SW

OT ی

سناش

ش رو

کنیتک

تاریخچه شکل گیری تکنیک سوآت

( تکنیک ماتریس سوآتSWOT که گاهی توس نیز نامیده )

می شود ، ابزاری برای شناخت تهدیدها و فرصت های

موجود در محیط خارجی یک سیستم و بازشناسی ضعف

ها وقوت های داخلی آن به منظور سنجش وضعیت و

تدوین راهبرد برای هدایت و کنترل آن سیستم است. این

تکنیک به صورت تفضیلی در قالب مقاله ای کالسیک در

میالدی توسط هاینز وی ریچ با نام ماتریس 1982سال

سوآت : ابزاری برای سنجش وضعیت معرفی شده

است.

SW

OT ی

سناش

ش رو

کنیتک

در سیر شکل گیری تکنیک سوآت سه مرحله تکاملی گزارش شده است : که عبارتند از

.سنجش نقاط قوت و ضعف داخلی سیستم

.تحلیل تهدیدها و فرصت های محیط خارجی

تعامل و هماهنگ سازی این دو دسته متغییر داخلی و

خارجی.

SW

OT ی

سناش

ش رو

کنیتک

مفاهیم پایه :

به طور اجمالی این تکنیک ابزاری برای تحلیل وضعیت و تدوین راهبرد است و این امور از طریق :

بازشناسی و طبقه بندی قوت ها وضعف های دورنی

سیستم

بازشناسی و طبقه بندی فرصت ها و تهدیدهای موجود در

محیط خارج سیستم

تکمیل ماتریس سوآت

تدوین راهبرد های گوناگون برای هدایت سیستم در آینده

صورت می گیرد.

شناخت کامل از شرایط موجود

آنالیز سوات

درک جامع از واقعیات

انتخابهای استراتژیک جامع

SW

OT ی

سناش

ش رو

کنیتک

موارد زیر می باشند:SWOTسه عنصر اصلی سازندة

اطaنق توسaط توصaیف شaده داخلی« »محیaط شاخصaهای

قوت و ضعف موجود.

دهایaتهدی صaورت بaه کaه خaارجی« »محیaط شاخصaهای

موجود و فرصتهای کنکاش نشده توصیف میشوند.

بردaدوین راهaا تaاب یaار انتخaدوین چهaان تaوآت امکaاتریس سaم

راهبرد متفاوت را فراهم می آورد.

موارد زیر می باشند: SWOTدو عنصر اصلی سازندة

SW

OT ی

سناش

ش رو

کنیتک

بر حسب وضعیت سیستم، چهار دسته راهبرد را که از نظر درجه

کنشگری متفاوت هستند می توان تدوین کرد.

موارد زیر می باشند: SWOTدو عنصر اصلی سازندة

محیط داخلی

ضعف ها قوت ها

فرصتها

محیط خارجی

راهبرد

انطباقی

)حداقل-

حداکثر(

راهبرد

تهاجمی

)حداکثر-

حداکثر(

راهبرد دفاعی

)حداقل-

حداقل(

راهبرد

اقتضایی)حداکثر- حداقل(

تهدی

دها

SW

OT ی

سناش

ش رو

کنیتک

راهبرد حداقل – حداقل(راهبرد دفاعی(

هدف کلی راهبرد دفاعی یا حداقل – حداقل که می توان آن را

راهبرد بقا نیز نامیده ، کاهش ضعف های سیستم برای کاستن و

خنثی سازی تهدید هاست.

راهبرد حداقل – حداکثر(:راهبرد انطباقی(

راهبرد انطباقی یا راهبرد حداقل – حداکثر تالش دارد تا با کاستن از

ضعف ها بتواند حداکثر استفاده را از فرصت های موجود ببرد.

حداکثر-حداقل( راهبرد اقتضایی(

این راهبرد بر پایه بهره گرفتن از قوت های سیستم برای مقابله با

تهدیدات تدوین می شود و هدف آن به حداکثر رساندن نقاط قوت

و به حداقل رساندن تهدیدات است.

حداکثر-حداکثر(راهبرد تهاجمی( :

در چنین وضعیتی سازمان با استفاده از نقاط قوت خویش برای

گسترش بازار تولیدات و خدمات خود گام بر می دارد.

SW

OT ی

سناش

ش رو

کنیتک

مناسب سازی تکنیک سوآت برای طراحی شهری

انaی از جهaای بخشaابلیت هaنجش قaا سaدف مaه هaامی کaهنگ یaک شaهر یaا و یaک محلaه ، یaک فضaای شaهری نظaیر ، کالبaدی باشaد، تفکیaک محیaط داخلی و خaارجی امaر بسیاردشaوار اسaت. ضaعف، )قaوت، سaوآت تحلیلی مقولaه چهaار تمaامی بین زیaرا

فرصت و تهدید( هم پوشانی وجود دارد.

مولفه های اصلی عوامل قوتها ضعف ها فرصت ها تهدید ها

محیط مصنوعی

ویژگی های کالبدی

ویژگی های زیبا

شناختی

محیط طبیعی

پوشش جانوری

پوشش گیاهی

هوا

آب

محیط اجتماعی اقتصادی

وضعیت اجتماعی

وضعیت اقتصادی

وضعیت سیاسی

وضعیت اداری

: چارچوب سنجش وضعیت به روش سوآت-پیشنهاد کلیف ماتین1مثال

SW

OT ی

سناش

ش رو

کنیتک

نجشaورد سaت مaه الزم اسaای محیطی را کaا کیفیت هaکرمون قaرار بگیرنaد در قaالب هشaت دسaته طبقaه بنaدی و در یaک مaاتریس

سازمان دهی می کند.

: چارچوب سنجش وضعیت به روش سوآت – پیشنهاد 2مثال متیوکرمونا

ویژگی قوت ضعف فرصت تهدید

کیفیت های فضایی

کیفیت های ریخت

شناختی

کیفیت زمینه ای

کیفیت بصری

کیفیت ادراکی

کیفیت اجتماعی

کیفیت عملکردی

کفیت پایداری

SW

OT ی

سناش

ش رو

کنیتک

ماتریس پیشنهادی چیس دارای چهار سطر است که به بررسی :

قابلیت دسترسی شامل راه های دسترسی ، پارکینگ و حمل و نقل همگانی

، مطلوبیت محیطی شامل کیفیت محیط مصنوع و طبیعی تسهیالت الزم برای

خرید کنندگان و امنیت محل ، مراکز جاذب شامل مراکز خرید ، مراکز هنری فرهنگی

تفریحی و اشتغال مدیریت شامل کیفیت اداره محل، تبلیغات و تخصیص منابع

: چارچوب سنجش وضعیت به روش سوآت –پیشنهاد 3مثال مارتین چیس

ویژگی ها قوت ضعف فرصت تهدید

قابلیت

دسترسی

مطلوبیت

محیطی

مراکز جاذب

مدیریت

SW

OT ی

سناش

ش رو

کنیتک

: استفاده از تحلیل سوآت در تهیه راهبرد طراحی شهری 4مثال استاک آن ترنت –بریتانیا

ضعف ها قوت ها

کمبود مسکن ارزان قیمت در مراکز شهر

تعارض حرکت اتومبیلو مردم

عدم وجود بزرگراه های شهری

خیابان های مملو از اتومبیل پارک شده

دوری ایستگاه راه آهن از مرکز شهر

نبود بازار یا راسته های تجاری

نبود فضای مرکزی منحصر به فرد

نبود عناصر آبی در شهر

نبود خوانایی

ساختمان های مدرن نامطلوب

نبود کانونی برای گردشگری

پدیده وارونگی آب و هوا

منظر ذهنی دلپذیر

معماری هاهنگ

درختان و پارک ها و خیابان های عریض

مکان یادگیری – وجود مدارس خصوصی دانشکده ها

ودانشگاه ها

فستوال های فرهنگی موسیقی و ادبی

مراکز تجاری خرده فروشی

صنعت ، بازرگانی و گردشگری

مدیریت کارآمد

)طبقات کم )کوتاه مرتبه

پیاده رهواری

فشردگی بافت

وجود نواحی روستایی

دسترسی ریلی ، خیابانی و اتوبوس

عدم وجود بزرگراه های شهری

تهدید ها فرصت ها

ترافیک عبوری

تراکم اتوبوس ها

آلودگی هوا

بال بودن درصد سالخوردگان

باال بودن میران تخصیص زمین به کاربری مسکونی

روند تبدیل مراکز کار به مسکن

وجود رودخانه

)وجود اراضی قابل توسعه مجدد )اراضی قهوه ای

سایت های کم توسعه یافته

نوسازی

میدان اسب دوانی

یکشنبه بازار

بازار عتیقه فروشی

حرکت پیاده

پارک – سوار اتوبوس

خانه های ارزانقیمت ) شهرداری ( نامطلوب

SW

OT ی

سناش

ش رو

کنیتک

: استفاده از تحلیل سوآت در تهیه چارچوب طراحی 5مثال شهری شلتنهام-بریتانیا

ضعف ها و تهدید ها قوت ها و فرصت هامنظر ذهنی ضعیف شهر

کم اطالعی جامعه از مباحث طراحی

شهری و معماری

کمبود ابنیه واجد معماری چوب

کمبود نسبی فضای شهری با کیفیت

مطلوب

استاندارد ضعیف طراحی محیط های

جدید مسکونی

خوانایی ضعیف شهر

نفوذ پذیری ضعیف زمین

فشار درخواست برای صدور پروانه

ساختمانی

توزیع نامناسب کاریری ها

رشد سریع وسایط نقلیه

آثار منفی زیر ساخت های حمل و نقل

بر کیفیت فای های پیاده

نگهداری نامطلوب ساختمان ها و

محیط

وجود فضاهای سبز گسترده

موقعیت جغرافیایی شهر)مرکز

دائمی(

سابقه توسعه سریع

برخورداری منطقه از اختیارات حوزه

Unitaryمدیریت شهری یکپارچه

Authority

انتشار سند سیاست های ملی شهر

سازی برای تاکید بر اهمیت ساخت

ساختار چند- مرکزی شهر

ایمنی و امنیت

توان گردشگری شهرها و موزه های

میراث سفالگری

تنوع توپوگرافی شهر

پتانسیل برای انجام توسعه های

درون شهری

دسترسی به بودجه الزم

SW

OT ی

سناش

ش رو

کنیتک

نتیجه گیری

الف( باز تعریف مفاهیم سوآت برای کاربرد در طراحی شهری تهیaه بaرای کaه هنگaامی مaاتین تکلیaف بنaدی طبقaه اسaاس بر پaروژه ای بaه تحلیaل سaایت می پaردازیم ، قaوت هaا و ضaعف هaا همانaا ویaژگی هaای مثبت و منفی سaایت مaورد نظaر بaوده فرصaت هaا بaه امکانaات مناسaبی کaه پaروژه مaورد بحث بaرای اشaاره سaایت مaور نظaر بaه ارمغaان خواهaد آورد اطالق می شaود. و تهدیaدها بaه آن بaا سaایت ای مداخلaه هرگونaه اثaر در کaه دارد مخaاطراتی

: نمونه ای از تهدید ها در 1لوحه شماره مواجه خواهد شد.طراحی شهری

دهaت در آینaرار اسaود قaوب موجaناد مصaاس اسaر اسaه بaنهادی کaای پیشaی هaان کشaا خیابaآی

به اجرا درآیند برای استخوان بندی فضایی محل تهدید ایجاد می کند؟

دaورد تهدیaایی را مaدی فضaتخوان بنaجام اسaهر ، انسaراکم شaه و کم تaد بی رویaا رشaآی

قرار داده است؟

ادaل ایجaی محaرم ریخت شناسaرای فaدی را بaدریجی تهدیaهری تaای شaعه هaداوم توسaا تaآی

می کند؟

، دیaان بنaوی خیابaل ) الگaی محaرم ریخت شناسaاره ، فaیع و یکبaازهای وسaاخت و سaا سaآی

بلوک ها ، قطعات ، لبه ها، گره ها ، خط ساختمان ( را مورد تهدید قرار خواهد داد؟

دaاهش ( تهدیaا کaزایش و یaواه افaل ) خaاختمانی در محaراکم سaیرات تaد کلی تغیaا رونaآی

محسوب می شود؟

SW

OT ی

سناش

ش رو

کنیتک

لوحaه سaواالت نظaیر سaواالتی هaا فرصaت شناسaی بaاز برای ارائه شده است.2شماره

: نمونه ای از فرصت ها در 2لوحه شماره طراحی شهری

آیا چه فرصت هایی برای افزودن فضاهای باز شهری جدید به شبکه

استخوان بندی فضایی کنونی وجود دارد؟

آیا چه فرصت هایی برای مداخله در مقیاس کالن استخوان بندی فضایی

محل وجود دارد؟

آیا چه فرصت هایی برای ارتقای تداوم و اتصال عناصر ریخت شناسی شهر

)راه ها و ...( وجود دارد؟

آیا فرصتی برای ایجاد شبکه ای منسجم از ای های شهری وجود دارد؟

آیا چه فرصت هایی برای ایجاد خوانایی در فرم شهری وجود دارد؟

آیا مکانی برای افزایش نفوذ پذیری بافت وجود دارد؟

SW

OT ی

سناش

ش رو

کنیتک

هر یaک از کیفیت هaای سیسaتم شaهری اعم از کیفیت فرآینaده یaا مثبت توانaد می مaاهیت نظaر از اوال شaهری توسaعه فرآینaد )مطلaوب( و یaا منفی ) نaامطلوب( باشaد و ثانیaا از نظaر فعaالیت

می تواند بالقوه و یا بالفعل باشد.

مفاهیم چهار گانه سوآت در طراحی :1جدول شماره شهری

ماهیت

فعلیت

کیفیت های مثبت کیفیت های

منفی

کیفیت های بالفعل قوت های مثبت کیفیت های منفی

کیفیت های بالقوه فرصت تهدید

SW

OT ی

سناش

ش رو

کنیتک

بر مبنای چنین چارچوبی می توان هریک از مقوالت چهارگانه

را به شرح زیر تعریف کرد:

قوت ها : قوت ها آن دسته از کیفیات ماهوی و رویه ای

هستند که از ماهیتی مطلوب و الفعل برخوردارند

ضعف ها: ضعف ها آن دسته از کیفیات ماهوی و رویه ای

سیستم شهری هستند که ماهیتی نامطلوب و بالفعل دارند.

فرصت ها : فرصت ها امکانات بالقوه ای هستند که برای

ارتقای مولفه های گوناگون سازنده کیفیت طراحی شهری در

محل موجود است.

تهدید ها: تهدیدها ، محدودیت ها و روندهای بالقوه تهدید

آمیزی هستند که مولفه های گوناگون سازنده کیفیت طراحی

شهری محل مورد نظر را در معرض خطر قرار می دهند.

SW

OT ی

سناش

ش رو

کنیتک

ب( چارچوب پیشنهادی

طaراحی مaاهوی سaنجش در سaوآت تکنیaک کaاربرد هنگaام

، نقaاط ضaعف تعaیین و فaرم شaهری بررسaی هaدف ، شaهری

{ فرصaت و تهدیaد آن در تaامین کیفیت مطلaوب محیطی و نهایتaا

تaدوین سیاسaت هaای الزم در مaورد فaرم شaهر در راسaتای یaک

راهaبرد معین اسaت. لaذا بaرای انجaام این کaار ضaرورت دارد کaه

h در صaدد اوال یaک طaراحی شaهری خaوب کaه را هaایی کیفیت

آفaرینش و تحکیم آن هaا اسaت بaر مبنaای یaک نظریaه مaاهوی معین

hتعریaف کaرده و بaر شaمرد، و جنبaه هaا یaا الیaه هaای گونaاگون ثانیaا

ریخت نظریaه یaک مبنaای بaر را فaرمی شaهری دهنaده تشaکیل

شناسی مشخص، تعیین و معرفی کرد.

SW

OT ی

سناش

ش رو

کنیتک

مدل مکان پایدار از کیفیت های مطلوب در طراحی شهری به ترتیب زیر

است:

کیفیت های مولفه تجربی عملکردی

- نفaوذ پaذیری و حaرکت 1کیفیت هaای مولفaه تجaربی عملکaردی:

کaاربری 2 اختالط بaودن 3- شaمول همaه عرضaه 4- کیفیت -

اقلیمی 5همگaانی آسaایش و 6- سaرزندگی امaنیت- و ایمaنی -

- انعطاف پذیری8سازگاری قرارگاه های رفتاری

کیفیت های مولفه زیست شناسی محیطی- زیبا شناختی

-غنای 12- حس زمان 11-شخصیت بصری10-خوانایی 9

- آموزندگی14- رنگ تعلق 13حسی

کیفیت های مولفه زیست محیطی

- پاکیزگی محیط17- انرژی کارایی16- همسازی با طبیعت15

SW

OT ی

سناش

ش رو

کنیتک

در طبقه بندی پیشنهادی ، فرم شهر به مثابه یک نظام کالن از پنج نظام

فرعی و یا پنج الیه مختلف تشکیل شده است که عبارتند از:

کیفیت های مولفه زیست شناسی محیطی- زیبا شناختینظام کاربرزمین:

شامل نظام کانونی – مراکز کار، خرید- تفریح – خدمات شهری و مسکن

نظام حرکت و دسترسیشامل شبکه حرکت و دسترسی سواره ، پیاده ، دوچرخه و

شبکه های تاسیساتی نظام فرم کالبدی

شامل نظام بلوک بندی ، توده گذاری و لفاف ساختمانی، کیفیت معمارانه ، قدمت ابنیه، مصالح و تکنولوژی ساخت و

مالحظات اقلیمی کالبدنظام استخوان بندی فضاهای همگانی

استخوان بندی فضایی ، محصوریت و مقاطع عرضی فضاها ، مالحظات اقلیمی فضاها ، محوطه آرایی

نظام منظر شهریمنظر عینی شهری ، دیدهای متوالی دیدهای محلی و

راهبردی ، کانون ها و کریدورهای دید ، خطوط آسمان ، جداره فضاهای شهری ، پالت رنگ، تزئینات و ...

SW

OT ی

سناش

ش رو

کنیتک

چارچوب پیشنهادی سنجش وضعیت در طراحی شهری به روش :2جدول شماره سوآت

قوت ضعف فرصت تهدید

مولفه

الیه های فرم شهر

کیفیت های

طراحی شهری

نظام کاربری

وفعالیت

نظام حرک

ت و

دسترسی

نظام فرم کالبدی

نظام استخوانبندیف

ضایی

نظام منظر شهری

کاربری و فعالیت

حرکن

ت و دسترسی

فرم کالبدی

نظام استخوانبندیف

ضایی

نظام منظر شهری

کاربری و فعالیت

حرک

ت و دسترسی

فرم کالبدی

نظام استخوانبندیف

ضایی

نظام منظر شهری

کاربری و فعالی

ت

حرک

ت و دسترسی

فرم کالبدی

نظام استخوانبندی ف

ضایی

نظام منظر شهری

مولفه عملکردی

نفوذ پذیری و حرکتاختالط کاربری

همه شمولذ بودن

کیفیت عرضه همگانیاسایش

قیمتیایمنی و

امنیتسرزندگی و

سازگاری قرارگاه

های رفتاریانعطاف

پذیری

مولفه تجرب

ی زیبا

شناخت

ی

خواناییشخصیت

بصریحس زمان

غبای حسی

رنگ تعلقامور زندگی

مولفه زی

ست

محی

طی

همسازی با طبیعت

انرژی دارایی

پاکیزگی محیطی

SW

OT ی

سناش

ش رو

کنیتک

منابع :

گلکار ،کورش،“ مناسب سازی تکنیک تحلیلی سوآت برای

کاربرد در طراحی شهری“ ،فصلنامه

44-63،ص1385،41صفه ،شماره

و برنامه ریزی توسعه منطقه ایSWOTروش شناسی تکنیک

مشaاور ، زوانپaول وی. ای EUدکaتر منطقaه ریaز برنامaه ، استراتژیک

ترجمه: پويا حريرچي