılamaz?

A) Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan Sonra Memleketin Durumu

B) Azınlıkların Kurduğu Cemiyetlerin FaaliyetleriC) Osmanlı Devleti’ni Parçalamak İçin Yapılan

PlanlarD) Türklerin Kurduğu Zararlı Cemiyetlerin Özel-

likleri2. Zararlı cemiyetlerin olumsuz faaliyetlerine

engel olmak amacıyla Türk halkı birlikte hare-ket edip, kendi bölgelerini savunmak amacıyla yararlı cemiyetler kurmuşlardır.

Aşağıdaki cemiyetlerden hangisi Türklerin kurduğu yararlı cemiyetler arasında yer alır?A) Etnik-i Eterya B) Mavri MiraC) Trakya Paşaeli D) Pontus Rum

3. Aşağıdakilerden hangisi azınlıklar tarafından kurulan cemiyetlerin amaçlarından biri değil-dir?

A) Bulundukları bölgede devlet kurmakB) Türklerin, Anadolu’dan farklı bölgelere göçü-

nü engellemekC) İşgallerin yaygınlaşmasına yardımcı olmakD) Bulundukları bölgelerde nüfus yoğunluğu

oluşturmak


50

1. Aşağıda verilen zararlı cemiyetlerin karşılarında yer alan boşluklara zararlı faaliyet-lerine karşı kurulan yararlı cemiyetleri yazınız.

Mavri Mira Æ Trakya Paşaeli - İzmir Müdafaa-i Hukuk

Etnik-i Eterya Æ Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk, İzmir Redd-i İlhak

Pontus Rum Æ Trabzon Muhafaza-i Hukuku Milliye

Taşnak Hınçak Æ Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuku Milliye

2. Aşağıdaki cemiyetlerin kuruluş amaçlarını yazınız.

Kuruluş Amacı: İzmir’in Yunanlılara verilmesini engellemek

Kuruluş Amacı: İstanbul merkezli Bizans Devleti’ni canlandırmak

Kuruluş Amacı: İngiliz mandası altına girmek

Kuruluş Amacı: Çukurova Bölgesi’nde Fransız askerlerinin ve Ermeni çetelerinin eylemleri-ni engellemek

Kilikyalılar

İngiliz Muhipleri Cemiyeti

Mavri Mira

İzmir Müdafaai Hukuk Cemiyeti

SIRA SENDE


53

D. KONGRELER

1. Erzurum Kongresi ( 23 Temmuz- 7 Ağustos 1919)

✽ Toplanma şekli ve amacı bakımından bölgesel, alınan kararlar bakımından ulusal bir kongredir.

Vilayeti Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyetinin çağrısıyla toplanmıştır.

Alınan Kararlar

Millî sınırlar içinde vatan bir bütündür parçalanamaz.

İstanbul Hükûmeti görevini yerine getiremezse “Geçici bir hükûmet” kurulacaktır.

Manda ve himaye kabul edilemez.

Kuvayımilliye’yi etkin, millî iradeyi hakim kılmak esastır.

Mebuslar Meclisi derhal toplanmalı ve Hükûmet işleri meclis denetimine girmelidir.

İlk kez Misakımillî sınırlarından bahsedilmiştir.

Yürütme işlerini gerçekleştirmek amacıyla alınmış bir karardır.

Tam bağımsızlık hedeflenmiştir.

Ulus egemenliği ilkesi ön plana çıkarılmıştır.

Ulus egemenlik ilkesine işlerlik katmak amaçlanmıştır.

Aşağıda verilen Amasya Genelgesi’nin maddelerinin altına “Gerekçe, Amaç-Yöntem” kelime-lerinden uygun olanlarını yazınız.Vatanın bütünlüğü, ulusun bütünlüğü tehlikededir. (Gerekçe)Ulusun bağımsızlığını yine ulusun azim ve kararı kurtaracaktır. (Amaç - Yöntem)


Erzurum Kongresi Misakımillî kararlarının alt yapısını oluşturmuştur.

MERAK EDİYORUM


55

Kongre ToplanmaBakımından

Alınan KararlarBakımından

Balıkesir-Alaşehir Bölgesel Bölgesel

Erzurum Bölgesel Ulusal

Sivas Ulusal Ulusal

Aşağıdaki tabloda verilen kongrelerin toplanma bakımından “ulusal” mı, “bölgesel” mi olduğu-nu yazalım.


Sivas Kongresi ile ilgili aşağıdaki gelişmelerden hangisi, Anadolu’da başlatılan Ulusal Kurtu-luş hareketinin bir hükûmet gibi davrandığının doğrudan kanıtıdır?

A) İstanbul Hükûmetinin engellemelerine rağmen toplanmasıB) Başkanlığına, görevden azledilen Mustafa Kemal’i seçmesiC) Manda ve himayeye karşı çıkmasıD) Ulusal direnişi sevk ve idare için Temsilciler Kurulunu seçmesi

Sivas Kongresi’nde alınan kararla Temsil Heyeti’nin hem üye sayısı artırılmış hem de heyetin yurdun genelini temsil ettiği kabul edilmiştir. Böylelikle her türlü kararı halk adına alacak tek yetkili makam Temsil Kurulu olmuştur.

Yanıt: D

ÖRNEK


58

Amasya Genelgesi’nde yer alan “Milletin bağımsızlığını yine milletin azmi ve kararı kurtaracak-tır.” maddesine bakılarak aşağıdakilerden hangisinin değişeceği söylenebilir?A) Temsil Heyeti üyelerininB) Ülkedeki egemenlik anlayışınınC) Wilson İlkeleri maddelerininD) Anadolu’daki etnik yapının

Tüm yararlı cemiyetler tek çatı altında top-lanacaktır.

İşgallerin protesto edilmesi için her tarafta mitingler yapılmalıdır.

Vatanın bütünlüğü milletin bağımsızlığı tehlike-dedir.

Millî sınırlar içinde vatan bir bütündür parça-lanamaz.

İstanbul Hükûmeti, Temsil heyetinin haberi olma-dan düşmanla barış görüşmesi yapmayacaktır.

Aşağıdaki maddelerin karşısına ilişkili olduğu olayı yazınız.

Milletin bağımsızlığını milletin azim ve kararı kurtaracaksa, bu durum egemenliğin kaynağının hal-ka dayandırılacağı anlamına gelir. Bu durum ülkedeki monarşik yapının, bir başka deyişle ülke-deki egemenlik anlayışının değişeceğinin göstergesidir.

Yanıt: B

ÖRNEK


ErzurumKongresi

SivasKongresi

HavzaGenelgesi

Amasya Genelgesi

Amasya Protokolü

KARMA SORULAR

59


1. Amasya Genelgesi’nde Kurtuluş Savaşı’nın “Gerekçe–Amaç-Yöntem”’ini vurgulayan mad-delerini yazınız.

• Vatanın bütünlüğü ve ulusun bağımsızlığı tehi-kededir.

• Baskı altındaki İstanbul Hükûmeti görevi-ni yapamamaktadır. Bu durum ulusumuzu yok olmuş göstermektedir.

• Ulusun bağımsızlığını yine ulusun kendi azim ve kararları kurtaracaktır.

2. Sivas Kongresi öncesinde yaşanan hangi gelişme kongreye katılımın beklenenden düşük olmasına yol açmıştır?

İstanbul Hükûmeti, Elazığ Valisi Ali Galip’i Sivas Kongresi’nin toplanmasını engellemekle görev-lendirmiştir. Bu gelişme bazı illerdeki seçilmiş delegelerin çekince yaşamasına ve kongreye katılmamasına yol açmıştır.

1. Kurtuluş Savaşı’nın amacı, gerekçesi,

yöntemi belirtilmiştir.

İstanbul Hükûmetinin baskı altında

olduğundan görevini yerine getiremediği

vurgulanmıştır.

Vatanın bütünlüğünü ve ulusun bağımsızlı-ğını sağlama görevi-nin halka ait olduğu

vurgulanmış, böylelikle ilk kez üstü kapalı ulusal egemenlikten

bahsedilmiştir.

Milletin haklarını dünyaya duyur-mak için ulusal

bir kurulun oluşturulmasının

gerekliliği belirtilmiştir.

Sivas’ta ulusal bir kongre

toplanması için çağrı yapılmıştır.

?

Tabloda verilen bilgilere göre “?” ile belirtilen yere aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?

A) Amasya GenelgesiB) Havza GenelgesiC) Erzurum KongresiD) Sivas Kongresi

2. Sivas Kongresi’nin aşağıdaki özelliklerinden hangisi, Millî Mücadele’nin ulusal iradeye dayandırılmak istendiğinin kanıtıdır?

A) Delegelerin yurt genelinden seçimle belir-lenmiş olması

B) Başkanlığa Mustafa Kemal’in seçilmesiC) Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiye-

ti’nin oluşturulmasıD) Ali Fuat Paşa’nın Batı Cephesi Kuvayımilliye

Genel Komutanlığı’na atanması


62

2. TBMM’de Alınan İlk Kararlar

a) Hükûmet kurmak zorunludur.

Yorum: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

b) Geçici de olsa hükûmet başkanı veya padişah vekili atamak doğru değildir.

Yorum: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

c) Millî iradeyi egemen kılmak esastır.

Yorum: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

d) TBMM’nin üstünde hiçbir güç yoktur.

Yorum: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

e) TBMM yasama, yürütme yetkilerini kendinde toplamıştır.

Yorum: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

f) Meclis başkanı hükûmetin de başkanıdır.

Yorum: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

g) Padişahın ve halifenin durumu, içinde bulunduğu şartlar değiştiğinde yeniden ele alınacaktır.

Yorum: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

h) TBMM, dini konuların yürütülmesinden de sorumludur.

Yorum: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mustafa Kemal İstanbul’da toplanacak olan Son Osmanlı Mebusan Meclisi için vekillerden hangi isteklerde bulunmuştur?

– Kendisini baştan seçmelerini – Müdafai hukuk grupları kurmalarını– Kongre kararlarını kabul etmelerini



63

TBMM’nin açılma nedenlerini bulutlara yazalım.

Ulusal güçleri

birleştirmek

Ulusal iradeyi

harekete geçirmek

Milletçe birlikte

direnişe geçmek

Düzenli orduyu

kurmak

Ülkeyi işgalden

kurtarmak

SIRA SENDE


65

Aşağıdaki madde ve olayları eşleştirelim.

İstanbul ve Batı Cephesine yakın olması.

TBMM’nin isyanlara karşı aldığı önlem

Hıyanetivataniye Kanunu çıkarıldı.

Meclis hükûmeti sistemi

Meclisin başkanı hükûmetin de başkanıdır.

Misakımillî kararı

Kapitülasyonlar kabul edilmeye-cektir.

Temsil Heyetinin Ankara’ya gelme nedeni

1

2

3

4

✽ I. TBMM’nin İsyanlara Karşı Aldığı Önlemler

ÀHıyanetivataniye Kanunu çıkarıldı: Bu kanun ile söz, yazı ve hareketleri ile Büyük Millet Mec-

lisine karşı saldırıa bulunanlar vatan haini sayılarak ağır şekilde cezalandırılacaktı. Kanun

uygulanması için İstiklâl Mahkemeleri adı verilen mahkemeler kurulacaktı. Bu mahkemeler

gezici olup olay yerine giderek cezaları uyguluyorlardı.

Àİstanbul’la haberleşme kesildi.

ÀMustafa Kemal Ankara müftüsüne fetva yayınlatarak şeyhülislamın fetvalarının geçersiz

olduğunu ilan etti.

ÀAnadolu Ajansı kuruldu. (Amaç, halkı bilinçlendirmek ve olumsuz propagandaların önüne geç-

mektir.)


2

3

4

1


68

TBMM, isyanları bastırabilmek amacıyla çıkardığı Hıyanetivataniye Kanunu’na işlerlik katabil-mek için kendi içinden belirlediği üç üye ile de İstiklal Mahkemelerini kurmuştur.

Buna göre TBMM, İstiklal Mahkemelerini kurarak aşağıdaki yetkilerinden hangisini uygula-maya koymuştur?A) Yasa yapmaB) Diplomatik ilişkide bulunmaC) YargılamaD) Ekonomik gereksinimleri karşılama

Aşağıdaki bilgilerden doğru olana “D”, yanlış olana “Y” harfi yazınız.

D Y

1.Bolu, Düzce, Hendek ayaklanmaları İstanbul Hükûmeti ve işgalci kuvvetlerin bir-likte çıkardığı ayaklanmalardır.

D

2. Sevr Antlaşması’na göre İngiltere, Antalya ve çevresini işgal edecektir. Y

3. TBMM’ye karşı çıkan isyanları önlemek amacı ile İstiklal Mahkemeleri kuruldu. D

4.Misakımillî’de “Azınlıklara, komşu ülkelerdeki müslümanlara tanınan haklar kadar hak tanınacaktır.” maddesi yer alır.

D

5.Temsil Heyetinin Ankara’ya gelmesindeki nedenlerden biri de Ankara’nın geliş-miş bir sanayi kenti olmasıdır.

Y

Mahkemeler yargılama gücünü temsil ederler. İstiklal Mahkemeleri üyelerinin TBMM milletve-killerinden seçilmesi de meclisin yargılama gücüne sahip olduğunu göstermektedir.

Yanıt: C

ÖRNEK

SIRA SENDE

KARMA SORULAR

69


1. Sevr Antlaşması’na karşı İstanbul Hükûmeti, Mustafa Kemal ve Türk halkının tutumu nasıl olmuştur?

İstanbul Hükûmeti işgallerin kalıcı olmadığını ve hiçbir şekilde zorluk çıkarılmaması gerektiğini savunurken Mustafa Kemal halkı işgaller karşı-sında direnişe çağırmıştır. Halk ise Mustafa Kemal’in çağrısı yönünde hareket etmiştir.

2. Sevr Antlaşması’nın ekonomik hükümlerini yazınız.

1. İtilaf Devletleri’ne savaş tazminatı ödene-cek.2. Kapitülasyonlar bütün itilaf devletleri için geçerli olacak.

1. Sevr Antlaşması’nın ağır koşullar içermesi ve ülkemizi paylaşım planlarını uygulamaya koyması, Millî Mücadele’yi nasıl etkilemiş-tir?

Esra Öğretmen’in bu sorusuna aşağıdaki öğrencilerden hangisinin verdiği yanıt doğru-dur?

A)

C)

B)

D)

Defne

Özgür

Damla

Emre

Millî Mücadele güç ve otoritesini kaybetmiştir.

Ulusal mücadeleye katılım art-mış ve Kurtuluş Savaşı başlatıl-mıştır.

Padişaha duyulan güven artmış-tır.

İstanbul Hükûmeti İtilaf Dev-letleri ile iş birliği yapmaktan vazgeçmiştir.

2. Sevr Antlaşması’nın Osmanlı anayasasına göre hukuki geçerliliği yoktur. Çünkü Sevr Antlaş-ması, İstanbul Hükûmeti tarafından imzalan-masına rağmen .................................. geçersizdir.

Verilen bu bilgi, aşağıdakilerden hangisiyle tamamlanmalıdır?

A) Meclis onayı olmadığı içinB) I. TBMM açıldığı içinC) Ülkede işgaller devam ettiği içinD) Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandığı için


70

A. Aşağıdaki cevapların sorunlarını bulalım.

1. Cevap: Almanya, Avusturya-Macaristan. İtalya’dır.

Soru: Kurulduğu dönemde İttifak bloğundaki devletler hangileridir?

2. Cevap: • Tarafsızlığını ilan etmiştir.

• Genel seferberlik ilan etmiştir.

• Kapitülasyonları tek taraflı kaldırmıştır.

• Bloklardaki devletlerle diyaloğa geçmiştir.

Soru: I. Dünya Savaşı başladığında Osmanlı Devleti’nin tutumu ne olmuştur?

3. Cevap: • Ankara müftüsüne fetva yayınlatılmış

• İstanbul ile haberleşme kesilmiş

• İstiklal Mahkemeleri kurulmuştur

Soru: TBMM’nin isyanlara karşı aldığı önlemleri yazınız.

4. Cevap: • İtilaf Devletleri Türklerden ağır bir yenilgi aldı.

• I. Dünya Savaşı’nın süresi uzadı.

• Rusya’ya yardım gidemediği için, Rusya’da ihtilal çıktı.

Soru: Çanakkale Savaşı’nın sonuçlarını yazınız.



71

B. Aşağıdaki açık uçlu soruları doğru şekilde cevaplandırınız.

1. Güçler birliği ilkesi nedir? TBMM’nin bu ilkeyi benimsemesinin amacını yazınız.

Yasama, yürütme ve yargı yetkisinin bir merkezde toplanmasıdır. TBMM bu ilkeyi benimse-yerek çabuk ve etkili kararlar almayı, alınan kararları da hızlı bir şekilde uygulamayı plan-lamıştır.

2. TBMM’ye karşı çıkarılmış ayaklanmalar nitelikleri bakımından kaça ayrılmaktadır? Baş-lıklarını yazınız.

• Doğrudan İstanbul Hükûmetince çıkarılmış ayaklanmalar.

• İstanbul Hükûmeti ve İtilaf Devletlerinin kışkırtmasıyla çıkan ayaklanmalar

• Azınlık ayaklanmaları

• Kuvayımilliyeci olup sonradan ayaklananlar

3. Millî Mücadele Dönemi’nde Kuvayımilliye içindeki bazı şeflerin TBMM’ye karşı ayaklanma-larının sebebini yazınız.

TBMM, doğrudan kendisine bağlı hareket eden bir orduya sahip olabilmek için Kuvayımilli-yeyi kaldırmış ve Düzenli Orduyu kurmuştur. Bu durum bazı şeflerin isyanına yol açmıştır.

4. I. TBMM’nin isyanlara karşı aldığı önlemleri yazınız.

• Hıyanetivataniye Kanunu çıkarıldı.• İstanbul’la haberleşme kesildi.• Mustafa Kemal Ankara müftüsüne fetva yayınlatarak şeyhülislamın fetvalarının geçersiz

olduğunu ilan etti.• Anadolu Ajansı kuruldu..)

SIRA SENDE

T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK · atu konu anlatimli fasİkÜl set t.c. İnkilap...

Documents

Transcript of T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK · atu konu anlatimli fasİkÜl set t.c. İnkilap...