Sps „Tbilisis satransporto kompaniis“ finansuri ... · 2015 wels samecniero-miznobrivi...
Transcript of Sps „Tbilisis satransporto kompaniis“ finansuri ... · 2015 wels samecniero-miznobrivi...
elene xarabaZe, levan sabauri, nana sreseli,
nadeJda kvataSiZe, merab jiqia
Sps „Tbilisis
satransporto kompaniis“
finansuri mdgomareobis
gaumjobesebis rezervebi
monografia momzadda ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis
saxelmwifo universitetis ekonomikisa da biznesis fakultetis
2015 wels samecniero-miznobrivi grantebis konkursSi gamarjvebuli
proeqtis farglebSi
proeqtze momuSave jgufi madlobas uxdis Sps Tbilisis
satransporto kompanias gaweuli daxmarebisaTvis
Tbilisi 2016
დაიბეჭდა თსუ-ის გამომცემლობის სტამბაში
0179 თბი ლი სი, ი. ჭავ ჭა ვა ძის გამ ზი რი 14 14 Ilia Tchavtchavadze Avenue,Tbilisi 0179 Tel +995 (32) 225 14 32 www.press.tsu.edu.ge
© ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti, 2016
ISBN 978-9941-13-570-5
3
Sinaarsi
Sesavali ..............................................................................................................5
Tavi 1. sazogadoebrivi transportis socialur-ekonomikuri mniSvneloba da misi momsaxurebis maxasiaTeblebi ............................10
1.1 sazogadoebrivi transportis socialur-ekonomikuri mniSvneloba
da misi prioritetebi ............................................................................................... 10
1.2 sazogadoebrivi transportis momsaxurebis maxasiaTeblebi ........... 17
• mosaxleobis mobiloba da transportis momsaxurebis
moculobiTi maCveneblebi .......................................................... 17
• satransporto momsaxurebis RirebulebiTi maCveneblebi...... 24
• satransporto momsaxurebis xarisxis maCveneblebi ................ 29
1.3 Tbilisis satransporto kompaniis infrastruqtura, misi
socialur-ekonomikuri mniSvneloba .............................................................. 42
1.4. qalaqis samgzavro transportis dafinansebis wyaroebi ..................... 46
1.5. satarifo regulireba da qalaqis samgzavro transportis
sawarmoebis mdgradobis uzrunvelyofa ....................................................... 54
Tavi 2. Tbilisis satransporto kompaniis finansuri mdgomareobis (balansis) analizi .............................................................63
2.1. finansuri mdgomareobis (balansis) struqturis analizi ................ 63
2.2 ZiriTadi saSualebebis mdgomareobisa da gamoyenebis analizi ....... 71
• ZiriTadi saSualebebis struqturis analizi .......................... 71
• ZiriTadi saSualebebis moZraobis analizi .............................. 77
• ZiriTadi saSualebebis teqnikuri mdgomareobis analizi ...... 96
• ZiriTadi saSualebebis moZravi Semadgenlobis gamoyenebis
analizi ......................................................................................... 98
2.3. ekonomikuri resursebis formirebis wyaroebi......................................115
2.4. balansis racionaluri struqturis Sefaseba ........................................120
Tavi 3. Tbilisis satransporto kompaniis saqmianobis finansuri Sedegebis analizi ......................................................................................125
3.1 finansuri Sedegebis struqturisa da dinamikis analizi ..................125
4
3.2 fuladi nakadebis angariSgebis analizi ......................................................135
Tavi 4. Tbilisis satransporto kompaniis warmoebis efeqtianobis calkeul maCvenebelTa analizi .............................................................152
4.1. rentabelobis analizi ..........................................................................................152
4.2. finansuri mdgradobis analizi .......................................................................154
4.3. likvidobis analizi ...............................................................................................159
4.4 saqmiani aqtivobis analizi ................................................................................161
• wminda ciklis gamoTvla ......................................................... 161
• gadaxdisunarianobis analizi wminda aqtivebis gamoTvlis
bazaze ......................................................................................... 165
• waugeblobis wertili ............................................................... 166
4.5 Tbilisis satransporto kompaniis gakotrebis albaTobis
analizi ................................................................................................................ 171
• fiqtiuri (winaswarganzraxuli) gakotrebis niSnebis
gansazRvra ................................................................................. 175
• absoluturi likvidobis koeficienti .................................. 178
• mimdinare likvidobis koeficienti ....................................... 178
• valdebulebebis aqtivebiT uzrunvelyofis maCvenebeli .... 178
• gadaxdisunarianobis koeficienti mimdinare valdebulebebis
mixedviT ..................................................................................... 178
daskvnebi da rekomendaciebi ...................................................................180
danarTebi .......................................................................................................191
gamoyenebuli literatura .......................................................................224
5
Sesavali
saqarTvelos respublikis mier aRebuli kursi, romelic social-
urad orientirebuli sabazro ekonomikisaken aris mimarTuli, gvTava-
zobs erovnuli ekonomikis yvela dargSi, maT Soris saavtomobilo
transportze, strategiuli menejmentis Tanamedrove meTodebis gam-
oyenebas, rac gulisxmobs saqmianobis ZiriTadi mimarTulebis analizs,
SesaZleblobebis Sefasebasa da situaciebis prognozirebas, ekonomiku-
ri zrdis pirobebSi amaRlebs satransporto momsaxurebis bazarze sa-
investicio aqtiurobas. saqarTvelom, rogorc gardamavali ekonomikis
qveyanam, mniSvnelovani nabiji gadadga satransporto infrastruqturis
teqnikuri modernizaciisa da nacionaluri avtosantrasporto gadazid-
vebis moculobis gaumjobesebis mimarTulebiT.
qveynis ekonomikuri krizisidan gamosvlis erT-erT realur gzad
migvaCnia satransporto saSualebebis gamoyenebis intensiurobisa da
menejmentis xarisxis amaRleba. wlebis manZilze transportis sferoSi
dagrovili problemebis gadaWra gaaumjobesebs Cveni qveynis satrans-
porto sistemas, aamaRlebs samamulo, satransporto, saeqspeditoro
kompaniebis konkurentunarianobas, rac gazrdis am sferoSi dasaqme-
bul muSakTa ricxovnebas. saavtomobilo transportis sferos upi-
ratesi ganviTarebisaTvis saWiroa, upirveles yovlisa, satransporto
infrastuqturebis ganviTareba, moralurad da fizikurad moZvele-
buli satransporto parkis ganaxleba, sabanko-sakredito sisitemis
srulyofa, sagadasaxado sistemis liberalizacia, satransporto ga-
dasaxadebis saxeebisa da sagadasaxado ganakveTebis Semcireba, inova-
ciebis Seqmna, kadrebis kvalifikaciis amaRleba da maTi swori menej-
menti.
satransporto kompaniebi uzrunvelyofen ekonomikuri, socialuri
da politikuri xasiaTis sxvadsxva saerTo saxelmwifoebrivi amocanebis
gadawyvetas. ganviTarebis Tanamedrove etapze isini sul ufro xSirad
awydebian axal da moulodnel amocanebs. es mniSvnelovnad arTulebs
sameurneo menejmentis situaciebs, risTvisac saWiroa yuradRebis ga-
datana, rogorc garemomcvel sferoze, aseve mTlianad kompaniis marT-
vis organizaciaze. satransporto funqciis maqsimalurad gamoyeneba
saqarTvelos Zlier, damoukidebel saxelmwifod gadaqcevis mniSvnelo-
vani winapiroba gaxdeba. aseTma prioritetulma amocanam xeli Seuwyo
saqarTveloSi faqtobrivad dangreuli satransporto sistemis rRvevis
SeCerebas da mis Semdgom aRorZinebas.
transportiT tvirTis gadazidvisa da mgzavrTa gadayvanis moculo-
6
ba asaxavs erovnuli ekonomikis mdgomareobas, warmoebis efeqtianobas,
msoflio meurneobaSi integraciis da bazris ganviTarebis dones.
Tbilisis satransporto kompania (yofili Sps „Tbilisis metro),
romelic 100%-iani wilis mflobelia Tbilisis mTavroba, funqcioni-
rebs 1966 wlidan, rodesac gaixsna metropolitenis pirveli monakveTi
didube-rusTavelis mimarTulebiT, amJamad Tbilisis metros saeqsplu-
atacio areali warmoadgens daaxloebiT 60 km manZilis miwisqveSa sagvi-
rabo konstruqcias, ori damoukidebeli xaziT da 22 sadguriT, romel-
sac yovel 3-4 wuTis intervaliT emsaxureba moZravi Semadgenlobebi ori
samatareblo depoTi.
2009 wels kompanias sakuTrebaSi gadaeca municipaluri avtobusebi
da masTn dakavSirebuli uZravi qoneba sami avtoparkisa da erTi ser-
viscentris saxiT. 2012 wels kompaniis saqmianobis areali kidev ufro
gafarTovda da mis aqtivebs daemata axalaSenebuli riye-nariyalas sab-
agiro gza.
operatiulobisa da usafrTxoebis TvalsazrisiT, Tbilisis satrans-
porto kompanias gaaCnia damoukidebeli cifruli da energomomaragebis
sadispeCero qseli, sadac gaerTianebulia misi yvela struqturuli er-
Teuli.
Tbilisis satransporto kompaniis mflobelobaSia:
• metros vagonebis saremonto qarxana sadac, yovelwliurad mim-
dinareobs moZravi Semadgenlobebis modernizacia;
• sareklamo kompania, romlis saSualbiTac kompanias gaaCnia
damatebiTi Semosavlebi, rogorc metros, aseve avtobusebis
kuTxiT.
kompaniaSi dasaqmebulia 5,000-mde adamiani, romlebic uwyvet reJim-
Si muSaoben imisaTvis, rom Tbiliselebma da qalaqis stumrebma miiRon
maRali xarisxi ssatransporto momsaxureba da mgzavroba maTTvis iyos
maqsimalurad usafrTxo da komfortuli. qalaq TbilisSi mgzavrTa ga-
dayvanis istoria wlebis Sesabamisad TandaTanobiT viTardeboda. misi
ganviTarebis istoria saTaves mecxramete saukunidan iRebs. mecxramete
saukunis pirvel naxevramde TbilisSi gadasaadgileblad da tvirTis ga-
dasatanad sxvadasxva saSualebebs iyenebdnen adamianis ZaliT dawyebuli
da mdinariT damTavrebuli. vinaidan qalaqi didi xnis ganmavlobaSi, mx-
olod sakuTari galavnis farglebSi viTardeboda, ar iyo didi da masi-
uri transportis arsebobis saWiroeba. uremi, Cardaxi, saxedari, cxeni
da aqlemebis qaravani warmoadgenda ZiriTad Sida da gare transports.
mtkvarze xSirad xiliT datvirTuli tivebi curavda, maT sagangebo sad-
gomebi qondaT, e.w. sativoebis saxiT.
7
XIX saukunis meore naxevridan TbilisSi mgzavrTa gadayvana ZiriTadad
etlebiT xdeboda da maTSi yvelaze gamorCeuli iyo droSka. baroni
tornau werda “droSkebi gamwkrivebulni idgnen Sua bazarSi, madaTo-
vis moedanze. tfilisis medroSkeni ise daaqrolebdnen TavianT cxenebs,
rom gamvlelebs SiSis zars scemdnen”. 1870 wlisTvis 439 orcxeniani, 117
erTcxeniani etli da 672 sazidari moZraobda qalaqSi. Tbilisis farTo-
bisa da mosaxleobis zrdasTan erTad qalaqis xelmZRvanelobam miiRo
gadawyvetileba, rom TbilisSi Seqmniliyo sacxenosno rkinigza, anu e.w.
konka. piveli konka qalaqSi 1883 wlis 10 marts gamoCnda da man, da-
viT aRmaSeneblis gamziris (maSindeli mixeilis quCis) gavliT, rkinigzis
sadguri da dRevandeli zaarbriukenis moedani daakavSira erTmaneTTan.
SemdgomSi marSruti gagrZelda dRevandel Tavisuflebis moednamde,
mogvianebiT ki rusTavelis gamziri da veris nawili moicva, saidanac
veris xidis gavliT marjaniSvilis quCaze midioda. im dros sagangebo
gaCerebebi dawesebuli ar iyo, amitom TiToeul vagons dahyveboda kon-
duqtori, romelic mgzavrebis moTxovniT aCerebda vagons. 1899 wels
TbilisSi konkis 22,4 kilometri liandagi iyo gayvanili. konkam 1910
wlamde iarseba.
qalaqi viTardeboda, matulobda cxovrebis tempic, Sesabamisad,
qalaqis administraciam gadawyvita cxenis Zala eleqtroenergiiT
Caenacvlebina da tramvais modernizeba momxdariyo. es samuSaoebi bel-
gielma specialitebma ganaxorcieles da garkveuli periodiT tramvais
eqspluataciac maTi movaleoba iyo.
1904 wels daiwyo eleqtro tramvais mSenebloba, riTac belgiuri
kompania dakavda. 1904 wlis 25 dekembers amoqmedda eleqtro tramvai,
romlis liandagis sigane 1,000 milimetri iyo. 1910 wels „konkam“, rom-
lis liandagis sigane 914 mm. iyo, arseboba Sewyvita.
1930-ian wlebSi. Tbilisis centri mis axlad gaSenebul raionebs
tramvaiTac daukavSirda. mniSvnelovania, rom 1940 wels TbilisSi tram-
vaim rekorduli raodenobis mgzavri gadaiyvana _ 194 milioni. mogvi-
anebiT tramvais roli saqalaqo transportSi dakninda, rac axali tipis
tranportis danergviT iyo ganpirobebuli. miuxedavad amisa, sabWoTa
kavSiris arsebobamde mas metnaklebi mniSvneloba hqonda da wliurad
minimum 50 milioni mgzavri mainc gadahyavda. 1985 wlisaTvis qalaqis
tramvais qseli 100 kilometrsac ki aWarbebda. tramvais gaufasureba
1990 wlebidan iwyeba da sabolood 2006 wels misi gauqmebiT damTavrda.
1933 wels Tbilisis sazogadoebriv satransporto sistemas avtobu-
sic daemata, miuxedavad imisa, rom sawyis etapze, dReSi xazze mxolod 5
avtobusi moZraobda da misi sigrZe daaxloebiT 10 kilometri iyo, pir-
8
velive wels mgzavrTa raodenobam 1,200,000-s miaRwia. momdevno wlebSi
qselis srulyofasTan erTad izrdeboda mgzavrTa raodenobac _ 1970
wels maTTma ricxvma 125 milions gadaaWarba, momdevno aT weliwadSi
ki TiTqmis 100 milioniT gaizarda. am yvelafris mizezi ki dinamiurad
mzardi Tbilisis mosaxleoba da farTobi iyo. Tu 1933 wels Tbilisis
mosaxleoba mxolod 314,000 adamians Seadgenda 1980 wels maTma ricxvma
erT milions gadaaWarba.
troleibusi TbilisSi 1937 wlidan gamoCnda, misi amoqmedebisa da
marSrutebis dasaxvis Sesaxeb gadawyvetileba ki jer kidev 1934 wels
iyo miRebuli, Tbilisis pirveli generaluri gegmis SedgenasTan er-
Tad. troleibusis xazis sigrZe misi gaxsnis wels 15-mde kilometers
Seadgenda da sabWoTa kavSiris 90-ani wlebis miwuruls ki 95-mde gaiz-
arda. amas ra Tqma unda troleibusTa ricxvis zrdac mohyva. trolei-
busis saerTo wili mgzavrTa gadayvanaSi TiTqmis arasodes ar yofila
20%-ze meti. unda aRiniSnos, rom yvelaze didi konkurencia mas, mainc
tramvaisTan hqonda, ris Sedegadac, man SeZlo centraluri quCebidan
tramvais gandevna. aRsaniSnavia, rom 90-ian wlebSi metrosTan erTad,
troleibusi erTaderTi realurad moqmedi sazogadoebrivi transporti
iyo. troleibusebma arseboba 2006 wels Sewyvites.
Tbilisi sakuTari mdebareobiTa da aqedan gamomdinare formiT, ar
iZleva imis saSualebas, rom satransporto komunikaciebis didi nawili
miwis zemoT ganlagdes. swored es iyo erT-erTi ZiriTadi mizezi, ra-
mac TbilisSi metropolitenis ideis ganxorcielebas Seuwyo xeli. 1951
wlis 29 seqtembers, yofili sabWoTa kavSiris ministrTa sabWos dadge-
nilebiT, miRebuli iqna gadawyvetileba Tbilisis metropolitenis mSen-
eblobis Sesaxeb.
1953 wels daiwyo gadasarbeni gvirabebisa da pirveli Saxtebis mSene-
bloba. mSeneblobas saTaveSi Caudga moskovis metros erT-erTi mSenebe-
li, inJineri Salva danelia.
rac Seexeba TbilisSi pirveli sabagiro gzis mSeneblobas, is 1957
wels Seiqmna da man rusTavelis gamziri mTawmindis parkTan daakavSira.
sabagiro gzis sigrZe 906 metrs Seadgenda, romelzec ori, 25 adgiliani
vagoni, 6 metr/wamis siCqariT moZraobda. 1966 wels gaixsna 1,140 me-
triani sabagiro gza vakesa da kustbas Soris. vaxuStis xidis gaxsnamde
didubesa da saburTalos Soris aseve funqcionirebda sabagiro mimosv-
la. sul 90-iani wlebis dasawyisamde TbilisSi 5 funqcionirebadi saba-
giro gza arsebobda, romelTaganac bolo samgorsa da vazisubans Soris
gaixsna 1986 wels, aseve iyo saburTalo (nucubiZis quCa ) _ lisis tba,
universitetis maRliv korpossa da bagebis saerTo sacxovrebels Soris.
9
TbilisSi metro oficialurad 1966 wlis 11 ianvars gaixsna da 6 sad-
gurisagan Sedgeboda („didube“, „eleqtrodepo“, „oqtomberi“ (Semdgom
„naZaladevi“), „vagzlis moedani“, „marjaniSvili“ da „rusTaveli“), xolo
misi sigrZe 6.5 kilomtrs Seadgenda. 1967 wlidan moyolebuli 2000 wlam-
de damatebiT gaixsna 11 sadguri. 1979 wlis seqtemberSi Sevida eqsplu-
ataciaSi metropolitenis meore xazi 5,8 kilometri sigrZiT, romelmac
daakavSira sadguris moedani saburTalos raions.
2012 wlis 26 ivnisidan, qalaqis sazogadoebriv transports riyis
parkisa da nariyalas cixe-simagris erTmaneTTan damakavSirebeli saba-
giro gza Seemata. riye-nariyalas sabagiro gzis sigrZe 500 metria da
is 7 gondolas moicavs. TiToeuli maTgani Seminulia, xolo erT-erTi
sruliad gamWirvalea, rac mas originalobas matebs. sabagiro adaptire-
bulia SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebze.
10
Tavi 1. sazogadoebrivi transportis socialur-ekonomikuri mniSvneloba da misi momsaxurebis
maxasiaTeblebi
1.1. sazogadoebrivi transportis socialur-ekonomikuri mniSvneloba
da misi prioritetebi
qalaqis ekonomikis, mosaxleobisa da teritoriis zrda warmoqmnis
axal problemebs satransporto infrastruqturis mimarT. aRniSnuli
problemebi mdgomareobs mosaxleobisaTvis iseTi satransporto mom-
saxurebis miwodebaSi, romelic uzrunvelyofs maT sxvadasxva satrans-
porto moTxovnebs, dauzogavs dros, Seuqmnis cxovrebis komfortul
pirobebs da amasTanave iqneba yvelasTvis xelmisawvdomi. sazogadoebrivi
transporti aris qalaqis sivrcis arsebobisa da ganviTarebis ganuyofe-
li komponenti, strategiulad mniSvnelovani socialuri resursi qa-
laqis mosaxleobis cxovrebis Rirseuli donis uzrunvelsayofad. fun-
qcionirebs ra, rogorc socialuri instituti, qalaqis sazogadoebrivi
transporti mowodebulia uzrunvelyos sazogadoebis moTxovnebi iaf,
komfortul da ekologiur mobilobaSi.
Tanamedrove pirobebSi izrdeba sazogadoebrivi transportis so-
cialuri mniSvneloba. kerZod, misi ganviTareba gavlenas axdens ekonomi-
kaze, cxovrebis doneze, Sromis nayofierebaze, ekologiaze, qmnis axal
samuSao adgilebs. sazogadoebrivi transportis saerTaSoriso asocia-
ciis (International Association of Public Transport _ UITP) monacemebiT, sazoga-
doebrivi transportis calkeuli operatorebi qmnian 1,200,000 samuSao
adgils, xolo sazogadoebrivi transportis seqtorSi yoveli samuSao
adgili dakavSirebulia ekonomikis sxva seqtorebis 4 samuSao adgilTan.
satransporto seqtorSi Seqmnili yoveli evro, ekonomikis sxva seqtoreb-
Si, qmnis 4 evros damatebiT Rirebulebas. kapitaldabandebebi sazogadoe-
briv transportSi qmnis 25%-iT met samuSao adgils, vidre igive mocu-
lobis kapitaldabandebebi avtomagistralebisa da gzebis mSeneblobaSi1.
amerikis sazogadoebrivi transportis asociaciis (American Public Transportation association _ APTA) monacemebiT, sazogadoebriv transportSi
investirebuli yoveli dolari axdens 4 dolaris ekonomikur ukugebas,
yoveli 10 mln.dolaris kapitaldabandeba 30 mln. dolariT zrdis gay-
idvebs2.
1 Public transport: the smart green solution! Doubling market share worldwide by 2025. p.3. http://growpublictransport.org/wp-content/uploads/2012/11/PTx2_brochure.pdf2 Public transportation. Public Transportation Benefits. http://www.apta.com/mediacenter/ptbenefits/
Pages/default.aspx
11
usafrTxo da xarisxian satransporto momsaxurebiT sargebloba
mniSvnelovnad gansazRvravs ekonomikisa da socialuri sferos efeqtia-
nobas. satransporto momsaxureba fasdeba raodenobrivi, RirebulebiTi
da xarisxobrivi maCveneblebiT.
satransporto momsaxurebis moculoba gamoixateba mgzavrTa nakadis
da mgzavrTa brunvis maCveneblebiT, romlic damokidebulia da ima-
vdroulad pirdapir gavlenas axdens ekonomikur kavSirebze, mosaxleo-
bis gadaadgilebaze sawarmoo da socialuri moTxovnilebebis dasakmayo-
fileblad. satransporto momsaxurebis geografiuli da teqnologiuri
wvdoma gansazRvravs ekonomikis teritoriuli da socialuri ganviTare-
bis SesaZleblobebs.
transportis mobiloba aris misi efeqtianobis erT-erTi kriteriumi.
sazogadoebrivi transporti uzrunvelyofs wvdomas samuSao adgilebisa
da yvela socialuri infrastruqturisadmi _ ganaTlebis, samedicino
momsaxurebis, kulturis, ekonomikuri saqmianobisa da sazogadoebis sxva
socialur-ekonomikur struqturebTan. sazogadoebrivi transporti
uzrunvelyofs mosaxleobis mobilobas. magaliTad, erTi avtobusiT an
erTi tramvaiT gadayvanil mgzavrTa raodenoba 30-jer aRemateba pira-
di avtotransportiT gadayvanil mgzavrTa raodenobas3. specialistebi
aRniSnaven, rom sazogadoebriv transports upiratesobas aniWebs so-
cialuri fenebis yvela warmomadgeneli, maTi finansuri mdgomareobis
miuxedavad, vinaidan piradi transporti ver uzrunvelyofs mobilobas
gzebze „sacobebis“ gamo. amdenad, sazogadoebrivi transporti axdens
qalaqis mosaxleobis yvela fenis socialur integracias. amavdroulad,
msoflioSi aRiniSneba mosaxleobis avtomobilizacia. mosaxleobis avto-
mobilizaciis dones msoflio banki da gaero gansazRvravs saerTaSori-
so sagzao federaciis (International Road Federation _ IRF) meTodologiiT4.
am monacemebiT avtomobilizaciis doniT saqarTvelo 2007 wels iyo 95
adgilze da Seadgenda 116 msubuq avtomanqanas yovel 1,000 mcxovrebze,
xolo 2012 wels 56 da 1305, Sesabamisad.
satransporto momsaxurebis xarisxobrivi maxasiaTeblebia siCqare,
drouloba, ritmuloba, usafrTxoeba, komforti da ekologiuroba.
transportis siCqare gavlenas axdens ekonomikur kavSirebsa da mosaxle-
3 ia goderZiSvili. saqarTvelos saavtomobilo transportSi ekonomikuri krizisi
da misi daZlevis SesaZleblobebi menejmentis ganviTarebis safuZvelze. disertacia.
2014. gv.8.
4 gamoTvlebi eyrdnoba msoflio sagzao statistikis (World Road Statistics) monacemebs.
5 Рейтинг стран мира по уровню автомобилизации. International Road Federation. The World Road Statistics 2012. http://gtmarket.ru/ratings/passenger-cars-per.
12
obis mobilobaze. siCqaris zrda iZleva ekonomikur da socialur efeqts
_ mosaxleobis gadaadgilebisas droisa da Zalis ekonomia, gamoTavi-
suflebuli dro SeiZleba iyos mimarTuli sxva miznebze (dasvenebaze,
damatebiTi Semosavlebis miRebaze, Svilebis aRzrdaze, ganaTlebasa da
sxva socialur miznebze). magaliTad, erT milionze meti mosaxleobis
mqone qalaqSi fexiT mosiaruleTa siCqare Seadgens 5 km/sT, xolo av-
tobusis siCqare Seadgens 20 km/sT, anu gadaadgilebis siCqare izrdeba
4-jer6.
qalaqis mosaxleobis zrdasTan erTad izrdeba mgzavrobis yovel-
dRiuri droiTi danaxarjebi _ mgzavrobis xangrZlivoba da erT mln.
mosaxleze meti sididis qalaqebSi aRwevs 2 da met saaTs. momuSave ada-
mianis Tavisufali dro dReRameSi Seadgens daaxloebiT 7 saaTs (8 sT. _
samuSao droa, 9 sT. _ Zili da piradi droa). amdenad, Tu saSualod dRe-
RameSi mgzavrobaze ixarjeba 1 saaTi da 30 wuTi, transporti „ikavebs“
Tavisufali drois 1/5-ze mets7.
dadgenilia, rom qalaqebi, sadac gadaadgileba upiratesad xorciel-
deba sazogadoebrivi transportiT, velosipedebiT an fexiT (miunheni,
singapuri) 500,000 samuSao adgilamde misasvlelad saWiroa 20-25 wuTi,
maSin rodesac qalaqebSi, sadac gadaadgileba upiratesad xdeba piradi
avtomanqanebiT (hiustoni, melburni), igive maCvenebeli Seadgens 55-70
wuTs8.
mgzavrobis xangrZlivoba da gadavsebuli transporti iwvevs e.w. „sa-
transporto daRlilobas“ da pirdapir moqmedebs mgzavrTa Sromis nay-
ofierebaze. kvlevebiT dadgenilia, rom yoveldRiuri satransporto
droiTi danaxarjebi ar unda aRematebodes 1 saaTs da 6 wuTs, winaaRmdeg
SemTxvevaSi, SesaZlebelia mgzavrebs gauCndes sxvadasxva saxis fiziolo-
giuri darRvevebi. aseve dadgenilia, rom yoveli 10 wuTi, gatarebuli
gadavsebul transportSi iwvevs sanardod momuSaveTa Sromis nayofi-
erebis Semcirebas saSualod 4%-iT, xolo droiTi sistemiT momuSaveTa
Sromis nayofierebas ki ufro metiT.
kvlevebiT aseve dadginda, rom mgzavrTa raodenobis SemcirebiT 1m2-ze,
SeimCneva Sromis nayofierebis zrda. magaliTad, 6,5 adam./1m2 SemcirebiT
6 Seventh session of open working on sustainable development goals of the united nations general assembly. Un Headquarters, New York, 6-10 January 2014. https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/5363thiam.pdf7 ia goderZiSvili. saqarTvelos saavtomobilo transportSi ekonomikuri krizisi
da misi daZlevis SesaZleblobebi menejmentis ganviTarebis safuZvelze. disertacia.
2014.
8 Public transport: the smart green solution! Doubling market share worldwide by 2025. p.3. http://growpublictransport.org/wp-content/uploads/2012/11/PTx2_brochure.pdf
13
4 adam./1m2-de, SeimCneva 2%-iani Sromis nayofierebis zrda. aRsaniSnavia,
rom es kavSiri ar aris wrfivi damokidebulebis. varSavis sawarmoebSi
kvlevis Sedegad dadginda, rom xangrZlivi mgzavroba gadavsebul (10 wu-
TiT meti uliandago da 15 wuTiT meti liandagian) transportSi iwvevs
Sromis nayofierebis Semcirebas 30%-de muSaobis pirvel saaTSi da daax-
loebiT 10% _ meore saaTSi.
qalaqis mudmivi urbanizacia iwvevs sacobebis zrdas. sazogadoe-
brivi transporti pirad avtotransportTan SedarebiT ufro efeqturad
iyenebs qalaqis sivrces, vinaidan axdens ara mxolod mosaxleobis
gadaadgilebas, aramed aTavisuflebs sagzao savrces. sacobebTan dakav-
Sirebuli pirdapiri danaxarjebi ganviTarebul qveynebSi aRwevs mTliani
Sida produqtis 2%-s, rac yovelwliurad Seadgens miliardobiT evros,
xolo ganviTarebad qveynebSi 3-4%9.
sagzao sacobebis Tavidan acileba SesaZlebelia sagzao sivrcis gan-
TavisuflebiT. mgzavroba saxlidan samsaxuramde sakuTari avtomobiliT
ikavebs 90-jer met qalaqis sivrces da infrastruqturas, vidre igive
mgzavroba metroTi da 20-jer met adgils, vidre igive mgzavroba avto-
busiT, an tramvaiT10.
erTi avtomanqana ikavebs terotoriis 10-15 metrs manqanis win da
Sesabamisad, ukan. avtomanqanisaTvis saWiroa igive sivrce, rac saofise
sivrce erT TanamSromelze _ daaxloebiT 20 kvadratuli metri11. yvelam
rom imgzavros samsaxurSi manqanebiT, maSin avtomanqanebis parkirebisaT-
vis saWiro sivrce iqneba igive, rac sivrce, romelic saWiroa imave ra-
odenobis adamianebisaTvis ekonomikuri saqmianobis gansaxorcieleblad.
sazogadoebrivi transportis saerTaSoriso asociaciis mier dadge-
nilia, rom erT saaTSi 50,000 aTasi adamianis erTi mimarTulebiT gadas-
ayvanad saWiroa Semdegi sagzao sivrce (sigane):
• piradi avtomanqaniT _ 175 metri;
• avtobusiT _ 35 metri;
• liandagiani transportiT _ 9 metri12.
9 Значение пассажирского транспорта в жизни общества. с. 3. http://www.transportall.ru/info/perevozki/282/2101.html10 Public transport: the smart green solution! Doubling market share worldwide by 2025. p.4. http://growpublictransport.org/wp-content/uploads/2012/11/PTx2_brochure.pdf11 Public transport: the smart green solution! Doubling market share worldwide by 2025. p.5. http://growpublictransport.org/wp-content/uploads/2012/11/PTx2_brochure.pdf12 Public transport: the smart green solution! Doubling market share worldwide by 2025. p.5. http://growpublictransport.org/wp-content/uploads/2012/11/PTx2_brochure.pdf
14
dadgenilia, rom transportis 50 km/sT siCqariT moZraobisas, 270
adamianis tevadobis Cqarosnul tramvaize (100%-iani datvirTvisas) erT
mgzavrze modis transportis savali nawilis 1.6 kv.m, 40%-iani datvirT-
visas _ daaxloebiT 4 kv.m, e.i. 40-jer naklebi, vidre msubuqi avtomobi-
lis erT mgzavrze. analogiuri gaTvlebiT, avtobusis erT mgzavrze mo-
suli savali nawilis farTi 20-jer ufro naklebia, vidre msubuq avto-
mobilze13.
mosaxleobis „avtomobilizacia“ iwvevs qalaqis sivrcis dakavebas,
rac amcirebs gzis gamtarunarianobas da gamzidunarianobas, warmoqmnis
sacobebs, auaresebs qalaqis ekologias da zrdis sagzao satransporto
SemTxvevebis raodenobas. ase, magaliTad, gaeros garemos dacvis pro-
gramis monacemebiT, pekinSi yoveldRiurad registrirdeba 1,000 axali
avtomanqana, romelTa parkirebisaTvis yoveldRiurad saWiroa safex-
burTo moednis toli ori axali farTobis damateba. maSin rodesac,
sazogadoebrivi transportis mobilobisa da wvdomisaTvis RonisZiebebi
moiTxovs gacilebiT nakleb dabandebebs, vidre sacobebis Sedegebis da-
naxarjebi.
mniSvnelovani adgili socialur-ekonomikur ganviTarebaSi ukavia
transportis usafrTxoebas. iTvleba, rom piradi avtomanqanebiT mgza-
vrobisas sagzao SemTxvevebis moxdenis albaToba 10-jer metia, vidre
sazogadoebrivi transportiT14. amdenad, sazogadoebrivi transporti
gadaadgilebis usafrTxo xerxia.
sazogadoebrivi transporti qalaqis ekonomikisa da socialuri
cxovrebis safuZvelia, romelic efuZneba arsebul satransporto in-
frastruqturas. yvela Sesabamisi profesiuli da samecniero kvleve-
biT dasturdeba, rom mosaxleobis satransporto mobilobis zrda unda
xdebodes sazogadoebrivi transportiT. sazogadoebrivi transpor-
tis social-ekonomikuri mniSvnelobidan gamomdinare, sazogadoebrivi transportis saerTaSoriso asociacia (UITP) miznad isaxavs 2025 wlisaT-
vis msoflioSi sazogadoebrivi transportis sabazro wilis gaormage-
bas. sazogadoebrivi transportis mizania qalaqis mosaxleobis saimedo
mobilobis uzrunvelyofa naklebi finansuri da bunebrivi resursebis
danaxarjebiT. magram, statistika cxadyofs, rom evropis qveynebSi da
aSS-Si mosaxleobis saSualod 25-35% sargeblobs sazogadoebrivi trans-
13 b. soselia. sazogadoebrivi transportis ganviTarebis problemebi da maTi
gadaWris mimarTulebebi. disertaciis avtoreferati. 2014. gv. 16-17.
14 Public transport: the smart green solution! Doubling market share worldwide by 2025. p.6. http://growpublictransport.org/wp-content/uploads/2012/11/PTx2_brochure.pdf
15
portiT, xolo dasavleT evropaSi _ 15-20%15. qveynebis mixedviT piradi
avtomanqanebiT sargeblobis statistika aseTia16 (cxrili 1.1):
cxrili 1.1
qveynebi mosaxleobis mgzavroba saqalaqo transportis saxeebis mixedviT (%)
qveyanaindividual-
uri
sazogadoe-
brivi
velosi-
pedifexiT sxva
aSS 82,3 3,4 0,7 10,7 2,9
kanada 74,0 15,0 - 10,4 0,6
germaniis federaciuli
respublika 47,6 11,4 9,0 30,0 2,0
Sveicaria 38,2 19,8 9,8 29,0 3,2
safrangeTi 47,0 11,0 5,0 30,0 7,0
SvedeTi 36,0 11,0 10,0 39,0 4,0
niderlandebi 45,2 4,3 29,4 18,8 2,3
italia 30,6 26,0 - 43,0 0,4
avstria 38,5 12,8 8,5 31,2 9,0
britaneTi 45,0 19,0 4,0 29,0 3,0
dania 42,0 14,0 20,0 21,0 3,0
ruseTi (q. moskovi)17 40,0 60,0 - -
sazogadoebrivi transportiT sargeblobis stimulirebisaTvis ev-
ropis qveynebSi xdeba satransporto sistemis iseTi saxelmwifo reg-
ulireba, romelic krZalavs da/an zRudavs piradi avtomanqanebis gamoy-
enebas drois garkveul periodSi da adgilebSi, riTac iZulebuls xdis
mosaxleobas isargeblos sazogadoebrivi transportiT. ase, magaliT-
ad, evropis qveynebSi (britaneTSi, safrangeTSi, germaniaSi, espaneTSi,
italiaSi, irlandiaSi da sxva) arsebobs avtomanqanis flobis, tarebis da
parkirebis Semdegi tipis SezRudvebi18:
15 Якушина Н. В. Финансирование городского пассажирского транспорта в условиях современной экономики. http://www.dissercat.com/content/finansirovanie-gorodskogo-passazhirskogo-transporta16 Развитие системы ГПТ в странах Запада. http://transcord.ru/index.php/obshestvenniie-transport/transportnaya-sistema-gorodov-i-regionov/razvitie-sistem-gpt-v-stranax-zapada.html17 Развитие и функционирование дорожно-транспортного комплекса на 2014-2018г.г. Правительство Московской области. с. 3. http://old.mt.mosreg.ru/userdata/257055.pdf18 Vehicle Use Limitations/Restrictions. http://www.epa.gov/otaq/stateresources/policy/transp/tcms/veh_restrictions.pdfТранспортная политика и проблемы устойчивого развития. http://www.omnibus.ru/technology/technology1/
16
administraci-
uli
avtomanqanebis registraciisa da flobis SezRudvebi
gansazRvrul droSi an zonaSi moZraobis akrZalva
parkirebis akrZalva an drois SezRudva
fizikuri
moZraobis regulirebis saSualebebiT moZraobis Seferxeba, sazo-
gadoebrivi transportisaTvis moZraobis zolebis Seqmna
parkirebis adgilebis SezRudva
fiskaluri
avtomanqanis flobis gadasaxadi
gadasaxadi gzebiT sargeblobisaTvis
parkirebis gadasaxadi
gadasaxadi gansazRvrul zonaSi SesvlisaTvis
ra unda gakeTdes imisaTvis, rom mosaxleobam pirad avtomanqanebi-
sgan gansxvavebiT upiratesoba mianiWos sazogadoebriv transports?
aRiarebulia, rom amisaTvis unda iqnes amoqmedebuli sazogadoebrivi
transportis upiratesobebi, anu igi iyos:
• mobiluri;
• usafrTxo;
• komfortuli;
• iafi19;
• prognozirebadi.
Tu sazogadoebrivi transporti daakmayofilebs am kriteriumebs,
mosaxleoba gaakeTebs arCevans mis sasargeblod.
aRniSnulidan gamomdinare, SeiZleba davaskvnaT, rom sazogadoe-
brivi transportis prioritetebia:
• ekonomikis ganviTareba;
• mosaxleobis mobiloba _ mgzavrTabrunvis zrda;
• moZraobis usafrTxoebis amaRleba _ sagzao SemTxvevebis
Semcireba;
• sagzao sivrcis ganTavisufleba _ sacobebis Semcireba;
• mgzavrobis xarisxisa da servisis amaRleba _ komfortuli mgza-
vroba;
• satransporto danaxarjebis Semcireba da mgzavrobis Rirebulebis
optimizacia;
19 arsebobs mosazreba, rom mgazvrobis Rirebuleba unda Seesabamebodes sabazro
fasebs, ar xdebodes misi Semcireba transportis Semadgenlobisa da xelfasebis
ekonomiis xarjze, es axdens gavlenas usafrTxoebasa da komfortze, aferxebs
dargis ganviTarebas. Транспортная мобильность россиян:личное авто или общественный транспорт. http://www.transport-at.ru/image/PDF/Aktyalno/aktyalno%2015.pdf.
17
• sawvavis moxmarebis Semcireba da ekologiis gaumjobeseba _ gare-
moze mavne nivTierebebis gavlenis Semcireba;
• Sromis nayofierebis zrda _ satransporto daRlilobis
Semcireba;
• drois gamoTavisufleba _ Cqarosnuli satransporto saSuale-
bebiT;
• satransporto operatorebis Semosavlebis zrda.
sazogadoebrivi transportis ganviTareba ganapirobebs mosaxleobis
cxovrebis xarisxis, saqmiani aqtivobis, ekonomikis potencialisa da so-
cialuri SesaZleblobebis zrdas, xels uwyofs mosaxleobis yvela feni-
saTvis Tanabari socialur-ekonomikuri pirobebis Seqmnas.
1.2. sazogadoebrivi transportis momsaxurebis maxasiaTeblebi
mosaxleobis mobiloba da transportis momsaxurebis moculobi-
Ti maCveneblebi
mosaxleobis ricxovnobisa da qalaqebis urbanizaciis zrda iwvevs
mosaxleobis mobilobis problemebs. mosaxleobis mobiloba mosaxleo-
bis migraciis sinonimia da niSnavs maT gadaadgilebas. cnobilia, rom
migraciis procesi ganpirobebulia socialuri faqtorebiT da amitom
sociologebi ganixilaven mas ufro farTo kategoriiT _ rogoricaa so-
cialuri mobiloba20. socialuri mobiloba gulisxmebs procesebs, ro-
melic cvlis adamianis socialur statuss. sociologebi mosaxleobis
mobilobas ganixilaven socialuri samarTlianobisa da Tanasworobis as-
peqtSi _ moqalaqis socialuri statusis, Semosavlebis, asakisa da sqesis
miuxedavad mobiloba unda iyos yvelasaTvis xelmisawvdomi. mosaxleobis
mobilobis socialuri Tanasworobis saSualebaa sazogadoebrivi trans-
porti.
amdenad, sazogadoebrivi transporti aris fizikur da socialur
sivrceSi gadaadgilebis saSualeba. sazogadoebrivi transportis funqcia
da mizania mosaxleobisaTvis mobilobis momsaxureba sxvadasxva satrans-
porto saSualebebiT. misi efqturoba efuZneba mgzavrTa didi raode-
nobis/nakadis gadayvanas da saqmianobis masStabebiT, ekonomiis miRebas.
transportis saqmianobis mobilobis moculobiTi (naturaluri)
maCveneblebia:
20 es kategoria (1927w.) ekuTvnis rus sociologs da kulturologs, harvardis
universitetis sociologiis fakultetis damaarsebels, piterim sorokins,
socialuri stratifikaciisa da socialuri mobilobis Teoriis avtors.
18
• mgzavrTa gadayvana;
• mgzavrTbrunva;
• mgzavrTnakadi;
• gadayvanis saSualo manZili;
• siCqare21;
• saavtomobilo parki.
mgzavrTa gadayvana. mgzavrebis ricxvia (mln. kaci), romlebic gaday-
vanilia samgzavro transportiT drois garkveul periodSi. aRricxva
warmoebs transportis calkeuli saxeebisa da mimosvlis saxeebis mixed-
viT. gadayvanil mgzavrTa raodenobaSi CarTulia ufaso mgzavrobis an
sxva SeRavaTebiT mosargeble mgzavrebic.
mgzavrTabrunva asaxavs transportis calkeuli saxeobebis mixedviT
gadayvanil mgzavrTa raodenobas, misi zomis erTeulia milioni mgza-
vr-kilometri (mln. mgzavr-km). es maCvenebeli gaiangariSeba gadayvanili
mgzavrebis raodenobis gamravlebiT mgzavrTa gadayvanis manZilze. miC-
neulia, rom es maCvenebeli asaxavs ufro transportis saxeobis efeqtia-
nobas, vidre gadayvanil mgzavrTa raodenobas.
mgzavrTnakadi asaxavs transportis mocemuli saxeobis mier gaday-
vanil mgzavrTa raodenobas drois erTeulSi gansazRvruli marSrutis
monakveTze22. is aris pirdapiri mimarTulebiT da uku. drois erTeuli
SeiZleba iyos saaTi, dReRame, Tve, weli.
es maCvenebeli xasiaTdeba: simZlavriT, anu mgzavrTa raodenobiT,
romelic gaivlis marSrutis mocemul monakveTze erTi mimarTulebiT
garkveul droSi drois garkveul erTeulSi; gadayvanil mgzavrTa ra-
odenobiT, anu gadayvanil mgzavrTa raodenobiT drois garkveul mon-
akveTSi (saaTi, dReRame, Tve, weli). mgzavrTnakadisaTvis damaxasiaTebe-
lia uTanabroba, is icvleba drois erTeulis (saaTebis, dReRamis, kviris dReebis da wlis sezonis) mixedviT.
erTi mgzavris gadayvanis saSualo manZili transportis calkeuli
saxeebis mixedviT gaiangariSeba mgzavrTbrunvis moculobis SefardebiT
gadayvanili mgzavrebis raodenobasTan da gamoixateba kilometrebSi
(km.) Tbilisis satransporto kompaniis moculobiTi maCveneblebis dina-
mika asaxulia me-1.2 cxrilSi.
21 siCqare gansazRvravs mobilobas, amavdroulad is aris xarisxis erT-erTi
maCvenebeli da ganxilulia satransporto momsaxurebis xarisxis maCveneblebSi.
22 Пассажирооборот и пассажиропотоки. http://student-stroitel.ru/passazhirooborot-i-passaz-hiropotoki/ http://dic.academic.ru/dic.nsf/
19
cxrili 1.2
mgzavrTa gadayvanis struqtura da dinamika sazogadoebrivi transportis
saxeebis mixedviT 2010-2014 wlebSi
wl
ebi mln.kaci procentobiT
avtobusebi metro sabagiro sulavto-
busebimetro
sab-
agi-
ro
sul
2010 62,250,243 78,919,166 0 141,169,409 44,10 55,90 0 100,00
2011 65,810,795 85,113,076 0 150,923,871 43,61 56,39 0 100,00
2012 69,463,355 93,604,934 841,983 163,910,272 42,38 57,20 0,51 100,00
2013 105,763,914 96,226,625 1,150,142 203,140,681 52,06 47,37 0,57 100,00
2014 121,261,180 98,981,378 1,026,648 221,269,206 54,80 44,73 0,46 100,00
424,549,487 452,845,179 3,018,773 880,413,439 48,22 51,45 0,34 100,00
cxrilis monacemebidan Cans, rom q. Tbilisis sazogadoebrivi trans-
portis ZiriTadi saxeobaa avtobusi da metro. transportis mesame saxes,
sabagiros umniSvnelo nawili ukavia mgzavrTa gadayvanis struqturaSi
(amoqmedda 2012 wlis 1 ivniss) da masze 1%-ze naklebi modis. 2010-2012
wlebSi sazogadoebrivi tarnsportis struqturaSi prioretetuli adgi-
li ekava metros, 2013-2014 wlebSi ki, avtobuss (52-55%).
diagrama 1.1
q. Tbilisis sazogadoebrivi transportis struqtura (%)
20
2014 wels sabaziso welTan SedarebiT (ix.cxrili 1.3) mTlianobaSi
mgzavrTa gadayvana mniSvnelovnad, 56,74%-iT, gaizarda, gansakuTrebiT
gaizarda mgzavrTa avtobusiT gadayvana. kerZod, avtobusiT gadayvanili
mgzavrebis moculoba gaizarda TiTmis orjer _ 94,8%-iT, metroTi ga-
dayvanili mgzavrebisa _ 25,42%-iT, xolo sabagiroT _ 21,93% (sabaziso
weli 2012).
cxrili 1.3
2014 wlis matebis tempebi sabaziso welTan SedarebiT
transporti gaangariSeba %
avtobusi 121,261,180/62,250,243*100 94,8
metro 98,981,378/78,919,166 *100 25,42
sabagiro 1,026,648/841,983 * 100 21,93
sul 221,269,206/141,169,409*100 56,74
zrdis tempebis aRniSnuli sxvaoba ganapiroba mgzavrTa mTlian moc-
ulobaSi avtobusiT gadayvanili mgzavrTa xvedri wilis 42%-dan 55%-mde
zrdam da metroTi gadayvanili mgzavrTa xvedri wilis 57%-dan 45%-mde
Semcirebam. amis Sedegia is, rom Tu 2010 wels metroTi gadayvanil 100 mg-
zavrze modioda avtobusiT gadayvanili 79 mgzavri (62,250,243/78,919,166
*100), 2014 wels es maCvenebeli gaizarda 123-de (121,261,180/98,981,378
* 100), anu 44 mgzavriT (123-79) meti, e.i. 55,70%-iT (44/79), rac ganx-
ilul periodSi saavtobuso gadayvanis rolis mniSvnelovan zrdaze
metyvelebs. amas SeiZleba isic daematos, rom 2014 wels 2010 welTan
SedarebiT, avtobusebiT 59,010,937 milioniT (121,261,180 _ 62,250,243)
meti mgzavria gadayvanili, xolo metroTi _ mxolod 20,062,212 meti
(98,981,378 _ 78,919,166).
avtobusebiT mgzavrTa gadayvanis zrdis tempebi wina wlebTan
SedarebiT warmodgenilia 1.4 cxrilSi (diagrama 1.2).
cxrili 1.4
avtobusebiT mgzavrTa gadayvanis zrdis tempi 2010-2014 wlebSi
wlebi kacicvlileba wina
welTan (kaci)
zrdis tempi (%)
wina welTan sabazisosTan
2009 56,900,000
2010 62,250,243 5,350,243 109,4 100,00
2011 65,810,795 3,560,552 105,7 105,72
21
2012 69,463,355 3,652,560 105,6 111,59
2013 105,763,914 36,300,559 152,3 160,71
2014 121,261,393 15,497,266 114,7 174,57
sul (2009w.gareSe) 424,549,487 x x x
diagrama 1.2
avtobusebiT mgzavrTa gadayvanis zrdis tempi (%)
rogorc cxrilidan Cans, 2010-2014 wlebSi, avtobusebiT sul ga-
dayvanil iqna 424,549,487 mgzavri. 2010-2012 wlebSi gadayvanili mg-
zavrTa mateba aris 7,213,112, xolo matebis tempi Seadgens 11,6%
(7,213,112/62,250,243). 2012-2013 wlebze modis mgzavrTa gadayvanis
yvelaze maRali absoluturi mateba (36.300,559) da matebis tempi (52,3%).
2013-2014 wlebSi matebis tempi Semcirda da Seadgina 14,7%.
saanalizo periodSi avtobusebs saSualod weliwadSi gadayavda
84,9 mln. mgzavri (424,549,487/5w.), mgzavrTa gadayvanis zrdis tempi 2014
wels sabazisosTan SedarebiT tolia 194,78%-is (121,261,393/62,250,243
*100), xolo saSualowliuri zrdis tempi Seadgens 118,1 % ( ).
metropoliteniT mgzavrTa gadayvanis zrdis tempebi wina wlebTan
SedarebiT warmodgenilia 1.5 cxrilSi.
22
cxrili 1.5
metropoliteniT mgzavrTa gadayvanis zrdis tempi 2010-2014 wlebSi
wlebi kacicvlileba wina
welTan (kaci)
zrdis tempebi
wina welTan sabazisosTan
2009 78,451,228 - - -
2010 78,919,166 467,938 100,60 100,00
2011 85,113,076 6,193,910 107,85 107,85
2012 93,604,934 8,491,858 109,98 118,61
2013 96,226,625 2,621,691 102,80 121,93
2014 98,981,378 2,754,753 102,86 125,42
sul (2009 w. gareSe) 452,845,179
saanalizo periodSi metropolitens saSualod wliurad gadayavda
90,569,036 mgzavri (452,845,179/5w.). yvelaze meti gadayvanilia 2012 wels,
am wels wina welTan SedarebiT zrdam Seadgina 110%. Semdgom wlebSi
(2013 da 2014) zrdis tempi praqtikulad erTnairad mcirdeba da zrda
Seadgens mxolod 102,9%.
2014 wels sabaziso welTan SedarebiT mgzavrTa gadayvanis zrdis
tempi tolia 125,42%-is (98,981,378/78,919,166*100), xolo saSualowliuri
zrdis tempi Seadgens 105,8% ( ).
cxrili 1.4 da 1.5 monacemebiT irkveva, rom 2012 da 2014 wlebSi avto-
busiT mgzavrTa gadayvanis zrdis tempebi uswrebs metroTi gadayvanil
mgzavrTa tempebs.
sabagiro gza amoqmedda 2012 wels 23 ivniss, or weliwadSi gadayvanil-
ia 3,018,773 mgzavri (ix.cxrili 1.6). 2013 wels wina welTan SedarebiT zr-
dam Seadgenda 136,9%, magram 2014 wels 123,494 (1,026,648 _ 1,150,142) mg-
zavriT naklebia gadayvanili da Sedegad matebis tempi Semcirda 11%-iT.
cxrili 1.6
sabagiroTi mgzavrTa gadayvanis zrdis tempi 2012-2014 wlebSi
wlebi mln.kacicvlileba wina
welTan (mln. kaci)
zrdis tempi
wina welTan
(%)
mateba wina welTan
(%)
2012 841,983 841,983
2013 1,150,142 308,159 136,60 36,6
2014 1,026,648 -123,494 89,26 -11
sul 3,018,773 x x x
23
2010-2013 wlebSi avtobusiT mgzavrTbrunvam 24,545.7 mln. mgzavr-km.
Seadgina (ix.cxrili 1.7), anu saSualod weliwadSi 6,136.4 mln. mgzavr-km
(24,545.7/4).
cxrili 1.7
avtobusebiT mgzavrTbrunva 2010-2014 wlebSi (mln.mgzavr.-km.)
wlebi mln.mgzavr.-km.cvlileba wina welTan
(mln.mgzavr.-km.)
zrdis tempi
wina welTan (%)
mateba wina
welTan (%)
2010 5,884,6 - 100,00 -
2011 6,049,4 164,8 102,80 2,80
2012 6,218,8 169,4 102,80 2,80
2013 6,392,9 174,1 102,80 2,80
sul 24,545,7 508,3
ganxilul periodSi avtobusebiT mgzavrTbrunvis zrdis tempi saba-
ziso welTan SedarebiT Seadgens 108,6% (6,392,9/5,884,6*100). saSualow-
liurma zrdis tempma Seadgina 102,80%, rac imas niSnavs, rom ganxilul
periodSi mgzavrTbrunvis saSualowliuri absoluturi matebis maCvene-
beli 169,4 mln. mgzavr-km. Seadgina (508,3/3).
2010-2014 wlebSi metropoliteniT mgzavrTabrunvam Seadgina 2,264,6
mln. mgzavr-km. (ix. cxrili 1.8), e.i. saSualod weliwadSi 566.15 mln. mg-
zavr-km.(2264,6/4).
cxrili 1.8
metropoliteniT mgzavrTbrunva 2010-2014 wlebSi (mln.mgzavr.-km.)
wlebimln. mgza-
vr-km.
cvlileba wina
welTan (mln.mgza-
vr-km.)
zrdis tempi wina
welTan (%)
mateba wina welTan
(%)
2010 505 - 100,00 -
2011 544,7 39,7 107,86 7,86
2012 599,1 54,4 109,99 9,99
2013 615,8 16,7 102,79 2,79
sul 2,264,6 110,8
2013 wels sabazisosTan SedarebiT mgzavrTabrunva gaizarda 121,9%-
iT (615,8/505*100), e.i. saSualod weliwadSi Seadgens 105,1% ( ).
24
satransporto momsaxurebis RirebulebiTi maCveneblebi
satransporto momsaxurebis (mgzavrTa gadayvanis) RirebulebiTi
maCveneblebia mgzavrTa gadayvanis TviTRirebuleba da tarifebi. mgza-
vrTa gadayvanis TviTRirebuleba aris satransporto kompaniis saeqsplu-
atacio xarjebis sidide transportis produqciis erTeulze _ mgza-
vrTbrunvis erT mgzavr-kilometrze. gadayvanis TviTRirebuleba gaiag-
ariSeba transportis saxeebis mixedviT.
satransporto momsaxurebis TviTRirebuleba moicavs mudmiv da
cvlad xarjebs.
mudmivi xarjebia:
• xelfasis nawili;
• amortizaciis xarji;
• ijaris xarji;
• dazRvevis xarji;
• administraciuli xarjebi.
cvladi xarjebia: • sawvavis xarji;
• eleqtroenergiis xarji;
• satransporto saSualebebis saeqspluatacio masalebi;
• teqnikuri momsaxurebisa da mimdinare remontiis xarji;
• mZRolebis xelfasi.
Tanafardoba mudmiv da cvlad xarjebs Soris aris satranspor-
to momsaxurebis erT-erTi mniSvnelovani ekonomikuri parametri. es
Tanafardoba gansazRvravs gadayvanis manZilisa da misaRebi efeqtis
ekonomikur mizanSewonilobas.
satransporto momsaxurebis faswarmoqmnisas gasaTvaliswinebelia,
rom danaxarjebi mudmivia normatiuli moculobis pirobebSi, xolo gr-
Zelvadian perspeqtivaSi da didi moculobiT momsaxurebis pirobebSi,
yvela xarji cvladia. zogjer ar arsebobs mkveTri gansxvaveba cvlad da
mudmiv xarjebs Soris, vinaidan xarjebi nawilobriv mudmivia da nawilo-
briv cvladia.
gadayvanis TviTRirebuleba icvleba manZilis Sesabamisad. cvlilebis
damokidebuleba aisaxeba formuliT23:
23 Формирование стоимости транспортных услуг. http://mosalians.ru/rus/formirovanie_stoimosti_transportnyh_uslug/
25
C = FC + VC * L sadac:
C (costs) _ danaxarjebi;
FC (fixed costs) _ pirobiT mudmivi xarjebi;
VC (variable costs) _ cvladi xarjebi 1 kilometrze;
L ( Length) _ manZili (km.).
saavtomobilo transportis TviTRirebulebaSi udidesi nawili uka-
via cvlad xarjebs, amitom misi TviTRirebuleba manZilTan erTad ufro
swrafad izrdeba, vidre sxva saxis transportis.
sabazro meqanizmis ZiriTadi elementebia moTxovna, miwodeba da fasi.
satransporto momsaxurebis sferos bazris mdgomareoba ganisazRvreba
moTxovna-miwodebis urTierTkavSiriT, sadac moTxovna ganisazRvreba
satransporto momsaxurebis momxmarebelTa gadaxdisunarianobiT. ama-
vdroulad, tarifsa24 da moTxovnas Soris SeimCneva ukukavSiri, sadac
moTxovnis kanoni25 aris ganmsazRvreli: rac ufro maRalia mgzavrobis
tarifi, miT ufro dabalia mis momsaxurebaze moTxovna26.
moTxovna-miwodebis saxelmwifo regulirebis erT-erTi instrumen-
tia dotaciebi, subsidireba da fasebis regulireba. subsidirebis miza-
nia satransporto organizaciebisaTvis zaralis kompensireba da mcire-
Semosavlini moqalaqeebisaTvis mobilobis xelSewyoba. tarifi unda iyos
ekonomikurad sworad gaTvlili, igi ar unda moicavdes dausabuTebel
xarjebs, araefeqturi saqmianobidan miRebul zarals da sxva. sworad
gaTvlili tarifi uzrunvelyofs satransporto kompaniebis finanur
mdgradobas, efeqtur saqmianobas da momsaxurebis xarisxis amaRlebas,
gazrdis mosaxleobis moTxovnas sazogadoebriv transportze da kom-
paniis finansur Sedegebs. dausabuTeblad gazrdili tarifi iZleva
ukuefeqts _ mcirdeba mgzavrTa raodenoba da satransporto kompaniebis
Semosavlebi. amdenad, ekonomikurad dasabuTebuli tarifebi pasuxobs
mosaxleobis da satransporto kompaniebis interesebs.
minimalurze dabali donis tarifi ver uzrunvelyofs saqmiano-
bis gansaxorcieleblad saWiro Semosavlebs. saWiroa ekonomikurad
24 saxelmwifos mier regulirebadi mgzavrTa satransporto momsaxurebis fasi aris
tarifi.
25 moTxovnis kanoni mdgomareobs fasisa da moTxovnili raodenobis ukuproporciul
damokidebulebaSi
26 Гереева П.Г.Городской пассажирский трансорт мегаполиса в системе международной транспортной инфраструктуры. Urban passenger transport in the megalopolis of transport infrastructure.
26
dasabuTebuli iseTi tarifebis dadgena, romelic iqneba mosaxleobisaT-
vis ekonomikurad misawvdomi da satransporto kompaniebisaTvis momge-
biani. anu, tarifebi, romelic iTvaliswinebs mgzavrTa da kompaniebis
interesebs.
mgzavrTa gadayvanis TviTRirebulebis kalkulaciis Tavisebu rebe-
bidan gamomdinare, romelic ganpirobebulia saeqspluatacio xarjeb-
sa da satransporto momsaxurebis moculobas Soris pirdapiri damok-
idebulebis ar arsebobiT, arsebobs satransporto momsaxurebis tari-
fikaciis Semdegi meTodebi:
• zRvruli;
• ekonomikurad dasabuTebuli;
• socialurad orientirebuli.
satarifo sistema efuZneba or mTavar faqtors: manZils da moculo-
bas. zRvruli tarifi maqsimalurad dasaSvebi tarifia da gaangariSebu-
lia ekonomikurad dasabuTebuli danaxarjebiT, saxelmwifo dotaciebis
(transportis ganviTarebisaTvis saWiro investiciebis) gaTvaliswinebiT.
es tarifi dakavSirebulia SeRavaTian mgzavrobasTan da gaiangariSeba
formuliT:
Tmin = (C + P _ D)/ Q
sadac: Tmin _ tarifis zRvruli done (lari);
C _ prognozirebadi danaxarjebi (lari);
P _ gegmuri mogeba (lari);
D _ dotacia (lari);
Q _ gadayvanili mgzavrTa raodenoba (kaci).
ekonomikurad dasabuTebuli tarifi aris tarifi, romelic gaan-
gariSebulia gadamzidavis mier ekonomikurad dasabuTebuli danaxarjeb-
iT, rentabelobis saWiro donis gaTvaliswinebiT. miCneulia, rom renta-
belobis donem unda Seadginos araumetes 15%. socialurad orientirebuli tarifi aris tarifis iseTi done, rom-
lis mixedviT mosaxleobas SeuZlia moaxdinos mobiloba. am tarifis
gaangariSeba xdeba mosaxleobis gadaxdisunarianobisa da maT mier TveSi
mosalodneli (aris mosazreba, rom aranakleb 50) mgzavrobis raodenobis
mixedviT.
mosaxleobis gadaxdisunarianoba ganisazRvreba rogorc yovel-
27
dRiuri mgzavrobis danaxarjebis wili mosaxleobis saSualoTviur
SemosavlebSi da Seadgens saSualod xelfasis 4-6%. mosaxleobis faqti-
uri Semosavlebis maCvenebleblad aiReba statistikuri monacemebi.
zRvruli tarifi avtotransportze dgindeba ekonomikurad
dasabuTebul da socialurad orientirebul tarifebs Soris inter-
valSi adgilobrivi biujetidan dafinansebis gaTvaliswinebiT. tarifebi
faravs TviTRirebulebis 60-65%, danarCeni nawili ifareba municipal-
uri biujetidan. Tbilisis satransporto kompania qalaqis biujetidan
finansirdeba mxolod e.w. „SeRavaTiani tarifebi“-s nawilSi.
umravles SemTxvevaSi satransporto tarifebi ar aris damokidebuli
mgzavrobis manZilze da yvela ixdis Tanabrad. Tumca, arsebobs mosazre-
ba, rom aseTi sistema ar aris samarTliani da Tanamedrove sainformacio
sistemis gamoyenebis pirobebSi SesaZlebelia gakontroldes mgzavrobis
xangrZlivoba da gamoyenebul iqnes „samarTliani“ tarifi saSualo man-
Zilze gaTvliT.
tarifis swori gaTvlisaTvis unda ganisazRvros27:
1. sazogadoebriv transportze mosaxleobis gadaxdisunarianobis
moTxovna saSualoTviur SemosavlebSi satransporto xarjebis xvedri
wiliT;
2. saSualoTviuri Semosavlebi, rogorc saSualoSewonili sidide
mosaxleobis Semosavlebis xvedriTi wilebis ganawilebis mixedviT;
3. tarifis maqsimaluri done, romlis zrda uaryofiT gavlenas
iqoniebs mosaxleobis socialur mdgomareobaze.
sazogadoebriv transportze tarifebis dadgenisas gaiTvaliswineba
ara mxolod satransporto kompaniebis Semosavlebi, aramed transpor-
tis socialuri daniSnuleba.
tarifebis mixedviT SesaZlebelia mgzavrobis Semdeg kategoriebad
dajgufeba:
• mgzavroba standartuli tarifiT;
• mgzavroba sxvadasxva saxis fasdaklebis tarifebiT;
• mgzavroba sxvadasxva saxis SeRavaTiani tarifebiT.
2012 wels amoqmedda fasdaklebis sistema, romlis farglebSic yve-
la im mgzavrs vinc municipalur transportSi mgzavrobis safasuris
gadaxdisas sargeblobs eleqtronuli sabaraTe sistemiT (metromani),
SesaZlebloba eZleva (maT Soris SeRavaTiani tarifiT mosargeble mgza-
vrebs), pirveli mgzavrobis safasuris gadaxdis Semdeg saaTnaxevris (90
27 Никитина А.Н. Доступность пассажирского транспорта для населения с точки зрения формирования тарифа. с. 4. http://www.moluch.ru/archive/43/5218/
28
wT) ganmavlobaSi ufasod imgzavros metroTi an/da avtobusiT.
fassdaklebis aRniSnuli sistema aprobirebulia evropis bevr qvey-
anaSi da mniSvnelovania im mgzavrebisaTvis, vinc regularulad sarge-
blobs municipaluri transportiT.
Tbilisis satransporto kompaniis monacemebi mgzavrobaTa raodeno-
bis Sesaxeb kategoriebis mixedviT warmodgenilia 1.9 cxrilSi:
cxrili 1.9
mgzavrobaTa raodenoba kategoriebis mixedviT28
mgzavrTa kategoria2011w. 2012w. 2013w. 2014w.
mln. % mln. % mln. % mln. %
standartuli (erTjeradi)
tarifiT (50 TeTri)48,8 33 56,93 35 73,82 37 76,95 35
fasdaklebis tarifiT:
50-30-2029 26,3 18 19,59 12 - - - -
90 wuTi ufaso30 - - 9,55 5 43,34 21 51,56 23
SeRavaTiani tarifiT,sul, m.S.: 69 47 73,12 45 80,66 40 87,52 40
studentebi, maswavleblebi,
pensionerebi (20 TeTri)32,1 47 36,02 24 37,63 19 41,55 47
socialurad daucveli pirebi
(10 TeTri)12,6 18 13,00 9 14,48 7 15,41 18
moswavleebi, samxedro veter-
anebi da sxva SeRavaTiani kate-
goriebi (0 TeTri)
24,3 35 24,10 15 28,55 14 30,56 35
sxva (korporaciuli) 3,3 2 4,46 3 4,49 2 4,40 2
147,1 100 163,68 100 203,14 100 220,43 100
cxrilis monacemebiT irkveva, rom 2011-2013 wlebSi izrdeboda stan-
dartuli tarifiT, da mcirdeba SeRavaTiani tarifiT mosargebelTa
ketegoria. magram, 2014 wels mdgomareoba Seicvala _ Semcirda stand-
artuli tarifiT, da gaizarda SeRavaTiani tarifiT mosargebelTa kete-
goria, gansakuTrebiT socialurad daucvelTa kategoria, rac Zalzed
dadebiTi movlenaa.
28 Tbilisis satransporto kompaniis wliuri angariSgebebi.
29 moqmedebda 2012 wlis 15 seqtembramde.
30 moqmedebda 2012 wlis 15 seqtembridan.
29
satransporto momsaxurebis xarisxis maCveneblebi
sabazro ekonomikisa da konkurenciis maRali donis pirobebSi sazo-
gadoebrivi transportis momsaxurebis xarisxs mniSvnelovani roli eni-
Weba. maSin, rodesac kerZo seqtori orientirebulia mogebaze, sazoga-
doebrivi transporti mowodebulia mosaxleobis satransporto momsax-
urebis uzrunvelyofaze.
satransporto momsaxurebis xarisxSi igulisxmeba satransporto mom-
saxurebis maxasiaTebelTa erToblioba, romelic aniWebs mas momxmare-
belTa moTxovnebis dakmayofilebis unars. gaweuli momsaxureba unda
akmayofilebdes satransporto momsaxurebisadmi dadgenil standartebs
da normebs.
satransporto momsaxurebis xarisxis Tavisebureba isaa, rom misi
ricxovnuli Sefaseba Zalian rTulia, xarisxis maCveneblebis umravle-
soba ver fasdeba raodenobrivad, magaliTad komfortis done, sainfor-
macio momsaxureba da sxva. meore Taviseburebaa _ momsaxurebis komple-
qturoba, anu moicavs momsaxurebis yvela Sesabamis aspeqts. momxmare-
beli irCevs im transports, romelic kompleqturad, integrirebulad
uzrunvelyofs mis moTxovnebs. amitom, satransporto momsaxurebis
xarisxi fasdeba kompleqturad/integrirebulad, yvela qvemomsaxurebis
gaTvaliswinebiT, saeqsperto Sefasebisa da mgzavrTa gamokiTxvis meTo-
diT. amdenad, satransporto momsaxurebis xarisxi aris satransporto
momsaxurebis ramdenime samomxmareblo Tvisebebis raodenobrivi daxas-
iaTeba, romelic qmnis mis xarisxs dadgenili normebisa da moTxovnebis
Sesabamisad.
transportis marketingis specialistebis31 mier transportis xarisx-
is maCveneblebi, mcireodeni gansxvavebis garda, ZiriTad jgufdeba te-
qnikur-ekonomikuri, komfortisa da ekologiurobis maxasiaTeblebis
mixedviT, xolo yoveli maTgani Sesabamisi qvemaxasiaTeblebis mixedviT
(ix.cxrili 1.10):
31 Большаков А. М. Повышение уровня обслуживания пассажиров автобусами на основе комплексной системы управления качеством: дис. канд. экон. наук. _ М., 1981. Варелопуло Г. А. Организация движения и перевозок на городском пассажирском транспорте. _ М.: Транспорт, 1990. Гудков В. А., Миротин Л. Б., Вельможин А. В., Ширяев С. А. Пассажирские автомобильные перевозки: учебник для вузов / Под ред. В. А. Гудкова. _ М.: Горячая линия _ Телеком, 2004.
30
cxrili 1.10
satransporto momsaxurebis xarisxis maCveneblebi da maTi maxasiaTeblebi
xarisxis maCvenebeli maxasiaTeblebi
teqnikur-ekono-
mikuri
maxasiaTeblebi
usafrTxoebatransportis teqnikuri saimedooba, gamarTulad
muSaoba
siCqare
mgzavrobis xangrZlivoba
moZraobis saSualo siCqare
gaCerebebis raodenoba
drouloba
gamgzavreba ganrigis mixedviT
misvla ganrigis mixedviT
moZraobis saSualo intervali, ritmuloba
ekonomiuroba
mgzavrobis Rirebuleba
mgzavrobis mTliani danaxarjebi
komfortuloba
servisuli
momsaxureba
avtobusis salonis faqtiuri tevadoba (1 m2)
wvdoma unarSezRudulebisaTvis
temperatura, haeris sisufTave, tenianoba, xmauris
done, vibracia, sanitaruli mdgomareoba
transportis lodinis pirobebi
sainformacio
momsaxureba
gzaSi yofnis dro
gamgzavrebis da misvlis dro
SeTavazebuli momsaxureba da misi Rirebuleba
ekologiurobagaremos
dabinZureba
mavne emisiis done [naxSiroJangis (CO2), azotis oqsidebi (NOx)]
evropuli standartiT32 (EN 13816) dadgenilia xarisxis 8 atribu-
ti: vargisianoba; misawvdomoba; informacia; dro; klientTa momsaxureba;
komforti; usafrTxoeba; garemoze zemoqmedeba.
transportis menejmentis praqtikaSi satransporto momsaxurebis
momxmareblebi xarisxs afaseben funqciur, socialur-ekonomikur da
saorganizacio-teqnikur aspeqtSi 6 ZiriTadi kategoriis mixedviT. am-
itom, mgzavrTa gadayvanis xarisxis donis Sesafaseblad specialistebis
mier SemuSavebulia sxvadasxva integrirebuli maCvenebeli, romelic
32 Measuring and Valuing Convenience and Service Quality. A review of global practices and challenges from the public transport sector. p. 10. http://www.internationaltransportforum.org/jtrc/DiscussionPapers/DP201316.pdfThe methodology of data collection about public transport service quality. Irina Pticina. p.156. http://www.tsi.lv/sites/default/files/editor/science/Publikacii/RelStat_11/sess_3_pticina_ed.pdf
31
gaiTvleba Sesabamisi maTematikur-statistikuri meTodebiT. magaliT-
ad33, xarisxis erT-erTi integrirebuli maCvenebeli gaiangariSeba Semdegi
formuliT:
sadac:
S1 - gadaadgilebis saimedoobaa (mgzavroba zustad ganrigiT);
S2 - wvdoma (moZraobis sixSire);
S3 - transportis usafrTxoeba;
S4 - komfortuloba;
S5 - RirebulebiTi maCvenebeli (tarifi);
S6 - informaciuli servisis done.
maCveneblebi S1 - S6 gansazRvrulia mgzavrTa gamokiTxvis saanketo
monacemebis pasuxebis Sefasebis ranJirebiT. idealuri integrirebuli
maCvenebeli unda udrides 1-s.
an, aseTi formuliT34:
S = S1K1 * S2 *
K2 * S3K3 * S4
K4 * S5 K5 * S6
K6
К1- К6 donis maCveneblebia, romelic axasiaTebs Sesamabisi maCveneb-
lis wonadobas.
saerTo algoriTmi xarisxis raodenobrivi maCveneblisaTvis gamoix-
ateba Semdegi Tanamimdevruli moqmedebebis saxiT:
1. xarisxis mCveneblebis ierarqiuli struqturis ageba;
2. xrisxis maCveneblebis absoluturi mniSvnelobis gansazRvra;
3. maCvenebelTa wonadobis koeficientis gansazRvra;
4. xarisxis kompleqsuri raodenobrivi maCveneblis mniSvnelis
Sefaseba.
biznes-procesebis modelirebis IDEF0 programiT axdenen sazogadoe-
brivi transportis momsaxurebis xarisxis kvlevas mravali maCveneblis
safuZvelze, romelic mgzavrTa moTxovnebsa da sazogadoebrivi trans-
portis funqcionirebas Soris kavSiris dadgenisa da misi momsaxurebis
xarisxis Sefasebis saSualebas iZleva. aseve, xarisxis Sesafaseblad ga-
33 А.ТЮРИН . Применение методологии IDEF0 в сфере пассажирских автомобильных перевозок (в авторской редакции). http://ria-stk.ru/stq/adetail.php?ID=9307334 Шабанов А.В. Региональные логистические системы общественного транспорта: методология формирования и механизм управления. – Ростов н/Д: Изд – во СКНЦ ВЩ, 2001. – 205 с.
32
moiyeneba marketinguli kvlevis meTodi SERVQUAL (abbreviatura „ser-vice quality“ – „momsaxurebis xarisxi“), romelic iZleva saSualebas sa-
transporto momsaxurebis 6 kriteriumi Sefasdes 22 maCveneblis gaT-
valiswonebiT35.
mTlianobaSi satransporto momsaxurebis xarisxis integrirebu-
li maCvenebeli warmodgenilia rogorc „xarisxis borbali“36, romlis
Tanabar da mzard moZraobaze mravlad aris damokidebuli satranspor-
to momsaxurebis maRali donis kompleqturobis miRweva. xarisxi aris
„borblis“ danaxarjebis mamoZravebeli Zala.
satransporto momsaxurebis xarisxis zrda uzrunvelyofs sazoga-
foebrivi transportis ekonomikur mdgradobas.
ganvixiloT sazogadoebrivi transportis momsaxurebis xarisxis
calkeuli atributebi:
siCqare
transportis saCqares gansazRvravs mravali faqtori, aseTebia: qa-
laqis dagegmareba; quCebis keTilmowyoba; moZraobis intensiobis xas-
iaTi da misi regulireba; moZravi Semadgenlobis datvirTvis xarisxi;
gaCerebebis raodenoba; manZili gaCerebebs Soris; mZRolis kvalifikacia
da sxva. aqedan gamomdinare, transportis ganrigis dagegmvas safuZvlad
edeba moZraobis saSualo siCqare. ganasxvaveben teqnikur, dakavSirebis
da eqspluataciis siCqares.
teqnikuri siCqare aris marSrutiT moZraobis saSualo siCqare ga-
Cerebebze mocdenebis gauTvaliswineblad. moZraobis gaTvlaSi iTval-
iswineben moZraobis regulirebasTan dakavSirebul yvela patara gaCe-
rebas (magaliTad, gzajvaredinebze). dakavSirebis saCqare aris mgzavrTa
gadayvanis saSualo siCqare. am maCveneblis gaangariSebisas gaiTvalis-
wineba gaCerebebze mgzavrTa asvlisa da Camosvlis dro. saeqspluatacio
siCqare aris transportis moZraobis pirobiTi saSualo siCqare marSru-
tis Sesrulebis erTi brunvis dro.
qalaqebis ganviTareba da gafarToeba iwvevs satransporto nakadebis
gazrdas da saavtomobilo gzebis gamtarunarianobis Semcirebas. am
ukanasknelma ki, Seamcira moZraobis siCqare. moZraobis saSualo siCqare
35 Хизриева З. А. Управление повышением эффективности и качества услуг пассажирского автотранспорта в муниципальном хозяйстве. Автореферат диссертации. 2009. с.21-23.36 Управление качеством транспортного обслуживания. http://helpiks.org/1-46355.html
33
did qalaqebSi 16-19 km/sT-ia, xolo pikis saaTebSi Zalian xSirad Camodis
9-10 km/sT-mde37.
amavdroulad, mgzavrTa moTxovnaa gadayvanis siCqaris gazrda da
gaCerebebs Soris manZilis Semcireba, maSin rodesac es ori faqtori
erTmanedTan konfliqtSia. kerZod, avtosatransporto sawarmosaTvis
mizanSewonilia gaCerebebs Soris manZilis gazrda, vinaidan eqspluata-
ciis pirobebidan gamomdinare gaCerebebs Soris manZili icvleba did
zRvrebSi da mniSvnelovan gavlenas axdens saSualo siCqaresa da aqedan
gamomdinare, sawvavis xarjsa da gadazidvebis efeqturobaze38.
statistikuri masalis damuSavebis Sedegad dadginda, rom
TbilisisaTvis ufro gavrcelebulia marSrutebi, romelTa sigrZe aris
7-8 km. da 600-700 m-is diapazonSi gaCerebebis raodenoba 3-jer naklebia
300-400 m-ian manZilis mqone gaCerebebTan SedarebiT. pirvel SemTxevaSi
saSualo siCqare 25-30 %-iT metia. amitom miCneulia, rom mizanSewonil-
ia gaCerebebs Soris manZilis gazrda, rac gazrdis moZraobis saSualo
siCqares da uzrunvelyofs sawvavis xarjis Semcirebas39. imavdroulad,
gaCerebebs Soris manZilis racionaluri dagegmva ar gamoiwvevs mgzavr-
Ta interesebis Selaxvas.
transportis moZraobis organizebam unda uzrunvelyos: regularul,
zustad droSi da usafrTxo moZraoba; mgzavrTa gadayvana mokle droSi;
transportis racionaluri gamoyeneba; momsaxurebis kultura da mgzav-
robis komforti; transportis finansuri maCveneblebis Sesruleba.
sazogadoebrivi transportis moZraobis ritmuloba damokidebu-
lia sagzao moZraobisa da satransporto nakadebis daZabulobaze. moZ-
raobis Seferxebis mizezebia: sxva transportis mier sazogadoebrivi
transportis zolis dakaveba, sacobebi, satransporto magistralebze
qaoturi parkireba.
satransporto momsaxurebis xarisxis erT-erTi maCvenebelia sag-
zao-satransporto SemTxvevebi. Tbilisis satransporto kompaniaSi es
maCvenebeli izrdeba. magram ara kompaniis mZRolebis mizeziT. piriqiT,
am maCvenebels aqvs Semcirebis tendencia (ix. cxrili 1.11):
37 i. goderZiSvili. saqarTvelos saavtomobilo transportSi ekonomikuri krizisi
da misi daZlevis SesaZleblobebi menejmentis ganviTarebis safuZvelze. disertacia.
2014. gv.71.
38 i. goderZiSvili. saqarTvelos saavtomobilo transportSi ekonomikuri krizisi
da misi daZlevis SesaZleblobebi menejmentis ganviTarebis safuZvelze. disertacia.
2014. gv.71.
39 n. navaZe, v. qarTveliSvili, T. gorSkovi, „samgzavro saavtomobilo gadayvanebi“.
Tbilisi, 2009, gv.47-321.
34
cxrili 1.11
usafrTxoeba da sagzao-satransporto SemTxvevebi
maCveneblebi 2011 w. 2012 w. 2013 w.
SemTxvevebis raodenoba 470 810 776
mesame piris braleuloba (%) 67 74 70
kompaniis mZRolebis braleulobiT (%) 33 26 30
sainformacio momsaxureba
Tbilisis satransporto kompania40 mgzavrTa momsaxurebis xarisxis
amaRlebis mizniT Tbilisis mosaxleobasa da mis stumrebs sTavazobs
axal veb gverds qarTul da inglisur enebze, romlis saSualebiT momx-
marebels SeuZlia:
_ winaswar dagegmos mgzavrobis marSruti _ mgzavrobis dagegmvis
meniuSi momxmarebels Sehyavs mgzavrobis sawyisi da saboloo punqtebi,
programa gegmavs marSruts, Tu romeli nomeri avtobusiT an metroTi
unda isargeblos mgzavrma daniSnulebis adgilas swrafad misasvlelad;
_ grafikebi da marSrutebis meniuSi aris sruli informacia yvela
marSrutis Sesaxeb (gaCerebebi, intervalebi), aseve konkretul gaCerebeb-
ze avtobusis mosvlis detaluri grafiki;
_ avtobusi realur droSi _ mgzavrebs SesaZlebloba aqvT saxlidan
gasvlamde naxon Tu sad mdebareobs maTTvis sasurveli avtobusi real-
ur droSi, aseve maT gaCerebaze ra nomeri avtobusebi movlen uaxloes
periodSi. aRniSnuli servisi momxmarebels SesaZleblobas aZlevs zus-
tad mivides gaCerebaze da ar mouwios zedmeti lodini;
_ samarSruto sqemis ruqa aris maRali xarisxis veqtoruli ruqa, sa-
dac ganTavsebulia Tbilisis avtobusebis yvela marSruti da ZiriTadi
quCebi, romlebsac gaivlian aRniSnuli marSrutebi;
_ onlain daxmareba _ Tbilisis satransporto kompaniis cxel xazs
daemata kidev axali funqcia, rac mgzavrebs SesaZleblobas aZlevs
veb-gverdidan martivi Cetis saSualebiT daukavSirdnen operatorebs
da droulad miiRon maTTvis sasurveli informacia; aseve, axal veb-
gverdze SesaZlebelia Tbilisis metropolitenis sadgurebSi ganTavse-
buli kamerebis onlain Cveneba (metro Live-Si), jarimebis onlain gadaxda,
veb-gverdze ganTavsdeba Tu ramdeni mgzavris gadayvana moxda yovel dRe
Tbilisis metros, avtobusebisa da sabagiro gzis saSualebiT (statistika);
_ dainteresebul pirebs SeuZliaT naxon Tbilisis transportis isto-
40 axali veb-gverdi. http://ttc.com.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=35&info_id=315
35
ria, aseve informacia kompaniis Sesaxeb, moqmedi tarifebi, SeRavaTebiT mo-
sargeble pirTa kategoriebi, aqtualuri informacia, vakansiebi, sawarmos
wliuri Sesyidvebis gegma, mimdinare tenderebi, wliuri Sedegebi da sxva.
axali veb-gverdis saSualebiT mgzavrebs mniSvnelovnad daezogebaT
dro, eqnebaT sruli informacia Tbilisis municipaluri transportis
muSaobis, samarSruto sqemebisa da grafikebis Sesaxeb. damatebiTi in-
formaciisTvis SesaZlebelia dakavSireba kompaniis cxel xazTan an on-
lain-daxmarebiT sargebloba.
sabileTo sistema
avtobusebze moqmedebs eleqtronuli sabileTo sistema.
avtobusis gaCerebebze ganTavsebulia sainformacio dafebi avto-
busebis marSrutebisa da grafikebis Sesaxeb.
mgzavrTa monitoringis samsaxuris ganviTareba:
• Tanamedrove portatuli kompiuterebiTa da printerebiT kon-
troliorebis aRWurva;
• Sesabamisi programuli uzrunvelyofa;
• uniformis axali dizainis Seqmna, romelic srulad Seesabameba
maTi muSaobis stilsa da specifikas;
• avtomobilis SeZena, romlis saSualebiTac ganxorcield-
eba yoveldRiuri patrulireba, rogorc kontroliorebis
Semowmebis, aseve konfliqturi situaciebis prevenciis mizniT;
• kontroliorebis mudmivi treningi.
eleqtro tabloebi avtobusis gaCerebebze41
2012 wels dasrulda avtobusis gaCerebebze Tanamedrove standar-
tebis eleqtro tabloebis damontaJeba, romlis saSualebiTac mosax-
leobas SesaZlebloba aqvs zustad gansazRvros sasurveli marSrutis
mosvlis dro da droulad gadaadgildes. sul q. TbilisSi dayenebulia
845 tablo ZiriTad gaCerebebze. tabloebis saSualebiT avtobusis mosv-
lis dro gamoiTvleba onlain reJimSi, imis mixedviT, Tu sad imyofeba
avtobusi. avtobusis adgilmdebareobis gansazRvra xdeba GPS sistemis
meSveobiT, romelic GPRS-iT yovelwamierad gadaecema centralur serv-
41 Tbilisis satransporto kompaniis 2012 wlis wliuri angariSgeba.
36
ers da tablos. aseve, xdeba avtobusis siCqaris gansazRvra. Sesabamisad
yvela monacemi (avtobusis adgilmdebareoba, gavlili manZili da siC-
qare) aris aqtualuri da dinamiurad mudmivad ganaxlebadi. aRniSnuli
sistema da algoriTmi gamoiyeneba msoflios yvela qveyanaSi avtobusis
mosvlis drois gamosaTvlelad da aRniSnul meTodze zusti meTodi am
etapisaTvis ar arsebobs.
kamerebis damontaJeba metros sadgurebSi42
Sps „Tbilisis satransporto kompaniaSi“ mudmivad mimdinareobs
muSaoba mgzavrTa usafrTxoebis amaRlebis kuTxiT. 2012 wels Tbilisis
metropolitenis sadgurebi aRiWurva Tanamedrove standartebis vid-
eoTvalTvalis sistemiT. proeqtis farglebSi damontaJda 550 erTeuli
maRali xarisxis cifruli saTvalTvalo video-kamera, gafarTovda ma-
gistraluri optikuri qselis gamtarunarianoba, romlis saSualebiTac
xdeba didi videonakadebis gadmocema ganaxlebul monacemTa centrSi.
sistema yvela doneze uzrunvelyofilia uwyveti kvebis wyaroe-
biT. videonakadebi iwereba rogorc monacemTa centrSi, agreTve sad-
gurebSi ganlagebul sarezervo qselur videoCamwerebSi. monacemTa
centrSi videonakadebis Cawera xdeba am dargSi cnobili kompaniis Milestone-s sistemaSi.
yvela sadgurSi, patrulis oTaxebSi damontaJebulia videoTvalTva-
lis terminalebi. sistemis saSualebiT mimdinareobs dakvirveba, rogorc
mgzavrebis usafrTxo gadaadgilebis, aseve momsaxure personalis mier
movaleobebis jerovnad Sesrulebis uzrunvelsayofad.
sainformacio maCveneblebi metropolitenis sadgurebSi da oren-
ovani gamocxadeba43
Tbilisis metros sadgurebSi damontaJda orenovani sainformacio
dafebi (laiT-boqsebi), romelic mgzavrebs swrafi orientaciis saSuale-
bas aZlevs. banerebze ganTavsebulia: Tbilisis metros sruli marSruti
(orive xazi); mimarTulebebi sasurvel sadguramde misasvlelad; detal-
uri informacia sadguris amosasvlelebis Sesaxeb _ quCa, RirSesaniSnavi
adgili, biznes da savaWro centrebi, avtobusis gaCerebebi da marSrute-
bi; metroSi gamocxadebis sistema gaxda orenovani (qarTuli da inglisu-
42 Tbilisis satransporto kompaniis 2012 wlis wliuri angariSgeba.
43 Tbilisis satransporto kompaniis 2012 wlis wliuri angariSgeba.
37
ri). aRniSnuli RonisZiebebi mniSvnelovnad gauadvilebs qalaqis stum-
rebsa da gansakuTrebiT, ucxoel turistebs Tbilisis metropoliteniT
mgzavrobas.
SMS servisi avtobusis mgzavrebisTvis
2012 wels dainerga SMS servisi, romelic mgzavrebs saSualebas
aZlevs gaigon marSrutis mosvlis faqtiuri dro nebismier gaCerebaze
(maT Soris sadac tablo ar aris damontaJebuli). servisi komfortulia
im kuTxiTac, rom gaCerebis nomris codnis SemTxvevaSi, mosvlis drois
gageba SeiZleba gaCerebaze misvlamdec, saxlidan gausvlelad.
kompaniam 2013 wels daasrula Tbilisis metropolitenis da avto-
busebis marSrutebis, gaCerebebis da ganrigebis informaciis integra-
cia Google-is sistemaSi (Google Transit). ramdenime Tvis ganmavlobaSi,
Google-is mier aRniSnuli servisi imyofeboda testirebis reJimSi, rac
ganpirobebuli iyo Google-is sakmaod mkacri da maRali standartebis
mqone politikiT. Google-transit aris Google Map-is proeqtis nawili
da misi saSualebiT momxmarebels SeuZlia Tavisi mgzavrobis dageg-
mva sazogadoebrivi transportiT. am proeqtSi CarTulia msoflios
yvela ganviTarebuli qalaqi, 2014 wlidan Tbilisi am qalaqTa sias
SeuerTda.
mobiluri aplikacia Android-is platformaze momuSave smart-
fonebisaTvis
mgzavrTa momsaxurebis gaumjobesebis mizniT, axali da ukve arsebu-
li servisebis ganviTarebis proeqtis farglebSi, 2013 wels dasrulda
Android-is platformaze momuSave smartfonebisTvis satransporto ap-
likaciis google ganTavseba play store-Si. aRniSnuli aplikacia momxmareb-
els saSualebas aZlevs mobiluri telefonidan gamoiyenos yvela is ser-
visi, romelsac kompania sTavazobs sakuTar mgzavrebs, kerZod:
• mgzavrobis dagegmva;
• avtobusis naxva realur droSi;
38
• avtobusis gaCerebebze mosvlis dro;
• moZraobis grafikebi gaCerebebis mixedviT;
• samarSruto sqemebi;
• favoritebis marTva.
aRniSnuli servisi momxmarebels SesaZleblobas aZlevs ufro mar-
tivad da swrafad dagegmos sakuTari mgzavroba, aseve, miiRos amomwura-
vi informacia calkeuli marSrutebis, avtobusebis da maTi ganrigebis
Sesaxeb.
SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTaTvis xelmisawvdomi
garemos Seqmna
2012 wels ganxorcielda ramodenime proeqti, romelic SezRuduli
SesaZleblobebis mqone pirTaTvis municipaluri transportis adaptire-
basTan iyo dakavSirebuli:
• 40 avtobusis adaptireba SezRuduli gadaadgilebis mqone pir-
TaTvis _ proeqtis farglebSi aRdga specialuri konstruqcia,
romelic SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirebs gauadvilebs
avtobusSi asvlas;
• metros sadgurebSi eskalatorTan gakeTda specialuri yviTeli
niSnulebi, romlebic mxedvelobadaqveiTebul adamianebs gauad-
vilebT droulad SeamCnion safexurebis dasawyisi da dasasruli.
eleqtronuli sajarimo qviTrebi da monitoringis samsaxuris re-
brendingi
sakanonmdeblo cvlilebebis Sedegad, kompaniis mgzavrTa moni-
toringis samsaxuris kontroliorebs mieniWaT avtobusiT ubileTo mg-
zavrebze eleqtronuli sajarimo qviTris gamoweris uflebamosileba.
eleqtronul sajarimo qviTarze gadasvla mravaletapiani procesia,
saidanac pirveli etapi dasrulda: Sesyiduli iqna Tanamedrove portat-
uli kompiuterebi da printerebi, ganxorcielda Sesabamisi programuli
uzrunvelyofa.
Semdeg etapze ganxorcieldeba kontroliorebis saxecvlileba, ro-
gorc vizualuri, aseve muSaobis organizebis kuTxiT, rac Tavis mxriv
moicavs: kontroliorebis gadarCevas da treinings, maTTvis axali uni-
formis da satransporto saSualebebis Sesyidvas, maTi muSaobis stilis
39
da specifikis cvlilebas, ramac maT mimarT mgzavrebis ndobis amaRleba
unda gamoiwvios.
zemoaRniSnuli samuSaoebis dasrulebis Semdeg, eleqtronuli sa-
jarimo qviTris gamoweris, aRricxva-angariSgebisa da saaRsrulebo bi-
urosTan urTierTobis procesi iqneba srulad avtomatizirebuli.
ekologia _ trasnportis seqtoris emisiebis Semcireba da ener-
goefeqturoba
evropis mdgradi ganviTarebis strategiis erT-erTi mimarTulebaa
satransporto politika. qalaqebis swrafi urbanizacia, cxovrebis do-
nis, mosaxleobis avtomobilizaciisa da sawvavis moxmarebis zrda iwvevs
bunebis dabinZurebas, rac auaresebs cxovrebis xarisxs. cxovrebis
xarisxis evropuli cneba, garda ekonomikuri maxasiaTeblebisa, moicavs
aseve, komfortul da usafrTxo socialur garemos.
evrokavSiris politikiT mdgradi ganviTareba niSnavs ekonomiku-
ri winsvlis, socialuri samarTlianobisa da bunebrivi garemos dacvis
urTierT dabalansebas. qveynis ekonomikis zrda, cxovrebis donis ama-
Rleba ar unda iwvevdes socialur ukusvlas da garemos ganadgurebas.
piriqiT, ekonomikis zrdam xeli unda Seuwyos socialur winsvlas da
ekologiis dacvas, unda iyos daculi balansi sazogadoebis ekonomikur,
socialur da ekologiur moTxovnaTa Soris.
gasuli saukunis 50-iani wlebis dasawyisidan energomoxmareba sa-
tranporto saSualebebis mier msoflioSi gaizarda 5-jer. evrokavSiris
qveynebis transportis wilad modis msoflio energomoxmarebis 30%
da gamonabolqvi mavne airebis daaxloebiT 19%44. aRsaniSnavia, rom sa-
transporto seqtoris mavne airebis emisia ufro mniSvnelovnad izrdeba,
vidre ekonomikis sxva seqtorebis. kerZod, yvela transportis emisiidan
74-80% modis avtotransportze. avtomanqanebis gamoyenebis saSualo
vadis gaTvaliswinebiT naklebad aris mosalodneli, rom 2040 wlisaTvis
axali tipis satransporto saSualebebi da sufTa sawvavi raimes arseb-
iTad Secvlis. amitom, sazogadoebrivi transportis saerTaSoriso aso-
ciacias (UITP) miaCnia, rom garemosdacviT politikaSi sazogadoebrivi
transportisaTvis prioritetis miniWeba ufro efeqturia, vidre sufTa
teqnologiebis Zieba45.
44 Public transport: the smart green solution! Doubling market share worldwide by 2025. p.5. http://growpublictransport.org/wp-content/uploads/2012/11/PTx2_brochure.pdf45 Public transport: the smart green solution! Doubling market share worldwide by 2025. p.4. http://
40
sazogadoebriv transportze masiuri da mdgradi mobilurobis sqeme-
bze gadasvla exmareba ekonomikas sawvavis dazogvaSi. saSualod sazoga-
doebrivi transporti gadazidvebis erT mgzavr-kilometrze moixmars
3,4-jer nakleb energias, vidre piradi avtotransporti. es fardoba
izrdeba pikis saaTebSi. im qalaqebSi, sadac qalaqis mobilobis saerTo
moculobaSi upiratesi adgili ukavia gadaadgilebas sazogadoebrivi
transportiT, velosipedebiT an fexiT siaruls, yovel mosaxleze weli-
wadSi modis 500-dan 600 litramde sawvavis ekonomia, anu 15 savse avzi46.
USAID proeqtis _ „gamowvevebi qalaqebis energetikis mdgradi ganvi-Tarebis samoqmedo gegmis momzadebisa da monitorngisTvis saWiro monace-
mTa Segrovebis procesSi“, monacemebiT TbilisSi 2013 wels 1,000 mosax-
leze modioda 250 satransporto saSualeba47.
problemis gadawyvetis gzebs evropa xedavs sazogadoebrivi trans-
portis xelSewyobaSi da transportis saxeobaTa diversifikaciaSi. aR-
niSnuli miznis miRwevas evrokavSiri Semdegi amocanebis ganxorcielebiT
cdilobs48:
• sxvadasxva saxis transportis fasebSi maTi sazogadoebrivi xar-
jebis asaxva;
• sainvesticio prioritetis miniWeba sazogadoebrivi transpor-
tisTvis.
transportis fasebSi maTi sazogadoebrivi xarjebis asaxva xdeba
msoflioSi farTod gamoyenebuli principiT _ „dambinZurebeli ixdis“.
am principis Sinaarsia produqciis fasSi dabinZurebuli garemos aRdge-
na/remediaciis xarjebis asaxva. erTis mxriv, xdeba mewarmis daintereseba
garemos naklebad damabinZurebeli teqnologiebis gamoyenebiT da meo-
res mxriv, momxmareblis daintereseba ekologiisaTvis naklebad sazia-
growpublictransport.org/wp-content/uploads/2012/11/PTx2_brochure.pdf46 Public transport: the smart green solution! Doubling market share worldwide by 2025. p.4. http://growpublictransport.org/wp-content/uploads/2012/11/PTx2_brochure.pdf47 http://www.remissia.ge/images/home48 mdgradi ganviTareba da saqarTvelos reformebi. lia Todua, SoTa murRulia.
saqarTvelos strategiuli kvlevebis da ganviTarebis centri. kvleva mxardaWerilia
forndis „Ria sazogadoeba saqarTvelo“ mier. http://weg.ge/wp-content/uploads/2012/11/lia_shota_geo.pdf;USAID. qalaqebis energetikis mdgradi ganviTarebis samoqmedo gegmebis
ganxorcielebisa da saTburis gazebis Semcirebis monitoringi da angariSgeba (MR).
marina SvangiraZe. mdgradi ganviTarebis centri remisia. 17-19 seqtemberi 2014. http://www.remissia.ge/images/home-page/SEAP;http://www.remissia.ge/images/home
41
no produqciiT. Sedegad, sazogadoebrivi transportis saxeobebs Soris
tarifebi diferencirdeba mgzavrobis gansxvavebuli RirebulebiT.
bunebis dacvas xels uwyobs evropis mdgardi ganviTarebis
strategiis e.w. „mwvane produqciis“ Sesyidvebis xelSewyobis politika.
„mwvane produqcia“ aris ekologiurad sufTa produqcia. saxelmwifo
Sesyidvebis dros gaiTvaliswineba am produqciis ekologiuri aspeqtebi
da mas eniWeba upiratesoba.
Tbilisis meriam aiRo qalaqSi mavne gafrqvevebis Semcirebis val-
debuleba. am programis farglebSi momzadda energetikis mdgradi ganvi-Tarebis samoqmedo gegma (SEAP), romlis erTerT mniSvnelovan komponents
transportis seqtorSi gafrqvevebis Semcireba warmoadgens. satrans-
porto sistemaSi inergeba energodamzogavi da emisiebis Semcirebadi sa-
transporto saSualebebi, romelTa teqnikuri parametrebi daakmayof-
lebs saerTaSoriso standartebs.
specialistebis mier gaangariSebulia49, rom energoefeqturoba da
emisiebis Semcireba SesaZlebelia:
• arsebuli transportis CanacvlebiT sufTa/energoefeqturi transportiT _ arsebuli satransporto saSualebebi Canacvldeba
naklebad damabinZurebeli transportis saxeobebiT, rogoricaa
eleqtroavtobusi, tramvai;
• eleqtrotransportis infrastruqturis gafarToebiT _ daten-
vis wertilebis raodenobis gazrdiT;
• inteleqtualuri teqnologiebis danergviT _ cvladi siCqareebis
gzebis raodenobis gazrdiT;
• transportis infrastruqturis qselis gafarToebiT _ gzebis sigrZis gazrdiT, velosipedebiT da fexiT mosiaruleTa bilike-
bis SeqmniT.
Tbilisis satransporto kompania apirebs bunebriv airze momuSave
atobusebis SeZenas, romelic mizanSewonilia ekologiis TvalsazrisiT. bunebriv airze momuSave avtobusebs Cveulebriv dizelis avtobusebTan SedarebiT saSualod aqvs 53%-iT naklebi azotis oqsidebisa (NOx) da 89%-
iT dabali naxSirJangis (CO) gamonabolqvi. bunebrivi airis avtobusebis muSaobis yovelwliuri sargebeli Sedegad mogvcems haeris mniSvnelovan gaumjobesebas50.
49 USAID. qalaqebis energetikis mdgradi ganviTarebis samoqmedo gegmebis
ganxorcielebisa da saTburis gazebis Semcirebis monitoringi da angariSgeba (MR).
marina SvangiraZe. mdgradi ganviTarebis centri remisia. 17-19 seqtemberi 2014. http://www.remissia.ge/images/home-page/SEAP.50 www.batauto.ge/prezentacia/gegmebi-2014.pptx
42
1.3. Tbilisis satransporto kompaniis infrastruqtura, misi
socialur-ekonomikuri mniSvneloba
Cveni kvlevis erT-erT mizans warmoadgens Tbilisis satransporto
kompaniis ganviTarebis problemebis Seswavla da misi finansuri mdgra-
dobisa da mdgomareobis Sefaseba, radga am ukanasknelze mniSvnelovnad
aris damokidebuli satransporto momsaxurebis pirobebis Sesaqmnelad
Tanamedrove meTodebiT am momsaxurebis gaumjobeseba.
saqalaqo sazogadoebrivi transporti (sst) funqcionirebis sakiTxi
arsebiTad dakavSirebulia mis socialur analizTan qalaqis sivrceSi.
funqcionirebs ra rogorc socialuri instituti, sst mowodebulia uz-
runvelyos sazogadoebis moTxovnileba iafi, moxerxebuli da ekolo-
giuri mobilurobiT. is warmoadgens qalaqis ganviTarebis aucilebel
elements da misi momsaxurebis, arsebobisa da cxovrebis donis uzrunve-
lyofis socialur resurss.
saqalaqo samgzavro transports gansakuTrebuli mniSvneloba eniWe-
ba rogorc, erovnuli meurneobis ganviTarebis, aseve mosaxleobis usa-
frTxo da swrafi gadaadgilebis TvalsazrisiT. gadaadgilebaze drois
danaxarjis Sermcireba saSualebas aZlevs mas, dazogili dro gamoiyenos
rogorc piradi, ise qveynis interesebis sasargeblod.
samgzavro gadayvanebi sruldeba samgzavro transportis yvela sax-
eobiT, ZiriTadad avtobusebiT da samarSuto taqsebiT. teqnologiuri
Taviseburebebidan gamomdinare, samgzavro gadayvanebi iyofa: municipa-
lur (saxelmwifo), komerciul da teqnologiur gadayvanebad. aqedan,
municipaluri samgzavro gadayvanebi sruldeba municipalur SekveTebis
mixedviT. aseTi tipis sawarmo miekuTvneba municipalur (saxelmwifo)
kuTvnilebaSi arsebul satransporto organizacias, romelic axor-
cielebs saavtomobilo transportis moZravi Sedgenilobis eqsplu-
atacias. sst-s safuZvels qmnis municipaluri seqtori. igi gadayvanebs
axorcielebs adgilobrivi TviTmarTvelobis organoebis mier organi-
zebul marSutebze. ramdenadac orientirebul tarifebs municipalur
marSutebze aweseben adgilobrivi TviTmarTvelobis organoebi, aseTi
gadayvanebi mTlianad an nawilobriv finansirdeba adgilobrivi biu-
jetidan municipaluri SekveTis Sesrulebis gaangariSebis wesiT. sst-s
komerciul seqtorSi gadayvanis organizacias damoukideblad asruleben
gadamyvanebi. isini avseben municipalur gadayvanebs da funqcionirebs im
mizniT, rom gadamyvanma, mgzavrebTan SeTanxmebis pirobebis Sesabamisad,
miiRos garkveuli sargebloba. teqnologiuri samgzavro gadayvanebi ki
43
xorcieldeba organizaciebis an mewarmeTa mier, romlis drosac mgzavrs
sargebloba uxdeba sxva saxis transportiTac.
samgzavro gadayvanebi saerTo sargeblobis saqalaqo transportiT
sruldeba profesiul an komerciul safuZvelze. komerciuli organi-
zaciebis mier ganxorcielebuli samgzavro gadaadgileba CaiTvleba saer-
To sargeblobis transportiT Sesrulebul gadayvanad, Tu is kanonis,
an sxva samarTlebrivi aqtis Sesabamisad am organizaciis licenziidan
gamondinareobs da mas avaldebulebs, rom nesbismieri moqalaqis an iu-
ridiuli piris mimarTvis SemTxvevaSi ganaxorcielos samgzavro gadayva-
na da bargis gadatana. gadayvanis xelSekruleba aris sajaro. gadamyvans
ara aqvs ufleba gadayvanaze uari uTxras pirs, romelmac mas mimarTa
amis Sesaxeb.
amJamad, arsebobs transportis saxeobebi: saxmeleTo, metropolote-
ni, wylis, sahaero, milsadeni da sabagiro transporti. yvelaze ufro
masobriv samgzavro gadayvanebs asrulebs saqalaqo samgzavro trans-
porti, romelic iyofa samarSuto (avtobusebi, troleibusebi, tram-
vai, metropoloteni, eleqtromatarebeli, sabagiro gza, funikulioris
tramvai) da arasamarSuto (moqalaqeTa msubuqi avtomobilebi, taqsebi da
samosamsaxurod SekveTili da samosamsaxuro avtobusebi, motociklebi,
arameqanikuri satransporto saSualebebi).
sst-T ganxorcielebul gadayvanaTa saerTo moculobaSi Warboben
avtobusebiT Sesrulebuli samarSuto gadazidvebi.
sst-T mgzavrTa gadayvanebi lokalizebulia qalaqis sazRvrebSi.
praqtikulad yvela patara qalaqsa da qalaqis tipis dasaxelebul pun-
qtSi saavtomobilo marSutebi erTdroulad gadian Sesabamisi dasaxele-
buli punqtis teritoriaze da emsaxurebian sagareubno zonas. zogierT
SemTxvevaSi tramvais da troleibusis marSutebic grZeldeba qalaqis
farglebs gareT. amitom termini „saqalaqo“ aerTianebs or mniSvnelobas
_ Sida saqalaqo da sagareubno.
saqarTvelos teritoriaze, dedaqalaqSi, metro rogorc zemoT
aRvniSneT, arsebobs 1966 wlidan. es aris qveynis moxerxebuli satrans-
porto kompleqsi, romlis saSualebiTac, sxva transportTan SedarebiT,
maqsimaluri siCqariT aris SesaZlebeli moxvedra daSorebul raionebSi.
sst-s ganviTarebis axali etapis arsia teqnikis umaRles doneze ayva-
na, sst-s tradiciuli saxeebis _ tramvais, troleibusis, avtobusebis,
metropolitenis da Semadgenlobis konstruqciis ganviTareba.
sst-s sociluri rolis, struqturis, funqciis da normis Sesaxeb
arsebobs mravali gadauwyvetili sakiTxi, gaxsnili ar aris misi zemoq-
medeba sxva socialur institutTan, damuSavebuli ar aris misi efeqtu-
44
ri muSaobis socialuri kriteriumebi, praqtikulad ar aris Seswavlili
transportis daniSnulebis socialuri garemos aspqeqtebi.
amgvarad, yvelaze ufro masobriv samgzavro gadayvanebs asrulebs
sst. misi socialuri rolis da funqciis Sesaxeb mravali sakiTxi gadau-
wyvetelia. saWiroa sst-s efeqturi muSaobis socialuri kriteriumebis
Seswavla da sst tradiciuli saxeobebis ganviTareba.
mgzavrTa gadayvanis sakiTxebis aqtualoba ganpiroebebulia imiT,
rom dRes dgas satransporto operaciebis optimizaciis sakiTxebi. aR-
saniSnavia transportis, rogorc ekonomikis erT-erTi umniSvnelovanesi
dargis roli, romelic ara marto uzrunvelyofs meurneobis da mo-
saxleobis moTxovnilebebs gadazidvebSi, aramed, rogorc Sromis teri-
toriuli ganawilebis formirebisa da ganviTarebis materialur-teqni-
kuri baza, warmoadgens infrastruqturis umsxviles Semadgenel nawils
da gavlenas axdens calkeuli regionebis da mTlianad qveynis social-
ur-ekonomikuri ganviTarebis dinamiurobasa da efeqtianobaze.
imdenad, ramdenadac sabazro ekonomikis pirobebSi satranspor-
to momsaxureobisas momxmareblis moTxovnaa momsaxurebis drouli da
xarisxiani miwodeba, mocemuli moTxovnis Sesrulebis erT-erTi winap-
irobaa lojistikis, anu mmarTveli algoriTmis gamoyeneba, romelic sx-
vadsxva saxis ekonomikur-maTematikuri meTodebis daxmarebiT, satrans-
porto procesis calkeuli elementebis muSaobis optimizaciis da am
elementebis erTian sistemaSi gaerTianebis saSualebas iZleva.
mgzavrTa gabileTianebis gaumjobeseba
avtobusiT mgzavrobis safasuris amoRebis mdgomareobis gaumjobese-
bis mxriv mniSvnelovani iyo 2012 weli.
avtobusebSi ubileTo mgzavrebis Semcirebis mizniT, gabileTianebis
TvalsazrisiT SedarebiT problemuri marSutebis avtobusebze mTe-
li cvlis ganmavlobaSi, mudmivad iqna mimagrebuli kontroliorebis
garkveuli raodenoba, aRniSnulma, sagrZnoblad gazarda mgzavrTa ga-
bileTianebis maCvenebeli da Sesabamisad Semosavlebi.
2012 wlis ganmavlobaSi etapobrivad izrdeboda aRniSnuli mimar-
TulebiT momuSave kontroliorebis raodenoba da wlis bolosaTvis
daitvirTa 113 avtobusi. cvliani samuSao grafikis gaTvaliswinebiT,
StatSi damatebiT iqna 226 kontroliori.
45
saavtobuso infrasruqturis ganviTareba
amJamad, kompanias 3 saavtobuso parki gaaCnia, sadac xdeba avtobuse-
bis mimdinare remontis Catareba. gamomdinare iqidan, rom saavtobuso
parki moZvelebulia, yovelwliurad sul ufro meti avtobusi saWiroebs
kapitalur SekeTebas, rasac kompania axorcielebs sakuTari servis-cen-
trebis meSveobiT. aRniSnuli servis-centrebi momatebul remontTan
mimarTebiT ver pasuxobs Sesabamis moTxovnebs da saWiroa maTi modern-
izeba. am kuTxiT kompania gegmavs Tanamedrove serviscentris mowyobas,
sadac ganxorcieldeba avtobusebis sruli moculobis kapitaluri re-
monti da SesaZlebeli iqneba Tanamedrove tipis avtobusebis momsaxure-
ba.
2012 wels, gabileTianebis TvalszrisiT SedarebiT problemuri mar-
Sutebis avtobusebze kontroliorebis mimagrebam mTeli cvlis ganmav-
lobaSi dadebiTi Sedegi gamoiRo, rogorc finansuri, aseve _ mgzavro-
bis TviTSegnebis amaRlebis kuTxiT da siaxlis SemoRebidan ganvlil pe-
riodSi, gazrdili Semosavlebisa da danaxrjis Tanafardobam kompanias
misca meti ekonomikuri sargebeli.
kompania 2013 welsac gaagrZelebs am mTodis gaRrmavebas, risTvi-
sac igegmeba kontroliorebis arsebuli ricxovnebis gazrda 310 saS-
tato erTeuliT, romelTa faqtiuri Sevseba moxdeba kontroliorebis
Tanamdebobaze dasaniSn kandidatTa SerCevis procesis Sesabamisad da
mimdinare wlis bolomde 528 erTeuls miaRwevs.
paralelurad, gagrZelda sxvadsxva marSutebze eqsperimentuli da-
kvirvebis procesi, ris Sedegad gamovlinda marSutebi, romlebzec daba-
lia gabileTianeba da meti resursi gaaCniaT gayiduli bileTebis raode-
nobis matebis kuTxiT. miRebuli monacemebis gaanalezebiT gadawyda, Tu
romeli marSuti daitvirTeba kontroliorebiT da ra mimdevrobiT.
Sesabamisad, samarSuto xazebze moZravi avtobusebis nawili (264 av-
tobusi) etapobrivad daitvirTeba kontroliorebiT.
Tbilisi satransporto kompania erT-erTi umsxviles damsaqmeb-
els warmoadgens saqarTvelos masStabiT. 2012 wels sawarmoSi dasaqme-
bulTa raodenoba 280 erTeuliT gaizarda da dReisaTvis 5,000 aRwevs.
TanamSromelTa socialuri mdgomareoba da maTi pirobebis gaumjobese-
ba kompaniis erT-erT ZiriTad da prioritetul mimarTulebas war-
moadgens. kompaniis yvela TanamSromeli dazRveulia sawarmos xarjiT
da sargeblobs SeuzRudavi da ufaso mgzavrobis uflebiT rogorc
metropoloteniT, aseve avtobusebiT. metropolotenma dasaqmebule-
bi, romlebic muSaoben mZime da mavne pirobebeSi, kanonmdeblobiT gan-
46
sazRvruli Svebulebis garda, sargebloben damatebiTi (anazRaurebadi)
SvebulebiT da iReben yovelTviur fulad kompensacias saxelfaso da-
namatis saxiT. 2014 wels mxolod zemoaRniSnuli socialuri proeqtebis
ganxorcielebiT, kompaniis TanamSromlebma damatebiT miiRes 1,3 mln
laris rogorc fuladi, aseve arafuladi saxis sargebeli. amis garda
2014 wlis ganmavlobaSi orjer ganxorcielda TanamSromelTaTvis xe-
lfasebis mateba. ivlisis TveSi 6,5 mln lariT moimata dasaqmebulTa
Sromis anazRaurebis wliurma fondma, xolo saSualo xelfasi gaizarda
16%-iT, 2014 wlis dekemberSi miRebul iqna gadawyvetileba da 2015 wlis
1 ianvridan saxelfaso fondis 9,8 mln lariT zrdis Sesaxeb, ramac kom-
panias saSualeba misca diferencirebulad gaezarda dasaqmebulTa xel-
fasi saSualod 20%-iT.
nebismier mravalricxovan da mravalprofilur organizaciaSi
TanamSromelTa denadoba mudmivi procesia, dRis wesrigSi permanentu-
lad dgas wasuli kadrebis axliT Secvlis amocana. kompaniis amocanaa
SeinarCunos kvalificiuri TanamSromlebi, izrunos maT swavlebasa da
profesiul zrdaze, moizidos axali adamianuri resursebi, romlebic
axal energiasa da biZgs miscemen kompaniis ganviTarebas.
1.4. qalaqis samgzavro transportis dafinansebis wyaroebi
satransporto kompleqsis ganviTarebis programis sarealizacio
RonisZiebebis dafinansebis wyaroebis saWiroebis dasabuTebisas mizanSe-
wonilia ganvixiloT ori varianti (minimaluri da maqsimaluri danaxarjeb-
iT). varianti minimaluri finansuri danaxarjebiT transportis muSaobis
maCveneblebis garkveul dasaSveb sididemde Semcirebis SesaZleblobas
iZleva, magram realurad ar moaxdens arsebiT negatiur gavlenas qalaq-
isa da regionis ekonomikis ganviTarebaze. varianti maqsimaluri danaxar-
jebiT satransporto sistemis funqcionirebis efeqturobis sasurveli
maCveneblebis srulad miRwevis SesaZleblobas iZleva.
minimaluri finansuri danaxarjebis varianti saSualebas iZleva
SevamciroT transportis muSaobis maCveneblebi garkveul dasaSveb si-
didemde, magram es realurad ar iqoniebs arsebiT negatiur gavlenas qa-
laqisa da regionis ekonomikis ganviTarebaze. maqsimaluri danaxarjebis
varianti saSualebas iZleva srulad mivaRwioT satransporto sistemis
funqcirebis efeqturobis sasurvel maCveneblebs.
mniSvnelobis mixedviT satransporto kompleqsis ganviTarebis pro-
gramis sarealizacio RonisZiebebis dafinansebis wyaroebi SeiZleba iyos
47
ZiriTadi (subsidiebi, kreditebi, sesxebi da sxva) da damatebiTi (gaqirave-
ba, zedmeti aRWurvilobis gayidva da sxva). danaxarjebis finansuri wy-
aroebis dasabuTebisas mniSvnelovania maTi racionaluri struqturis
(centraluri, regionuli da adgilobrivi biujetebi, arasabiujeto
fondebi, kreditebi, sakuTari danazogebi, cal-calke adgilobrivi da
ucxouri wyaroebisaTvis) formirebis uzrunvelyofa. amasTan dgindeba
saxsrebis miRebis vadebi da odenobebi larebSi da ucxour valutaSi,
xolo moziduli saxsrebis mixedviT kreditisa da kreditoris saxeoba,
saprocento ganakveTi, vada, ra vadiTac krediti unda an SeiZleba gaices,
SeRavaTebi gadaxdebze, gadaxdis wesi, saxelmwifo garantiebi kreditze.
amJamad municipaluri transportis saqmianoba finansdeba Semdegi
wyaroebidan: moZravi Semadgenlobis salonSi mgzavrebis mier mgzavrobis
Rirebulebis gadaxdis Sedegad miRebuli Semosavlebi; korporatiuli
sargeblobis samgzavro bileTebis realizaciiT miRebuli Semosavlebi;
municipaluri satransporto sawarmoebis realizaciis miRma saqmianobiT
miRebuli Semosavlebi (saTavsoebis ijara, reklama da sxva); sabiujeto
dafinanseba (dotaciebi). Tumca es Semosavlebi karga xania ver faravs
qalaqis samgzavro transportis danaxarjebs, rac imis winapirobaa, rom
qalaqis samgzavro transporti bankebis, mimwodeblebisa da sagadasaxado
organoebis movale gaxdes. kompaniis finansur angariSgebis dinamikaSi
ganxilva aRniSnuli faqtis naTeli dadasturebaa (ix.diagrama 1.3).
diagrama 1.3
rogorc samgzavro transportis ganviTarebis analizi uCvenebs, fi-
nansuri saxsrebis deficitis umniSvnelovanesi mizezebi Semdegia:
48
1. im danaxarjebis arasakmarisi sabiujeto dafinanseba, romlebic
dakavSirebulia mgzavrebis mier mgzavrobis safasuris gadaxdaze
SeRavaTebis realizebasTan. qalaqis samgzavro transporti, magaliT-
ad, qalaq TbilisSi SeRavaTis mqone mgzavrebis 19 kategoriis gadayvanis
saxelmwifo funqciebs asrulebs. SeRavaTi exeba mxolod dedaqalaqSi
registrirebul pirebs. amasTan 19 ktegoriidan mgzavrobas srulad ufi-
nansebs 8 kategorias, xolo danarCen 11 kategorias arasrulad (ix.dia-
grama 1.4).
diagrama 1.4
2. mcdari satarifo politika. safinanso saxsrebis deficitis arse-
boba mniSvnelovnad Rrmavdeba mgzavrobis safasuris Semcirebuli do-
nis SenarCunebiT. tarifis Secvla satransporto momsaxurebis xarisxis
gaumjobesebis gaTvaliswinebiT da mosaxleobis realuri xelfasis dina-
mikasa da cxovrebis donesTan garkveul urTierTkavSirSi unda xdebodes.
Tumca mgzavrobis safasuris koreqtireba mgzavrebisTvis, romlebic
qalaqis samgzavro transportiT sargebloben, xSirad aradroulad da
araadekvaturad xorcieldeba. amasTan dakavSirebiT, saqarTvelos qa-
laqebSi SeiniSneba mniSvnelovani sxvadasxvaoba ara mxolod satarifo
ganakveTebSi, aramed qalaqis samgzavro transportiT mosargeble mosax-
leobis satransporto xarjebis xvedriT sidideSi da mosaxleobis fu-
ladi xarjebis erTobliv sidideSic.
municipaluri transportis finansur maCveneblebze gavlenas axdenen
inflaciis procesebi. mgzavrebis gadayvanis TviTRirebulebis mniS-
vnelovan Semadgenels warmoadgenen eleqtroenergia, navTobproduqtebi
49
da xelfasi. Tumca xSirad satarifo politika maT gavlenas saTanadod
ver afasebs, rac imis mniSvnelovani mizezi xdeba, rom satransporto
sawarmoebi finansuri resursebis ukmarisobas ganicdian. satranspor-
to momsaxurebis tarifis koreqtuli Secvla mosaxleobis kategoriebis
TaviseburebaTa, inflaciis procesebis mosalodneli dinamikisa da mo-
saxleobis fuladi Semosavlebis zrdis gaTvaliswinebiT qalaqis samg-
zavro transportis krizisuli mdgomareobidan gamosvlis da misi da-
finansebis saWiro odenobis wyaroebis formirebis aucilebel pirobas
warmoadgens.
3. mgzavrobis mosakreblebis dabali done. qalaqis samgzavro trans-
portis sakuTari Semosavlebis gazrdis rezervs mosakreblebidan miRe-
buli amonagebis zrda warmoadgens. saWiroa iseT mgzavrebTan dakavSire-
buli Semosavlebis „gadinebis“ gzebis Caketva, romlebic Tavs aride-
ben mgzavrobis safasuris gadaxdas. aq saubaria mgzavrobis safasuris
gadauxdelobis realurad Cadenil da ara navaraudev SemTxvevebze.
mgzavrobis safasuris gadauxdelobisTvis kanonmdeblobiT dadgenili
sajarimo sanqciebis done imdenad dabalia, rom aranair stimulirebas
ar axdens. ase, magaliTad, 2012 wels dajarimebul mgzavrTa raodeno-
bam Seadgina 744,360, xolo 2013 wels aRniSnuli maCvenebeli gazrdilia
24,59%-iT. aRniSnul wlebSi gamowerili jarima Tanxobrivad Sesabamisad
Seadgens 372,180 lars 2012 wels, xolo 493,535 lars 2013 wels. igive
periodSi gadayvanil mgzavrTa raodenobis mixedviT Tu vimsjelebT,
jarimebidan miRebuli Semosavali standartul tarifze gadaangariSe-
biT 2012 wels Seadgens 372,180/0,5=744,360 mgzavri, rac igive period-
Si gadayvanil mgzavrTa 744,360/16,3650,000*100%=0,45%, xolo 2013 wels
493,505/0,5=987,070 mgzavri 987,070/203,140,000*100%=0,49%, situaciis an-
aliziT jarimebis raodenoba gacilebiT maRali unda iyos.
4. moZravi Semadgenlobis daZveleba. parkis moZravi Semadgenlobis
daZveleba iwvevs xarjebis zrdas teqnikur mzaobaze da sazogadoebrivi
transportis ganviTarebaze mimarTuli finansuri resursebis moculo-
bis Semcirebis mniSvnelovan faqtors warmoadgens. ase, magaliTad, 2014
wels q. Tbilisis municipaluri parkis teqnikuri mdgomareoba Semdegi
maCveneblebiT xasiaTdeboda: avtobusebis moZravi Sedgenilobis (683 er-
Teuli) cveTa Seadgens 74%-s, xolo metros moZravi Sedgenilobis (170
erTeuli) cveTa _ 34.89%;. parkis moZravi Sedgenilobis daZveleba iwvevs
saTadarigo nawilebze xarjebis swraf zrdas rogorc fuladi, aseve
naturaluri gamoxatulebiT. agreTve es iwvevs yvela sxva saxis xarjebis
zrdas, romlebic fizikurad da moralurad dakavSirebulia gacveTili
fondebis eqspluataciasTan.
50
5. municipaluri transportidan potenciuri Semosavlebis gadanacv-
leba kerZo seqtorSi. satransporto momsaxurebis bazarze kerZo gadamy-
vanebis gamoCena sabazro ekonomikis formirebis kanonzomieri movlenaa.
bolo wlebSi kerZo gadamyvanebis swrafi zrda momsaxurebis ufro
maRali xarisxiT (mgzavrobis ufro maRali komfortuloba, mcire teva-
dobis satransporto saSualebebis didi manevrireba da drois dazogva
swrafi gadaadgilebiT) aixsneba. amasTan dakavSirebiT mgzavrebi xSirad
irCeven satransporto momsaxurebis am saxes, mgzavrobis ufro maRali
Rirebulebisa da avariulobis safrTxis miuxedavad.
amasTan, kerZo transportis seqtoris formirebam amavdroulad ar-
sebiTad gaarTula sazogadoebrivi transportis finansuri mdgomareo-
ba, radgan mgzavrobis SeRavaTebi kerZo samarSruto taqsebze moqmedebs
mxolod umniSvnelo SeRavaTebiT. mikroavtobusebiT mgzavrebis gaday-
vanis momsaxurebis kerZo seqtorSi gadanacvlebis gamo, vfiqobT, arse-
biT gavlenas axdens municipaluri transportis finansuri resursebis
Semcirebaze. samwuxarod, qalaqis satransporto samsaxurs ar gaaCnia in-
formacia mikroavtobusebis mier gadayvanili mgzavrTa nakadis Sesaxeb,
ris gamoc Tanxobrivad Sedareba da analizis gakeTeba ver moxerxda.
Tanamedrove pirobebSi qalaqis samgzavro transportis Semdgomi mu-
Sobis uzrunvelsayofad did mniSvnelobas iZens normatiul-samarTle-
brivi bazis gaumjobeseba, qmediTi ekonomikuri stimulebis formireba
misi funqcionirebisTvis, agreTve sazogadoebrivi da kerZo transpor-
tisTvis erTnairi ekonomikuri pirobebis Seqmna. sakuTrebis sxvadasxva
formis ganviTareba satransporto momsaxurebis bazarze konkurenciis
zrdis, am momsaxurebis nomenklaturis gafarToebis da misi Rirebulebis
Semcirebis, satransporto kompleqsis ganviTarebis programebis real-
izaciisTvis kerZo kapitaldabandebebisa da investiciebis mozidvis mniS-
vnelovan faqtors warmoadgens.
6. samarSruto da satransporto qselis aradamakmayofilebeli mdgo-
mareoba. finansuri saxsrebis deficitis Semcirebis mniSvnelovan faqtors
samarSruto da satransporto qselis gaumjobeseba warmoadgens. aucilebe-
lia Catardes kvleva samarSruto avtobusebis optimizaciisTvis, romelic
mogvcems naTel suraTs imis Sesaxeb, rom unda gaizardos Tu Semcireds
samarSruto avtobusebis raodenoba marSrutebis trasirebis Sesabamisi
cvlilebiT. garda amisa, aucilebelia mTavari magistralebis madubli-
rebeli monakveTebis Seqmna. aRniSnuli RonisZiebebis ganxorcieleba av-
ariulobisa da satransporto xarjebis Semcirebis SesaZleblobas iZle-
va da damatebiT Seqmnis mniSvnelovan socialur da ekologiur efeqts.
51
7. araefeqturi sagadasaxado da normatiul-samarTlebrivi regulire-
ba. qalaqis samgzavro transportis normaluri funqcionirebis erT-erT
gadamwyvet faqtors drouli da sakmarisi dafinanseba warmoadgens. yve-
la saxis masobrivi qalaqis samgzavro transportis (avtobusi, tramvai,
troleibusi, metropoliteni) wamgebianoba gardauvalia danaxarjebis
anazRaurebis moqmed sistemebSi. es aixsneba danaxarjebis saWiro donis,
sabiujeto finansirebis darCenil principsa da satransporto momsax-
urebis socialuri mniSvnelobidan gamomdinare mgzavrobis safasuris
zrdis kanonzomier SezRudvas Soris arsebuli garRveviT. amJamad ga-
dayvanebisgan miRebuli sakuTari SemosavlebiT dafaruli danaxarjebis
xvedriTi wona 2013-2014 wlebSi q. TbilisSi saeqspluatacio xarjebis
mTliani Tanxis 57% Seadgenda qalaqis marSrutiT mosiarule avtobuse-
bis mixedviT, 43% _ qalaqis metrosa da sabagiros mixedviT. igive peri-
odis mixedviT Semosavlebis ganawileba Semdegnairia avtobusebi _ 48%,
metropolitenisa da sabagiros momsaxurebidan miRebuli Semosavlebi
mTliani saoperacio Semosavlebis 52%. zarali unda anazRaurdes sa-
biujeto dotaciiT, magram dotaciis sidide biujetis SezRuduli
SesaZleblobiT ganisazRvreba da igi mxolod SeRavaTiani mgzavrobis
kompensaciis Tanxebs faravs.
efeqturad funqcionirebadi bazris pirobebSi mwarmoebels, rome-
lic resursebs iyenebs, aqvs danaxarjebi maTi sruli (alternatiuli)
Rirebulebis odenobiT. momxmarebeli iZulebulia mTlianad aanazRau-
ros es Rirebuleba, xolo Semosavali adekvaturad gamoxatavs mwarmoe-
blis wvlils ekonomikis ganviTarebaSi. Tumca realur ekonomikaSi xSi-
rad warmoiqmneba situaciebi, rodesac sabazro meqanizmebi ar moqmedebs
gare efeqtebis an eqsternaliebis (menejmenti, marketingi, vaWroba) gamo,
romlebic SeiZleba iyos dadebiTi an uaryofiTi. sawarmoebi, romel-
Ta saqmianoba negatiur gare efeqts (magaliTad, garemos dabinZureba)
warmoqmnis, mxolod sabazro regulatorebis gamoyenebisas danaxarjeb-
is nawils (magaliTd, garemos dabinZurebasTan dakavSirebuli danaxar-
jebis) sxvebze gadaitanen. qalaqis samgzavro transportis sawarmoebis
saqmianoba xels uwyobs qalaqis samgzavro transportisTvis pozitiu-
ri gare efeqtebis warmoqmnas, rac ZiriTadad meurne subieqtebis mier
damatebiTi Semosavalis miRebaSi gamoixateba. amasTan, es Semosavali mx-
olod imis wyalobiT warmoiqmneba, rom qalaqis samgzavro transportis
sawarmoebi Tavis Tavze iReben mis Seqmnaze danaxarjebis nawils.
qalaqis ekonomikis sxvadasxva sferos subieqtTa sawarmoebisa da or-
ganizaciebis adgilmdebareoba da zomebi, agreTve saqmiani aqtiurobis
52
done da Semosavlebi mniSvnelovnad aris damokidebuli sazogadoebrivi
transportis ganviTarebaze. garda imisa, rom qalaqis samgzavro trans-
porti xels uwyobs qalaqebSi saqmiani aqtiurobis koncentrirebas, is
agreTve aucilebelia mosaxleobis specifiuri da xarisxiani momsaxure-
bisTvis sakmaod did teritoriaze. msxvili da amitom ufro efeqturi
sawarmoebis, dawesebulebebis, savaWro centrebis, saswavlo dawesebule-
bebisa da mosaxleobis Tavmoyris sxva adgilebis arseboba moiTxovs didi
raodenobiT mgzavrebis gadayvanas mniSvnelovan manZilebze, rac uzrun-
velyofili unda iyos, magram xSirad SeuZlebeli xdeba individualuri
transportis gamoyenebiT. erTis mxriv imitom, rom manqana yvelas ar
yavs, xolo meores mxriv, gzebis SezRuduli gamtarunarianobis da av-
tosadgomebisTvis sakmarisi adgilebis ararsebobis gamo. maRaziebisa da
dawesebulebebis mflobelebi dainteresebulni arian vizitorebis ra-
odenobis gazrdaSi. izrdeba mSeneblobiT dasaqmebulTa Semosavlebic.
es aixsneba rogorc uSualod mSeneblobis gansxvavebuli fasebiT, aseve
didi saijaro gadasaxadiT SenobebiT da nagebobebiT sargeblobisTvis
ganviTarebuli sazogadoebrivi satransporto infrastruqturis mqone
raionebSi. damatebiTi Semosavali warmoeqmnebaT miwaTmflobelebsac,
romlebic sTavazoben teritoriebs sargeblobisTvis. qalaqis samgzavro
transportis axali xazis gayvana gavlenas moaxdens miwisa da nagebobebis
Rirebulebaze. aseve momgebiani iqneba sazogadoebrivi transportis ar-
seboba im jgufisTvis, romelsac miekuTvnebian motorizebuli satrans-
porto saSualebebis mflobelebi da velosipedistebi. isini moigeben
sagzao moZraobis intensiurobis, sagzao-satransporto SemTxvevebisgan
miyenebuli zaralis Semcirebis, agreTve gadaadgilebaze drois da sag-
zao mSeneblobaze xarjebis ekonomiiT.
amasTan dakavSirebiT bevr qveyanaSi, maT Soris dids britaneTSi,
safrangeTSi da germaniis federaciul respublikaSi, maRaziebisa da
sawarmoebis mflobelebi saerTo gadasaxadebis garda specialur sa-
transporto gadasaxadsac ixdian. magram diskusiis sagnad rCeba sakiTxi
specialuri satransporto gadasaxadis formirebis meqanizmis Sesaxeb.
saqme isaa, rom sxvadsxva sawarmoebsa da organizaciebs sxvadasxva adg-
ilmdebareoba ukaviaT da gansxvavebul damatebiT Semosavals Rebuloben
qalaqis samgzavro transportis ganviTarebiT. amitom eWvs iwvevs sawar-
moebisTvis erTiani gadasaxadis SemoReba, romlis sidides ar iTvalis-
winebs satransporto da gadasaxadiT dasabegri obieqtebis urTierTq-
medeba, da, garda amisa, es gadasaxadi ikargeba adgilobriv biujetSi
Semosul saerTo SemonatanebSi.
sabazro principebi da meTodebi unda dainergos iseTi formiT da
53
iq, sadac isini organulad Serwymuli iqneba Sesabamisi dargis specifi-
kasTan da ar Sedis masTan gadauWrel winaaRmdegobaSi. reformis Sedegad
mniSvnelovania Tanasworuflebianobis Seqmna urTierTobebSi gadamy-
vansa da satransporto momsaxurebiT mosargebles Soris da gacvlis
Tanasworsargeblianoba. Tanamedrove pirobebSi sargebels qalaqis samg-
zavro transportisgan Rebuloben ara mxolod gadayvanis pirdapiri
momxmareblebi. sazogadoebrivi transportis saerTaSoriso kavSiris mo-
nacemebiT sargebeli, romelic moaqvs sazogadoebriv transports ufro
maRalia, vidre misi deficitis dafinansebis danaxarjebi. rig qveyanaSi
(didi britaneTi, safrangeTi, germania, norvegia, iaponia da sxva) aqti-
urad gamoiyeneba principi _ „ixdis is, vinc Rebulobs sargebels“. am
qveynebSi moqmedebs gadasaxadebis, mosakreblebisa da gadasaxdelebis (ga-
dasaxadi navTobproduqtebiT vaWrobaze, gadasaxdelebi satransporto
sacobebis Seqmnaze, mosakreblebi avtomobilis parkirebaze, damatebiTi
gadasaxdelebi nakveTis gamoyofaze satransporto momsaxurebis donis
mixedviT, satransporto infrastruqturis gamoyenebaze, pirdapiri ga-
dasaxadi damqiraveblebisgan da a.S) sxvadasxva sistema.
qalaqis samgzavro transportis sawarmoTa finansuri mdgomareoba
SeiZleba gaumjobesdes municipaluri organoebis mier maTi dafinanse-
bis meqanizmis Secvlis xarjze. mniSvnelovania saangariSsworebo tar-
ifebiT saxelSekrulebo dafinansebaze gadasvlis dasruleba, satrans-
porto danaxarjebis srulad da droulad anazRaurebis uzrunvelyofa,
municipaluri transportis sawarmoebisTvis da kerZo gadamyvanebisTvis
Tanaswori pirobebis Seqmna SeRavaTiani gadayvanebis mimarT. ekonomi-
kurma gardaqmnebma, romlebic xorcieldeba qalaqis samgzavro trans-
portis sistemaSi, jer ver moipova saimedo samarTlebrivi mxardaWera.
satransporto kanonmdebloba Cvens qveyanaSi umetes wilad wina saukunis
60-80-ian wlebSi Camoyalibda, rodesac mgzavrebis gadamyvanTa saqmiano-
bis erTaderT formas saxelmwifo sawarmoebi warmoadgenda. sakuTre-
bis sxvadasxva formis, konkurenciisa da sabazro urTierTobebis ganvi-
Tarebis pirobebSi warmoiSva adekvaturi kanonmdeblobis Camoyalibebis
aucilebloba municipalur da centralur doneebze. sazogadoebrivi
transportis ganviTarebis problemebis kardinalurad gadasawyvetad
aucilebelia kanonis miReba „qalaqis samgzavro transportis Sesaxeb“,
rogorc centralur, aseve municipalur doneze. garda amisa, trans-
portze sabazro urTierTobebis damyarebas xels Seuwyobs SeRavaTebis
Secvla fuladi kompensaciiT. es rentabelurs gaxdis qalaqis samgzavro
transportis muSaobas.
54
1.5. satarifo regulireba da qalaqis samgzavro transportis
sawarmoebis mdgradobis uzrunvelyofa
regionuli da finansuri organoebis mxridan finansuri mxardaWer-
is miuxedavad, saerTo sargeblobis transportis sawarmoebi finansur
vardnas ganicdian, romelic umetes wilad sawvavze da teqnikuri md-
gomareobis mowesrigebaze danaxarjebis swrafi zrdiT aris gamowveu-
li. avtobusebis parkis ganaxleba finansuri saxsrebis ukmarisobis gamo
ferxdeba.
gadayvanil mgzavrTa daaxloebiT 10-15% kanonmdeblobiT aqvs sru-
li SeRavaTi saerTo sargeblobis transportiT mgzavrobaze, xolo
nawilobriv SeRavaTiT mosargeble gadayvanil mgzavrTa raodenoba 45-
dan 63%-mde meryeobs. „amovardnili“ (daklebuli) Semosavali kompen-
sirdeba municipaluri biujetidan, magram ara sruli moculobiT. amis
Sedegad saerTo sargeblobis transportis saqmianoba ar iZleva fi-
nansur TviTuzrunvelyofis SesaZleblobas. dafinansebis saerTo moc-
uloba sakmarisi ar aris gadayvanebze moTxovnilebis saWiro doneze
SenarCunebisTvis. es aferxebs agreTve mgzavrTa gadayvanebis xarisxis
amaRlebas (ix.diagrama 1.5-1.6) .
diagrama 1.5
55
diagrama 1.6
samoqalaqo samgzavro transportis sawarmoebis mdgradobis gazrda
SeiZleba ori ZiriTadi xerxiT: a) satarifo regulirebiT; b) sawarmoe-
bis finansuri mxardaWeriT gare wyaroebidan (centraluri da adgilo-
brivi biujetebidan). magram orive SemTxvevaSi saWiroa satransporto
momsaxurebis xarisxis, satarifo ganakveTebisa da samoqalaqo samgzavro
transportis sawarmoTa xarjebis mkacri kontroli.
samgzavro tarifebis formirebis arsebuli meTodebis analizis sa-
fuZvelze da saavtomobilo transportze gadayvanebis TviTRirebulebis
kalkulirebis TaviseburebaTa gaTvaliswinebiT, rac ganpirobebulia
saeqspluatacio xarjebsa da satransporto produqciis moculobas
Soris pirdapiri kavSiris ararsebobiT, SeiZleba dazustdes samgzavro
gadayvanebis tarifikaciis meTodika.
meTodika unda iTvaliswinebdes ekonomikurad dasabuTebul danax-
arjebs da gadaxdisunariani mosaxleobis moTxovnilebas, samgzavro
tarifebis formirebisa da avtotransportis sawarmoebisTvis dotaciis
donis gansazRvris variantulobas. SesaZlebelia ori Semdegi midgoma
(varianti).
pirveli varianti tarifebis diferencirebis SesaZleblobas iZleva
satarifo jgufebis mixedviT, romlebSic Sedis teritoriuli warmon-
aqmnebi, erTgvarovani mgzavrobebi saSualo manZilze, romelzec damok-
idebulia cvladi xarjebi da gadayvanis TviTRirebuleba.
meore variantiT dgindeba erTiani tarifi mTel teritoriaze (re-
gionis,raionis), xolo dotaciis done ganisazRvreba diferencirebu-
56
lad yoveli teritoriuli qvedanayofisTvis, erTiani tarifis sidi-
didan da satarifo jgufebis mixedviT diferencirebuli tarifidan
gamomdinare.
magaliTad, satarifo jgufebis mixedviT diferencirebuli saanga-
riSsworebo tarifebis gamoyenebam SesaZloa TbilisSi samgzavro saavto-
mobilo transportis sawarmoebisTvis dotaciis gansazRvrisaTvis samg-
zavro avtotransportis kompaniis ufro samarTliani dafinanseba uz-
runvelyos.
amocanebis gadaWris Tanmimdevrobas ganmartavs warmodgenili modeli:
saavtomobilo transportiT mgzavrebis gadayvanaze tarifebis formirebis
meTodikis srulyofis struqturuli sqema
I. danaxarjebis ekonomikurad dasabuTebuls mikuTvnebis wesis gansazRvra.
II. samgzavro tarifis SemadgenlobaSi rentabelobis saWiro donis gansazRvra.
sainvesticio
Semadgeneli
sagadasaxado
Semadgeneli
socialuri
Semadgeneli
III. samgzavro tarifis (tarifis-SeTavazebis) formirebis modeli
qalaqis mimosvlis sagzao tarifis
formirebis modeli
sagareubno mimosvlis sag-
zao tarifis formirebis
modeli
saqalaqTaSoriso
mimosvlis sagzao
tarifis formorebis
modeli
IV. tarifis Secvlis gavlenis gansazRvra gadaxdisunariani mosaxleobis moTxovnilebis
sidideze da satransporto sawarmoebis Semosavlebze
gadaxdisunariani mosaxleobis
moTxovnilebis cvlilebis sididis
gansazRvra
satransporto sawarmoebis
Semosavlebis cvlilebis
sididis gansazRvra
tarifi-SeTavazebis
CarCoebSi samgzavro
tarifis optimaluri
sididis gansazRvra
V. saavtomobilo transportis sawarmoebisTvis biujetidan dotaciis gansazRvra mgzav-
robis safasuris gadaxdiT tarifis arakompensirebadi wilis anazRaurebis saxiT
Sesabamisad, SesaZlebelia samgzavro tarifis (tarifi-SeTavazebis)
formirebis modelis ori varianti.
pirveli varianti misaRebia im SemTxvevaSi, rodesac gamomuSavebuli
avtomobili-saaTebis proporciulad Sesrulebuli mimosvlis sxvadasx-
va saxeze gaweuli mudmivi xarjebis da agreTve tarifis socialuri da
sagadasaxado Semadgenlebis ganawileba ar iwvevs disproporcias gaday-
57
vanebis finansuri Sedegebis formirebaSi. aseT SemTxvevaSi samgzavro
tarifi Seicavs gadayvanis TviTRirebulebas da yoveli saxis gaday-
vanisTvis calke gaangariSebul rentabelobas.
meore varianti SeiZleba rekomendebuli iqnes im SemTxvevaSi, rodesac
saerTo sameurneo xarjebis, sagadasaxado da socialuri Semadgenlebis
ganawileba gadayvanebis mixedviT rTulia. amasTan, mudmivi xarjebi
Seyvanilia rentabelobis gaangariSebaSi da anazRaurebul unda iqnas
miRebuli Semosavlis (mogebis) xarjze. rentabelobis sidide mTlianoba-
Si ganisazRvreba yvela saxis gadayvanebisTvis.
tarifis sididis gansazRvris wesi, romelic gaTvaliswinebulia meTo-
dikaSi, tarifis donis Sesaxeb gadawyvetilebis miRebisadmi obieqturi
midgomis saSualebas iZleva. amasTan, gaTvaliswinebulia mosaxleobis
interesebi da uzrunvelyofilia samgzavro sawarmoebis Semosavlebis
zrda.
SemoTavazebuli modelis gamoyeneba SesaZlebels xdis aunazRaurdes
samgzavro avtosawarmoebs finansur Sedegebs mikuTvnebuli gadasaxa-
debis gadaxda da es sawarmoebi uzrunvelyofil iqnes socialuri gan-
viTarebisTvis saWiro saxsrebiT. agreTve aRniSnuli modeli saSuale-
bas iZleva misaReb vadebSi ganaxldes avtobusis parkis nawili, romelic
Camoweras eqvemdebareba.
meTodika gamoiyeneba rogorc sazogadoebriv transportze mgzavro-
bis SeRavaTebis pirobebSi, aseve im SemTxvevebSic, roca aseTi SeRavaTebi
Secvlilia misamarTiani dotaciiT. gansxvaveba mxolod avtobusebis
mgzavrTa tevadobis gamoyenebis koeficientis gansazRvraSi mdgomare-
obs. pirvel SemTxvevaSi es koeficienti ganisazRvreba mgzavrTa nakadis
gamokvlevis Sedegebis mixedviT, xolo meore SemTxvevaSi _ gadayvanili
mgzavrebis raodenobis Sesaxeb faqtobrivi monacemebis safuZvelze.
samgzavro saavtomobilo gadayvanebze moqmedi tarifebis gamokvle-
vam uCvena, rom SenarCunebulia samgzavro tarifebis formirebis xar-
jviTi meTodebi, qalaqis mTeli teritoriisTvis erTiani gadayvanis sa-
Sualodargobrivi TviTRirebulebidan gamomdinare. aseTi midgoma samg-
zavro tarifebis formirebisadmi xels ar uwyobs avtosatransporto
sawarmoebis konkurentunarianobis amaRlebas.
ase, magaliTad, danaxarjebis struqturis analizma, romelSic
ZiriTad nawils warmoadgens xarjebi sawvavze da xelfasze _ 70% da
saerTo sameurneo xarjebi _ 30%, agreTve q. Tbilisis municipaluri
avtosatransporto sawarmoebis xarjebis anazRaurebis/dafarvis wy-
aroebis analizma uCvena, rom, im qalaqis da sagareubno marSrutebze,
58
romlebzec momsaxureba xorcieldeba samarSruto avtobusebis reJimSi,
TviTRirebulebasTan tarifis donis miaxlovebis miuxedavad, saeqsplu-
atacio xarjebis mgzavrobis safasuriT anazRaurebis done dabali rCeba
gadayvanebze Cveulebriv reJimSi momsaxurebiT, rac SeRavaTiani mgzav-
robiT mosargeble mgzavrebis maRali xvedriTi woniT aris ganpirobebu-
li. (ix. diagrama 1.7)
diagrama 1.7
analizis Sedegebis safuZvelze SeiZleba gakeTdes daskvna, rom av-
totransportis sawarmoebisTvis biujetidan dotaciis odenobis gansaz-
Rvrisadmi mecnierulad dasabuTebuli midgomis ararsebobis, agreTve
tarifis sidideze mosaxleobis cxovrebis donis gavlenis subieqturi
Sefasebis pirobebSi faswarmoqmnis xarjviTi meTodi ar uzrunvelyofs
arsebuli wyaroebidan samgzavro avtotransportis saWiro dafinansebas.
samgzavro avtotransportiT momsaxurebaze moTxovnilebis sezonuri
cvalebadobis, sadReRamiso saaTebisa da rogorc saqarTveloSi, agreTve
sxva sazRvargareTis qveynebSi moqmedi satarifo sistemebis mixedviT
mgzavrTa gadayvanebis moculobis ganawilebis analizis safuZvelze
SemoTavazebulia sadReRamiso saaTebis mixedviT diferencirebuli tar-
ifebis gamoyenebis meqanizmi mgzavrTa nakadis sezonuri Semcirebis peri-
odSi im qalaqis da sagareubno marSrutebze, romelTa momsaxureba xor-
cieldeba samarSruto avtobusis/taqsis reJimSi, agreTve qalaqTaSoris
marSrutebze, romlebzec pikis saaTebSi gadayvanebis moculoba saerTo
saSualo sadReRamiso moculobis 45-60%-s Seadgens da arsebobs trans-
portis alternatiuli saxeebi.
59
gadayvanebis tarificirebis moqnili sistemis SesaZleblobebi nak-
lebad gamoiyeneba yvela saxis transportze, municipaluri avtobusis
CaTvliT. sazRvagareTis qveynebis gamocdilebiT, bileTis winaswar
SeZenisas keTdeba fasdakleba 3,5-dan 20%-mde. Cveni gadamyvanebi tar-
ifebis moqnili regulirebis SesaZleblobas saTanadod ar afaseben.
qalaqis samgzavro transportis sawarmoebis finansuri mdgrado-
bis uzrunvelyofis problema mxolod satarifo regulirebiT, ra Tqma
unda, ar gadaiWreba. aucilebelia aigos samgzavro transportis sawar-
moebis saqmianobaze saxelmwifo kontrolis da maTi finansuri mdrgado-
bis uzrunvelyofis kargad organizebuli vertikali, gansakuTrebiT mu-
nicipaluri warmonaqmnebis doneze.
rogorc gamokvlevebma uCvena, im saxelmwifo organoebis mcdelo-
bebma, romelTa gamgeblobaSia qalaqis samgzavro transporti, tarifebis
minimaluri done SeinarCunon socialurad mniSvnelovani gadayvanebis
uzrunvelyofis mizniT, qalaqis samgzavro transportis sawarmoebis
damatebiTi danakargebi gamoiwvia. Seqmnili situaciis mixedviT, rode-
sac, gadayvanebis TviTRirebulebaze gavlenis mqone pirdapiri danaxar-
jebis mudmivad zrdis miuxedavad, mgzavrobis tarifebis gadaxedva unda
moxdes yovelwliurad da tarifis gadaxedvisas ar unda iyos mxolod
mosaxleobis gadaxdisunarianoba gaTvaliswinebuli, aucilebelia tari-
fis gansazRvrisas yuradreba gamaxvildes faswarmoqmnis yvela elemen-
tze (ix.cxrili 1. 12).
cxrili 1. 12
qalaqis samgzavro transportis finansuri saqmianobis saxelmwifo da
municipaluri regulireba
qalaqis samgzavro
transportis daf-
inansebis sistemis
samarTlebrivi reg-
ulireba:
qalaqis samgzavro
transportis saqmi-
anobis saabiujeto
dafinanseba:
qalaqis samgza-
vro transpor-
tis ganviTare-
bis saxelmwifo
mxardaWera:
regionuli (munic-
ipaluri) politika
qalaqis samgzav-
ro transportis
sferoSi:
-sagadasaxado kodeqsSi
Sesworebebis Setana
qalaqis samgzavro
transportis saqmi-
anobis dafinansebis
saWiro wyaroebiT mx-
ardaWeris mizniT;
- qalaqis samgzavro
transportis sawar-
moebSi ZiriTadi
saqmianobisgan war-
moqmnili zaralis
dafinanseba;
- qalaqis samg-
zavro trans-
portis sferoSi
saxelmwifo
satranspor-
to politikis
SemuSaveba;
- qalaqis samgzav-
ro transportiT
momsaxureba-
ze tarifebis
SemuSveba da damt-
kiceba;
60
- kamomndeblobis
srulyofa qalaqis
samgzavro trans-
portze SeRavaTebis
gacemis wesis Secvlis
mizniT;
- mgzavrebis
SeRavaTiani kate-
goriebis gadayvanis
dafinanseba;
- qalaqis
samgzavro
transportze
konkurenciis
stimulireba;
- municipaluri
proeqtebis reali-
zeba qalaqis samg-
zavro transportis
sferoSi;
- qalaqis samgzavro
transportis licen-
zireba, sertificireba
da antimonopoliuri
regulireba;
- qalaqis samgzavro
transportisTvis
moZravi Sedgenilobis
Sesyidvis dafinanse-
ba;
- qalaqis samg-
zavro trans-
portis sferoSi
samecniero-kv-
leviTi da
saproeqto
samuSaoebis
organizeba/daf-
inanseba.
-konkursebis
Catareba gadamy-
vanebs Soris qa-
laqis samgzavro
transportis
marSrutebis mom-
saxurebaze;
- qalaqis samgzavro
transportis sfero-
Si specializebuli
kanonebis miReba
qalaqis samgzavro
transportis dafi-
nansebis mkafiod gan-
sazRvruli meqanizniT,
mgzavrebis gaday-
vanebis damkveTebisa
da Semsruleblebis
valdebulebebisa da
uflebebis, individ-
ualuri mewarmeebis
saqmianobis wesis gan-
sazRvriT.
- qalaqis samgzav-
ro transportis
sawarmoebisT-
vis SeRavaTiani
kreditebis gacema;
- gadmyvanebis
marSrutebze daSve-
bis kvotirebis meqa-
nizmis SemuSaveba da
gamoyeneba.
- qalaqis samgza-
vro transpor-
tisTvis moZravi
Semadgenlobis
SesyidvisTvis gace-
mul kreditebze pro-
centebis dafarva;
- qalaqis samgzavro
transportis infra-
struqturis ganvi-
Tarebis dafinanseba.
Semdegi mniSvnelovani faqtori, romelic sawarmoebis finansur md-
gomareobaze gavlenas axdens, aris gadayvanebis struqtura. is arsebiT
cvlilebebs ganicdis rogorc mTlianad qveynis masStabiT, aseve konk-
retulad calkeul qalaqebSi, rac ori mizeziT aixsneba: mzavrTa nawi-
61
lis gadasvliT komerciul da pirad avtotransportze, da agreTve imiT,
rom, dawyebuli 2010 wlidan da 2014 wlis CaTvliT, qalaqis transpor-
tze izrdeboda SeRavaTiani mgzavrobis uflebis mqone mgzavrTa katego-
riebis ricxvi.
Tu 90-ani wlebis dasawyisamde zarali iyo gegmiuri da misi jamuri
Tanxa sawarmoebs sruli moculobiT sabiujeto saxsrebiT unazRaurde-
boda, sabazro ekonomikis pirobebSi gardaqmnebis dawyebis momentisT-
vis ekonomikuri situacia gauaresda, da qalaqis samgzavro transportis
sawarmoebisTvis ufro naklebi saxsrebi gamoiyofoda, vidre warmoqmni-
li zaralis Tanxa. mimdinare etapze qalaqis biujetidan xdeba mxolod
SeRavaTiT mosarkeble sakompensacio Tanxis dafinanseba da zaralis
dafarva qalaqis biujetidan aRar xorcieldeba, Sesabamisad, dotaciis
Tanxac mxolod zemoaRniSnul sakompensacio Tanxas Seadgens.
qalaqis samgzavro transportis dafinansebaSi didi yuradReba eniWe-
ba sainvesticio politikas.
cxrili 1.13
ZiriTad kapitalSi investiciebis struqtura 2010-2014 wlebi (lari)
# dasaxeleba
Semosuli investiciebi
2010 weli 2011 weli 2012 weli 2013 weli 2014 weli
1avtobusi, met-
ro, sabagiro47,361,410 54 ,513,164 32, 220,072 48 ,367,590 10,455,646
qalaqis samgzavro gadayvanebis ganmaxorcielebeli sawarmoebis mier
finansebis investireba SeiZleba moxdes ramodenime wyarodan:
• sakuTari saxsrebi; • sabiujeto saxsrebi (dotaciebi, subsidiebi, Sesyidvebis mizno-
brivi dafinanseba);
• sxva Semonatanebi, sasesxo saxsrebis CaTvliT.
Cvens SemTxvevaSi investireba ganxorcielebulia ZiriTadad sabiuje-
to asignebebiT.
moZrav SedgenilobaSi sakuTari saxsrebis gamoyenebis
SesaZlebloba SezRudulia. samgzavro gadayvanebis ganmaxorcielebeli
sawarmo iseve, rogorc nebismieri sxva sawarmo, miznad isaxavs maqsimal-
urad SesaZlo mogebis miRebas. magram qalaqis samgzavro transportis
sawarmoebi muSaoben saxelmwifos mier regulirebadi fasebis pirobebSi
62
da, faqtobrivad rCebian ra gegmiur-wamgebian sawarmoebad, ar SeuZliaT
TavianTi mogebis gazrda momsaxurebaze tarifebis awevis xarjze. ami-
tom, sasurveli Sedegis miRweva SesaZlebelia ori gziT: amonagebis gaz-
rdiT an gadayvanebis TviTRirebulebis SemcirebiT, rac xorcieldeba
praqtikaSi.
samgzavro avtotransportis, iseve, rogorc qalaqis samgzavro
transportis mTlianobaSi materialur-teqnikuri bazis ganaxlebisas ar
SeiZleba saTanadod ar Sefasdes agreTve saxelmwifo da kerZo partnio-
robis, lizingis da sxva finansuri meqanizmebis SesaZleblobebi, romel-
Ta detalurad ganxilva winamdebare samuSaos farglebs scildeba.
63
Tavi 2. Tbilisis satransporto kompaniis finansuri mdgomareobis (balansis) analizi
2.1. finansuri mdgomareobis (balansis) struqturis analizi
finansuri mdgomareobis angariSgeba (balansi) warmoadgens angariSgebas
sawarmos qonebisa (aqtivSi) da misi formirebis wyaroebis (pasivSi) Sesaxeb.
balansis aqtivSi asaxuli sawarmos qoneba (ix. cxrili 2.1) iyofa grZelva-
dian aqtivebad (balansis aqtivis ganyofileba I) da moklevadian aqtivebad
(balansis aqtivis ganyofileba II). q. Tbilisis satransporto kompaniis finansuri analizis Catarebis sa-
fuZveli gaxda buRaltruli balansi, analizis Catarebisas gansaxilveli
periodebis raodenoba _ 5: pirveli gansaxilveli periodis monacemebi moy-
vanilia 31.12.2010-Tvis, bolo gansaxilveli periodis monacemebi moyvanilia
31.12.2014-Tvis; analizisTvis sabazo intervalis saxiT arCeulia periodi
monacemebiT 31.12.2010-Tvis. analizisTvis saangariSo periodis saxiT ar-
Ceulia periodi monacemebiT, romlebic warmodgenilia 31.12.2014-Tvis
grZelvadian aqtivebs miekuTvneba ZiriTadi saSualebebi, aramaterial-
uri aqtivebi, aseve grZelvadiani finansuri dabandebebi, romelTa gamoy-
enebis vada, Cveulebriv, erT welze metia.
mimdinare aqtivebs miekuTvneba sawarmos resursebi, romlebic gamoi-
yeneba sawarmoo ciklis procesSi, ese igi sawarmoo maragebi, saqoneli, rom-
lebic inaxeba sawyobSi, mimdinare debitoruli davalianeba da a.S.
aqtivSi arsebuli qonebis formirebis wyaroebi asaxulia balansis pasiv-
Si, romelic, Tavis mxriv, Sedgeba sami ganyofilebisgan:
• kapitali da rezervebi
• grZelvadiani valdebulebebi
• moklevadiani valdebulebebi .mimdinare aqtivebis gamoyenebis efeqtianoba da likvidoba ganisaz-
Rvreba wminda mimdinare kapitalis sididiT, romelic warmoadgens sxvaobas
sawarmos mimdinare aqtivebsa da kompaniis koreqtirebul moklevadian val-
debulebebs Soris.
radgan wminda mimdinare kapitalis sidide mudmivad cvalebadia da
damokidebulia balansis struqturaze, ganvixiloT kapitalis struqturis
agebis oTxi ZiriTadi modeli da ganvsazRvroT, romel maTgans miekuTvneba
q. Tbilisis satransporto kompaniis kapitalis struqtura.
balansis struqturis mixedviT gamoyofen oTx models:
• idealuri modeli; • agresiuli modeli;
64
• konservatiuli modeli; • kompromisuli modeli.warmodgenili modelebi ganixileba imis gaTvaliswinebiT, rom finansur
menejmentSi mimdinare saSualebebis cneba iyofa mudmiv sabrunav kapitalad,
romelic warmoadgens sawarmoo saqmianobis ganxorcielebisaTvis aucileb-
el minimums, da droebiT sabrunav kapitalad, romelic asaxvas damatebiTi
mimdinare aqtivebis sidides. cvladi mimdinare kapitali saWiroa, rogorc
sadazRvevo maragebi, sawarmos saqmianobis maqsimaluri datvirTvis peri-
odebSi.
• idealuri modeli efuZneba varauds, rom mimdinare aqtivebi stati-
kur warmodgenaSi Tavisi sididiT emTxveva moklevadian valdebule-
bebs. amgvari situacia praqtikulad ar gvxvdeba, radgan araxel-
sayrel pirobebSi, magaliTad, sakredito davalianebis saswrafod
dafarvis aucileblobis SemTxvevaSi, sawarmo iZulebuli iqneba,
moaxdinos fiqsirebuli aqtivebis realizacia (ZiriTadi saSualebe-
bi da a.S.), rac kidev ufro gaauaresebs mis mdgomareobas.
• agresiuli modeli efuZneba varauds, rom moklevadiani valdebule-
bebi emsaxureba mxolod mimdinare aqtivebis cvladi nawilis da-
farvas, romelic aucilebelia, rogorc sadazRvevo maragi. mimdin-
are aqtivebis mudmivi nawili am SemTxvevaSi ifareba grZelvadiani
sakredito davalianebisa da sakuTari kapitalis nawilis xarjze.
es situacia, iseve, rogorc idealuri modeli, unda ganvixiloT,
rogorc sakmarisad sarisko, radganac praqtikaSi SeuZlebelia,
Semoifarglo mimdinare aqtivebis minimumiT.
• konservatiuli modeli gulisxmobs moklevadiani valdebulebebis
ararsebobas da mimdinare aqtivebis dafinansebas grZelvadiani val-
debulebebisa da sakuTari kapitalis nawilis xarjze. Tumca, grZel-
vadian perspeqtivaSi es modeli ar aris mizanSewonili.
• kompromisuli modeli yvelaze realuri modelia. am modelis
SemTxvevaSi mimdinare kapitali tolia mudmivi mimdinare aqtivebis
jamisa da maTi cvladi nawilis naxevrisa.
65
cxrili 2.1
balansis aqtivi (lari)
balansis muxli 31.12.2010 31.12.2011 31.12.2012 31.12.2013 31.12.2014
I. grZelvadiani aqtivebi
aramaterialuri aq-
tivebi 125 555 107 583 145 619 36 069 134 626
ZiriTadi saSualebebi 378 155 355 413 367638 428 891572 433 820 651 433 092 528
grZelvadiani finansu-
ri dabandebebi 2 614 224 3 051 331 3 568 985 3 346 461 2 931 461
sul grZelvadiani aq-
tivebi380 895 134 416 526 552 432 606 176 437 203 181 436 158 615
II. mimdinare aqtivebi
maragebi 14 025 042 13 717 004 12 784 395 12 809 253 14 932 798
zedmetad gadaxdili
gadasaxadebi436 983 979 974 871 278 2 685 563 2 525 235
debitoruli daval-
ianeba 3 794 601 3 718 546 5 292 305 7 629 208 6 871 434
finansuri dabandebebi 0 0 0
fuladi saxsrebi 1 799 984 933 645 904 861 23 880 930 7 292 800
sxva mimdinare aqtivebi 0 45 379 45 382 0 0
sul mimdinare aqtivebi 20 056 610 19 394 548 19 898 221 47 004 954 31 622 267
balansi 400 951 744 435 921 100 452 504 397 484 208 135 467 780 882
balansis pasivi (lari)
cxrili 2.2.
balansis muxli 31.12.2010 31.12.2011 31.12.2012 31.12.2013 31.12.2014
III. kapitali da rezervebi
sawesdebo kapi-
tali 201 962 525 256 475 689 288 695 761 337 063 350 339 139 496
grZelvadiani aq-
tivebis gadafaseba 265 972 016 265 972 016 265 972 016 265 972 016 265 972 016
sarezervo kapi-
tali 49 177 755 46 360 428 46 360 428 46 360 428 46 360 428
gaunawilebeli
mogeba (daufaravi
zarali )
-118 331 415 -135 119 972 -150 137 957 -167 116 845 -186 007 778
66
sul sakuTari
kapitali398 780 881 433 688 161 450 890 248 482 278 949 465 464 162
IV. grZlevadiani valdebulebebi
sasesxo val-
debulebebi0 0 0, 0 0
gadavadebuli
sagadasaxado val-
debulebebi
0 0 0 0 0
pirobiTi val-
debulebebis
rezervebi
0 0 0 0 0
sxva grZelvadiani
pasivebi 0 0 0 0 0
sulgrZelvadiani
valdebulebebi0 0 0 0 0,
V. mimdinare valdebulebebi
kreditoruli
davalianeba 1 746 554 1 838 676 1 332 940 1 668 208 2 055 742
momavali
periodebis
Semosavlebi
424 309 367 009 281 209 260 978 260 978
sxva moklevadiani
valdebulebebi0 27 254 0 0 0
sul mimdinare
valdebulebebi2 170 863 2 232 939 1 614 149 1 929 186 2 316 720
balansi 400 951 744 435 921 100 452 504 397 484 208 135 467 780 882
cxrili 2.3
angariSi finansuri Sedegebis Sesaxeb (angariSgeba mogebisa da zaralis Sesaxeb) (lari)
maCveneblebi 31.12.2010 31.12.2011 31.12.2012 31.12.2013 31.12.2014
Semosavlebi da xarjebi Cveulebrivi saqmianobidan
amonagebi 53 805 293 65 876 338 75 815 717 100 147 646 109 196 004
gayidvebis
TviTRirebuleba -86 495 753 -82 880 952 -89 150 672 -109 448 461 -120 437 051
mTliani mogeba
(zarali) -32 690 460 -17 004 614 -13 334 955 -9 300 815 -11 241 047
komerciuli xar-
jebi 0 0 0 0 0
67
mmarTvelobiTi
xarjebi 0 0 0 -8 557 501 -9 265 430
mogeba (zarali)
gayidvebidan -32 690 460 -17 004 614 -13 334 955 -17 858 316 -20 506 477
sxva Semosavlebi da xarjebi
Semosavlebi sxva
organizaciebSi
monawileobidan
0 0 0 0 0
misaRebi procen-
tebi 937 476 0 0 1 070 020 1 886 899
gadasaxdeli pro-
centebi 0 0 0 0 0
sxva Semosavlebi 4 136 957 0 0 5 747 588 5 986 208
sxva xarjebi -17 316 915 0 0 -5 847 918 -6 086 265
mogeba (zarali)
dabegvramde -44 932 942 -17 004 614 -13 334 955 -16 888 626 -18 719 635
mimdinare mogebis
gadasaxadi 0 0 0 0 0
gadavadebuli
sagadasaxado
valdebulebebis
cvlileba
0 0 0 0 0
gadavadebuli
sagadasaxado aq-
tivebis cvlileba
0 0 0 0 0
sxva 0 0 0 0 0
saangariSo prio-
dis wminda mogeba
(zarali)
-44 932 942 -17 004 614 -13 334 955 -16 888 626 -18 719 635
analizma aCvena, rom q. Tbilisis satransporto kompaniis wminda mimdin-
are kapitalis sidide saanalizo periodis bolosTvis (31.12.2014) Seadgenda
29,566, 525 lars, rac imaze metyvelebs, rom sawarmos gaaCnia wminda mimdinare
kapitali Tavisi saqmianobis SesanarCuneblad, da saangariSo TariRisTvis
sawarmos mdgomareobas SeiZleba ewodos sakmarisad stabiluri. Tumca, mainc
saWiroa q. Tbilisis satransporto kompaniis qonebis struqturis ufro de-
taluri Seswavla.
zemoT ganxilul modelebze dayrdnobiT, organizaciis qonebis struq-
tura saangariSo periodis bolosTvis SeiZleba mivakuTvnoT kompromi-
sul models. moklevadiani valdebulebebi mimarTulia mimdinare aqtivebis
cvladi nawilis naxevris dafarvaze.
68
grafikuli saxiT q. Tbilisis satransporto kompaniis qonebis struqtu-
ra saanalizo periodis ganmavlobaSi warmodgenilia diagramaze 2.1.
diagrama 2.1
Tbilisis satransporto kompaniis qonebis struqtura 2010-2014 ww.
moklevadiani pasivebi
sabrunavi aqtivebi
mudmivi sabrunavi aqtivebicvladi sabrunavi aqtivebi
brunvis gareSe aqtivebi
sakuTari kapitali
grZelvadiani pasivebi
balansis aqtivis struqtura da cvlilebebi warmodgenilia cxrilebSi
2.4 da 2.5.
69
cxrili 2.4 balansis aqtivis struqtura (%)
balansis muxlebi 31.12.2010 31.12.2011 31.12.2012 31.12.2013 31.12.2014
I. grZelvadiani aqtivebi
aramaterialuri aq-
tivebi 0,03 0,02 0,03 0,01 0,03
ZiriTadi saSualebebi 94,31 94,83 94,78 89,59 92,58
grZelvadiani finansuri
dabandebebi 0,65 0,70 0,79 0,69 0,63
gadavadebuli saga-
dasaxado aqtivebi 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
sxva grZelvadiani aq-
tivebi 0,00
sulgrZelvadiani aq-
tivebi95,00 95,55 95,60 90,29 93,24
II. mimdinare aqtivebi
maragebi 3,50 3,15 2,83 2,65 3,19
damatebiTi
Rirebulebis gadasaxadi
SeZenil faseulobebze
0,11 0,22 0,19 0,55 0,54
debitoruli daval-
ianeba 0,95 0,85 1,17 1,58 1,47
finansuri dabandebebi 0,00 0,00 0,00
fuladi saxsrebi 0,45 0,21 0,20 4,93 1,56
sxva mimdinare aqtivebi 0,00 0,01 0,01 0,00 0,00
sul mimdinare aqtivebi 5,00 4,45 4,40 9,71 6,76
balansi 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00
cxrili 2.5
aqtivebis dinamikis analizi (lari)
aqtivi 31.12.2010 31.12.2014absoluturi
gadaxra lari
zrdis
tempi
(%)
xvedriTi
wilis
(%)
I. grZelvadiani aqtivebi
aramaterial-
uri aqtivebi 125 555 134 626 9 071 7,22 -0
ZiriTadi sa-
Sualebebi 378 155 355 433 092 528 54 937 173 14,53 -1,73
70
finansuri
dabandebebi 2 614 224 2 931 461 317 237 12,14 -0,03
gadavadebuli
sagadasaxado
aqtivebi
0 0 0 0 0
sxva grZelva-
diani aqtivebi 0 0 0 0
sul grZelva-
diani aqtivebi380 895 134 436 158 615 55 263 481 14,51 -1,76
II. mimdinare aqtivebi
maragebi 14 025 042 14 932 798 907 756 6,47 -0,31
damatebiTi
Rirebulebis
gadasaxa-
di SeZenil
faseulobebze
436 983 2 525 235 2 088 252 477,88 0,43
debitoruli
davalianeba 3 794 601 6 871 434 3 076 833 81,08 0,52
finansuri
dabandebebi 0 0 0 0 0,
fuladi saxs-
rebi 1 799 984 7 292 800 5 492 816 305,16 1,11
sxva mimdinare
aqtivebi 0 0 0 0 0,
sul mimdinare
aqtivebi20 056 610 31 622 267 11 565 657 57,67 1,76
balansi 400 951 744 467 780 882 66 829 138 16,67 0
balansis aqtivis muxlebis dinamikis analizma gviCvena, rom sawarmos aq-
tivebis saerTo sidide saangariSo periodSi, sabazisosTan SedarebiT gaiz-
arda. 31.12.2010-is monacemebTan SedarebiT balansis valuta da aqtivebi
gaizarda 16,67% -iT, rac absolutur gamosaxulebaSi 66,829,138 lari. amg-
varad, saangariSo periodSi aqtivebi da balansis valuta Seadgens 780,882
lars, rac upiratesad moxda muxlis „ZiriTadi saSualebebi“ zrdis xarjze.
gasul periodze am muxlis absoluturma zrdam Seadgina 54,937,173 lari,
da saanalizo periodis bolosTvis muxlis „ZiriTadi saSualebebi“ sididem
miaRwia 433,092,528 lars. grZelvadian aqtivebSi ZiriTadi saSualebebis
xvedriTi wili Seadgens 92,58%.
71
2.2. ZiriTadi saSualebebis mdgomareobisa da gamoyenebis analizi
ZiriTadi saSualebebis struqturis analizi
kompaniebis Semosavlebis zrda damokidebulia sami ZiriTadi re-
sursis gamoyenebaze _ ZiriTadi saSualebebis, materialuri da SromiT
resursebze. Tsk-s mTlian aqtivebSi saSualod 90-95% ukavia ZiriTad
saSualebebs da mxolod 5-10% _ sabrunav kapitals (ix.cxrili 2.6., dia-
grama 2.2).
cxrili 2.6.
ZiriTadi saSulebebis xvedri wili mTlian aqtivebSi
maCveneb-
lebi2010 weli 2011 weli 2012 weli 2013 weli 2014 weli
mTliani
aqtivebi
(lari)
400,951,744.00 435,921,100.00 452,504,394.00 484,208,136.00 467,780,882.00
ZiriTadi
saSuale-
bebis sa-
balanso
Rirebuleba
wlis bolos
(lari)
378,155,355.10 413,367,637.72 428,891,571.98 433,820,651.24 433,092,528.32
ZiriTadi
saSulebebis
xvedri wili
mTlian aq-
tivebSi (%)
94,3194,83 94,78 89,59 92,58
diagrama 2.2
Tsk-s aqtivebis struqtura (%)
72
Tsk-is ZiriTadi saSualebebis 70-72% modis pasiur nawilze (ix.cx-
rili 2,7., diagrama 2.3).
diagrama 2.3
Tsk-s ZiriTadi saSualebebis aqtiuri da pasiuri nawili (%)
73
cxrili 2.7
ZiriTadi saSulebebis aqtiuri nawilis xvedri wili da dinamika
maCvenebl
ebi
2010 w
el
i2011 w
el
i2012 w
el
i2013 w
el
i2014 w
el
i
lari
%l
ari
%l
ari
%l
ari
%l
ari
%
pasiuri
nawil
is
sabal
anso
Rirebul
eba
262,0
49,8
00,9
269,3
0298,2
67,6
81,8
472,1
6299,0
38,7
23,1
869,7
2302,9
69,3
54,2
569,8
4302,7
84,4
80,6
769,9
1
aqtiuri
nawil
is
sabal
anso
Rirebul
eba
116,1
05,5
54,1
830,7
0115,0
99,9
55,8
827,8
4129,8
52,8
48,8
030,2
8130,8
51,2
96,9
930,1
6130,3
08,0
47,6
530,0
9
sul
378,1
55,3
55,1
0100
413,3
67,6
37,7
2100
428,8
91,5
71,9
8100
433,8
20,6
51,2
4100
433,0
92,5
28,3
2100
74
is rom kompaniis mTlian aqtivebSi udidesi nawili (90-95%) ukavia
ZiriTad saSualebebs da maT Siris pasiur nawils, dargisaTvis kanonzomie-
ria, vinaidan metropoliteniT momsaxurebas esaWiroeba ZviradRirebuli
Senoba-nagebobebi da satransporto saSualebebi. SeiZleba asec ki daisvas
sakiTxi _ aris ki metropolitenis Senoba-nagebobebi (gvirabebi) ZiriTadi
saSualebebis pasiuri nawili? Tu gavakeTebT daSvebas, rom nagebobebi,
maTi funqcionaluri daniSnulebidan gamomdinare, SesaZlebelia mikuT-
vnebul iqnes aqtiur nawils, maSin aqtiuri nawilis xvedri wili mTlian
ZiriTad saSualebebSi aris 81-83% (ix.cxrili 2.8) _ tendencia mainc ar
Secvala.
cxrili 2.8
ZiriTadi saSulebebis aqtiuri nawilis ( nagebobebis CaTvliT) xvedri wili da
dinamika
maCveneblebi 2010 w. 2011 w. 2012 w. 2013 w. 2014 w.
pasiuri nawi-
lis sabalanso
Rirebuleba
(lari)
65,522,882,80 71,385,983,89 74,854,029,82 80,854,227,57 83,293,041,04
aqtiuri nawi-
lis sabalanso
Rirebuleba
(lari)
312,632,472,30 341,981,653,83 354,037,542,16 352,966,423,67 349,799,487,28
sul ZiriTadi
saSualebebis
sabalanso
Rirebulqba
(lari)
378,155,355,10 413,367,637,72 428,891,571,98 433,820,651,24 433,092,528,3
aqtiuri nawilis
xvedri wili (%)82,67 82,73 82,55 81,36 80,77
ZiriTadi saSualebebis struqturis analiziT irkveva, rom yvelaze
maRali xvedri wili modis nagebobebze _ saSualod 51%-55% da satrans-
porto saSualebebze- saSualod 27%, xolo manqana-danadgarebze _ 1,75-
2,50% (ix. cxrili 2.9, diagrama 2.4).
75
cxrili 2.9
ZiriTadi saSualebebis struqtura
maCvenebl
ebi
2010 w
el
i2011 w
el
i2012 w
el
i2013 w
el
i2014 w
el
i
lari
%l
ari
%l
ari
%l
ari
%l
ari
%
miwis
na-
kveTebi
15,1
85,8
77,0
04,0
215,3
79,9
32,0
03,7
216,8
72,7
73,0
03,9
321,2
28,9
32,3
24,8
921,2
28,9
32,3
24,9
0
daumTavre-
bel
i mSeneb-
lobebi
34,9
46,7
51,5
19,2
435,8
94,9
77,9
48,6
835,8
74,9
84,8
08,3
636,5
30,8
06,4
18,4
239,2
42,2
02,1
69,0
6
ZiriTadi sa-
Sual
ebaeb
i-sawyobSi
4,5
74,4
69,1
81,2
14,5
54,9
65,1
71,1
04,5
44,6
82,2
91,0
64,5
43,3
26,2
11,0
54,4
34,4
21,6
71,0
2
Senobebi
10,8
15,7
85,1
12,8
615,5
56,1
08,7
83,7
617,5
61,5
89,7
34,0
918,5
51,1
62,6
34,2
818,3
87,4
84,8
94,2
5
nagebobebi
196,5
26,9
18,1
251,9
7226,8
81,6
97,9
554,8
9224,1
84,6
93,3
652,2
7222,1
15,1
26,6
851,2
0219,4
91,4
39,6
350,6
8
manqana-d
a-
nadgarebi
9,5
74,3
43,5
02,5
38,9
11,9
71,0
62,1
68,0
29,9
22,1
51,8
77,7
82,2
63,7
91,7
97,5
48,7
99,1
91,7
4
transporti
105,5
09,5
37,2
027,9
0104,1
37,8
89,0
825,1
9117,0
68,7
95,5
627,3
0118,5
39,1
83,7
027,3
2118,9
36,0
98,1
527,4
6
ofisis
aR-
Wurvil
oba
557,9
36,4
90,1
51,4
71,1
19,9
00,3
64,3
01,4
40,2
71,0
04,1
48,5
86,2
70,9
63,3
05,4
51,1
50,7
6
aveji d
a sxva
inventari
395,6
33,1
50,1
0525,8
80,4
80,1
3405,6
72,1
20,0
9361,7
37,9
20,0
8419,3
64,4
60,1
0
sxva d
a sxva
68,1
03,8
40,0
253,0
95,3
60,0
147,0
18,7
00,0
119,5
25,3
10,0
098,3
34,7
00,0
2
378,1
55,3
55,1
0100,0
0413,3
67,6
37,7
2100,0
0428,8
91,5
71,9
8100,0
0433,8
20,6
51,2
4100,0
0433,0
92,5
28,3
2100,00
76
diagrama 2.4
aRsaniSnavia, rom maRalia daudgmeli ZiriTadi saSualebebis xvedri
wili mTlian ZiriTad saSualebebSi _ saSualod 9-10%, romelic war-
modgenilia daumTavrebeli mSeneblobisa da sawyobSi arsebuli ZiriTadi
saSualebebis saxiT (ix.cxrili 2.10).
cxrili 2.10
daudgmeli ZiriTadi saSualebebis xvedri wili mTlian ZiriTad saSualebebSi
(lari)
maCveneblebi 2010 w. 2011 w. 2012 w. 2013 w. 2014 w.
daumTavre-
beli mSeneb-
loba
34,946,751,51 35,894,977,94
35,874,984,80
36,530,806,41
39,242,202,16
ZiriTadi
saSualebebi
sawyobSi
4,574,469,18 4,554,965,17 4,544,682,29 4,543,326,21 4,434,421,67
sul
daudgmeli
ZiriTadi
saSualebebi
39,521,220,69 40,449,943,11 40,419,667,09 41,074,132,62 43,676,623,83
ZiriTadi sa-
Sualebebis
sabalanso
Rirebuleba
378,155,355,10 413,367,637,72 428,891,571,98 433,820,651,24 433,092,528,32
daudgmeli
ZiriTadi
saSualebebis
xvedri wi-
lis mTlian
ZiriTad
saSualebebSi
(%)
10,45 9,79 9,42 9,47 10,08
77
ZiriTadi saSualebebis Semadgenloba, teqnikuri mdgomareoba da
efeqturad gamoyeneba uzrunvelyofs kompaniis Semosavlebis zrdas,
risTvisac gavaanalizeT Tsk-s ZiriTadi saSualebebi mdgomareoba da ga-
moyeneba.
ZiriTadi saSualebebis mdgomareoba da gamoyeneba fasdeba zogadi
(RirebulebiTi) da kerZo (naturaluri) maCvenebelTa sistemiT. zogadi
(integraluri) maCveneblebi axasiaTeben sawarmoo daniSnulebis yvela
ZiriTadi saSualebebis erTobliobis gamoyenebas, xolo kerZo maCveneb-
lebi _ mis ZiriTad elementebs.
ZiriTadi saSualebebis moZraobis analizi
ZiriTadi saSualebebis mdgomareobis Sefaseba iwyeba maTi moZrao-
bis analiziT _ zrdis tempebis, ganaxlebisa da gasvlis SefasebiT.
• zrdis tempebi
ZiriTadi saSualebebis zrdis tempebis analizi sabaziso welT-
an SedarebiT Sefasebuli sabalanso RirebulebiT cxadyofs, rom
zrdis yvelaze maRali tempebiT xasiaTdeba aveji da inventari, ofi-
sis aRWurviloba, Senobebi, maSin, rodesac satransporto saSuale-
bebisa da manqana-danadgarebis zrdis tempebi uaryofiTia an dabali.
ase magaliTad, ofisis aRWurvilobis zrdis tempebi sabaziso welTan
SedarebiT Sefasebuli sabalanso RirebulebiT 2011 wels Seadgens
264%, 2012 wels _ 771%, 2013 wels _ 744%, 2014 wels _ 593%. maSin
rodesac, satransporto saSualebebis zrdis tempebi Seadgens: 2011
wels _ 99%, 2012 wels _ 111%, 2013 wels _ 112% da 2014 wels _ 113%.
manqana-danadgarebis zrdis tempebi uaryofiTia da Seadgens: 2011
wels _ 93%, 2012 wels _ 84%, 2013 wels _ 81% da 2014 wels _ 79% (ix.
cxrili 2.11, diagrama 2.5).
78
cxrili 2.11
ZiriTadi saSualebebis zrdis tempebi sabaziso welTan SedarebiT (Sefaseba
sabalanso RirebulebiT)
ZiriTadi
saSuale-
bebi
2010 weli
2011 weli 2012 weli 2013 weli 2014 weli
lari
zrdis
tempi
%
lari
zrdis
tempi
%
lari
zrdis
tempi
%
lari
zrdis
tempi
%
miwis
nakveTebi15,185,877,00 15,379,932,00 101,28 16,872,773,00 111,11 21,228,932,32 139,79 21,228,932,32 139,79
daum-
Tavrebeli
mSeneb-
lobebi
34,946,751,51 35,894,977,94 102,71 35,874,984,80 102,66 36,530,806,41 104,53 39,242,202,16 112,29
ZiriTadi
saSualeba
sawyobSi
4,574,469,18 4,554,965,17 99,57 4,544,682,29 99,35 4,543,326,21 99,32 4,434,421,67 96,94
Senobebi 10,815,785,11 15,556,108,78 143,83 17,561,589,73 162,37 18,551,162,63 171,52 18,387,484,89 170,01
nagebobebi 196,526,918,12 226,881,697,95 115,45 224,184,693,36 114,07 222,115,126,68 113,02 219,491,439,63 111,69
manqana-da-
nadgarebi9,574,343,50 8,911,971,06 93,08 8,029,922,15 83,87 7,782,263,79 81,28 7,548,799,19 78,84
trans-
porti105,509,537,20 104,137,889,08 98,70 117,068,795,56 110,96 118,539,183,70 112,35 118,936,098,15 112,73
ofisis
aRWurvi-
loba
557,936,49 1,471,119,90 263,67 4,301,440,27 770,96 4,148,586,27 743,56 3,305,451,15 592,44
aveji da
sxva inven-
tari
395,633,15 525,880,48 132,92 405,672,12 102,54 361,737,92 91,43 419,364,46 106,00
sxva da
sxva68,103,84 53,095,36 77,96 47,018,70 69,04 19,525,31 28,67 98,334,70 144,39
378,155,355,10 413,367,637,72 109,31 428,891,571,98 113,42 433,820,651,24 114,72 433,092,528,32 114,53
79
diagrama 2.6
Tsk-s ZiriTadi saSualebebis zrdis tempebi sabaziso welTan SedarebiT
analogiuri tendenciaa zrdis tempebis Sefasebisas wina welTan
SedarebiT, ase ofisis aRWurvilobis zrdis tempebi gnsakuTrebiT maRa-
lia 2011-2012 wlebSi da Seadgens: 2011 wels _ 264%, 2012 wels _ 292%,
maSin rodesac satransporto saSualebebis igive maCvenebeli Seadgens
2011 wels _ 99% da 2012 wels _ 112% (ix.cxrili 2.12, diagrama 2.7).
cxrili 2.12
ZiriTadi saSualebis zrdis tempebi wina welTan SedarebiT (Sefaseba sabalanso
RirebulebiT)
ZiriTadi
saSualebebi
2009 weli
(lari)
2010 weli 2011 weli 2012 weli
lari
zrdis
tempi
%
lari
zrdis
tempi
%
lari
zrdis
tempi
%
miwis na-
kveTebi6,201,254.00 15,185,877.00 244,88 15,379,932.00 101,28 16,872,773.00 109,71
daumTavre-
beli mSeneb-
lobebi
35,120,723.27 34,946,751.51 99,50 35,894,977.94 102,71 35,874,984.80 99,94
ZiriTadi
saSualeba
sawyobSi
4,576,075.67 4,574,469.18 99,96 4,554,965.17 99,57 4,544,682.29 99,77
Senobebi 1,952,683.69 10,815,785.11 553,89 15,556,108.78 143,83 17,561,589.73 112,89
80
nagebobebi 196,625,910.48 196,526,918.12 99,95 226,881,697.95 115,45 224,184,693.36 98,81
manqana-da-
nadgarebi9,255,084.22 9,574,343.50 103,45 8,911,971.06 93,08 8,029,922.15 90,10
transporti 110,227,776.38 105,509,537.20 95,72 104,137,889.08 98,70 117,068,795.56 112,42
ofisis aR-
Wurviloba851,860.28 557,936.49 65,50 1,471,119.90 263,67 4,301,440.27 292,39
aveji da sxva
inventari609,610.11 395,633.15 64,90 525,880.48 132,92 405,672.12 77,14
sxva da sxva 10,198.37 68,103.84 667,79 53,095.36 77,96 47,018.70 88,56
365,431,176.47 378,155,355.10 103,48 413,367,637.72 109,31 428,891,571.98 103,76
cxrili 2.12 (gagrZeleba)
ZiriTadi saSualebebi
2013 weli 2014 weli
larizrdis tempi
%lari
zrdis
tempi %
miwis nakveTebi 21,228,932.32 125,82 21,228,932.32 100
daumTavrebeli mSeneblobebi 36,530,806.41 101,83 39,242,202.16 107,42
ZiriTadi saSualeba sawyobSi 4,543,326.21 99,97 4,434,421.67 97,60
Senobebi 18,551,162.63 105,63 18,387,484.89 99,12
nagebobebi 222,115,126.68 99,08 219,491,439.63 98,82
manqana-danadgarebi 7,782,263.79 96,92 7,548,799.19 97,00
transporti 118,539,183.70 101,26 118,936,098.15 100,33
ofisis aRWurviloba 4,148,586.27 96,45 3,305,451.15 79,68
aveji da sxva inventari 361,737.92 89,17 419,364.46 115,93
sxva da sxva 19,525.31 41,53 98,334.70 503,63
433,820,651.24 101,15 433,092,528.32 99,83
81
diagrama 2.7
Tsk-s ZiriTadi saSualebebis zrdis tempebi wina welTan SedarebiT
zrdis tempebis Sefaseba pirvandeli Rirebulebis safuZvelze ar cv-
lis zogad tendencias, kvlav ofisis aRWurvilobisa da avejis zrdis
tempebi gacilebiT maRalia, vidre manqana-danadgarebisa da satranspoe-
ro saSualebebisa (ix.danarTi cxrili 1,2). ZiriTadi saSualebebis matebis
koeficientebi warmodgenilia danarTSi (ix. danarTi, cxrili 3,4).
• ganaxlebisa da gasvlis koeficientebi
ZiriTadi saSualebebis moZraobis analizis erT-erTi amocanaa maTi
ganaxlebisa da gasvlis Seswavla, rac xasiaTdeba ganaxlebisa da gasvlis
koeficientebiT. saanalizo periodSi ganaxleba permanentulad xdebo-
da ZiriTadi saSualebebis pasiur naSilSi, Sesabamisad maRalia maTi ga-
naxlebis koeficientebi da piriqiT _ dabalia aqtiuri nawilis. Tsk-s
ZiriTadi saSualebebis ganaxlebis da gasvlis koeficientebi ZiriTadi
saSualebebis saxeebisa da wlebis mixedviT warmodgenilia Sesabamis cx-
rilebSi (cxrili 2.13-2.17).
82
cxrili 2.13
ZiriTadi saSualebebis saxeebis mixedviT 2010 wlis ganaxlebisa da gasvlis
koeficientebi
ZiriTadi
saSual
e-
bebi
2009 w
el
i (l
ari)
2010 w
el
i (l
ari)
ganax-
lebis
koefici-
enti
gasv-
lis
koefi-
ci
enti
naSTi
cvaTa
naSTi
Semosvl
agasvl
acveTis
xarji
naSTi
miwis n
a-
kveTebi
6,2
01,2
54.0
06,2
01,2
54.0
012,6
70,8
23.0
03,6
86,2
00.0
015,1
85,8
77.0
00.8
30.5
9
daumTavre-
bel
i m
Sene-
bl
obebi
35,1
20,7
23.2
735,1
20,7
23.2
78,0
88,7
45.1
08,2
62,7
16.8
634,9
46,7
51.5
10.2
30.2
4
ZiriTadi
saSual
ebe-
bi s
awyobSi
4,5
76,0
75.6
74,5
76,0
75.6
77,9
50.0
09,5
56.4
94,5
74,4
69.1
80.0
00.0
0
Senobebi
3,3
73,5
55.2
5(1
,420,8
71.5
6)
1,9
52,6
83.6
99,4
71,6
78.6
7441,9
90.0
0166,5
87.2
510,8
15,7
85.1
10.8
80.1
3
nagebobebi
253,4
34,8
88.8
0(5
6,8
08,9
78.3
2)
196,6
25,9
10.4
82,9
16,7
39.9
116,9
60.0
02,9
98,7
72.2
7196,5
26,9
18.1
20.0
10.0
0
manqana-d
a-
nadgarebi
31,6
56,7
14.2
7(2
2,4
01,6
30.0
5)
9,2
55,0
84.2
21,6
23,2
23.8
42,9
99.9
11,3
00,9
64.6
59,5
74,3
43.5
00.1
70.0
0
transpor-
ti
178,7
68,4
99.5
5(6
8,5
40,7
23.1
7)
110,2
27,7
76.3
87,9
49,3
85.3
64,0
84,0
23.3
08,5
83,6
01.2
4105,5
09,5
37.2
0.0
80.0
2
ofisis
aRWurvi-
loba
1,8
27,8
41.8
8(9
75,9
81.6
0)
851,8
60.2
8369,3
70.6
4-
663,2
94.4
3557,9
36.4
90.6
60.0
0
aveji d
a
sxva i
nven-
tari
1,3
70,7
32.3
0(7
61,1
22.1
9)
609,6
10.1
1147,0
84.3
7-
361,0
61.3
3395,6
33.1
50.3
70.0
0
sxva d
a
sxva
14,7
85.8
2(4
,587.4
5)
10,1
98.3
7106,9
10.6
6-
49,0
05.1
968,1
03.8
41.5
70.0
0
51
6,3
45
,07
0.8
1(1
50,9
13,8
94.3
4)
36
5,4
31
,17
6.4
74
3,3
51
,91
1.5
51
6,5
04
,44
6.5
61
4,1
23
,28
6.3
637
8,15
5,35
5.10
0.1
10
.03
83
cxrili 2.14
ZiriTadi saSualebebis saxeebis mixedviT 2011 wlis ganaxlebisa da gasvlis
koeficientebi
ZiriTadi s
a-
Sual
ebebi
sawyisi n
aSTi
Semosvl
agasvl
acve
Ta
saboloo naSTi
ganax-
lebis
koefi-
cienti
gasv-
lis
koefi-
cienti
miwis n
akveTebi
15,1
85,8
77.0
0233,0
70.0
039,015.00
15,379,932.00
0.0
20.0
0
daumTavrebel
i
mSenebl
obebi
34,9
46,7
51.5
12,0
44,3
72.2
61,096,145.83
35,894,977.94
0.0
60.0
3
ZiriTadi s
a-
Sual
ebebi
sawyobSi
4,5
74,4
69.1
869,7
80.2
389,284.24
4,554,965.17
0.0
20.0
2
Senobebi
10,8
15,7
85.1
15,0
40,7
32.1
0-
300,408.43
15,556,108.78
0.3
2-
nagebobebi
196,5
26,9
18.1
247,2
68,0
24.2
016,721,714.19
191,530.18
226,881,697.95
0.2
10.0
9
manqana-d
anad-
garebi
9,5
74,3
43.5
0613,6
25.0
3209,548.43
1,066,449.04
8,911,971.06
0.0
70.0
2
transporti
105,5
09,5
37.2
08,4
79,5
55.8
51,835,778.30
8,015,425.67
104,137,889.08
0.0
80.0
2
ofisis a
RWurvi-
loba
557,9
36.4
91,3
71,1
87.4
32,280.23
455,723.79
1,471,119.90
0,9
30.0
0
aveji d
a s
xva
inventari
395,6
33.1
5455,3
02.0
46,687.66
318,367.05
525,880.48
0.8
70.0
2
sxva d
a s
xva
68,1
03.8
466,1
21.0
6-
81,129.54
53,095.36
1.2
5-
3
78
,15
5,3
55
.10
65,6
41,7
70.2
020,000,453.88
10,429,033.70
413,
367,
637.
720.1
60.0
5
84
cxrili 2.15
ZiriTadi saSualebebis saxeebis mixedviT 2012 wlis ganaxlebisa da gasvlis
koeficientebi (lari)
ZiriTadi s
aSual
ebebi
sawyisi n
aSTi
Semosvl
agasvl
acveTa
sabol
oo n
aS-
Ti
ganax-
lebis
koefici-
enti
gasv-
lis
koefi-
cienti
miwis n
akveTebi
15,3
79,9
32.0
01,4
92,8
41.0
0-
16,8
72,7
73.0
00.0
90.0
0
daumTavrebel
i m
Seneb-
lobebi
35,8
94,9
77.9
42,5
91,2
79.0
52,6
11,2
72.1
935,8
74,9
84.8
00.0
70.0
7
ZiriTadi s
aSual
ebebi
sawyobSi
4,5
54,9
65.1
727,8
11.6
238,0
94.5
04,5
44,6
82.2
90.0
10.0
1
Senobebi
15,5
56,1
08.7
82,6
19,2
77.4
5519,7
37.6
894,058.82
17,5
61,5
89.7
30.1
50.0
3
nagebobebi
226,8
81,6
97.9
5253,5
77.2
731,9
61.3
92,918,620.47
224,1
84,6
93.3
60.0
00.0
0
manqana-d
anadgarebi
8,9
11,9
71.0
6236,9
81.8
0486,6
39.5
7632,391.14
8,0
29,9
22.1
50.0
30.0
5
transporti
104,1
37,8
89.0
822,6
22,4
42.8
3222,1
05.8
59,469,430.50
117,0
68,7
95.5
60.1
90.0
0
ofisis a
RWurvil
oba
1,4
71,1
19.9
03,9
79,7
87.1
746,7
19.0
01,102,747.80
4,3
01,4
40.2
70.9
30.0
3
aveji d
a s
xva i
nventari
525,8
80.4
8220,9
65.3
71,9
73.9
1339,199.82
405,6
72.1
20.5
40.0
0
sxva d
a s
xva
53,0
95.3
658,8
28.3
7-
64,905.03
47,0
18.7
01.2
50.0
0
41
3,3
67
,63
7.7
234,1
03,7
91.9
33,9
58,5
04.0
914,621,353.58
42
8,8
91
,57
1.9
80.0
80.0
1
85
cxrili 2.16
ZiriTadi saSualebebis saxeebis mixedviT 2013 wlis ganaxlebisa da gasvlis
koeficientebi (lari)
ZiriTadi s
aSual
e-
bebi
sawyisi n
aSTi
Semosvl
agasvl
acveTa
sabol
oo
naSTi
ganax-
lebis
koefici-
enti
gasvl
is
koefi-
cienti
miwis n
akveTebi
16,8
72,7
73.0
04,3
70,2
34.0
014074.6
821,2
28,9
32.3
20.2
10.0
0
daumTavrebel
i m
Sen-
ebl
obebi
35,8
74,9
84.8
02,7
27,4
00.8
12,0
71,5
79.2
036,5
30,8
06.4
10.0
70.0
6
ZiriTadi s
aSual
ebe-
bi s
awyobSi
4,5
44,6
82.2
9752.6
22,1
08,7
04,5
43,3
26.2
10.0
00.0
0
Senobebi
17,5
61,5
89.7
31,4
42,6
82.3
4174,8
71.4
4278,2
38.0
018,5
51,1
62.6
30.0
80.0
1
nagebobebi
224,1
84,6
93.3
6973,9
70.9
9237,5
48.0
02,8
05,9
89.6
7222,1
15,1
26.6
80.0
00.0
0
manqana-d
anadgarebi
8,0
29,9
22.1
5727,4
16.3
9156,1
53.5
5818,9
21.2
07,7
82,2
63.7
90.0
90.0
2
transporti
117,0
68,7
95.5
611,2
37,8
92.2
921,2
20.0
09,7
46,2
84.1
5118,5
39,1
83.7
00.0
90.0
0
ofisis a
RWurvil
oba
4,3
01,4
40.2
71,3
83,5
24.7
725,8
55.4
91,5
10,5
23.2
84,1
48,5
86.2
70.3
30.0
1
aveji d
a s
xva i
nven-
tari
405,6
72.1
2243,4
03.8
960,6
42.1
3226,6
95.9
6361,7
37.9
20.6
70.1
5
sxva d
a s
xva
47,0
18.7
013,4
56.5
71,7
85.7
739,1
64.1
919,5
25.3
10.6
90.0
4
4
28
,89
1,5
71
.98
23,1
20,7
34.6
72,7
65,8
38.9
615,4
25,8
16.4
54
33
,82
0,6
51
.24
0.0
50.0
1
86
cxrili 2.17
ZiriTadi saSualebebis saxeebis mixedviT 2014 wlis ganaxlebisa da gasvlis
koeficientebi (lari)
ZiriTadi s
aSual
e-
bebi
sawyisi n
aSTi
Semosvl
agasvl
acveTa
sabol
oo
naSTi
ganax-
lebis
koefici-
enti
gasvl
is
koefi-
cienti
miwis n
akveTebi
21,2
28,9
32.3
2-
-21,2
28,9
32.3
20.0
00.0
0
daumTavrebel
i
mSenebl
obebi
36,5
30,8
06.4
14,5
30,6
00.1
21,8
19,2
04.3
739,2
42,2
02.1
60.1
20.0
5
ZiriTadi s
aSual
e-
bebi s
awyobSi
4,5
43,3
26.2
1-
108,9
04.5
44,4
34,4
21.6
70.0
00.0
2
Senobebi
18,5
51,1
62.6
3192,6
77.1
6-
356,3
54.9
018,3
87,4
84.8
9 0
.01
0.0
0
nagebobebi
222,1
15,1
26.6
8316,0
50.0
5-
2,9
39,7
37.1
0219,4
91,4
39.6
30.0
00.0
0
manqana-d
anadgare-
bi
7,7
82,2
63.7
9760,1
51.2
2849,6
15.9
5143,9
99.8
77,5
48,7
99.1
90.1
00.1
1
transporti
118,5
39,1
83.7
010,9
32,8
34.9
8343,5
71.6
810,1
92,3
48.8
5118,9
36,0
98.1
50.0
90.0
0
ofisis a
RWurvi-
loba
4,1
48,5
86.2
7421,3
22.1
6241,5
35.9
11,0
22,9
21.3
73,3
05,4
51.1
50.1
30.0
6
aveji d
a s
xva i
n-
ventari
361,7
37.9
2322,9
90.2
099,2
04.0
4166,1
59.6
2419,3
64.4
60.7
70.2
7
sxva d
a s
xva
19,5
25.3
1125,3
15.2
09,4
45.7
037,0
60.1
198,3
34.7
01.2
70.4
8
4
33
,82
0,6
51
.24
17,6
01,9
41.0
93,4
71,4
82.1
914,8
58,5
81.8
24
33
,09
2,5
28
.32
0.0
40.0
1
87
ganaxlebis koeficientebi ase gamoiyureba (ix. cxrili 2.18 _ amonar-
idi 2.13-2.17 cxrilian):
cxrili 2.18
Tsk-s ZiriTadi saSualebebis aqtiuri da pasiuri nawilis ganaxlebis koeficientebi
ZiriTadi saSualebebi 2010w. 2011w. 2012w. 2013w. 2014w.
pasiuri nawili:
miwis nakveTebi 0.83 0.02 0.09 0.21 0.00
daumTavrebeli mSeneblobebi 0.23 0.06 0.07 0.07 0.12
ZiriTadi saSualebebi sawyobSi 0.00 0.02 0.01 0.00 0.00
Senobebi 0.88 0.32 0.15 0.08 0.01
nagebobebi 0.01 0.21 0.00 0.00 0.00
ofisis aRWurviloba 0.66 0,93 0.93 0.33 0.13
aveji da sxva inventari 0.37 0.87 0.54 0.67 0.77
aqtiuri nawili:
manqana-danadgarebi 0.17 0.07 0.03 0.09 0.10
transporti 0.08 0.08 0.19 0.09 0.09
rogorc ukve aRiniSna, maRalia ZiriTadi saSualebebis pasiuri naw-
ilis ganaxleba da Zalzed dabalia _ aqtiuri nawilis. kerZod, maRalia
ganaxlebis koeficienti Senobebis _ 2010 wels; oficsis aRWurvilobis _
2010,2011 da 2012 wlebSi; avejisa da inventaris _ 2011-2014 wlebSi. up-
recendentod dabalia manqana-danadgarebisa da transportis ganaxleba
(diagrama 2.8).
diagrama 2.8
Tsk-s ZiriTadi saSualebebis aqtiuri da pasiuri nawilis ganaxlebis
koeficientebi
88
ufro detalurad SeviswavleT ZiriTadi saSualebebis calkeuli
saxeebis ganaxlebis sakiTxebi.
transportis ganaxleba saanalizo periodSi sabaziso welTan
SedarebiT xasiaTdeba dabali tempebiT. gamonaklisia 2012 weli, rodesac
ganaxlebis absoluturi ricxvi Seadgens 14,673,057.47 lars, anu 184.58
%, xolo momdevno wlebSi ganaxleba mniSvnelovnad iklebs da 2013 wels
ganaxlebis tempi sabaziso welTan SedarebiT ukve Seadgens 39%, xolo
2014 wels _ 11% (ix.cxrili 2.13-2.17). satransporto saSualebebis ganax-
lebis tempebi sabaziso welTan SedarebiT warmodgenilia 2.19 cxrilSi
(amonaridi 2.13-2.17 cxrilebidan).
cxrili 2.19
Tsk-s satransporto saSualebebis ganaxlebis tempebi sabaziso welTan
SedarebiT
weli ganaxleba (lari)cvlileba sabaziso welTan
SedarebiT (lari)
ganaxlebis
tempebi (%)
2010 7,949,385.36 - -
2011 8,479,555.85 530,170.49 6,67
2012 22,622,442.83 14,673,057.47 184,58
2013 11,237,892.29 3,288,506.93 38,78
2014 10,932,834.98 2,453,279.13 10,84
diagramaze naTlad Cans satransporto saSualebebis ganaxlebis kle-
badi tempebi sabaziso welTan SedarebiT (ix.diagrama 2.9).
diagrama 2.9
Tsk-s satransporto saSualebebis ganaxlebis tempebi sabaziso welTan
SedarebiT
89
Tu satransporto saSualebebis ganaxlebis tempebi sabaziso welTan
SedarebiT klebadi xasiaTisaa, ganaxlebis tempebi wina welTan SedarebiT
maRalia mxolod 2012 wels, rac absolutur ricxvebSi Seadgens 14,142,887
lars, anu 167%. magram, momdevno wlebSi ganaxlebis tempebi uaryofi-
Tia (ix.cxrili 2.13-2.17). satransporto saSualebebis ganaxlebis tempebi
wina welTan SedarebiT warmodgenilia 2.20 cxrilSi.
cxrili 2.20
Tsk-s satransporto saSualebebis ganaxlebis tempebi wina welTan SedarebiT
weli laricvlileba wina welTan
SedarebiT (lari)
ganaxlebis
tempebi (%)
2010 7,949,385.36 - -
2011 8,479,555.85 530,170.49 6,67
2012 22,622,442.83 14,142,886.98 166,79
2013 11,237,892.29 -11,384,550.54 -50,32
2014 10,932,834.98 -305,057.31 -2,71
kerZod, 2013 wels 2012 welTan SedarebiT ganaxleba iklebs TiTqmis
orjer da Tu 2012 wels ganaxlebis absoluturi ricxvi Seadgens
22,622,442.83 lars, 2013 wels es maCvenebeli Seadgens 11,237,892.29 lars,
anu 11,384,45 lariT naklebia, an 50,33%-iT. 2014 wels ganaxleba Seadgenda
10,932,835 lars, rac 2013 welTan SedarebiT 305, 057 lariT naklebia, an
3%-iT (ix. diagrama 2.10).
diagrama 2.10
Tsk-s satransporto saSualebebis ganaxlebis tempebi wina welTan SedarebiT
90
transportis ganaxleba 100% xdeba rekonstruirebisa da modernize-
bis gziT, romelic xorcieldeba an sakuTari ZalebiT an specializire-
buli sawarmoebis mier. 2011-2014 wlebSi rekonstruireba da modern-
izeba ZiriTadad xorcieldeboda gare ZalebiT da misi sidide mTlian
ganaxlebaSi Seadgens: 2011w. _ 86%; 2012w. _ 89%; 2013w. _ 80%; 2014w. _
86% (ix.cxrili 2.21).
cxrili 2.21
Tsk-s transportis ganaxlebis gzebi
weli
rekonstruireba sakuTari ZalebiT rekonstruireba gareSe ZalebiT
lari % lari %
2010 7,873,495.36 99,05 75,890.00 0,95
2011 1,223,473.80 14,43 7,256,082.05 85,57
2012 2,426,838.35 10,73 20,195,604.48 89,27
2013 2,240,277.30 19,94 8,997,614.99 80,06
2014 1,587,016.40 14,52 9,345,818.58 85,48
manqana-danadgarebis ganaxleba saanalizo periodSi yovelwliurad
mcirdeba sabazoso welTan SedarebiT da amdenad ganaxlebis tempebi
mTel saanalizo periodSi uaryofiTia. kerZod, 2011 wels ganaxleba
Semcirda 1,009,598.81 lariT, anu 62.20%; 2012 wels _ 1,386,242.04 lariT,
anu 85.40%; 2013 wels _ 895,807.45 lariT, anu 55.19%, xolo 2014 wels _
863,072.62 lariT, anu 53.17% (ix.cxrili 2.22).
cxrili 2.22
Tsk-s manqana-danadgarebis ganaxlebis tempebi sabaziso welTan SedarebiT
weli ganaxleba (lari)cvlileba sabaziso welTan
SedarebiT (lari)
ganaxlebis tempebi
(%)
2010 1,623,223.84 - -
2011 613,625.03 -1,009,598.81 -62,20
2012 236,981.80 -1,386,242.04 -85,40
2013 727,416.39 -895,807.45 -55,19
2014 760,151.22 -863,072.62 -53,17
91
diagrama 2.11
Tsk-s manqana-danadgarebis ganaxlebis tempebi sabaziso welTan SedarebiT
manqana-danadgarebis ganaxlebis tempebi wina welTan SedarebiT war-
modgenilia 2.23 cxrilSi.
cxrili 2.23
Tsk-s manqana-danadgarebis ganaxlebis tempebi wina welTan SedarebiT
weliganaxleba
(lari)
cvlileba wina welTan
SedarebiT (lari)
ganaxlebis
tempi (%)
2010 1,623,223.84 -
2011 613,625.03 -1,009,598.81 -62,20
2012 236,981.80 -376,643.23 -61,38
2013 727,416.39 490,434.59 206,95
2014 760,151.22 32,734.83 4,50
rogorc cxrilidan Cans, 2011 da 2012 wlebSi ganaxleba uaryofiTia,
xolo momdevno wlebSi dadebiTia. gansakuTrebiT aRsaniSnavia 2013 weli,
rodesac ganaxlebis tempma wina welTan SedarebiT Seadgina 207%. mar-
Talia, es maCvenebeli momdevno wels (2014w.) mniSvnelovnad Semcirda da
Seadgina mxolod 5%.
92
diagrama 2.12
Tsk-s manqana-danadgarebis ganaxlebis tempebi wina welTan SedarebiT
ganaxleba ZiriTadad xdeboda rekonstruirebisa da modernizebis
gziT.
nagebobebis ganaxleba sabaziso welTan SedarebiT, 2011 wlis garda,
yvela wels uaryofiTia, rac SeiZleba imiT aixsnas, rom 2011 wels ganx-
orcielda 44,351,284 laris ganaxleba, rac momdevno wlebSi, aseTi moc-
ulobiT ver ganxorcieldeboda (ix. cxrili 2.24).
cxrili 2.24
Tsk-s nagebobebis ganaxlebis tempebi sabaziso welTan SedarebiT
weliganaxleba
(lari)
cvlileba sabaziso welTan
SedarebiT (lari)
ganaxlebis
tempebi (%)
2010 2,916,739.91 - -
2011 47,268,024.00 44,351,284.09 1,520,58
2012 253,577.27 -2,663,162.64 -6
2013 973,970.99 -1,942,768.92 -766
2014 316,050.05 -2,600,689.86 -267
93
diagrama 2.13
Tsk-s nagebobebis ganaxlebis tempebi sabaziso welTan SedarebiT
nagebobebis ganaxlebis tempebi wina welTan SedarebiT uprecedentod
maRalia 2011 wels da absolutur ricxvebSi Seadgens 47,268,024 lars,
rac 44,351,284 lariT metia sabaziso welTan SedarebiT, anu 1,520.58 %.
2012 da 2014 wlebSi zrdis tempi uaryofiTia da Seadgens 99% da 68%,
Sesabami sad. dadebiTia ganaxlebis tempi wila welTan SedarebiT mxolod
213 wels da Seadgens 284% (ix.cxrili 2.25).
cxrili 2.25
Tsk-s nagebobebis ganaxlebis tempebi wina welTan SedarebiT
welimateba
(lari)
cvlileba sabaziso
welTan SedarebiT
(lari)
ganaxlebis tempebi
(%)
2010 2,916,739.91
2011 47,268,024.00 44,351,284.09 1,521
2012 253,577.27 -47,014,446.73 -99,46
2013 973,970.99 720,393.72 284
2014 316,050.05 -657,920.94 -68
94
diagrama 2.14
Tsk-s nagebobebis ganaxlebis tempebi wina welTan SedarebiT
nagebobebis ganaxleba saanalizo periodSi ZiriTadad rekonstru-
ireba-modernizebisa da meriis mier kapitalis zrdiT xdeboda.
ZiriTadi saSualebebis saxeebis da wlebis mixedviT gasvlis koefici-
entebi saanalizo periodSi ase gamoiyureba (ix.cxrili 2.26).
cxrili 2.26
Tsk-s ZiriTadi saSualebebis saxeebis da wlebis mixedviT gasvlis koeficientebi
ZiriTadi saSualebebi 2010 2011 2012 2013 2014
miwis nakveTebi 0.59 0.00 0.00 0.00 0.00
daumTavrebeli mSeneblobebi 0.24 0.07 0.07 0.06 0.05
ZiriTadi saSualebebi sawyobSi 0.00 0.01 0.01 0.00 0.02
Senobebi 0.13 0.03 0.03 0.01 0.00
nagebobebi 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
manqana-danadgarebi 0.00 0.05 0.05 0.02 0.11
transporti 0.02 0.00 0.00 0.00 0.00
ofisis aRWurviloba 0.00 0.03 0.03 0.01 0.06
aveji da sxva inventari 0.00 0.00 0.00 0.15 0.27
sxva da sxva 0.00 0.00 0.00 0.04 0.48
sul 0,03 0.01 0.01 0.01 0.01
95
ZiriTadi saSualebebis gasvlis koeficientebi dabalia. nagebobebis,
satransporto saSualebebisa da manqana-danadgarebis gasvlis ZiriTadi
mizezi aris gadacema kapitalur remontze an amoReba kapitalidan (ix.
cxrili 2.27 -2.29).
cxrili 2.27
Tsk-s transportis gasvla wlebisa da gasvlis mimarTulebebis mixedviT
weli gasvla sul
maT Soris
amoReba
kapitalidan
gadacema
rekonstruirebaze
lari % lari %
2010 4,084,023.30 692,053.18 16,95 3,391,970.12 83,05
2011 1,835,778.30 1,315,213.11 71,64 520,565.19 28,36
2012 222,105.85 57,739.08 26,00 164,366.77 74,00
2013 21,220.00 5,310.34 25,03 15,909.66 74,97
2014 343,571.68 232,799.18 67,76 110,772.50 32,24
cxrili 2.28
Tsk-s manqana-danadgarebis gasvla wlebisa da gasvlis mimarTulebebis mixedviT
weli gasvla sul
maT Soria
gadacema gadacema
rekonstruirebazeamoReba kapitalidan
lari % lari %
2010 2,999.91 2,999.91 100 - -
2011 209,548.43 42,641.12 20,35 166,907.31 79,7
2012 486,639.57 86,847.62 17,85 399,791.95 82,15
2013 156,153.55 16,669.92 10,68 139,483.63 89,32
2014 849,615.95 111,036.50 13,07 738,579.45 86,93
96
cxrili 2.29
Tsk-s nagebobebis gasvla wlebisa da gasvlis mimarTulebebis mixedviT
weligasvla
sul
maT Soris
amoReba kapitalidan gadacema rekonstruirebaze
lari % lari %
2010 16,960.00 16,960.00 100
2011 16,721,714.29 16,721,714.29 100
2012 31,961.39 30,435.00 95,22 1,526.39 4,78
2013 237,548.00 235,401.77 99,01 2,146.23 0,90
2014 316,050.05 316,050.05 100
ZiriTadi saSualebebis teqnikuri mdgomareobis analizi
ZiriTadi saSualebebis teqnikuri mdgomareoba xasiaTdeba vargi-
sianobisa da cveTis koeficientebiT, aseve asakobrivi SemadgenlobiT.
vargisianobis koeficienti asaxavs ZiriTadi saSualeebis vargisianobas,
xolo cveTis koeficienti asaxavs aqtivebis Rirebulebis gaweuli momsax-
urebaze gadatanil (xarjad aRiarebulis) nawils.
cxrilis monacemenidan (ix. cxrili 2.30) Cans, rom ZiriTadi saSuale-
bebis pasiuri nawilis vargisianobis koeficienti sakmaod maRalia _ sa-
Sualod 0.76-0.9 da yovelwliurad izrdeba. es faqti dakavSirebulia
maT mudmiv modernozacia-rekonstruqciasTan (ix.cxrili 2.30).
cxrili 2.30
ZiriTadi saSualebebis vargisianobisa (R v) da cveTis koeficientebi (Rcv.) wlis
bolos
ZiriTadi
saSualebebi
2010 weli 2011 weli 2012 weli 2013 weli 2014 weli
R v R cv. R v R cv. R v R cv. R v R cv. R v R cv.
Senobebi 0.87 0.13 0.89 0.11 0.90 0.10 0.89 0.11 0.88 0.12
nagebobebi 0.77 0.23 0.79 0.21 0.78 0.22 0.77 0.23 0.76 0.24
manqana-da-
nadgarebi0.29 0.71 0.26 0.74 0.24 0.76 0.23 0.77 0.22 0.78
transporti 0.58 0.42 0.55 0.45 0.55 0.45 0.53 0.47 0.51 0.49
ofisis aR-
Wurviloba0.25 0.75 0.41 0.59 0.57 0.43 0.47 0.53 0.37 0.63
aveji da sxva
inventari0.26 0.74 0.27 0.73 0.19 0.81 0.15 0.85 0.16 0.84
sxva da sxva 0.56 0.44 0.28 0.72 0.19 0.81 0.08 0.92 0.81 0.19
0.70 0.30 0.70 0.30 0.69 0.31 0.68 0.32 0.66 0.34
97
manqana-danadgarebis da satransporto saSualebebis cveTis koefi-
cienti saanalizo periodSi ganuxrelad izrdeba da Sesabamisad mcirdeba
vargisianobis koeficienti. analogiurad, avejisa da inventaris jgufSi
yovelwliurad mcirdeba vargisianobis koeficienti. ofisis aRWurvi-
lobaSi vargisianobis koeficienti maRalia 2012-2013 wlebSi.
rogorc ukve aRiniSna, Tsk cveTas aricxavs sagadasaxado normebiT
(da ara aqtivebis mier ekonomikuri sargeblis motanis unaris, moral-
uri mdgomareobisa da sxva saTanado faqtorebis gaTvaliswinebiT),
Sesabamisad aqtivebis sabalanso Rirebuleba ar iZleva maTi mdgomareo-
bis obieqtur suraTs. kerZod, sagadasaxado kodeqsis normebiT, romelic
dabalia, gansazRvruli aqtivebis sabalanso Rirebuleba ar Seesabameba
maT realur Rirebulebas. amdenad, sabalanso monacemebis safuZvelze
gansazRvruli koeficientebi ver iqneba saimedo (vargisioanobis, ganax-
lebis, matebis). cveTis daricxva rom ganxorcielebuliyo fass-is moTx-
ovnebis Sesabamisad, dagrovili cveTis Tanxa iqneboda ufro didi da
Sesabamisad cveTis koeficientic.
avtoparkis raodenobrivi Semadgenloba wlebis mixedviT Semdegia
(ix.cxrili 2.31):
cxrili 2.31
avtoparkis raodenobrivi Semadgenloba
parkis Semadgenloba 2011w. 2012w. 2013w. 2014w.
avtobusi, sul: 687 686 685 683
m.S. _ bogdani A092 (21 adgili) 538 537 537 531
bogdani A1445 (31 adgili) 149 149 148 149
avtoparkis asakobrivi struqturis SeswavliT irkveva, rom arse-
buli avtoparkis 55% gamoSvebulia 2007 wels, xolo Tsk-s sakuTrebaSi
gadaeca 2009 wlidan (ix.cxrili 2.32).
98
cxrili 2.32
saanalizo periodSi gamoyenebuli avtoparkis asakobrivi struqtura da
sabalanso Rirebuleba 2014 wlis bolosaTvis
gamoSvebis weli raodenoba Rirebuleba xv. wili (%)
1979 1 23,204 0,15
1982 1 3,338 0,15
1999 1 15,734 0,15
2003 1 13,861 0,15
2005 88 529,126 12,88
2006 59 564,166 8,64
2007 376 4,120,520 55,05
2008 156 4,109,128 22,84
683 9,379,077 100,00
avtoparkis vargisianobis koeficienti 0.26 da cveTis 0.74, rac mian-
iSnebs, rom avtobusebis moraluri (ar iReba fanjrebi, ar aris kondi-
cionireba) da fizikuri mdgomareoba savalaloa (ix.cxrili 2.33).
cxrili 2.33
avtoparkis vargisianobisa da cveTis koeficientebi 2014 wlis mdgomareobiT
gamoSvebis
weliTviTRirebuleba dgrovili cveTa
sabalanso
RirebulebaK v K cv.
2005 2,057,364.12 1,528,238.12 529,126 0.26 0.74
2006 2,131,718.68 1,567,552.68 564,166 0.26 0.74
2007 15,756,859.86 11,636,339.86 4,120,520 0.26 0.74
2008 15,836,525.46 11,727,397.46 4,109,128 0.26 0.74
35,782,468.12 26,403,391.12 9,379,077 0.26 0.74
ZiriTadi saualebebis moZravi Semadgenlobis gamoyenebis analizi
gamoyenebis naturaluri maCveneblebi
ZiriTadi saSualebebis gamoyeneba xasiaTdeba naturaluri da
RirebulebiTi maCveneblebiT. avtotransportis saqmianobis naturalu-
ri maCveneblebia:
• gavlili manZili;
• mgzavrTa nakadi;
• gamoyenebis koeficienti;
• xazebis sruli wliuri brunis ricxvi („gatexili sagzurebi“) .
99
avtobusebis mier gavlili manZili xasiaTdeba zrdis tempebiT, garda
2014 wlisa (ix.cxrili 2.34)
cxrili 2.34
avtobusebis mier mgzavrTa momsaxurebisaTvis gavlili manZili (mln. km)
welikilometri
(km.)
cvlilebebi wina welTan
km. matebis tempi ( %)
2011 37,538,168 - -
2012 38,191,951 653,783 1,75
2013 39,945,680 1,753,729 4,60
2014 39,874,884 -70,796 -0,18
avtobusebis xazebis saerTo sigrZe da gavlili manZili gansazRvravs
avtotransportis saqmianobis erT-erT umTavres maCvenebels _ mgzavrTa
nakads (ix.cxrili 2.35).
cxrili 2.35
avtobusebiT mgzavrTa nakadi
weli kaci
cvlileba wina welTan
SedarebiT
cvlileba sabaziso welTan
SedarebiT
cvlileba
(kaci)
matebis tempe-
bi (%)cvlileba (kaci)
matebis tempebi
(%)
2009 56,900,000 - - - -
2010 62,250,243.00 5,350,243 9,40 - -
2011 66,107,478.00 3,857,235 6,20 3,857,235.00 6,20
2012 69,463,355.00 3,355,877 5,08 7,213,112.00 10,91
2013 105,763,914.00 36,300,559 52,26 39,656,436.00 57,09
2014 121,261,393.00 15,497,479 14,65 51,798,038.00 48,98
100
diagrama 2.15
avtotransportiT mgzavrTa nakadi sabaziso welTan SedarebiT
yovelwliurad izrdeboda da 2013 wels matebis tempma Seadgina 57%,
xolo 2014 wels 49%. wlebis mixedviT mgzavrTa nakadis sidide ar iyi
Tanabari da Tu 2013 wels 2012 welTan SedarebiT matebis tempi Seadgenda
52%, 2014 wels 2013 welTan SedarebiT iyo mxolod 15%-iani mateba.
mgzavrTa nakads gansazRvravs avtoparkis gamoyeneba. saanalizo pe-
riodSi gamoyenebis dagegmili koeficienti dabalia da saanalizo peri-
odSi saSualod Seadgens 0.65 (ix.cxrili 2.36). sxvagvarad, dagegmili iyo
arsebuli avtomanqanebis 65% gamoyeneba.
cxrili 2.36
ricxuli da momuSave avtobusebi
weliricxuli avtomanqanebis
raodenoba
gegmiT momuSave avto-
manqanebis raodenoba
gegmuri gamoyenebis
koeficienti
2011 687 431 0.63
2012 686 430 0.63
2013 685 455 0.66
2014 683 458 0.67
magram, yvela wels faqtobrivad gegmiT gaTvaliswinebulze meti av-
tobusi muSaobda, gansakuTrebiT 2014 wels _ 20,5%-iT da Sedegad gamoy-
enebis faqtobrivi koeficienti Seadgens saSualod 0.72-0.73 (ix.cxrili
2.37).
101
q. Tbilisis municipalitetis sakrebulos 2014 wlis 12 dekembris
#17-48 dadgenilebis Tanaxmad, avtobusebis maqsimaluri raodenoba
samuSao dReebSi unda Seadgendes 580 avtobuss, xolo minimaluri 474
avtobuss. anu, 2015 wlidan iqneba gamoyenebuli arsebuli avtoparkis
saSualod 85%.
cxrili 2.37
ricxuli, gegmiT da faqtobrivad momuSave avtobusebis ricxvi
weli
avtomanqanebis raodenoba
ricxu-
li
gegmiT
momuSave
faqtiurad mo-
muSave
gegmis
Sesruleba (%)
faqtobrivi gam-
oyenebis koefi-
cienti
2011 687 431 463 107,4 0.67
2012 686 430 477 110,9 0.69
2013 685 455 503 110,5 0.73
2014 683 458 552 120,5 0.81
diagrama 2.16
avtobusebis gamoyenebis koeficientebi (%)
imis miuxedavad, rom saanalizo periodSi yovelwliurad izrde-
boda xazebis saerTo sigrZe, gavlili manZili, avtoparkis gamoyenebis
koeficientebi, xazebis sruli wliuri brunvis ricxvis zrdis tempebi
uaryofiTia 2012, 2014 wlebSi (ix.cxrili 2.38).
102
cxrili 2.38
xazis sruli wliuri brunis ricxvi
weli brunvis ricxvicvlileba wina welTan
SedarebiT
matebis tempi wina welTan
SedarebiT (%)
2011 1,466,629
2012 1,460,901 -5,728 -0,39
2013 1,525,129 64,228 4,40
2014 1,515,893 -9,236 -0,61
brunis ricxvis Seusrulebloba gamoixateba e.w. „gatexili sagzure-
biT“, anu marSrutis (reisis) dausruleblobaSi, risi ZiriTadi mizezia
avtotransportis gaumarTaoba. saanalizo periodSi gatexili sagzure-
bis sidide yovelwliurad izrdeba da Seadgens 2011 wels sagzurebis 7%,
2012 da wels _ 9%, 2014 wlisaTvis es maCvenebeli aRwevs 13%, anu TiTqmis
2-jer gaizarda 2011 welTan SedarebiT. marTalia, Tu saanalizo peri-
odis pirvel wlebSi gatexili sagzurebidan mxolod 45% brundeboda
marSrutze, 2014 wels _ 62%, danarCeni danaklisi ivseba rezervidan (ix.
cxrili 2.39).
cxrili 2.39
gatexili sagzurebi
weli
sul
sagzu-
ri
aqedan gatexili sagzurebi gatexilidan marSrutze dabrunebuli
raodenobasaSualod
dReSi%
marSrutze
dabrunebuli
saSualod
dReSi%
2011 165,885 12,282 34 7,40 5,509 15 44,85
2012 168,479 14,911 41 8,85 6,723 18 45,09
2013 180,238 16,912 46 9,38 8,187 22 48,41
2014 182,356 23,251 64 12,75 14,297 39 61,49
cxrili 2.39 (gagrZeleba)
gatexili sagzuris rezer-
viT Canacvlebulibrunebis danaklisi
Semosulebze
gaxsnili
rezervis asfraode-
noba
saSu-
alod
dReSi
%raode-
noba
saSu-
alod
dReSi
% gatexil
sagzurebSi
% mTlian
gegmaSi
6,773 19 55,15 14,165.50 39 0,13 0.009 0
8,188 22 54,91 17,333.00 47 0,37 0.012 531.00
8,725 24 51,59 19,180.00 53 0,12 0.012 3,826.00
8,954 25 38,51 32,048.40 88 0,15 0.020 4,548.00
103
diagrama 2.17
sagzurebis raodenobis dinamika absolutur ricxvebSi
gatexili sagzurebis raodenoba yovelwliurad izrdeba (ix.diagrama 2.18) .
diagrama 2.18
გატეხილი საგზურების დინამიკაგატეხილი საგზურების დინამიკა
moZravi Semadgenlobis gamoyeneba
metropolitenis moZravi Semadgenlobis mier namuSevari saaTebis
raodenoba sabaziso welTan SedarebiT yovelwliurad izrdeboda. igive
104
maCvenebeli wina wlebTan SedarebiT xasiaTdeba zrdiT, xolo 2014 wels
2013 welTan SedarebiT namuSevari saaTebis absoluturi sidide umniS-
vnelod Semcirda 2,116 saaTiT, an 0.09% naklebi (ix.cxrili 2.40).
cxrili 2.40
metropolitenis moZravi Semadgenlobis mier namuSevari saaTebi
weli namuSevari saaTebi (sT.)cvlileba wina welTan
SedarebiTmatebis tempebi (%)
2011 2,307,981 - -
2012 2,332,268 24,287 1,05
2013 2,480,050 147,782 6,34
2014 2,477,934 -2,116 -0,09
diagrama 2.19
metropolitenis moZravi Semadgenlobis mier namuSevari saaTebi
yovelwliurad izrdeboda modernizebuli vagonebis raodenoba, 2014
wlisaTvis arsebuli vagonebis 85% iqna modernizebuli (ix.cxrili 2.41).
cxrili 2.41
105
metropolitenis moZravi Semadgenlobis parki
parkis
Semadgenloba
2010w. 2011w. 2012w. 2013w. 2014w.
cali % cali % cali % cali % cali %
vagonebi, sul 170 100 170 100 170 100 170 100 170 100
m.S. eqsplu-
ataciaSi 170 100 156 92 155 91 155 91
modernize-
buli 93 55 103 61 117 69 131 76 145 85
namuSevari saaTebisa da teqnikurad gamarTuli vagonebis raode-
nobis zrda uzrunvelyofda mgzavrTa nakadis zrdas. es maCvenebeli
yovelwliurad izrdeboda, rogorc sabaziso welTan, aseve wina welTan
SedarebiT (ix.cxrili 2.42).
cxrili 2.42
metroTi mgzavrTa nakadis dinamika (kaci)
wlebi mln. kacizrdis tempebi (%)
wina welTan sabazisosTan
2009 78,451,228 - -
2010 78,919,166 100,60 100,00
2011 85,113,076 107,85 107,85
2012 93,604,934 109,98 118,61
2013 96,226,625 102,80 121,93
2014 98,981,378 102,86 125,42
diagrama 2.20
mgzavrTa nakadis dinamika wina welTan SedarebiT
(%)
106
diagrama 2.21
mgzavrTa nakadis dinamika sabaziso welTan SedarebiT
(%)
gamoyenebis efeqtianobis erT-erTi maCvenebelia fondukugeba da
fondrentabeloba. fondrentabeloba asaxavs ZiriTad saSualebebSi in-
vestirebuli erTi laridan miRebul wminda mogebas. vinaidan kompania
saanalizo periodSi zaralzea, Sesabamisad fondrentabelobac uaryofi-
Tia. es tendencia sabaziso welTan SedarebiT yoveli momdevno wels
mcirdeba da Seadgens (lari): 2010 wels -0.09, 2011 wels -0.03, 2012 wels
-0.02, 2013 wels -0.03, 2014 wels -0.03 (ix.cxrili 2.43).
fondukugeba asaxavs ZiriTad saSualebebSi investirebuli erTi lar-
idan miRebul Semosavals. kompaniis fondukugebis koeficienti dabalia,
magram xasiaTdeba yovelwliurad zrdis mcire tempebiT da Seadgens: 2010
wels _ 0,11; 2011 wels _ 0,12; 2012 wels _ 0,13; 2013 wels _ 0,16; 2014 wels
_ 0,17 (ix.cxrili 2.43). es dadebiTi tendencia ganpirobebulia yovel-
wliurad Semosavlebisa da ZiriTadi saSualebebis Rirebulebis zrdiT.
imisaTvis, rom ufro obieqturi maCveneblebi migveRo fondukugebis
Sesaxeb, fondukugeba gaangariSebulia miwis, sawyobSi da daumTavrebel war-
moebaSi arsebuli ZiriTadi saSualebebis gareSe, anu im aqtivebis gaTvalis-
winebiT, romlebsac realurad moaqvT ekonomikuri sargebeli. am SemTxvevaSic
fondukugebis dinamika igive tendenciisa _ izrdeba (ix.cxrili 2.43).
zogierT amerikel analitikos miaCnia51, rom fondukugebis maCven-
51 Property, Plant, & Equipment (PPE) Turnover. http://www.business-literacy.com/financial-concepts/property-plant-equipment-ppe-turnover/Fixed-Asset Turnover Ratio. http://www.investopedia.com/terms/f/fixed-asset-turnover.asp.
107
ebeli (Property, Plant, & Equipment (PPE) Turnover) unda iqnes gansazRvruli
ZiriTadi saSualebebis sabalanso Rirebulebis safuZvelze. am meTodiT
gaangariSbuli koeficienti, bunebrivia, odnav maRalia da Seadgens: 2010
wels _ 0,14; 2011 wels _ 0,17; 2012 wels _ 0,18; 2013 wels _ 0,23; 2014 wels
_ 0,25 (ix.cxrili 2.44).
cxrili 2.43
fondukugebisa da fondrentabelobis maCveneblebis dinamika -gansazRvruli
saSualowliuri TviTRirebulebiT (lari)
maCveneblebi 2010 weli 2011 weli 2012 weli 2013 weli 2014 weli
1 wminda mogeba -44,932,942.00 -17,004,614.00 -13,334,955.00 -16,888,626.00 -18,719,637.00
2
ZiriTadi sa-
Sualebebis sa-
Sualo wliuri
TviTRirebuleba
(pirvandeli
Rirebuleba)
529,768,803.31 566,013,193.96 03,906,496.04 629,156,587.82 646,399,265.12
3fondrentabelo-
ba (1/2)-0.09 -0.03 -0.02 -0.03 -0.03
4
gaweuli mom-
saxurebis
Rirebuleba
53,805,293.00 65,876,338.00 75,815,717.00 100,147,646.00 109,196,004.00
5
ZiriTadi sa-
Sualebebis sa-
Sualo wliuri
TviTRirebuleba
(pirvandeli
Rirebuleba)
529,768,803.31 566,013,193.96 603,906,496.04 629,156,587.82 646,399,265.12
6 findukugeba (4/5) 0.11 0.12 0.13 0.16 0.17
108
cxrili 2.44
fondukugebis maCveneblebis dinamika _ gansazRvruli sabalanso RirebulebiT
(lari)
maCveneblebi 2010 weli 2011 weli 2012 weli 2013 weli 2014 weli
1
gaweuli
momsax-
urebis
Rirebuleba
53,805,293 65,876,338 75,815,717 100,147,646 109,196,004.00
2
ZiriTadi
saSuale-
bebis saSua-
lo wliuri
sabalanso
Rirebuleba
371,793,265.79 395,761,496.41 421,129,604.85 431,356,111.61 433,456,589.78
3findukugeba
(1/2)0.14 0.17 0.18 0.23 0.25
4
ZiriTadi sa-
Sualebebis
aqtiuri naw-
ilis saSua-
lo wliuri
sabalanso
Rirebuleba
117,283,371 114,066,870 113,558,365 125,710,083 122,628,773
5fondukuge-
ba (1/4)0.4588 0.5775 0.6676 0.7967 0.8905
aRsaniSnavia, rom zrdis tendenciiT xasiaTdeba ZiriTadi saSuale-
bebis aqtiuri nawilis fondukugebac da Seadgens: 2010 wels _ 0.46; 2011
wels _ 0.58; 2012 wels _ 0.67; 2013 wels _ 0.80 da 2014 wels _ 0.89 (ix.
cxrili 2.45).
109
diagrama 2.22
ZiriTadi saSualebebis fondukugebis dinamika
fondukugebis maCvenebeli unda iqnes koreqtirebuli: Semosavali
(Sesrulebuli momsaxurebis Rirebuleba) koreqtirdeba fasebis cvli-
lebiT, xolo ZiriTadi saSualebebis Rirebuleba _ gadafasebis koefi-
cientiT. saTanado informaciis ar qonis gamo var vaxdenT saWiro kore-
qtirebebs.
fondukugebis maCvenebeli damokidebulia or faqtorze: Semosavlebze
(gaweul momsaxurebaze) da ZiriTadi saSualebebis Rirebulebaze:
Tavis mxriv, kompaniis Semosavli damokidebulia ZiriTad saSuale-
bebze da fondukugebaze:
absoluturi sxvaobis xerxiT ganisazRvra ZiriTadi saSualebebis
ori faqtoris gavlena kompaniis Semosavlebis (gaweuli momsaxurebis)
matebis moculobaze (ix.cxrili 2.45-2.46):
• raodenobrivi (eqstensiuri) faqtori _ ZiriTadi saSualebebis
Rirebuleba;
• xarisxobrivi (intensiuri) faqtori _ fondukugeba.
110
cxrili 2.45
monacemebi momsaxurebis moculobaze intensiuri da eqstensiuri faqtorebis
gavlenis analizisaTvis (lari)
maCveneb-
lebi2010 weli
2011 weli 2012 weli
mimdinare
weli
gadaxra
wina welTan
SedarebiT
mimdinare
weli
gadaxra
wina welTan
SedarebiT
gaweuli
momsax-
urebis
Rirebuleba
53,805,293.00 65,876,338.00 12,071,045.00 75,815,717.00 9,939,379.00
ZiriTadi
saSuale-
bebis saSua-
lo wliuri
sabalanso
Rirebuleba
371,793,265.79 395,761,496.41 23,968,230.62 421,129,604.85 25,368,108.44
findukuge-
ba 0,145 0.166 0.022 0.180 0.014
cxrili 2.45 (gagrZeleba)
maCveneblebi
2013 weli 2014 weli
mimdinare
weli
gadaxra
wina welTan
SedarebiT
mimdinare
weli
gadax-
ra wina
welTan
SedarebiT
gaweuli momsaxurebis
Rirebuleba100,147,646.00 24,331,929.00 109,196,004.00 9,048,358.00
ZiriTadi saSuale-
bebis saSualo wliuri
TviTRirebuleba (pirvan-
deli Rirebuleba
431,356,111.61 10,226,506.76 433,456,589.78 2,100,478.17
findukugeba 0.232 0.052 0.252 0.020
111
cxrili 2.46
monacemebi momsaxurebis moculobaze ZiriTadi saSualebebis aqtiuri nawilis
intensiuri da eqstensiuri faqtorebis gavlenis analizisaTvis (lari)
maCveneblebi 2010 weli
2011 weli 2012 weli
mimdinare
weli
gadaxra
wina welTan
SedarebiT
mimdinare
weli
gadaxra
wina welTan
SedarebiT
gaweuli momsaxure-
bis Rirebuleba53,805,293.00 65,876,338.00 12,071,045.00 75,815,717.00 9,939,379.00
ZiriTadi saSuale-
bebis aqtiuri
nawilis saSualo
wliuri sabalanso
Rirebuleba
117,283,371 114,066,870 -3,216,500.23 113,558,365 -508,505
findukugeba 0.46 0.58 0.12 0.67 0.09
cxrili 2.46 (gagrZeleba)
maCveneblebi
2013 weli 2014 weli
mimdinare
weli
gadaxra
wina welTan
SedarebiT
mimdinare
weli
gadaxra
wina welTan
SedarebiT
gaweuli momsaxurebis
Rirebuleba100,147,646.00 24,331,929.00 9,048,358.00 9,048,358.00
ZiriTadi saSualebebis
aqtiuri nawilis saSu-
alo wliuri sabalanso
Rirebuleba
125,710,083 12,151,717.32 122,628,773.22 -3,081,309.78
findukugeba 0.80 0.13 0.89 0.09
cxrili 2.47
momsaxurebis moculobaze intensiuri da eqstensiuri faqtorebis gavlena
(lari)
weli
momsaxurebis zrda ZiriTadi sa-
Sualebebis moculobis zrdis
Sedegad
momsaxurebis zrda fon-
dukugebis zrdis Sedegad
orive faqto-
ris
saerTo gavlena
2011 23,968,230.62 * 0.145 = 3,468,641.82 395,761,496.41 * 0.022 =
8,602,403.18 12,071,045.00
2012 25,368,108.44 * 0.166 = 4,222,639.38 421,129,604.85 * 0.014 =
5,716,739.60 9,939,379.00
2013 10,226,506.76 * 0.180 = 1,841,072.04431,356,111.61 * 0.52 =
22,490,856.9624,331,929.00
2014 2,100,478.17 * 0,232 = 487,666.54433,456,589.78 * 0.020 =
8,560,691.469,048,358.00
112
Semosavlebis zrda ZiriTadi saSualebebis xarjze (intensiuri
faqtori) gaangariSebulia formuliT:
Semosavlebis zrda fondukugebis xarjze (eqstensiuri faqtori) ga-
iangariSeba formuliT:
saanalizo periodSi momsaxurebis moculobis zrda praqtikulad
iqna uzrunvelyofili fondukugebis zrdis xarjze (ix.cxrili 2.48):
cxrili 2.48
momsaxurebis moculobaze intensiuri da eqstensiuri faqtorebis gavlenis
Sefaseba
weli
momsaxurebis zrda
ZiriTadi saSualebebis
moculobis zrdis Sedegad
momsaxurebis zrda fon-
dukugebis zrdis Sedegad
orive faqtoris
saerTo gavlena
lari % lari % lari %
2011 3,468,641.82 29 8,602,403.18 71 12,071,045.00 100
2012 4,222,639.38 42 5,716,739.60 58 9,939,379.00 100
2013 1,841,072.04 8 22,490,856.96 92 24,331,929.00 100
2014 487,666.54 5 8,560,691.46 95 9,048,358.00 100
cxrilis monacemebidan irkveva, rom saanalizo periodSi momsaxure-
bis moculobis zrda praqtikulad uzrunvelyofilia ZiriTadi saSuale-
bebis fondukugebis faqtoriT.
113
diagrama 2.23
momsaxurebis moculobis zrdze moqmedi faqtorebis dinamika (%)
amdenad:
• saanalizo periodi xasiaTdeba fondukugebis zrdis tempebiT;
• momsaxurebis zrda praqtikulad fondukugebis zrdiT (saSual-
od 80%-iT) iqna uzrunvelyofili.
ZiriTadi saSualebebis aqtiuri nawilis fondukugebis analiziT
gairkva, rom saanalizo periodSi momsaxurebis moculobis zrda, garda
2013 wlisa, uzrunvelyofilia ZiriTadi saSualebebis aqtiuri nawilis
fondukugebis zrdiT, maSin rodesac ZiriTadi saSualebebis aqtiuri
nawilis moculoba yovelwliurad mcirdeboda, anu xasiaTdeba uaryofi-
Ti tendenciiT (ix.cxrili 2.49).
cxrili 2.49
momsaxurebis moculobaze intensiuri da eqstensiuri faqtorebis gavlena
(ZiriTadi saSualebebis aqtiuri nawilis gamoyenebiT) (lari)
weli
momsaxurebis zrda ZiriTadi
saSualebebis moculobis
zrdis Sedegad
momsaxurebis zrda fon-
dukugebis zrdis Sedegad
orive faqtoris
saerTo gavlena
2011 -3,216,500.23 * 0. 46 = -1,475,612 114,066,870 * 0.12 = 13,546,657 12,071,045.00
2012 -508,505.14 * 0.58 = -293,673.85 113,558,365 * 0.09 = 10,233,053 9,939,379.00
2013 12,151,717.32 * 0.67 = 8,112,931 125,710,083 * 0.13 = 16,218,998 24,331,929.00
2014 -3,081,309.78 * 0.80= -2,454,743 122,628,773 * 0.09 = 11,503,101 9,048,358
114
vinaidan ZiriTadi saSualebebis aqtiuri nawilis moculoba yovel-
wliurad Semcirebadia, fondukugebis zrdis gavlena momsaxurebis moc-
ulobis zrdaze, garda 2013 wlisa, aRemateba 100% (ix. cxrili 2.50).
cxrili 2.50
momsaxurebis moculobaze intensiuri da eqstensiuri faqtorebis gavlenis
Sefaseba
(ZiriTadi saSualebebis aqtiuri nawilis gamoyenebiT)
weli
momsaxurebis zrda
ZiriTadi saSualebebis
moculobis zrdis Sedegad
momsaxurebis zrda fon-
dukugebis zrdis Sedegad
orive faqtoris
saerTo gavlena
lari % lari % lari %
2011 -1,475,612 -12 13,546,657 112 12,071,045.00 100
2012 -293,673.85 -3 10,233,053 103 9,939,379.00 100
2013 8,112,931 33 16,218,998 67 24,331,929.00 100
2014 -2,454,743 -27 11,503,101 127 9,048,358 100
diagrama 2.24
momsaxurebis moculobis zrdaze moqmedi faqtorebis dinamika ZiriTadi
saSualebebis aqtiuri nawilis gamoyenebiT (%)
115
2.3. ekonomikuri resursebis formirebis wyaroebi
aqtivebis saerTo struqturaSi grZelvadiani aqtivebi, romelTa si-
didec 31.12.2010-Tvis Seadgenda 380,895,134 lars, gaizarda 55,263,481 lar-
iT (zrdis tempma Seadgina 14.51%). 31.12.2014-Tvis maTi sidide Seadgenda
436,158,615 lars, rac qonebis mTliani moculobis 93%-ia.
mimdinare aqtivebis sidide 31.12.2010-Tvis Seadgenda 20,056,610 lars
da gaizarda 11,565,657 lariT, Sesabamisad, zrdis tempma Seadgina 57,67% da
31.12.2014-Tvis aqtivebis zrdam Seadgina 31 622 ,267 lari (qonebis saerTo
struqturis 7% ).
ZiriTadi saSualebebis wilma aqtivebis saerTo struqturaSi 31.12.2014-
Tvis Seadgina 93%, rac sawarmos aqtivebis „mZime“ struqturaze metyvelebs
da mowmobs mniSvnelovan zednadeb xarjebsa da maRal mgrZnobelobaze
amonagebis cvlilebebis mimarT.
rogorc 2.4 cxrilidan (Tavi 2) Cans, saangariSo periodis bolosTvis
udidesi xvedriTi wili erToblivi aqtivebis struqturaSi modis grZelva-
dian aqtivebze (93.24%), rac aqtivebis dabalmobilobaze metyvelebs da xels
uwyobs sawarmos saSualebebis brunvadobis daqveiTebas. Tumca, SeiniSneba
dadebiTi tendencia: sabaziso periodTan SedarebiT _ saangariSo periodSi
yvela grZelvadiani aqtivis xvedriTi wili balansis saerTo struqturaSi
1,76%-iT Semcirda, ramac dinamikaSi SeiZleba brunvadobis daCqareba gamoi-
wvios.
grZelvadiani aqtivebis struqturaSi yvelaze didi cvlileba gamowveu-
li iyo 54 ,937,173 lariT „ZiriTadi saSualebebis“ zrdiT sabaziso period-
Tan SedarebiT.
saanalizo periodSi sabaziso periodTan SedarebiT 5,492,816 lariT
gaizarda muxli „fuladi saxsrebi“.
debitoruli davalianeba saanalizo periodSi 3,076,833 lariT gaiz-
arda, rac negatiuri cvlilebaa da SeiZleba gamowveuli iyos produqciis
safasuris gadaxdasTan dakavSirebuli problemiT an momxmareblebisaTvis
samomxmareblo kreditis aqtiuri gacemiT, e.i. mimdinare aqtivebis nawilis
mowyvetiT (ganyenebulad warmodgeniT) da mimdinare saSalebebis nawilis
imobilizaciiT sawarmoo procesidan.
q. Tbilisis satransporto kompaniis debitoruli davalianebis ganx-
ilvisas unda aRiniSos, rom 31.12.2014 wlisTvis sawarmos aqtiuri saldo
gaaCnia (debitoruli davalianeba sakreditoze metia), da sakuTar klientebs
sTavazobs ufaso kredits 4,815,692 laris odenobiT.
mTlianobaSi situaciis ganxilvisas balansis aqtivebis cvlilebis dina-
mika dadebiTad SeiZleba Sefasdes.
116
balansis pasivi
balansis pasivis struqtura da cvlilebebi saanalizo periodSi war-
modgenilia cxrilebSi 2.51 da 2.52.
cxrili 2.51
balansis pasivis struqtura (%)
balansis muxlebi 31.12.2010 31.12.2011 31.12.2012 31.12.2013 31.12.2014
III. kapitali da rezervebi
sawesdebo kapitali 50,37 58,84 63,80 69,61 72,50
grZelvadiani aqtivebis gada-
faseba 66,34 61,01 58,78 54,93 56,86
damatebiTi kapitali 0 0 0 0 0
sarezervo kapitali 12,27 10,64 10,25 9,57 9,91
gaunawilebeli mogeba (daufar-
avi zarali) -29,51 -31,00 -33,18 -34,51 -39,76
sul kapitali da rezervebi 99,46 99,49 99,64 99,60 99,50
IV. grZelvadiani valdebulebebi
sasesxo saSualebebi 0 0 0 0 0
gadavadebuli sagadasaxado
valdebulebebi 0 0 0 0 0
pirobiTi valdebulebebis
rezervebi 0 0 0 0 0
sxva grZelvadiani pasivebi 0 0 0 0 0
sul grZelvadiani valdebule-
bebi0 0 0 0 0
V. moklevadiani valdebulebebi
sasesxo saSualebebi 0 0 0 0 0
moklevadiani valdebulebebi 0,44 0,42 0,29 0,34 0,44
momavali periodebis
Semosavlebi 0,11 0,08 0,06 0,05 0,06
samomavlo xarjebisa da gadax-
debis rezervebi 0 0 0 0 0
sxva moklvadiani pasivebi 0 0 0 0 0
sul moklevadiani valdebule-
bebi 0,54 0,51 0,36 0,40 0,50
balansi 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00
117
balansis pasivis cvlileba
cxrili 2.52
pasivi 31.12.2010 31.12.2014absolutu-
ri gadaxra
lari
zrdis
tempi
(%)
xvedriTi
wilis (%)
III. kapitali da rezervebi
sawesdebo kapitali 201 962 525 339 139 496 137 176 971 67,92 22,13
damatebiTikapitali 0 0 0 0 0
sarezervo kapitali 49 177 755 46 360 428 -2 817 327 -5,73 -2,35
gaunawilebeli mogeba
(daufaravi zarali )-118 331 415 -186 007 778 -67 676 363 57,19 -10,25
sulkapitali da rezerve-
bi398 780 881 465 464 162 66 683 281 16,72 0,05
IV. grZelvadiani valdebulebebi
sesxebi 0 0 0 0 0
gadavadebuli sagadasaxa-
do valdebulebebi 0 0 0 0 0
sxva grZelvadiani pa-
sivebi 0 0 0 0 0
sul grZelvadiani val-
debulebebi0 0 0 0 0
V. moklevadiani valdebulebebi
sasesxo saSualebebi 0 0 0 0 0
valdebulebebi
mowodebidan1 746 554 2 055 742 309 188,00 17,70 0
momavali periodebis
Semosavlebi 424 309 260 978 -163 331 -38,49 -0,05
sxva moklevadiani val-
debulebebi0 0 0 0 0
sul moklevadiani val-
debulebebi2 170 863 2 316 720 145 857 6,72 -0,05
balansi 400 951 744 467 780 882 66 829 138 16,67 0,00
pasivebis nawilSi balansis valutis zrda umetesad muxlis „sawesdebo
kapitali“ zrdis xarjze moxda. gasul periodSi am muxlis zrdam Seadgina
137,176,971 lari (procentul TanafardobaSi is 67,92 %-iT gaizarda). amg-
varad, saanalizo periodis bolosTvis muxlis „sawesdebo kapitali“ sididem
339 139,496 lari Seadgina.
118
Tbilisis satransporto kompaniis sakuTari kapitalis analizma Cvena
rom misi mniSvneloba saanalizo periodSi gaizarda da 31.12.2014-Tvis sawar-
mos sakuTari kapitalis moculobam 465,725,140 lari Seadgina, rac saerTo
moculobis 99.56%-ia.
valdebulebebis wili aqtivebis formirebis erTobliv wyaroebSi saanal-
izo periodis ganmavlobaSi umniSvnelod gaizarda. 31.12.2014-Tvis sawarmos
grZelvadiani da moklevadiani valdebulebebis moculobam 2,055,742 lari
Seadgina, rac saerTo moculobis 0.44%-ia. sasesxo saSualebebis zrda iwvevs
sawarmos finansuri riskebis xarisxis zrdas da SeiZleba uaryofiTad imo-
qmedos mis finansur mdgradobaze, aRsaniSnavia, rom Tsk-s saanalizo peri-
odSi mniSvnelovani moculobis sasesxo valdebulebebi ar gaaCnia.
sawarmos rezervebis analizma aCvena, rom misi moculoba Semcirebulia
2,817,327 lariT xolo daufaravi zaralis muxli gazrdilia 67,676,363 lar-
iT. Sesabamisad, sakuTari kapitalis moculobis jamurma Semcirebam Seadgina
70,493,690 (67,676,363 +2,817,327) lari. amrigad, rezervebis Semcirebam -2,817,
327 lariT, xolo daufaravi zaralis zrdam _ 67,676,363 lariT mTliano-
baSi uaryofiTi tendenciaa, radgan rezervebis da fondebis Semcireba da
amasTan zaralis zrda, metyvelebs sawarmos araefeqtur muSaobaze.
pasivebis saerTo struqturaSi kapitalisa da rezervebis sidide, rome-
lic 31.12.2010-Tvis Seadgenda 398,780,881 lars, gaizarda 66,683,281 lariT
anu zrdis tempma Seadgina 16,72% da 31.12.2014-Tvis is 465,464,162 lars
Seadgina, rac qonebis saerTo struqturis 99,5%-ia. umeteswilad es cvli-
leba moxda muxlis „sawesdebo kapitali“ 137,176,971 lariT zrdis xarjze.
31.12.2014-Tvis davalianebis saerTo struqtura warmodgenilia mok-
levadiani valdebulebebis saxiT da Seadgens 2,316,720 lars, ramac sakuTari
kapitalisa da rezervebis arsebuli moculobis pirobebSi SeiZleba arc
moaxdinos gavlena sawarmos finansur mdgradobaze. praqtikaSi mirebulia,
rom pasivebis struqturis gasaumjobeseblad umjobesia, rom grZelvadiani
davalianeba Warbobdes moklevadians. grZelvadiani valdebulebebi, romel-
Ta moculobac 31.12.2010-Tvis Seadgenda 0, 00 lars, ucvlel doneze darCa.
moklevadiani valdebulebi, 31.12.2010-Tvis 2,170,863,00 lars Seadgenda,
gaizarda 145,857 lariT (zrdis tempma Seadgina 6,72%) da 31.12.2014-Tvis
Seadgina 2,316,720 lari.
31.12.2014-Tvis moklevadiani valdebulebebis struqturaSi yvelaze
maRali xvedriTi wiliT warmodgenilia muxli „moklevadiani valdebule-
bebi“. saanalizo periodis bolosTvis davalianebis moculoba mocemuli
muxlis mixedviT 2,055,742 laria, rac moklevadiani davalianebis saerTo
moculobaSi _ 88%-s Seadgens..
amgvarad, ekonomikuri resursebis formirebis wyaroebis struqturis
119
cvlileba saanalizo periodis ganmavlobaSi umeteswilad negatiurad unda
Sefasdes.
sawarmos ekonomikuri resursebisa da misi formirebis wyaroebis
Semdgomi analizi Catarda agregirebuli balansis monacemebis mixedviT.
agregirebuli balansi Sedgenilia Tsk-is buRaltruli balansis erTgvaro-
vani muxlebis gaerTianebis gziT, agregirebuli balansis struqtura war-
modgenilia cxrilSi 2.53.
cxrili 2.53
balansi
aqtivi 31.12.2010 31.12.2014absolutu-
ri gadax-
ralari
zrdis
tempi
(%)
xvedri-
Ti wilis
(%)
grZelvadiani aqtivebi 380895134 436158615 55263481 14.51 -1,76
mimdinare aqtivebi 20056610 31622267 11565657 57.67 1,76
maragebi da danaxarjebi 14462025 17458033 2996008 20.72 0,13
moklevadiani debitoruli
davalianebebi 3794601 6871434 3076833 81.08 0,52
fuladi saxsrebi da mok-
levadiani finansuri daban-
debebi
1799984 7292800 5492816 305.16 1,11
sxva mimdinare aqtivebi . 0 0 0 0 0
balansi 400951744 467780882 66829138 16.67 0
pasivi
sakuTari kapitali 399205190 465725140 66519950 16.66 -0
grZelvadiani pasivebi 0 0 0 0 0
sesxebi da kreditebi 0 0 0 0 0
sxva grZelvadiani pasivebi 0 0 0 0 0
moklevadiani pasivebi 1746554 2055742 309188 17.7 0
sesxebi da kreditebi 0 0 0 0 0
moklevadiani valdebule-
bebi1746554 2055742 309188 17.7 0
sxva moklevadiani pasivebi 0 0 0 0 0
balansi 400951744 467780882 66829138 16.67 0
120
2.4 balansis racionaluri struqturis Sefaseba
finansuri mdgradobis analizisas umTavres sakiTxs warmoadgens sa-
kuTari da nasesxebi kapitalis Tanafardobis racionalurobis Sefaseba.
sawarmos saSualebebis wyaroebis struqturis Sefaseba informaciis ro-
gorc Sida, aseve gare momxmareblebis mier tardeba.
gare momxmareblebi (bankebi, investorebi, kreditorebi) aanalize-
ben sawarmos sakuTari da nasesxebi saSualebebis Tanafardobas saSuale-
baTa wyaroebis mTlian jamTan, dasaSvebi finansuri riskis Sefasebis
TvalsazrisiT. riski matulobs sakuTari kapitalis xvedriTi wilis
SemcirebasTan erTad.
wyaroebis struqturis Sida analizi dakavSirebulia sawarmos saqmi-
anobis dafinansebis alternatiuli variantebis SefasebasTan. amasTan,
arCevanis gakeTebis ZiriTad kriteriums warmoadgens finansuri re-
sursebis mozidvebis pirobebi, maTi Rirebuleba, riskis xarisxi, gamoy-
enebis SesaZlo mimarTulebebi da a. S.
erToblivi kapitalis struqturis maxasiaTebel ZiriTad maCven-
eblebs miekuTvneba: finansuri damoukideblobis koeficienti, finans-
uri mdgradobis koeficienti, grZelvadian nasesxeb kapitalze damok-
idebulebis koeficienti, dafinansebis koeficineti da sxva. aRniSnuli
maCveneblebis ZiriTadi daniSnulebaa daaxasiaTos kreditorebis inter-
esebis dacvis xarisxi da sawarmos finansuri mdgradoba. am koeficien-
tebidan aRsaniSnavia:
K damoukidebloba
igi axasiaTebs im saSualebebis xvedriT wils, romelic dabandebulia
mesakuTreTa mier sawarmos qonebis mTlian RirebulebaSi. kidev erTi
koeficienti, romelic aseve gamoiyeneba finansuri struqturis anal-
izisas, aris finansuri mdgradobis koeficienti (grZelvadiani pasivebis
koeficienti). misi gaangariSebisaTvis gamoiyeneba Semdegi formula:
K finansuri mdgradoba
am koeficientebis mniSvnelobaa is, rom igi gviCvenebs dafinansebis
im wyaroebis xvedriT wils, romelic sawarmos SeuZlia gamoiyenos mis
saqmianobaSi xangrZlivi periodis ganmavlobaSi.
K damokidebuleba
121
grZelvadiani kapitalis analizisas (moicavs sakuTar kapitals da
grZelvadian valdebulebebs) mizanSewonilia SevafasoT, Tu ra xarisx-
iT aris damokidebuli sawarmo grZelvadian kreditebsa da sesxebze.
am mizniT gaiangariSeben dafinansebis grZelvadian nasesxeb wyaroebze
damokidebulebis koeficients. amasTan, ar ganixileba mimdinare pasivebi
da mTeli yuradReba gadatanilia kapitalis stabilur wyaroebsa da maT
Tanafardobaze.
nasesxebi da sakutari kapitalis Tanafardobis SefasebisTvis gamoi-
yeneba finansuri berketis koeficienti:
K dafinanseba
es koeficienti gviCvenebs sawarmos saqmianobis ra nawili finansdeba
sakuTari saSualebebis xarjze da ra nawili _ nasesxebis xarjze. iTv-
leba, rom Tu koeficientis sidide erTze metia, maSin es mniSvnelovan
finansur riskze metyvelebs, rac xSirad arTulebs kreditis miRebis
SesaZleblobas.
imavdroulad, ganxiluli maCveneblebis mniSvnelobebis interpreta-
ciebisagan Tavi unda SevikavoT. calkeul sawarmoSi sakuTari kapital-
is xvedriTma wilma wyaroebis mTllian moculobaSi SeiZleba Seadginos
naxevarze naklebi da miuxedavad amisa, aseTma sawarmoebma SeiZleba
SeinarCunon sakmaod maRali finansuri mdgradoba, es, pirvel rigSi,
exeba sawarmoebs, romelTa saqmianobisTvis damaxasiaTebelia aqtivebis
maRali brunvadoba, stabiluri arxebi, mudmivi danaxarjebis dabali
done (magaliTad, savaWro da saSuamavlo organizaciebi).
kapitaltevadi sawarmoebisaTvis, saSualebebis brunvadobis xangr-
Zlivi periodiT, romlebsac gaaCniaT miznobrivi daniSnulebis aqtivebis
mniSvnelovani xvedriTi wili (magaliTad, manqanamSenebel sawarmoebSi)
nasesxebi saSualebebis 40-50 xvedriTi wili SeiZleba saxifaTo aRmoCndes
finansuri stabilurobisaTvis.
kapitalis struqturis maxasiaTebeli koeficientebi, Cveulebriv ga-
nixileba, rogorc sawarmos riskis xarisxis maCvenebeli. rac ufro maRa-
lia sesxis xvedriTi wilis sidide, miT ufro didia moTxovnileba fu-
lad saSualebebze, rac aucilebelia misi momsaxurebisaTvis finansuri
situaciis gauaresebis SemTxvevaSi, aseT sawarmoebSi maRalia gadaxdisu-
unarobis riski.
zemoT aRniSnulis gaTvaliswinebiT, moyvenili koeficientebi
SeiZleba ganxilul iqnes rogorc warmoebaSi arsebuli „problemuri mo-
122
mentebis“ gamosavleni instrumentebi. rac ufro mcirea sesxebis xvedri-
Ti wili, miT ufro naklebia kapitalis struqturis riskis analizis
gaRrmavebis aucilebloba. sesxebis maRali xvedriTi wilis pirobebSi
aucilebelia iseTi ZiriTadi sakiTxebis ganxilva, rogoricaa: nasesxe-
bi kapitalis Semadgenlobisa da struqturis analizi (imis gaTvalis-
winebiT, rom balansis monacemebi SeiZleba warmoadgendes sawarmos val-
debulebebis mxolod nawils), sawamos unarianobis Seswavla fuladi sa-
Sualebebis generirebaze (gamomuSavebaze), rac aucilebelia arsebuli
valdebulebebis dasafaravad, aseve, saqmianobis Semosavlianobisa da
sxva arsebiTi faqtorebis analizi.
sawamos qonebis wyaroebis struqturis Sefasebisas gansakuTrebuli
yuradReba unda daeTmos aqtivebSi maTi ganlagebis wess.
ganvixiloT komerciul sawarmoebSi aqtivebisa da pasivebis
Tanafardobis gavrcelebuli variantebi.
aqtivebisa da pasivebis Tanafardobis warmodgenili sqema (1 varian-
ti) saSualebas iZleva vimsjeloT sakuTari da nasesxebi kapitalis usa-
frTxo struqturis Sesaxeb. sruldeba ori ZiriTadi piroba: sakuTari
kapitali aRemateba grZelvadian aqtivebs, mimdinare aqtivebi moklevadi-
an valdebulebebze maRalia.
varianti 1
aqtivebi sakuTari kapitali da valdebulebebi
mimdinare aqtivebi _ 50 %moklevadiani valdebulebebi _ 20%
grZelvadiani valdebulebebi _ 0%
grZelvadiani aqtivebi _ 50 % sakuTari kapitali _ 80%
varianti 2
aqtivebi sakuTari kapitali da valdebulebebi
mimdinare aqtivebi _ 70 %moklevadiani valdebulebebi _ 60%
grZelvadiani valdebulebebi _ 0%
grZelvadiani aqtivebi _ 30 % sakuTari kapitali _ 40%
aqtivebisa da pasivebis Tanafardobis me-2 varianti, sakuTari kap-
italis arc Tu ise maRali xvedriTi wilis miuxedavad, aseve ar iwvevs
safrTxes, vinaidan mocemul sawarmoSi grZelvadiani aqtivebis xvedriTi
wili maRali ar aris da sakuTari kapitali srulad faravs mis sidides.
123
varianti 3
aqtivebi sakuTari kapitali da valdebulebebi
mimdinare aqtivebi _ 50 %moklevadiani valdebulebebi _ 30%
grZelvadiani valdebulebebi _ 20%
grZelvadiani aqtivebi _ 50 % sakuTari kapitali _ 50%
me-3 variantSi aqtivebis da pasivebis Tanafardoba aseve gviCvenebs
grZelvadiani wyaroebis gadaWarbebas grZelvadian aqtivebze. aqtivebi-
sa da valdebulebebis utyuari Sefasebisas finansur mdgomareobas sa-
frTxe ar emuqreba.
varianti 4
aqtivebi sakuTari kapitali da valdebulebebi
mimdinare aqtivebi _ 40 %moklevadiani valdebulebebi _ 30%
grZelvadiani valdebulebebi _ 20%
grZelvadiani aqtivebi _ 60 % sakuTari kapitali _ 50%
balansis struqturis mocemuli varianti, erTi SexedviT, miuTiTebs
sakuTari kapitalis ukmarisobaze. amasTan, grZelvadiani valdebule-
bebis arseboba SesaZleblobas iZleva srulad movaxdinoT grZelvadiani
aqtivebis formireba saSualebaTa grZelvadiani wyaroebis xarjze.
varianti 5
aqtivebi sakuTari kapitali da valdebulebebi
mimdinare aqtivebi _ 50 %moklevadiani valdebulebebi _ 50%
grZelvadiani valdebulebebi _ 5%
grZelvadiani aqtivebi _ 50 % sakuTari kapitali _ 45%
struqturis mocemuli varianti saxifaToa sawarmos finansuri
mdgradobisaTvis. saanalizo sawarmos namdvilad ar yofnis grZelvadiani
wyaroebi brunvisgareSe (grZelvadiani) aqtivebis formirebisaTvis, ris
Sedegadac is iZulebulia gamoiyenos moklevadiani nasesxebi saSualebebi
grZelvadiani aqtivebis formirebaze. maSasadame, cxadia, rom moklevadi-
ani valdebulebebi gaxda ZiriTadi wyaro mimdinare da nawilobrivi wya-
ro brunvisgareSe aqtivebis formirebisaTvis, rac dakavSirebulia aseTi
sawarmos saqmianobis finansuri reiskebis amaRlebasTan.
Sesabamisad, finansuri mdgradobis uzrunvelyofis zogadi wesi
124
Semdegia: grZelvadiani aqtivebi formirebuli unda iyos sakuTari da
nasesxebi grZelvadiani wyaroebis xarjze, Tu sawarmos ar gaaCnia gr-
Zelvadiani pirobiT moziduli nasesxebi saSualebebi, ZiriTadi saSuale-
bebisa da sxva brunvisgareSe aqtivis formireba unda moxdes sakuTari
kapitalis xarjze.
kidev erTi faqtori, romelic gavlenas axdens sakuTari da nasesxebi
saSualebebis Tanafardobaze, aris sawarmos danaxarjebis struqtura.
im sawarmoebs, romlebSic mudmivi danaxarjebis xvedriTi wili mTlian
danaxarjebSi mniSvnelovania, unda gaaCndeT sakuTari kapitalis didi
moculoba.
finansuri mdgradobis analizisas aseve aucilebelia gaviTvalis-
winoT saSualebebis brunvis siCqare. sawarmos, romelsac saSualebebis
brunvis ufro maRali siCqare aqvs, SeiZleba hqondes nasesxebi wyaroebis
maRali xvedriTi wili pasivebis mTlian erTobliobaSi ise, rom safrTxe
ar daemuqros mis gadaxdisunarianobas da ar gaizardos kreditorTa
riskebi (sawarmo, romelsac kapitalis maRali brunvadoba aqvs, advilad
uzrunvelyofs fuladi saSualebebis Semodinebas da Sesabamisad, anga-
riSsworebas valdebulebebze), amitom, aseTi sawarmoebi ufro mimzidve-
lia kreditorebisa da gamsesxeblebisTvis.
aqtivebisa da pasivebis Tanafardobis is struqtura, rac warmod-
genilia Tbilisis satransporto kompaniaSi Seesabameba I variants. rac
SesaZleblobas iZleva vimsjeloT sakuTari da nasesxebi kapitalis us-
afrTxo struqturis Sesaxeb. am variantSi mTavaria sruldebodes ori
ZiriTadi piroba: sakuTari kapitali aRemateba grZelvadian aqtivebs da
mimdinare aqtivebi moklevadian valdebulebebze maRalia.
amasTan, balansis struqturaze damokidebulebis mixedviT saer-
TaSoriso praqtikaSi cnobilia kapitalis struqturis agebis oTxi
ZiriTadi modelidan (idealuri, agresiuli, konservatiuli da kompro-
misuli) Tbilisis satransporto kompaniis qonebis struqtura saanal-
izo periodis bolosaTvis SeiZleba mivakuTvnoT kompromisul models.
rac gulisxmobs imas, rom ar arsebobs moklevadiani valdebulebebi da
amasTan erTad ar xdeba mimdinare aqtivebis dafinanseba grZelvadiani
valdebulebebiT da garkveuli nawilis sakuTari kapitaliT. Tbilisis
satransporto kompaniaSi moklevadiani kreditoruli davalianebebi
mimarTulia mimdinare aqtivebis cvalebadi nawilis Sesavsebad. Tumca
grZelvadiani perspeqtivisTvis aseTi modeli ar aris mizanSewonili.
125
Tavi 3. Tbilisis satransporto kompaniis saqmianobis finansuri Sedegebis analizi
3.1. finansuri Sedegebis struqturisa da dinamikis analizi
finansuri Sedegebis struqturisa da dinamikis analizi warmodgenilia
cxrilSi #3.1., xolo finansuri maCveneblebis dinamikis analizi warmodge-
nilia cxrilSi # 3.2.
grafiki № 3.1.finansuri Sedegebi
amonagebi realizaciidan
TviTRirebuleba
mogeba (zarali) gayidvebidan
danarCeni Semosavlebisa da gasaRebis saldo
saangariSo periodis wminda mogeba (zarali)
cxrili 3.1.finansuri Sedegebis struqturisa da dinamikis analizi
maCveneblebi 31.12.2010 31.12.2014 absoluturi
gadaxra, lari
zrdis
tempi
%
xvedri-
Ti wili
%
Semosavlebi da xarjebi Cveulebrivi saqmianobidan
amonagebi 53,805,293 109,196,004 55,390,711 102,95 0,00
gayidvebis
TviTRirebuleba -75,086,101 -115,774,552 -40,688,451 54,19 33,53
mTliani mogeba (zarali) -21,280,808 -6,578,548 14,702,260 -69,09 33,53
mmarTvelobiTi xarjebi -11,409,652 -13,927,948 -2,518,296 22,07 8,45
126
mogeba (zarali) gayid-
vebidan -32,690,460 -20,506,496 12,183,964 -37,27 41,98
sxva Semosavlebi da xarjebi
Semosavlebi sxva orga-
nizaciebSi monawileo-
bidan
0,00 0,00 0,00 0 0,00
misaRebi procentebi 937,476 1,886,899 949,423 101,27 -0,01
gadasaxdeli procen-
tebi 0,00 0,00 0,00 0 0,00
sxva Semosavlebi 4,136,957 5,986,208 1,849,251 44,70 -2,21
sxva xarjebi -17,316,915 -6,086,265 11,230,650 -64,85 26,61
mogeba (zarali)
dabegvramde -44,932,942 -18,719,654 26,213,288 -58,34 66,37
saangariSo periodis
wminda mogeba (zarali) -44,932,942 -18,719,654 26,213,288 -58,34 66,37
cxrili 3.2.Tsk-is finansuri maCveneblebis dinamikis analizi
maCveneblebi 31.12.2010 31.12.2014absolutu-
ri gadaxra,
lari
zrdis
tempi %
1. gayidvebis moculoba 53,805,293 109,196,004 55,390,711 102,95
2. mogeba gayidvebidan -32,690,460 -20,506,496 12,183,964 37,27
3. EBITDA -32,690,460 -20,506,496 12,183,964 37,27
4. wminda mogeba(+)/zarali(-) -44,932,942 -18,719,654 26,213,288 58,34
5. gayidvebis rentabeloba, % -60,76, -18,78 41,98 69,09
6. wminda aqtivebi 399,205,190 465,725,140 66,519,950 16,66
7. wminda aqtivebis brunvadoba, % 13,48 23,45 9,97 73,96
8. wminda aqtivebis rentabeloba, % -11,26, -4,02, 7,24 64,29
9. sakuTari kapitali 399,205,190 465,725,140 66,519,950 16,66
10. sakuTari kapitalis rentabelo-
ba, % -11,26 -3,95 7,31 64,92
12. finansuri berketi 0,44 0,44 0,00 0,89
#3.1. cxrilidan Cans, rom kompaniis amonagebi realizaciidan sabazo
periodTan SedarebiT mniSvnelovnad gaizarda (31.12.2010-Tvis 53,805,293 laridan 31.12.2014-Tvis 109,196,004 laramde). saanalizo periodSi gayid-
127
vebis moculobis cvlilebam 55,390,711 lari Seadgina. zrdis tempi 102,95
procenti iyo.
mTliani zarali 31.12.2010-Tvis -32,690,460 lars Seadgenda. saanalizo
periodSi is 21,449,413 lariT gaizarda, rac ganxiluli unda iqnes, rogorc
dadebiTi momenti da 31.12.2014-Tvis -11,241,047 lari Seadgina.
31.12.2010 -Tvis zarali gayidvebidan Seadgenda -32,690,460 lars. saanal-
izo periodSi zarali Semcirebulia 12,183,983 lariT da 31.12.2014-Tvis
zaralma gayidvebidan Seadgina -20,506,477 lari.
sawarmos saqmianobis efeqtianobis zrdis maCveneblia is, rom amonage-
bis zrdis tempi SedarebiT maRalia, vidre TviTRirebulebis zrdis tempi.
amonagebis zrdis tempma Seadgina 102.95 punqtiT, maSin roca TviTRirebuleba
mxolod 39,24 punqtiT gaizarda.
„sxva Semosavlebisa da xarjebis“ mixedviT SeimCneva dadebiTi tenden-
cia _ 31.12.2010-dan 31.21.2014-mde periodSi „sxva Semosavlebi da xarjebi“-s
cvlilebam Seadgina 14 029 324 lari, rac ganapiroba saprocento Semosavalis
_ 949,423 lariT da sxva Semosavlebis 1,848,251 lariT zrdam. amasTanave
mniSvnelovnad aris Semcirebuli „sxva xarjebis“ muxli, TiTqmis 65%-iT,
ramac 11,230,650 lari Seadgina.
rogorc # 3.1. cxrilidan Cans, saanalizo periodSi zarali 26,213,307 lariT Semcirda da 31.12.2014-Tvis 18,719,635 lari Seadgina. Sesabamisad,
Semcireba 58,34%-ia.
Tbilisis satransporto kompaniis finansuri maCveneblebis dinamikis
ganxilvisas gansakuTrebuli yuradReba unda mivaqcioT wminda aqtivebis
rentabelobas da kapitalis saSualo Sewonil Rirebulebis maCveneblebs.
saqmianobis warmatebiT ganviTarebisaTvis saWiroa, rom wminda aqtivebis
rentabeloba aRematebodes kapitalis saSualo Sewonil Rirebulebas, maSin
sawarmos SeeZleba dafaros ara mxolod valdebulebebi, aramed ganaxor-
cielos wminda mogebis nawilis (Tu aseTi eqneba) reinvestireba warmoebaSi.
Tbilisis satransporto kompaniis Semosavlebisa da xarjebis dinamikis
analizi gviCvenebs, rom aRniSnuli maCveneblebi mTlianobaSi saanalizo
periodSi SeiZleba dadebiTad Sefasdes, radgan mniSvnelovania zaralis
Semcirebis tempebi. magram yuradReba unda mivaqcioT iseT momentebs, ro-
goricaa mmarTvelobiTi xarjebis zrda da sxva Semosavlebisa da xarjebis
saldos Semcireba.
miuxedavad imisa, rom saanalizo periodSi SeimCneva zaralis
Semcirebis tendencia, mniSvnelovania danaxarjebis analizi saqmianobis
saxeebis mixdviT.
mgzavrTa gadayvanaze gaweuli yvela saxis resursis danaxarjebis
RirebulebiTi Sefaseba, satransporto momsaxurebis TviTRirebulebas
128
warmoadgens. satransporto momsaxurebis (gadazidvebis) TviTRirebuleba
arsebiT rols asrulebs avtosatransporto sawarmos saqmianobis
Semfasebel maCenebelTa sistemaSi da mniSvnelovan gavlenas axdens
gadamzidavis finansur mdgomareobaze. satransporto momsaxurebis
TviTRirebulebis Semcireba pirdapir moqmedebs momsaxurebis tarifeb-
ze da Sesabamis gavlenas axdens ekonomikis sxva dargebis ganviTarebazec.
Tavis mxriv, samgzavro transportze tarifebis Semcireba zrdis mgzavr-
Ta gadayvanis moculobas da erTdroulad, uzrunvelyofs mosaxleobis
socialuri pirobebis gaumjobesebas.
satransporto momsaxurebis danaxarjebi gansxvavdebian ekonomiku-
ri daniSnulebis, Semadgenlobisa da momsaxurebis procesSi maTi rolis
mixedviT. satransporto momsasxurebis danaxarjebi ekonomikuri dan-
iSnulebis mixedviT dajgufebulia danaxarjTa elementebad. saoperacio
saqmianobis danaxarjebis ekonomikuri elementebis mixedviT dajgufe-
ba da analizi saSualebas gvaZlevs SevafasoT danaxarjebis struqtura,
dinamika da maTi donisa da mdgomareobis maCvenebelTa sistema. Tsk-is
danaxarjTa elementebi warmodgenilia Semdegi saxiT:
• SromiTi danaxarjebi (xelfasi)
• masalebi
• eleqtroenergia
• sawvavi
• wyali
• cveTa da amortizacia
• sxva xarjebi
Tsk-is mgzavrTa gadayvanis TviTRirebulebis kalkulaciaSi xarjebi
analogiuri struqturiT monawileoben.
saoperacio danaxarjebis struqturis analizi ekonomikuri elemen-
tebis mixedviT warmodgenilia cxrilSi # 3.3.
129
cxrili 3.3.
saoperacio xarjebis struqtura 2013-2014 ww
# maCveneblebi
2014 weli 2013 weli cvlileba (gadaxra)
larixvedri-
wili %lari
xvedri-
wili %
absolutu-
ri (lari)
xv.wi-
lis
1 elenergia 9,732,419 7.32 8,389,599 6.78 1,342,820 0.54
2 masalebi 6,403,566 4.82 6,421,572 5.19 -18,006 -0.37
4 sawvavi 18,274,831 13.75 17,622,258 14.24 652,573 -0.49
5 wyali 823,781 0.62 810,688 0.65 13,093 -0.04
6 xelfasi 78,932,050 59.38 69,577,137 56.21 9,354,913 3.17
7cveTa da
amortizacia16,452,048 12.38 16,014,701 12.94 437,347 -0.56
8 sxva xarji 2,317,479 1.74 4,939,068 3.99 -2,621,589 -2.25
9
sul saop-
eracio xar-
jebi
132,936,174 100 123,775,023 100 9,161,151
danaxarjebis struqturis (vertikalurma) analizma gviCvena, rom sa-
operacio xarjebSi yvelaze maRali xvedri wili SromiT danaxarjebs uka-
via. misi wili mTlian saoperacio xarjebSi 59,38%-s Seadgens, mniSvnelo-
vania sawvavis (13,75%), cveTis (12,38%) da eleqtroenergiis xarjebis wili
(6.78%). wina welTan SedarebiT SeimCneva saoperacio xarjebis struq-
turis cvlilebebi. kerZod, eleqtroenergiis xarjebis wili gazrdilia
0,54-iT (7,14-6,78), xolo SromiTi danaxarjebisa ki _ 3,17-iT (59,38-56,21).
arsebiTad Semcirebulia „sxva xarjebis“ xvedriTi wili, xolo danaxar-
jebis danarCen elementebis xvedr wilSi arsebiTi xasiaTis cvlileba ar
momxdara. danaxarjebis struqturis analizis Sedegebidan gamomdinare-
obs, rom saoperacio xarjebis SemadgenlobaSi maRali xvedriTi wili
SromiT danaxarjebs da eleqtroenergiis xarjebs aqvT. unda aRiniSnos,
rom danaxarjebis struqtura ar ganicdis moculobiTi maCveneblebis
cvlilebis gavlenas. Sesabamisad, obieqturi da mizanSewonilia, rom da-
naxarjebis Semcirebis rezervebis Zieba, upiratesad SromiTi da ener-
getikuli resursebis gamoyenebis gaumjobesebis mimarTulebiT warim-
arTos. danaxarjebis Semcirebis rezervebis ZiebisaTvis mniSvnelovania
danaxarjebis cvlilebis Seswavla dinamikaSi. Tsk-is saoperaci oxarjeb-
is sdinamika wina welTan SedarebiT warmodgenilia 3.4. cxrilsa da 3.2-e
diagramaSi.
130
cxrili 3.4.
saoperacio xarjebi sdinamika 2013-2014 ww.
# maCveneblebi
2013 weli 2014 welizrdis
tempi %
cvlileba
lari lari absoluturi %-uli
1 elenergia 8,389,599 9,732,419 116.01 1,342,820 16.01
2 masalebi 6,421,572 6,403,566 99.72 -18,006 -0.28
4 sawvavi 17,622,258 18,274,831 103.70 652,573 3.70
5 wyali 810,688 823,781 101.62 13,093 1.62
6 xelfasi 69,577,137 78,932,050 113.45 9,354,913 13.45
7 cveTa 16,014,701 16,452,048 102.73 437,347 2.73
8 sxva xarji 4,939,068 2,317,479 46.92 -2,621,589 -53.08
9sul saopera-
cio xarjebi123,775,023 132,936,174 107.40 9,161,151 7.40
3.4. cxrilis monacemebidan Cans, rom saanalizo periodSi wina
welTan SedarebiT saoperacio xarjebi gaizarda, rac gamowveulia imiT,
rom danaxarjebis TiTqmis yvela elementi, masalebisa da „sxva xarjeb-
is“ garda, gazrdilia, ramac jamuri TanxiT 9,161,151 lari da 7,40 %
(9,161,151/132,936,174*100) Seadgina, m.S. gaizarda SromiTi danaxarjebi-
9,354,913 lariT anu 11,85%-iT (9,354,913/78,932,050*100), eleqtroenergi-
is xarji -1,342,820 lariT da 13,80%-iT (1,342,820/9,732,419*100), sawva-
vis, wylisa da cveTis xarjebi ki gaizarda Sesabamisad -652,573 lariT
da 3,57%-iT (652,573/18,274,831*100), 13,093 lariT da 1,59%-iT (13,093
/823,781*100) da 437,347 lariTa da 2,66%-iT (437,347/16,452,048*100). um-
niSvnelod aris Semcirebuli masalebis xarjebi, mxolod 18,006 lariT
da 0,28%-iT, xolo rac Seexeba „sxva xarjebs“, am muxliT TiTqmis 100%-
iani Semcirebaa, rac 2,621,589 lars da 113,12%-s (2,621,589 /2 317 479*100)
Seadgens.
amrigad, 2014 wlis saoperacio xarjebis saerTo absoluturma gadax-
ram wina welTan SedarebiT 9,161,151 (132,936,174-123,775,023) lari, xolo
SefardebiTma gadaxram Sesabamisad 7,40 %-i (132,936,174/123 775 023*100%-
100) Seadgina.
131
diagrama 3.2.
aRsaniSnavia is garemoeba, rom Tsk-is saoperacio xarjebis zrda
mimdinareobda momsaxurebis realizaciidan amonagebis zrdis fonze.
kerZod, 2014 wels amonagebma mgzavrTa gadayvanis momsaxurebis re-
alizaciidan Seadgina 109,196,004 lari, rac wina wlis analogiur
maCvenebelTan SedarebiT 9,048,358 lariT da Sesabamisad 9,04%-iT
(109,196,004/100,147,646*100%-100) aris gazrdili. gaangariSebam aCvena
rom, realizaciidan amonagebis zrdis tempi umniSvnelod, magram mainc
uswrebs saoperacio xarjebis zrdis temps da Sesabamisad 1,64 (9,04% _
7,40%) punqts Seadgens, ramac momsaxurebis gayidvebis saerTo xarjteva-
dobis 1,85 (121,74-123,59) lariT Semcireba gamoiwvia.
xarjtevadobis maCveneblebi gaangariSebulia 2013-2014 wlebis mo-
nacemebis mixedviT da warmodgenilia cxrilSi # 3.5.da diagramiT 3.3.
132
cxrili 3.5.
xarjtevadobis maCveneblebis analizi 2013-2014 ww.
# maCveneblebi
2013 weli 2014 weli zrdis-
tempi-
w.w-Tan
(%)
cvlileba
lari lari lari (%)
1saoperacio xarjebi
sul123,775,023 132,936,174 107.40 9,161,151 7.40
2amonagebi realizaci-
idan100,147,646 109,196,004 109.04 9,048,358 9.04
3
saoperacio xarjebi
gayidvebis 1 larze
(saerTo xarjtevadoba)
123.59 121.72 98.49 -1.87 -1.51
4eleqtroenergia gayid-
vebis 1larze8.38 8.91 106.32 0.53 6.32
5masalebi gayidvebis 1
larze6.41 5.86 91.42 -0.55 -8.58
6sawvavi gayidvebis 1
larze17.60 16.74 95.11 -0.86 -4.89
7wyali gayidvebis 1
larze0.81 0.75 92.59 -0.06 -7.41
8xelfasi gayidvebis 1
larze69.47 72.28 104.04 2.81 4.04
9cveTa da amortizacia
gayidvebis 1 larze15.99 15.07 94.25 -0.92 -5.75
10sxva xarjebi gayidvebis
1 larze4.93 2.12 43.00 -2.81 -57.00
diagrama 3.3.
133
rogorc ukve aRvniSneT, 2014 wels saoperacio xarjebma gayidvebis
erT larze 121, 72 TeTri Seadgina da wina wlis maCvenebels 1,87 (121.72 _
123,59) TeTriT da1.51 %-iT CamorCeba. logikuria, rom es garemoeba saop-
eracio saqmianobis finansuri Sedegebis gaumjobesebaze (am SemTxvevaSi
zaralis Semcirebis kuTxiT) mianiSnebs. miRweul Sedegze dadebiTad imo-
qmeda im garemoebam, rom eleqtroenergiisa da SromiTi danaxarjebis
garda xarjebis TiTqmis yvela sxva muxlis zrdis tempi CamorCeba re-
alizaciidan amonagebis zrdis temps. eleqtroenergiis xrjebis zrdis
tempi amonagebis zrdis temps aRemateba 6,97 (16,01 _ 9.04) punqtiT, xolo
SromiTi danaxarjebis dinamika gayidvebidan amonagebis dinamikasTan
SedarebiT gazrdilia 4,41 (13,45-9,04) punqtiT. Sesabamisad, gazrdilia
gayidvebis erTi laris energotevadoba 0,53, xolo Sromatevadoba _ 2,81
TeTriT (cxrili 3.5.).
danaxarjTa elementebis analizma erTis mxriv gviCvena Tu ra resur-
si moixmara Tsk-m saoperacio saqmianobis procesSi da meores mxriv war-
moaCina moxmarebuli resursebis gamoyenebis zogadi suraTi. resursebis
gamoyenebis efeqtianobis gansazRvrisaTvis mniSvnelovania gaanalizdes
Tu ra mizniT daixarja, sad da ra daniSnulebiT iqna moxmarebuli re-
sursebi. am mizniT CavatareT danaxarjebis analizi maTi funqcionaluri
daniSnulebis mixedviT (ix. cxrili 3.6.).
cxrili 3.6.
danaxarjebis analizi funqcionaluri daniSnulebiT 2013-2014 ww
# maCveneblebi
2013 weli 2014 weli
larixv.wi-
li %lari
xv.wi-
li %
1 momsaxurebis TviTRirebuleba 110,751,112 89 121,662,788 92
4 marTvisa da administraciis xarjebi 13,023,911 11 11,273,386 8
5 Cveulebrivi saqmianobis xarjebi sul 123,775,023 100 132,936,174 100
6Semosavali Cveulebrivi saqmiano-
bidan100,147,646 109,196,004
9momsaxurebis TviTRirebuleba gayid-
vebis 1 larze110.59 89.48 111.42 91.52
10marTvisa da administraciis xarjebi
gayidvebis 1 larze13.00 10.52 10.32 8.48
11Cveulebrivi saqmianobis xarjebi gay-
idvebis 1 larze123.59 100 121.7 100
danaxarjebis analizi unda Catardes maTi gamoyenebis miznobrivo-
bis kuTxiTac. kerZod, Seswavlili unda iyos funqcionaluri dan-
134
iSnulebiT warmoebis, marketingisa da marTvis xarjebis WrilSi. 2014
wels (cxrili 3.6.) Cveulebrivi saqmianobis xarjebis 92%, momsaxurebis
TviTRirebulebaSi Semavali xarjebis wilad modis, romelic wina welT-
an SedarebiT gazrdilia 3 punqtiT, rac administraciul xarjebis wilis
Semcirebis Sedegia, romlis wilic nacvlad 11 %-isa 8 %-iT ganisaz-
Rvra. aqedan gamimdinareobs, rom organizaciaSi gadamwyveti mniSvneloba
marTvis sawarmoo funqcias eniWeba.
2014 wlis gayidvebis erT larze momsaxurebis TviTRirebulebis
111,42 TeTri modis, rac wina welTan SedarebiT umniSvnelod, magram
mainc gazrdilia 0,83 (111,42 _ 110,59) punqtiT. es xorcieldeba adminis-
traciuli xarjebis Semcirebis xarjze, romlis analogiuri maCvenebel-
ic 13 TeTridan 8,48 TeTramde daeca. vinaidan, administraciuli xarjeb-
is udidesi nawili qceviT mudmivi xarjebia, saboloo jamSi es uzrun-
velyofs gayidvebis moculobis miaxlovebas wonasworobis wertilTan.
danaxarjebis aRricxvis swor organizaciasa da momsaxurebis
TviTRirebulebis kalkulaciis adekvaturi meTodis danergvas arsebiTi
mniSvneloba aqvs mgzavrTa gadayvanis TviTRirebulebis gansazRvrisT-
vis, radgan am ukanasknelis done da struqtura warmoadgens mgzavrTa
gadayvanis optimaluri tarifebis SemuSavebis safuZvels, amitom:
• arsebiTad mniSvnelovania SemuSavdes da saaRricxvo politi-
kaSi aisaxos danaxarjebis aRricxvisa da mgzavrTa gadayvanis
TviTRirebulebis kalkulaciis meTodika da meTodologia;
• transportis eqsploataciis danaxarjebis aRricxvis swori or-
ganizaciisa da mgzavrTa gadayvanis TviTRirebulebis saimedod
gamoTvlisaTvis aucilebelia avtosatransporto procesis or-
ganizaciisa da teqnologiuri Taviseburebebis gaTvaliswineba;
• sawarmoo xarjebis Semadgenloba unda klasificirdes maTi qcev-
is mixedviT da gaimijnos cvlad, mudmiv da Sereuli qcevis xar-
jebad;
• calkeuli samarSruto xazis, rogorc kalkulaciis obieqtis
mixedviT, SemuSavdes „marSrutis kalkulacia“, raTa gaangariSe-
badi iyos calkeuli samarSruto xazis rentabeloba da mosalod-
neli finansuri Sedegi (mogeba/zarali);
• SemuSavdes saerTo-sawarmoo xarjebis STanTqmis (mikuTvnebis)
ekonomikurad dasabuTebuli meTodi da SemuSavdes kalkulaciis
obieqtebze maTi ganawilebis samoqmedo wesi.
135
3.2. fuladi nakadebis angariSgebis analizi
finansuri mdgomareobisa da mdgradobis ganmsazRvrel maCveneblebs
Soris mniSvnelovania Tavisufali fuladi saxsrebis da misi ekvivalen-
tebis moZraobis maxasiaTeblebi. fuladi saxsrebi da fulis ekvivalen-
tebiorganizaciis fuladi resursebi da maRallikviduri fasiani qaRal-
debia, romliTac ifareba nebismieri donis da tipis valdebuleba. fu-
ladi saxsrebis gamoyenebis SemcirebiT SeiZleba damatebiTi sargebelis
gamomuSaveba Tavisufali fuladi saxsrebis racionaluri dabandebebis
(depozitebi bankSi, fasiani qaRaldebi da sxv.) gziT. organizaciis fu-
ladi saxsrebisa da maTi ekvivalentebis cvlilebebi drois garkveul
periodSi regulirdeba buRaltruli aRricxvis saerTaSoriso standar-
tebiT (bass 7) da aisaxeba „fuladi nakadebis angariSgebaSi“.
fuladi nakadebis angariSgeba finansuri angariSgebis sruli pake-
tis Semadgeneli komponentia, romelSic organizaciaSi Semosuli da ga-
suli fuladi nakadebis Sesaxeb informacia warmodgenilia saoperacio,
sainvesticio da safinanso saqmianobebis WrilSi. fuladi nakadebis an-
gariSgeba garkveulwilad avsebs finansuri angariSgebis sxva komponen-
tebs: buRaltrul balanss, romelic organizaciis finansur mdgomareo-
bas drois konkretuli momentisaTvis _ anu statikaSi asaxavs; sruli
Semosavlebis angariSgebas, romelic momzadebulia daricxvis meTodiT
da organizaciis saangariSgebo periodis finansur Sedegebs warmoadgens
dinamikaSi. fuladi nakadebis angariSgeba asaxavs ra fuladi saxsrebis
cvlilebebs saangariSo periodSi, am TvalsazrisiT igi sakaso meTodiT
momzadebuli mogeba/zaralis uwyisad gvevlineba. amasTan erTad,fula-
di nakadebis angariSgeba moicavs iseT informacias, romelic finansu-
ri mdgomareobisa (buRaltruli balansi) da sruli Semosavlebis (moge-
ba-zaralis) angariSgebaSi asaxuli ar aris.
fuladi saxsrebis moZraobis analizi mniSvnelovania finanse-
bis marTvaSi, vinaidan saSualebas iZleva Sefasdes organizaciis
SesaZleblobebi moizidos fuladi saxsrebi da maTi ekvivalentebi;
dadgindes organizaciis unari uzrunvelyos mniSvnelovani fuladi
nakadebis warmoqmna da droulad SeeZlos reagireba fulis moulod-
nel saWiroebebze. aRniSnuli gansazRvravs organizaciis finansur mo-
qnilobas. es ukanaskneli ki gamoixateba fuladi nakadebis racionalur
marTvasa da fuladi resursebis miRebis uwyveti ciklis (fuladi cik-
li) uzrunvelyofaSi. fuladi cikli naRdi fulis is nawilia, romelic
ixarjeba sasaqonlo materialuri faseulobis SeZenaze da Semdeg ivse-
ba debitoruli davalianebis gadaxdis (Segrovebis) gziT. Sesabamisad,
136
fuladi ciklis moZraobis diapazoni ganisazRvreba maragebis SeZenidan
debitoruli davalianebis dafarvamde periodiT. fuladi cikli uzrun-
velyofs mimdinare anu moklevadiani valdebulebebis dafarvas, xolo
uwyveti ciklis SenarCuneba ganapirobebs organizaciis finansur stabi-
lurobas. Tavis mxriv, garigebebis Sesrulebisa da valdebulebebis da-
farvis disciplinis konsolidacia aumjobesebs organizaciis finansur
mdgomareobas.
fuladi saxsrebis efeqtianad gamoyenebisaTvis aucilebelia sworad
daigegmos fuladi nakadebis moZraoba, ganxorcieldes analizi da masze
kontroli. fuladi nakadebis analiziT dgindeba fuladi saxsrebis
deficiti (siWarbe) da vlindeba maTi gamomwvevi mizezebi. analizis pro-
cesSi gansakuTrebiT mniSvnelovania ganisazRvros fuladi saxsrebis ga-
moyenebis mimarTulebebi da maTi Semosvlis wyaroebi, Sefasdes fuladi
nakadis „xarisxi“. fuladi nakadis „xarisxs“ganisazRvravs:
• fuladi nakadebis resursebi
• fulad nakadebze moTxovnebi
fuladi nakadebis resursebi xasiaTdeba miRebis wyaroTi, misi gan-
meorebadobiT, saimedobiT da stabilurobiT. maRali xarisxi aqvs fu-
lad nakads, romelic miRebulia magaliTad, saoperacio saqmianobidan.
dabali xarisxi ki aqvs fulad nakads miRebuls, magaliTad, ZiriTadi
saSualebebis gayidvidan, radgan es ukanaskneli erTjeradi da aragan-
meorebadi operaciaa.
fulad nakadebze moTxovnebi xasiaTdeba Semdegi komponentebiT: fu-
lis cikli, samuSao kapitali, dividendis gadaxda, grZelvadiani sesx-
ebis dafarva da a.S. fuladi nakadebis angariSgeba saSualebas iZleva
dadgindes:
• mimdinare da sainvesticio saqmianobis dafinansebis xarisxi saku-
Tari wyaroebis xarjze;
• kompaniis damokidebuleba saxsrebis Semodinebis gare wyaroebze;
• sadividend opolitikis mimdinare da momavali prognozi;
• finansuri elastiuroba anu kompaniis unari Seqmnas fuladi
rezervebi;
• gadaxdisunarianobis realuri mdgomareoba gasuli periodisaT-
vis da momavali moklevadiani periodis prognozi;
• kompaniis saoperacio-komerciuli saqmianobis uwyvetobis, fi-
nansuri stabilurobis uzrunvelyofisa da fuladi nakadebis
marTvis ganviTarebis perspeqtiva;
• fuladi saxsrebis gadaxdisa da Semodinebis sinqronizacia drosa
da sivrceSi;
137
• debitorebTan angariSsworebebSi dabandebuli saxsrebis optimi-
zacia;
• fuladi Tanxebis gardamavali naSTebis regulireba;
• TviTdafinansebis donis maqsimizacia.
finansuri angariSgebis komponentebs Soris kavSiris Sesabamisobis
Semowmebis mizniT, fuladi nakadebis angariSgebis monacemebiT
SesaZlebelia, fuladi saxsrebisa da maTi eqvivalentebis naSTis gamoTv-
la saangariSo periodis bolosTvis, Semdegi gaangariSebiT:
fs pb = fs pd + fs wz (wS) (3.1.)
sadac:
fs pd _ fuladi saxsrebi da maTi eqvivalentebi periodis dasawyisSi
fs wz (wS) _ fuladi saxsrebisa da maTi eqvivalentebis mTliani wminda
zrda (wminda Semcireba)
fs pb _ fuladi saxsrebi da maTi eqvivalentebi periodis bolos
fuladi saxsrebisa da maTi eqvivalentebis wminda zrda sam kompo-
nents moicavs:
• saoperacio saqmianobisTvis gamoyenebuli wminda fuladi saxs-
rebi;
• sainvesticio saqmianobisTvis gamoyenebuli wminda fuladi saxs-
rebi;
• safinanso saqmianobisTvis gamoyenebuli wminda fuladi saxsrebi;
praqtikaSi fuladi nakadebis formireba da analizi xorcieldeba
ori _ pirdapiri da arapirdapiri meTodiT. arapirdapiri meTodiT gan-
isazRvreba mxolod saoperacio saqmianobis fuladi nakadebi. arapirda-
piri meTodi saSualebas iZleva SevafasoT buRaltruli balansis, mo-
geba-zaralis uwyisisa da fuladi nakadebis angariSgebis maCveneblebis
balansirebis done. pirdapiri meTodiT ki SeiZleba dadgindes, Tu ra
donemdea dasaSvebi fuladi nakadebis Semodinebis Semcireba, ise, rom ar
Seferxdes da uzrunvelyofil iqnes mimdinare valdebulebebis dafar-
va. Sesabamisad, pirdapiri meTodi afasebs organizaciis gadaxdisunari-
anobis dones. Tsk-s gamoyenebuli aqvs fuladi nakadebis angariSgebis
momzadebis pirdapiri meTodi.
Tsk-is 2010-2014 wlebis fuladi saxsrebis moZraobis zogadi Sefaseba
da saqmianobis saxeebis mixedviT wminda fuladi nakadebis struqtura da
dinamika, gaanalizebulia cxrilSi # 3.7.
138
cxrili 3.7
wminda fuladi nakadebis struqturisa da dinamikis analizi saqmianobis saxeebis
mixedviT 2010-2014 ww#
maCv
eneb
leb
i
2010
wel
i20
11 w
eli
2012
wel
i20
13 w
eli
2014
wel
i20
14 w
lis
cvl
ileb
a
lar
i%
lar
i%
lar
i%
lar
i%
lar
i%
saba
zis
o w
elT
anwi
na w
elT
an
lar
i%
lar
i%
12
34
56
78
910
1112
1314
1516
1
ful
adi
saxs
re-
bi d
a ma
Ti
eqvi
v-
alen
teb
i sa
an-
gariS
o p
erio
dis
das
awyi
saTvi
s
1,23
2,47
3x
1,79
9,98
4x
9336
46x
9048
64x
23,8
80,9
32x
22,6
48,4
591,
938
22,9
76,0
6826
39
2
sao
perac
io
saqm
iano
bisT
vis
gamo
yene
bul
i
wmin
da
ful
adi
saxs
reb
i
-34,
014,
392
-5,9
94-7
,466
,895
862
-14,
050,
612
4881
7-1
8,09
3,70
0-7
9-2
8,71
1,56
817
35,
302,
824
84-1
0,61
7,86
815
9
3
sai
nves
tic
io
saqm
iano
bisT
vis
gamo
yene
bul
i
wmin
da
ful
adi
saxs
reb
i
-1,0
29,1
29-5
7-5
1,44
,202
-551
-211
,433
735
-1,1
27,7
48-5
743,
750
-41,
772,
879
-72
1,87
1,49
8-6
6
4
saf
inan
so
saqm
iano
bisT
vis
gamo
yene
bul
i
wmin
da
ful
adi
saxs
reb
i
35,6
11,0
326,
275
11,7
44,7
59-1
,356
14,2
33,2
630
42,1
97,5
1618
411
,379
,688
-69
-242
3134
432
-30,
817,
828
27
5
ful
adi
saxs
-
reb
isa
da
maTi
eqvi
val
enteb
is
wmin
da
zrda
5675
1110
0-8
66,3
3810
0-2
8,78
210
022
,976
,068
100
-16,
588,
130
100
-17,
155,
641
-2,9
23-3
9,56
4,19
8-7
2
6
ful
adi
saxs
re-
bi d
a ma
Ti
eqvi
v-
alen
teb
i sa
an-
gariS
o p
erio
di
sbol
osa
Tvi
s
1799
984
x93
3,64
6x
904,
864
x23
,880
,932
x7,
292,
802
x5,
492,
818
405
-16,
588,
130
31
139
# 3.7. cxrilis monacemebidan Cans, rom 2014 wlis bolos wlis dasawy-
isTan SedarebiT fuladi saxsrebis naSTi Semcirebulia 16,588,130 (23,880,932-
7,292,802) lariT anu 127,46%-iT, rac uaryofiTad moqmedebs organizaciis
likvidobaze. fuladi saxsrebis Semcireba gamoiwvia saoperacio saqmianobis
wminda fuladi nakadebis uaryofiTma saldom _ 28,711,568 laris odeno-
biT, rac niSnavs, rom saoperacio saqmianobaSi moxmarebulia ufro meti
fuladi saxsrebi, vidre organizaciam gamomuSava. amasTan erTad, organi-
zacias aqvs finansuri saqmianobis wminda fuladi nakadebis mniSvnelovani
zrda 11,379,688 lari. aseve dadebiTi balansiT xasiaTdeba sainvesticio
saqmianobis wminda fuladi nakadebi, romelmac 2014 wlisaTvis 743,750 lari
Seadgina. 2010-2014 wlebis analizma gviCvena, rom saoperacio da sainvesti-
cio saqmianobis wminda fulad nakadebs saanalizo wlebis uaryofiTi dina-
mika mixedviT axasiaTebs. fuladi saxsrebis deficitis Sevsebas Tsk axdens
safinanso saqmianobis fuladi saxsrebiT. es ukanaskneli formirdeba dam-
fuZneblis mier kapitalSi ganxorcielebuli Senatanebisa da subsidiebis
saxiT da stabilurobiT xasiaTdeba. Sesabamisad, safinanso saqmianobis wmin-
da fuladi nakadis zrdam 2014 wels 11,379,688 lari Seadgina, rac wina 2013
wlis fuladi saxsrebis wminda zrdis maCvenebels CamorCeba 30,817,828 lar-
iT da Seadgens mis 26,97 procents, xolo sabaziso 2010 welTan SedarebiT
Semcirda 24,231,344 lariT da Seadgina fuladi nakadis wminda zrdis mx-
olod 31,96 %-i. wminda fuladi nakadebis struqturis analizma aCvena, rom
fuladi saxsrebis da maTi eqvivalentebis wminda nakadebis saerTo maCvene-
belis dadebiTi saldoTi xasiaTdeba 2010 sabaziso da 2013 weli, romelmac
Sesabamisad Seadgina 567,511da 22,976,068 lari. 2014 wels fuladi saxsrebis
uaryofiTma saldom Seadgina 16,588,130 lari. 2014 wlis fuladi saxsrebis
deficiti da fulad resursebze saoperacio da sainvesticio saqnianobis
moTxovna Seavso wina, 2013 welis finansuri saqmianobis fuladi saxsrebis
wminda zrdam. analizurma kvlevam aCvena, rom saoperacio saqmianobis mier
generirebuli fuladi saxsrebi masTan dakavSirebuli xarjebis dafarvas
ver uzrunvelyofen, rac warmoSobs seriozul finansur riskebs da uary-
ofiTad axasieTebs organizaciis gadaxdisunarianobas. fuladi saxsrebi-
sa da maTi eqvivalentebis mTliani wminda zrdis maCvenebelis cvlilebaze
gavlenas axdens saoperacio, sainvesticio da safinanso saqmiamobisaTvis
gamoyenebuli wminda fuladi nakadebis dinamikis cvlileba. Sesabamisad,
mizanSewonilia, rom fuladi saSualebebis Semodinebis wyaroebi da maTi
gadinebis mimarTulebebi gamovikvlioT saqmianobis saxeebis mixedviT.
saoperacio saqmianobis fuladi nakadebis analizis Sedegebi ganzo-
gadebulia # 3.8. cxrilSi.
140
cxrili #3.8
Tsk-is saopeacio saqmianobisa da fuladi nakadebis struqtura da dinamika 2013-2014 ww
#maCvenebl
ebi
2010 w
2011 w
2012 w
2013 w
2014 w
cvl
il
eba
lari
%l
ari
%l
ari
%l
ari
%l
ari
%2010 w
el
Tan
2013 w
el
Tan
lari
%l
ari
%
Semodineba s
ul
55,6
24,8
65
100
69,9
39,8
52
100
77,1
51,9
87
100
102,2
68,7
79
100
115,4
63,1
51
100
59,8
38,2
86
208
13,1
94,3
72
113
m.S.
1
ful
adi s
axsrebi
mgzavrTa g
aday-
vanidan
55,3
63,4
35
99,5
39,1
28,5
47
56
42,4
58,8
91
55
46,7
55,0
49
46
49,9
96,8
27
43
-5,3
66,6
08
90
3,2
41,7
78
107
2SeRavaTiani m
gzav-
robis k
ompensacia
26,7
52,8
20
38
31,4
89,4
09
41
51,7
84,2
66
51
59,2
86,9
57
51
59,2
86,9
57
7,5
02,6
91
114
3
myidvel
ebisgan
miRebul
i f
ul
adi
saxsrebi
3,5
48,8
01
52,7
71,0
85
42,8
60,5
18
32,8
74,9
10
22,8
74,9
10
14,3
92
101
4
saoperacio s
aqmia-
nobis s
xva f
ul
adi
saxsrebi
261,4
30
0,5
509,6
84
1432,6
02
1868,9
46
13,3
04,4
57
33043,0
27
1264
2,4
35,5
11
380
gadaxdebi s
ul
-89,6
39,2
57
100
-77,4
06,7
48
100
-91,2
02,5
98
100
-120,3
62,4
79
100
-144,1
74,7
19
-5
4,5
35,4
62
161
-23,8
12,2
40
120
m.S.
0
0
momwodebl
ebze
gadaxdil
i f
ul
i-4
4,1
19,2
99
49
-37,8
65,8
21
49
-47,1
68,9
20
52
-47,2
80,9
91
39
-55,7
83,8
82
-94
-11,6
64,5
83
126
-8,5
02,8
91
118
TanamSroml
ebze
gadaxdil
i f
ul
i-3
5,4
31,9
00
40
-30,3
33,4
85
39
-34,4
36,3
25
38
-55,9
98,2
05
47
-63,1
76,7
48
-2198
-27,7
44,8
48
178
-7,1
78,5
43
113
gadaxdil
i g
a-
dasaxadebi
-10,0
88,0
58
11
-9,2
07,4
42
12
-9,3
40,8
76
10
-16,6
13,6
00
14
-16,4
89,4
00
-499
-6,4
01,3
42
163
124,2
00
99
sxva g
adaxdebi
0
-256,4
77
0-4
69,6
83
0-8
,724,6
89
6-8
,724,6
89
-8
,255,0
06
1858
5
wminda f
ul
adi s
ax-
srebi s
aoperacio
saqmianobidan
-34,0
14,3
92
-7
,466,8
96
-1
4,0
50,6
11
-1
8,0
93,7
00
100
-28,7
11,5
68
5,3
02,8
24
84
-10,6
17,8
68
159
141
# 3.8. cxrilis monacemebis Tanaxmad, saoperacio saqmianobis fu-
ladi saxsrebis Semodinebam 2014 wels 115,463,151 lari Seadgina da wina
welTan SedarebiT gaizarda 13,194,372 lariT da 12,9 %-iT. aRniSnuli
ganpirobebulia fuladi saSualebebis zrdiT mgzavrTa gadayvanidan
3,241,778 lariT da 6,93 %, mgzavrobis kompensaciidan 7,502,691 lariT da
14,49 %-iT, da sxva Semosulobis muxliT _2,435,511 lariT da 280 %-iT.
am ukanasknelis zrdis tempi maRalia da eqvemdebareba gaSifvras, raTa
dadgindes xom ara aqvs adgili Tanxebis ukan dabrunebas angariSval-
debuli pirebisgan, an biujetidan, an momwodeblebidan da a.S.
fuladi saSualebebis gadinebis mimarTulebebis analizma aCvena, rom
saoperacio saqmianobisTvis fuladi saxsrebis gadinebis saerTo Tanxa
Semodinebul TanxebTan SedarebiT zrdis ufro maRali tempebiT xasiaT-
deba. 2014 wels misma absoluturma sididem Seadgina 144,174,719 lari,
wina welTan SedarebiT gaizarda 23,812,240 lariT anu 19,78 %- iT. saop-
eracio samianobis fuladi saxsrebis gadinebis zrda, Semodinebis zrdis
temps 6,88 (19,78 _ 12,9) punqtiT aRemateba. kvlevam aCvena, rom fuladi
saxsrebis gadineba wina welTan SedarebiT, TiTqmis yvela mimarTulebiT
izardeba gadaxdili gadasaxadebis garda. kerZod, momwodeblebisTvis
gadaxdebi wina welTan SedarebiT 8,502,891 lariT anu 17,98 %-iT, xolo
gadaxdebi TanamSromlebisTvis _ 7,178,543 lariT da 12,82 %-iT gaiz-
arda. sxva gadaxdebis zrdam Seadgina 8,255,006 lari da 18 da metjer
aRemateba wina wlis maCvenebels. aRniSnuli eqvemdebareba gaSifvras,
raTa dadgindes xom ara aqvs adgili Tanxebis aramiznobriv xarjvas, an
xarji ramdenad kvalificirdeba saoperacio saqmianobis muxlad.
amrigad, saoperacio saqmianobis fuladi saxsrebis Semodinebis do-
nesTan SedarebiT, fuladi saxsrebis gadinebis maRalma tempma gamoiwvia
saoperacio saqmianobis uaryofiTi wminda fuladi nakadi anu 28,711,568
laris deficiti, rac wina welTan SedarebiT gazardilia 10,617,868 lar-
iT anu 58,68 %-iT.
sainvesticio saqmianobisaTvis gamoyenebuli fuladi nakadebis anal-
izis Sedegebi ganzogadebulia #3.9. cxrilSi:
142
Tsk -is sainvesticio saqmianobis fuladi nakadebis struqtura da dinamika 2013-2014 ww
cxrili 3.9.
#m
aC
ven
eb
leb
i
2010 w
2011 w
2012 w
2013 w
2014 w
cv
li
leb
a
lari
%l
ari
%l
ari
%l
ari
%l
ari
%2010 w
el
Tan
2013 w
el
Tan
lar
i%
lar
i%
12
34
56
78
910
11
12
13
14
15
16
1
sxva s
awar-
moSi m
onaw-
il
eobiT
miRebul
i
Semosaval
i
185,2
19
-18
425,0
00
-8.2
6450,0
00
-213
695,9
28
-61.7
1743,7
50
100
558,5
31
301.5
547,8
22
6.4
3
2
ZiriTadi
saSual
ebebis
SeZena
-1,2
14,3
48
118
-5,5
30,3
52
107.5
1-4
94,6
36
234
-1,8
11,6
36
160.6
4
1,2
14,3
48
-100
1,8
11,6
36
3
aramaterial
-
uri a
qtive-
bis S
eZena
-38,8
50
0.7
6-1
53,2
97
72,5
-2,0
40
0.1
8
0
2,0
40
4
investicia
sxva s
awar-
moSi
-13,5
00
6,3
9-1
0,0
00
0.8
9
0
10,0
00
5
wminda f
ul
a-
di s
axsrebi
saoperacio
saqmianobidan
-1,0
29,1
29
100
-51,4
4,2
02
100
-211,4
33
100
-1,1
27,7
48
100,0
0743,7
50
100
1,7
72,8
79
-172.3
1,8
71,4
98
251.6
143
2014 wlisaTvis saqmianobis am sferoSi adgili aqvs fuladi saxsre-
bis Semodinebas erTi muxliT „sxva sawarmoebSi monawileoba“. 2014 wels
am muxliT Semosulma Tanxam Seadgina 743,750 lari da zogadad, 2010
wlidan igi xasiaTdeba zrdadi dinamikiT. calkeuli wlebis (2011-2013)
mixedviT ganxorcielebulia fuladi saxsrebis gadineba grZelvadiani
materialuri da aramaterialuri aqtivebis SesaZenad.
safinanso saqmianobisTvis gamoyenebuli fuladi nakadebis analizis
Sedegebi ganzogadebulia # 3.4. diagramaSi.
diagrama 3.4
3.4. diagramis monacemebi mowmoben, rom finansuri saqmianobis fula-
di nakadebis formirebis ZiriTadi wyaro damfuZnebelis sawesdebo kapi-
talSi ganxorcielebuli Senatanebi da subsidiebis saxiT Semodinebuli
fuladi nakadia. 2014 wels fuladi saxsrebis Semodineba wina welT-
an SedarebiT Semcirda 30,817,828 lariT anu 26,97%-iT da 11,379, 344
lari Seadgina, 24,231,344 lariT. aseve Semcirda sabaziso, 2010 welTan
SedarebiT da Semodinebuli fuladi saSualebebis _ 35,611,032 laris mx-
olod 68,04 % Seadgina.
fuladi nakadebis moZraoba dadebiTi tendenciiT xasiaTdeba im
SemTxvevaSi, Tu: wminda fuladi nakadebi saoperacio nakadebidan aris
dadebiTi; wminda fuladi nakadebi sainvesticio saqmianobidan aris uary-
ofiTi, xolo wminda fuladi nakadebi finansuri saqmianobidan SeiZleba
iyos dadebiTi an uaryofiTi.
fuladi saxsrebis wminda nakadebis kvlevis miznebisaTvis mniSvnelo-
vania misi struqturis ganmazogadebeli Sefaseba saqmianobis saxeebis
mixedviT, romelic warmodgenilia # 3.10 cxrilSi.
144
fuladi nakadebis vertikaluri analizi saqmianobis saxeebis mixedviT 2010-2014 ww
cxrili 3.10.
#maCvenebl
ebi
2010 w
2011 w
2012 w
2013 w
2014 w
cvl
il
eba
lari
xv.wi-
li
%
lari
xv.wi-
li %
lari
xv.wil
i
%l
ari
xv.wil
i
%l
ari
xv.wi-
li
%
2010 w
el
Tan
2013 w
el
Tan
lari
xv.wi-
lis
lari
xv.wi-
lis
12
3
5
7
9
11
16
1
fu
lad
i s
ax
sr
eb
i
da m
aT
i e
qv
iv
al
en
-
teb
is
naS
Ti
saan
-
gar
iS
o p
er
io
di
s
das
aw
yi
sS
i
1,2
32,4
73
X1,7
99,9
84
X933,6
46
X904,8
64
X23,8
80,9
32
X22,6
48,4
59
X22976068
X
2f
ul
ad
i s
ax
sr
eb
is
Sem
od
in
eb
a s
ul
91,4
21,1
16
100
82.1
09,6
11
100
91,8
35,2
50
100
145,1
62,2
23
100
12,7
58,6
589
100
36,1
65,4
73
139,5
6-1
7,5
75,6
34
87,8
9
m.S. saqmianobis
saxeebis m
ixedviT
saoperacio
55,6
24,8
65
60,8
469.9
39.8
52
85,1
877,1
51,9
87
84,0
1102,2
68,7
79
70,4
5115,4
63,1
51
90,5
059,8
38,2
86
29,6
513,1
94,3
72
20,0
5
sainvestico
185,2
19
0,2
0425,0
00
0,5
2450,0
00
0,4
9695,9
28
0,4
8743,7
50
0,5
855,8
531
0,3
847,8
22
0,1
0
finansuri
35,6
11,0
32
38,9
511,7
44,7
59
14,3
014,2
33,2
63
15,5
042,1
97,5
16
29,0
711,3
79,6
88
8,9
2-2
4,2
31,3
44
-30,0
3-3
0,8
17,8
28
-20,1
5
3f
ul
ad
i s
ax
sr
eb
is
gad
in
eb
a s
ul
90,8
53,6
05
100
82,9
75,9
50
100
91,8
64,0
31
100
122,1
86,1
55
100
144,1
74,7
19
100
53,3
21,1
14
X21,9
88,5
64
X
m.S. saqmianobis
saxeebis m
ixedviT
saoperacio
89,6
39,2
57
98,6
677,4
06,7
48
93,2
991,2
02,5
98
99,2
8120,3
62,4
79
98,5
1144,1
74,7
19
100
54,5
35,4
62
1,3
423,8
12,2
40
1,4
9
sainvesticio
1,2
14,3
48
1,3
45,5
69,2
02
6,7
1661,4
33
0,7
21,8
23,6
76
1,4
9
-1
,214,3
48
-1,3
4-1
,823,6
76
-1,4
9
finansuri
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
0,0
0
4
ful
adi s
axsre-
bis n
aSTi w
lis
bol
os
1,7
99,9
84
X933,6
45
X904,8
65
X23,8
80,9
32
X7,2
92,8
22
X5,4
92,8
38
X-1
6,5
88,1
10
X
145
cxrilis # 3.10.-is monacemebidan Cans, rom 2010-2014 wlebSi fula-
di saxsrebis Semodinebis struqturaSi ZiriTadi wili modis saoperacio
saqmianobidan miRebul fulad saxsrebze, kerZod, Tu sabaziso 2010 wels
es wili Seadgenda mxolod 60,84 %-s, 2013 wels- 70,45 %-s, 2014 wels ukve
90,50%-mde gaizarda, rac 2010 sabaziso wlis maCvenebels aRemateba 29,65
punqtiT, xolo wina 2013 wlis maCvenebelis ki -20,05 -iT.
sainvesticio saqmianobis monawileoba fuladi saxsrebis Semodinebis
procesSi araarsebiTia da saanalizo periodis ganmavlobaSi sainves-
ticio saqmianobidan fuladi nakadebis xvedri wili 1%-ze naklebia.
arastabilurad izrdeba fuladi nakadebis xvedriTi wili safinanso
saqmianobidan. kerZod, 2014 wels sabaziso 2010 welTan SedarebiT sa-
finanso saqmianobidan Semosuli fuladi saxsrebi Semcirda 24,231,344
(11,379,688-35,611,032) lariT, anu TiTqmis 68%-iT, xolo wina welTan
SedarebiT Semcirebam Seadgina 30,817,828 (11,379,688 -42,197,516) lari da
73 %-i. migvaCnia, rom 2014 wels finansuri saqmianobis fuladi nakadebis
Semcireba ganapiroba rigma garemoebebma. kerZod, Tsk-m 2013 wels ga-
naxorciela monitoringis sistemis rebrendingi da danerga axali pro-
eqti _ „konduqtori“. proeqtis ganxorcielebiT avtobusiT mgzavrTa
gadayvana gazarda 52,8 %-iT da fulad resursebze moTxovnis mniSvnelo-
vani nawili Seivso swored saoperacio saqmianobis fuladi nakadiT. 2013
wlis bolos fuladi saxsrebisa da maTi eqvivalentebis saboloo naS-
Tis zardam 22,976,068 (23,880,932 -904,864) lari Seadgina. vfiqrobT, rom
es safinanso saqmianobidan kapitalis Sevsebisa da subsidiebis saxiT
Semodinebuli Tanxis _ 42,197,516 laris is nawilia, romelic savaraudod
2013 wlis naSTSi „daileqa“ da fuladi saxsrebis deficitis dasafarad
gamoyenebuli iqna momdevno, 2014 wels muxliT `fuladi saxsrebisa da
maTi eqvivalentebis naSTi wlis dasawyisSi“.
fuladi saxsrebis gadinebis mTlian moculobaSi mniSvnelovan wils
aseve saoperacio saqmianoba ikavebs. misi xvedri wili wlebis ganmavloba-
Si ar Camodis 98% -is niSnulis qvemoT. 2014 wels fuladi saSualebebis
mTlianma gadinebam 144,174,719 lari Seadgina, rac sruli 100%-iT ganx-
orcielda saoperacio saqmianobaSi.
amrigad, cxrili # 3.10.-is monacemebi kidev erTxel adasturebs,
rom saoperacio saqmianobis mier generirebuli fuladi saxsrebi fulad
saxsrebze misive moTxovnas ver faravs.
fuladi nakadebis struqturis kvleva mniSvnelovania ara mxolod
saqmianobis saxeebis, aramed misi Semadgeneli muxlebis mixedviTac. ase-
Ti analizi iZleva imis saSualebas, rom detalurad warmovadginoT
fuladi saxsrebis generirebis wyaroebi da gadinebis mimarTulebebi,
146
gavaanalizoT maTi stabiluroba da ekonomikuri mizanSewoniloba. an-
alizis Sedegebi warmodgenilia cxrilSi # 3.11. _ fuladi saxsrebis
Semodinebis struqturisa da dinamikis analizi 2010-2014 ww da cxrilSi
# 3.12. _ fuladi saxsrebis gadinebis struqturisa da dinamikis analizi
2010-2014 ww., xolo grafikulad ki warmodgenilia diagramaSi 3.5.
diagrama 3.5.
# 3.11 cxrilis monacemebidan Cans, rom 2014 wels fuladi saxs-
rebis Semodinebis saerTo sididem 127,586,609 lari Seadgina. fuladi
Semosavlebis SedarebiT msxvil muxlebs warmoadgens mgzavrTa gaday-
vanidan miRebuli fuladi saxsrebi, romlis wili mTlian SemodinebaSi
2014 wels Seadgenda 39,19 %-s da SeRavaTiani mgzavrobis kompensacia
wiliT _ 46,47 %-i. saoperacio saqmianobis sxva fuladi saxsrebis muxliT
ganxorcielebuli Semodineba -2,59%-ia. 2010 sabaziso welTan SedarebiT
mgzavrTa gadayvanidan da SeRavaTiani mgzavrobis kompensaciis muxlebis
xvedriTi wili gazrdilia 25,10 (46,47-21,37) punqtiT,xolo wina welT-
an SedarebiT maTi wilis zrdam Seadgina Sesabamisad 6,98 da 10,79 pun-
qtebi. finansuri saqmianobis fuladi saxsrebis Semodinebis mniSvnelo-
vani muxlia subsidia 13-e xelfasis dasafinanseblad.misi xvedriTi wili
Semodinebis saerTo sididis 4,39 %-ia. fuladi saxsrebis Semodinebis
danarCeni muxlebis wili saerTo SemodinebaSi ar aRemateba 1 %-s. aR-
niSnulidan SeiZleba davuSvaT, rom organizacias aqvs mcdeloba miaR-
wios fuladi Semodinebis struqturis stabilizacias.
147
fuladi saxsrebis Semodinebis struqturisa da dinamikis analizi 2010-2014 ww.
cxrili 3.11
#
maCvenebl
ebi
2010 w
2011 w
2012 w
2013 w
2014 w
cvl
il
eba
lari
%l
ari
%l
ari
%l
ari
%l
ari
%
2010w-s
Tan
2013w-s
Tan
lari
%l
ari
%
12
34
56
78
910
11
12
13
14
15
16
1ful
adi s
axsrebi mgzavrTa g
adayvanidan
55,363,435
60,56
39,128,547
47,65
42,458,891
46,23
46,755,049
32,21
49,996,847
39,19
-5,366,588
-21,37
3,241,798
6,98
2SeRavaTiani mgzavrobis kompensacia
26,752,820
32,58
31,489,409
34,29
51,784,266
35,67
59,286,957
46,47
59,286,957
46,47
7,502,691
10,79
3
myidvel
ebisgan miRebul
i f
ul
adi s
ax-
srebi
3,548,801
4,32
2,771,085
3,02
2,860,518
1,97
2,874,910
2,25
2,874,910
2,25
14,392
0,28
4
saoperacio s
aqmianobis s
xva f
ul
adi
saxsrebi
261,430
0,29
509,684
0,62
432,602
0,47
868,946
0,60
330,4457
2,59
3,043,027
2,30
2,435,511
1,99
5
sxva s
awarmoSi monawil
eobiT miRebul
i
Semosaval
i185,219
0,20
425,000
0,52
450,000
0,49
695,928
0,48
743,750
0,58
558,531
0,38
47,822
0,10
6miRebul
i b
ankis procenti
161,032
0,18
360,362
0,44
134,363
0,15
232,616
0,16
1,189,688
0,93
1,028,656
0,76
957,072
0,77
7
subsidia me-1
3-e
xel
fasi -kapital
is
zrda
5,500,000
3,79
5,600,000
4,39
5,600,000
4,39
100,000
0,60
8
subsidia moZravi S
emadgenl
obis modern-
izacia-kapital
is z
rda
8,898,900
9,69
17,399,900
11,99
400,000
0,31
400,000
0,31
-16,999,900
-11,67
9subsidia b
iujetidan- kapital
is z
rda
35,450,000
38,78
1,138,4397
13,86
5,200,000
5,66
3,300,000
2,27
3,400,000
2,66
-32,050,000
-36,11
100,000
0,39
satransporto infrastruqturis mowes-
rigeba kapital
is z
rda
13,950,000
9,61
0,00
00,00
-13950,000
-9,61
sameTval
yureo s
abWos d
afinanseba
(kapital
is z
rda)
315,000
0,22
0,00
00,00
-31,5000
-0,22
metros s
adguris mSenebl
oba/r
ekon-
struqcia (kapital
is zrda)
1,500,000
1,03
790,000
0,62
790,000
0,62
-710,000
-0,41
10
sul
ful
adi s
axsrebis S
emosvl
a
91,421,116
100
82,109,611
100
91,835,250
100
145,162,223
100
127,586,609
100
36,165,493
0,00
-17,575,614
0,00
148
cxrili 3.12.
Tsk -is fuladi saxsrebis gadinebis struqturisa da dinamikis analizi 2010-2014 ww
#
2010 w
2011 w
2012 w
2013 w
2014 w
cvl
il
eba
1
momwode-
bl
ebze
gadaxdil
i
ful
i
-44,119
,299
48,56
-37,865,821
45,63
-47,168,920
51,35
-47,280,991
38,70
-55,783,882
38,69
11,664,583
-9,87
8,502,891
0,00
2
TanamSro-
ml
ebze
gadaxdil
i
ful
i
-35,431,900
39,00
-30,333,485
36,56
-34,436,325
37,49
-55,998,205
45,83
-63,176,748
43,82
27,744,848
4,82
7,178,543
-2,01
3
gadaxdil
i
gadasaxa-
debi
-10,088,058
11,10
-9,207,442
11,10
-9,340,876
10,17
-16,613,600
13,60
-16,489,400
11,44
6,401,342
0,33
-124,200
-2,16
4sxva g
adax-
debi
0
0
-256,477
0,28
-469,683
0,38
-8,724,689
6,05
8,724,689
6,05
8,255,006
5,67
5
ZiriTadi
saSual
e-
bebis S
eZena
-1,214,348
1,34
-5,530,352
6,67
-494,636
0,54
-1,811,636
1,48
0,00
-1,214,348
-1,34
-1,811,636
-1,48
6
aramate-
rial
uri
aqtivebis
SeZena
0
-38,850
0,05
-153,297
0,17
-2,040
0,002
0,00
00,00
-2,040
0,00
7
investicia
sxva s
awar-
moSi
0
0
-13,500
0,01
-10,000
0,01
0,00
00,00
-10,000
-0,01
8
ful
adi
saxsrebis
gadineba
sul
-90,853,605
100
-82,975,950
100
-91,864,031
100
-122,186,155
100
-144,174,719
100
53,321,114
0,00
21,988,564
0,00
149
cxrili # 3.12 -is monacemebidan Cans, rom 2014 wels mTlianad ga-
suli fuladi saxsrebi Seadgens 144,174,719 lars. fuladi saxsrebis ga-
dineba xorcieldeba ZiriTadad saTbob-energetikuli resursebis, ma-
salebis, saTadarigo nawilebisa da sxva sabrunavi aqtivebis SesaZenad,
aseve Sromis anazRaurebisTvis.2014 wels mTlianad gasuli fuladi saxs-
rebidan maT wilad modis Sesabamisad 38,69 %-i da 43,82%-i; fuladi sax-
srebis gadineba rogorc am mimarTulebebiT, aseve zogadad, stabiluri
struqturiT xasieTdeba. magram organizacia ver axerxebs, rom moTxovna
fulad saxsrebze Tavisi fuladi resursiT srulad dafaros da defici-
tis Sevseba xdeba gare wyarodan _ damfuZneblis mier ganxorcielebuli
fuladi Senatanebisa da subsidirebis gziT.
amrigad, fuladi saxsrebis da maTi eqvivalentebis nakadebis abso-
luturi maCveneblebis analizma aCvena, rom saanalizo periodSi or-
ganizacias rogorc saoperacio, aseve sainvesticio saqmianobis opera-
ciebidan uaryofiTi, xolo safinanso saqmianobidan wminda fuladi na-
kadebis dadebiTi saldo aqvs. 2010-2014 wlebSi saoperacio saqmianobis
wminda fuladi nakadebis uaryofiTi saldo mowmobs, rom organizacia ver
uzrunvelyofs fuladi nakadebis optimalurad marTvasa da mimdinare
saqmianobis operaciebidan fuladi nakadebis Semodinebis generirebas.
wminda fuladi nakadebis dadebiTi saldo erTaderTi finansuri opera-
ciebidan aqvs. finansuri saqmianobis fuladi nakadebis dadebiTi saldo
ar moicavs grZelvadian sesxebs da kreditebs da saoperacio saqmianobis
procesSi fuladi saxsrebis ukmarisobis da deficitis Sevsebis ZiriTad
wyaros warmoadgens. praqtikaSi aseTi tendencia riskis Semcvelia, radgan
sameurneo subieqts kreditis aRebisken ubiZgebs. rac Seexeba saanalizo
organizacias, mas deficitis Sevsebis stabiluri da saimedo wyaro aqvs
damfuZneblis subsidiebis saxiT. mivaniSnebT, rom mecnier-ekonomistTa
garkveuli jgufi miiCnevs, rom, normalur pirobebSi saoperacio saqmi-
anobis wminda fuladi nakadebi sainvesticio saqmianobis wminda fulad
nakadebs 50%-iT unda Warbobdes52.
fuladi nakadebis angariSgebis analizuri mniSvneloba ganisazRvre-
ba imiTac, rom mis monacemebze dayrdnobiT SesaZlebelia Catardes fu-
ladi saxsrebis moZraobis koeficienturi analizi, romelic uzrunve-
lyofs organizaciis gadaxdisunarianobis Sefasebas. gadaxdisunariano-
bis koeficienti gamoiTvleba Semosuli da gasuli fuladi saxsrebis
TanafardobiT. gadaxdisunarianobis koeficienti gansazRvravs Tu ra
donemde SeiZleba fulis Semodinebis iseTi Semcireba, rom organizaciam
52 gv. 393-394
150
riskis gareSe SeZlos aucilebeli gadaxdebis ganaxorcieleba. praqti-
kaSi, fuladi nakadebis angariSgebis monacemebis mixedviT gaingariSeben
gadaxdisunarianobis Semdeg sam koeficients:
• gadaxdisunarianobis saerTo koeficienti, rogorc mocemul pe-
riodSi gamomuSavebuli fuladi saxsrebisa da sawyisi naSTis (ga-
sul periodSi gamomuSavebuli fuladi saxsrebi) jamis fardoba
mocemul periodSi gasul fulad saxsrebTan; am maCvenebelis qve-
da dasaSvebi zRvaria 1.
• gadaxdisunarianobis mTliani koeficienti, rogorc mimdinare
periodSi gamomuSavebuli fuladi saxsrebis fardoba mimdinare
periodSi gasul fulad saxsrebTan; es maCvenebelic ar SeiZleba
rom 1-ze naklebi iyos, radgan gadaxdebiT warmoqmnili defici-
tis dasafarad organizacia iZulebuli iqneba mimarTos periodis
dasawyisisTvis dagrovil fulad saxsrebs.
• gadaxdisunarianobis koeficienti saoperacio saqmianobaSi ga-
moiTvleba rogorc mocemul periodSi saoperacio saqmianobaSi
gamomuSavebuli fuladi saxsrebis fardoba mocemul periodSi
saoperacio saqmianobis fuladi saxsrebis xarjTan;
gadaxdisunarianobis analizis Sedegebi ganzogadebulia cxrilSi
#3.13
151
Tsk-is gadaxdisunarianobis maCveneblebi 2010-2014 ww.
cxrili 3.13
#maCvenebl
ebi
2010 w
2011 w
2012 w
2013 w
2014 w
cvl
il
eba
lari
lari
lari
lari
lari
2010 w
el
Tan
2013 w
el
Tan
lari
%l
ari
%
12
35
79
11
13
14
15
16
1
ful
adi s
axsrebi d
a
maTi e
qvival
entebis
naSTi s
aangariSo
periodis d
asawyisSi
1,2
32,4
73
1,7
99,9
84
933,6
46
904,8
64
23,8
80,9
32
22,6
48,4
59
1937,6
422,9
76,0
68
2639,1
7
2
ful
adi s
axsrebis
Semodineba w
lis
ganmavl
obaSi s
ul
91,4
21,1
16
82,1
09,6
11
91,8
35,2
50
145,1
62,2
23
127,5
86,6
09
36,1
65,4
93
139,5
6-1
7,5
75,6
14
87,8
9
3j
am
i92,6
53,5
89
83,9
09,5
95
92,7
68,8
96
146,0
67,0
87
151,4
67,5
41
58,8
13,9
52
2077,2
05,4
00,4
54
2727,0
66
4
ful
adi s
axsrebis
Semodineba s
aopera-
cio s
aqmianobidan
55,6
24,8
65
69,9
39,8
52
77,1
51,9
87
102,2
68,7
79
115,4
63,1
51
59,8
38,2
86
207,5
713,1
94,3
72
112,9
0
5ful
adi s
axsrebis
gadineba s
ul
90,8
53,6
05
82,9
75,9
50
91,8
64,0
31
122,1
86,1
55
144,1
74,7
19
53,3
21,1
14
158,6
921,9
88,5
64
118,0
0
6
ful
adi s
axsrebis
gadineba s
aoperacio
saqmianobaSi
89,6
39,2
57
77,4
06,7
48
91,2
02,5
98
120,3
62,4
79
144,1
74,7
19
54,5
35,4
62
160,8
423,8
12,2
40
119,7
8
7
gadaxdisunarianobis
saerTo k
oeficienti
wina w
el
Si g
amo-
muSavebul
i f
ul
adi
saxsrebis g
aTval
is-
winebiT(st3: st5)
1,0
21,0
11,0
11,2
01,0
50,0
3103,0
2-0
,14
87,8
8
8
gadaxdisunarianobis
mTl
iani k
oefi-
cienti m
imdinare
saqmianobis m
ixedviT
(st2:st5)
1,0
10,9
91,0
01,1
90,8
8-0
,12
87,9
5-0
,30
74,4
9
9
gadaxdisunarianobis
koeficienti s
aop-
eracio s
aqmianobis
mixedviT (st4:st6)
0,6
20,9
00,8
50,8
50,8
00,1
8129,0
6-0
,05
94,2
5
152
kvlevam aCvena, rom organizaciis fuladi nakadebi arasaxarbielo
tendenciebiT xasieTdeba. kerZod, 2014 wels, wina welTan SedarebiT
fuladi saxsrebis Semodineba Semcirda 17,575,614 lariT. migvaCnia,
rom aRniSnuli garkveul wilad organizacias subsidirebis asimetriuli
(disproporciuli) politikis Sedegia,rac savaraudod gamowveuli iyo
saoperacio saqmianobis fulis masis generirebis prognozuli gaTvlebis
xarveziT. Tumca kidev avRniSnavT, rom ganxorcielebulma proeqtebma
dadebiTad imoqmedes saoperacio saqmianobis fuladi nakadebis zrdaze,
magram arasakmarisad imisTvis, rom uzrunvelyos fulis saWiro ode-
nobiT generireba. koeficienturma analizma aCvena, rom 2014 wels 2013
welTan SedarebiT gadaxdis unarianobis koeficientebis maCveneblebi
zogadad Semcirebis tendenciiT xasiaTdeba, xolo mimdinare periodisa
da saoperacio saqmianobis fuladi nakadebiT gaangariSebuli koefici-
entebi zRvrul dones bevrad CamorCebian da 2014 wels maT Sesabamisad
Seadgines 0,88 da 0,80-s. arsebuli mdgomareobis gamosworebis mizniT,
migvaCnia, rom mniSvnelovania da aucilebeli fuladi saxsrebis marTvis
optimaluri politikis SemuSaveba, rogorc likvidobisa da finansuri
mdgomareobis stabilizaciisa da gaumjobesebis aucilebeli piroba.
153
Tavi 4. Tbilisis satransporto kompaniis warmoebis efeqtianobis calkeul maCvenebelTa analizi
4.1. rentabelobis analizi
rentabeloba anu momgebianoba aris sawarmos saqmianobis efeqtiano-
bis Semfasebeli maCvenebeli. momgebianobis maCveneblebi gansxvavdebian ,
rogorc gamoyenebis miznobrivi daniSnulebis, aseve gaangariSebis meTo-
dikis mixedviT. zogadad rentabeloba SefardebiTi maCvenebelia, romlis
mricxvelSic mocemulia mogeba, xolo mniSvnelSi is konkretuli maCvenebe-
li, romlis momgebianobis donec ganisazRvreba. Tsk-s saanalizo periodSi
TiTqmis yvela weli dasrulebuli aqvs uaryofiTi finansuri SedegiT anu
zaraliT. Sesabamisad # 4.1 cxrilSi motanilia zaralianobis maCveneblebis
cvlileba saanalizo periodSi.
cxrili 4.1
Tbilisis satransporto kompaniis zaralianobis maCveneblebi 2010 -2014 ww (%)
maCveneblebi 31.12.2010 31.12.2014 gadaxrazrdis
tempi
saerTo rentabeloba -83,51 -17,14 66,37 79,47
gayidvebis rentabeloba -60,76 -18,78 41,98 69,09
sakuTari kapitalis rentabeloba -11,26 -3,95 7,31 64,92
saaqcio kapitalis rentabeloba -22,25 -5,52 16,73 75,19
mimdinare aqtivebis rentabeloba -224,03 -59,20 164,83 73,58
sawarmoo fondebis saerTo rentabeloba -11,44 -4,15 7,29 63,69
yvela aqtivis rentabeloba -11,21 -4,00 7,20 64,29
finansuri dabandebebis rentabeloba 0,00 0,00 0,00 0
ZiriTadi saqmianobis rentabeloba -59,84 -16,17 43,67 72,98
warmoebis rentabeloba -28,34 -5,68 22,66 79,95
q. Tbilisis satransporto kompaniis rentabelobis (zaralianobis) maCven-
eblebis mniSvnelobebi mTel gansaxilvel periodze warmodgenilia cxrilSi
#4.2
154
cxrili 4.2
rentabelobis zaralianobis maCveneblebi 2010-2014 ww. (%)
mCveneblebi 31.12.2010 31.12.2011 31.12.2012 31.12.2013 31.12.2014
saerTo rentabeloba -83,51 -25,48 -19,38 -16,86 -17,14
gayidvebis rentabeloba -60,76 -25,48 -19,38 -17,83 -18,78
sakuTari kapitalis rentabe-
loba-11,26 -4,03 -3,32 -3,62 -3,95
saaqcio kapitalis rentabe-
loba-22,25 -6,55 -5,09 -5,01 -5,52
mimdinare aqtivebis rentabe-
loba-224,03 -86,57 -73,85 -35,93 -59,20
sawarmoo fondebis saerTo
rentabeloba-11,44 -3,92 -3,32 -3,76 -4,15
yvela aqtivis rentabeloba -11,21 -3,85 -3,25 -3,49 -4,00
finansuri dabandebebis rent-
abeloba0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
ZiriTadi saqmianobis rentab-
eloba -59,84 -23,25 -18,97 -16,09 -16,17
warmoebis rentabeloba -28,34 -8,77 -2,13 -4,60 -5,68
periodis dasawyisisTvis zaralianobis maCvenebeli sawarmoSi Seadgenda
-83.51 procents, xolo periodis bolosTvis -17.14 procents. cvlileba
periodSi 66.37%-ia. es ganxiluli unda iyos, rogorc dadebiTi momenti
vinaidan zaralis da misi SefardebiTi maCveneblebis Semcireba organizaciis
saqmianobis gaumjobesebasa da zogadad, efeqtianobis zrdaze migvaniSnebs.
sakuTari kapitalis zaralianobis cvlileba -11.26 -dan -3.95 procen-
tamde gamowveuli iyo sawarmos daufaravi zaralis 26,213,307,00 lariT
SemcirebiT saanalizo periodSi.
rogorc # 4.2 cxrilidan Cans, saanalizo periodSi zaralianobis maCven-
eblebis umetesobis mniSvneloba Semcirda, rac ganxiluli unda iqnas, ro-
gorc dadebiT tendencia.
155
grafiki № 4.1
rentabelobis zaralianobis maCveneblebi
საერთო რენტაბელობა,საბრუნავი აქტივების რენტაბელობა, %საწარმოო ფონდების საერთო რენტაბელობა, %ყველა აქტივების რენტაბელობა, %ძირითადი საქმიაობის რენტაბელობა, %წარმოების რენტაბელობა, %
4.2. finansuri mdgradobis analizi
Tbilisis satransporto kompiis finansuri mdgradobis maCveneblebis ana-
lizi absolutur maCveneblebSi warmodgenilia cxrilSi № 4.3
cxrili 4.3
finansuri mdgradobis maCveneblebis analizi 2010-2014 ww
maCveneblebi 31.12.2010 31.12.2014absolutu-
ri gadaxra,
lari
zrdis
tempi,
%
1. sakuTari wyaroebi 399,205,190 465,725,140 66,519,950 16,66
2. grZelvadiani aqtivebi 380,895,134 436,158,615 55,263,481 14,51
3. sakuTari sabrunavi saSualebebis
formirebis wyaroebi 18,310,056 29,566,525 11,256,469 61,48
4. grZelvadiani valdebulebebi 0,00 0,00 0,00 05. sakuTari saxsrebis formirebis
wyaroebi18,310,056 29,566,525 11,256,469 61,48
6. moklevadiani sakredito da
sasesxo valdebulebebi0,00 0,00 0,00 0
7. sabrunavi saxsrebis formirebis
wyaroebis saerTo sidide grZel-
vadiani da moklevadiani sasesxo
saSualebebis gaTvaliswinebiT
18,310,056 29,566,525 11,256,469 61,48
156
8. balansis aqtivSi sabrunavi sa-
Sualebebis odenoba14,462,025 17,458,033 2,996,008 20,72
9. sakuTari sabrunavi saxsrebis
wyaroebis metoba 3,848,031 12,108,492 8,260,461 214,67
10. sakuTari saxsrebis wyaroebisa
da grZelvadiani sasesxo wyaroebis
namati
3,848,031 12,108,492 8,260,461 214,67
11. maragebisa da xarjebis
formirebis yvela wyaros saerTo
zomis namati
3,848,031 12,108,492 8,260,461 214,67
12. finansuri situaciis З- kompleqsiani maCvenebeli (S)
12.1. S1 dadebiTi dadebiTi 0,00 0
12.2. S2 dadebiTi dadebiTi 0,00 0
12.3. S3 dadebiTi dadebiTi 0,00 0
sawarmos finansuri mdgradoba
absoluturi
finansuri
mdgradoba
absoluturi
finansuri
mdgradoba
0,00 0
finansuri mdgradobis maCveneblebis analizi warmodgenilia cxrilSi № 4.4
cxrili 4.4
finansuri mdgradobis analizi 2010-2014 ww
maCveneblebi 31.12.2010 31.12.2011 31.12.2012 31.12.2013 31.12.2014
1. sakuTari saxsrebis
wyaroebi 399,205,190 434,055,170 451,171,457 482,539,927 465,725,140
2. grZelvadiani aq-
tivebi 380,895,134 416,526,552 432,606,176 437,203,181 436,158,615
3. sakuTari mimdinare
saxsrebis wyaroebi
maragebisa da xarjeb-
is formirebisaTvis
18,310,056 17,528,618 18,565,281 45,336,746 29,566,525
4. grZelvadiani val-
debulebebi0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
5. grZelvadiani
sasesxo saSualebebis
sidide koreqtirebu-
li sakuTari saxsre-
bis wyaroebiT
18,310,056 17,528,618 18,565,281 45,336,746 29,566,525
6. moklevadiani
sakredito da sasesxo
saSualebebi
0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
157
7. saxsrebis wyaroe-
bis saerTo sidide
grZelvadiani da
moklevadiani sasesxo
saSualebebis gaTval-
iswinebiT
18,310,056 17,528,618 18,565,281 45,336,746 29,566,525
8. balansis aqtivis sa-
brunavi saSualebebis
sidide
14,462,025 14,696,978 13,655,673 15,494,816 17,458,033
9. sakuTari mimdinare
saxsrebis wyaroebis
namati
3,848,031 2,831,640 4,909,608 29,841,930 12,108,492
10. sakuTari saxs-
rebis wyaroebisa da
grZelvadiani sasesxo
wyaroebis namati
3,848,031 2,831,640 4,909,608 29,841,930 12,108,492
11. maragebisa da xar-
jebis formirebis
yvela wyaros saerTo-
sididis namati
3,848,031 2,831,640 4,909,608 29,841,930, 12,108,492
12. finansuri situaciis З-kompleqsiani maCvenebeli (S)
12.1. S1 dadebiTi
1,00
dadebiTi
1,00
dadebiTi
2,00
dadebiTi
1,00
dadebiTi
1,00
12.2. S2 dadebiTi
1,00
dadebiTi
1,00
dadebiTi
1,00
dadebiTi
1,00
dadebiTi
1,00
12.3. S3 dadebiTi
1,00
dadebiTi
1,00
dadebiTi
1,00
dadebiTi
1,00
dadebiTi
1,00
sawarmos finansuri
mdgradoba
absoluturi
finansuri
mdgradoba
absoluturi
finansuri
mdgradoba
absoluturi
finansuri
mdgradoba
absolutu-
ri finans-
uri mdgra-
doba
absolutu-
ri finans-
uri mdgra-
doba
Tbilisis satransporto kompaniis finansuri mdgradobis maCveneblebis
analizi warmodgenlia cxrilSi № 4.5
cxrili 4.5
Tbilisis satransporto kompaniis finansuri mdgradobis maCveneblebi 2010-2014 ww
maCveneblebi 31.12.2010 31.12.2014 absoluturi
sxvaoba lari
zrdis
tem-
pi,%
avtonomiurobis koeficienti 1,00 1,00 -0,00 -0,00 nasesxi(moziduli) da sakuTari sa-
Sualebebis Tanafardobis koecifienti
(finansuri berketi)
0,00 0,00 0,00 0,89
mobiluri da imobilizebuli saSuale-
bebis Tanafardobis koeficienti 0,05 0,07 0,02 37,69
sakuTari da nasesxi saSualebebis
Tanafardobis koeficienti 228,57 226,55 -2,02 -0,88
manevrirebis koeficienti 0,05 0,06 0,02 38,41
158
maragebisa da xarjebis sakuTari saxs-
rebiT uzrunvelyofis koeficienti 1,27 1,69 0,43 33,77
sawarmoo daniSnulebis qonebis koefi-
cienti 0,99 0,97 -0,02 -1,66
grZelvadian mozidul sasesxo saSuale-
bebaTa koeficienti 0,00 0,00 0,00 0
sakredito davalianebis koeficienti 1,00 1,00 0,00 0
finansuri mdgradobis maCveneblebis analizi warmodgenilia cxrilSi № 4.6
cxrili 4.6
finansuri mdgradobis maCveneblebi 2010-2014 ww
maCveneblebi 31.12.2010 31.12.2011 31.12.2012 31.12.2013 31.12.2014
avtonomiurobis koeficienti 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00
sasesxo da sakuTari saSualebebis
Tanafardobis koeficienti (fi-
nansuri berketi)
0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
mobiluri da imobilizebuli sa-
Sualebebis Tanafardobis koefi-
cienti
0,05 0,05 0,05 0,11 0,07
sakuTari da sasesxo saSualebebis
Sefardebis koeficienti 228,57 232,62 338,48 289,26 226,55
manevrirebis koeficienti 0,05 0,04 0,04 0,09 0,06
maragebisa da xarjebis sakuTari
saxsrebiT uzrunvelyofis koefi-
cienti
1,27 1,19 1,36 2,93 1,69
sawarmoo daniSnulebis qonebis
koeficienti 0,99 0,99 0,99 0,93 0,97
grZelvadian mozidul sasesxo
saSualebaTa koeficienti 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00
sakredito davalianebis koefici-
enti 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00
sawarmos finansuri mdgradobis absoluturi maCveneblebis analizma
finansuri mdgradobis samkompleqsian maCvenebelze dayrdnobiT, dinamikaSi
aCvena, rom SeimCneva sawarmos stabiluri qonebrivi mdgomareoba.
finansuri mdgradobis analizi fardobiTi maCveneblebis mixedviT, ro-
melic warmodgenilia cxrilSi 4.6., metyvelebs imaze, rom sabazro period-
Tan SedarebiT (31.12.2010) mdgomareoba Tbilisis satransporto kompaniaSi
saerTo jamSi imave doneze darCa.
159
maCvenebeli „avtonomiurobis koeficienti“ saanalizo periodSi ar
Secvlila da 31.12.2014-Tvis Seadgina 1. es im normatiul mniSvnelobaze me-
tia (0,5), romlis drosac sasesxo kapitali SeiZleba kompensirebuli iqnas
sawarmos sakuTrebiT.
maCvenebeli „sasesxo da sakuTari saSualebebis Tanafardobis koefi-
cienti“anu „finansuri berketi“ saanalizo periodSi ar gazrdila. rac
metad aRemateba es koeficienti 1-s, miT metadaa damokidebuli sawarmo
nasesx saSualebebze. dasaSvebi done xSirad ganisazRvreba yoveli sawar-
mos samuSao pirobebiT, pirvel rigSi, mimdinare saSualebebis brunvis
siCqariT. amitom damatebiT saWiroa ganisazRvros materialuri mimdin-
are saSualebebisa da debitoruli davalianebis brunvis siCqare saanal-
izo periodSi. Tuki debitoruli davalianebis brunva aRemateba mimdin-
are saSualebebis brunvas, es niSnavs sawarmoSi fuladi saxsrebis sakma-
od maRali intensivobiT Semodinebas, ese igi, saerTo jamSi _ sakuTari
saxsrebis zrdas. amitom materialuri mimdinare saSualebebis maRali
brunvadobisas da debitoruli davalianebis kidev ufro maRali brun-
vadobisas sakuTari da sasesxo saSualebebis Tanafardobis koeficienti
SeiZleba odnav aRematebodes 1-s.
„mobiluri da imobilizebuli saSualebebis Tanafardobis koefi-
cienti“ saanalizo peridoSi gaizarda 0.02-iT da 31.12.2014-Tvis Seadgina
0.07. koeficienti ganisazRvreba, rogorc mobiluri saSualebebisa (Sedegi
mimdinare aqtivebis mixedviT) da grZelvadiani debitoruli davalianebis
fardoba imobilizebul saSualebebTan (grZelvadian aqtivebTan, romlebic
koreqtirebulia grZelvadiani debitoruli davalianebiT). koeficientis
normatiuli mniSvneloba specifikuria yoveli dargisaTvis, magram sxva
Tanabar pirobebSi, koeficientis zrda zogadad dadebiTi tendenciaa, rac
saanalizo sawarmoSic SeimCneva.
„manevrirebis koeficienti“ saanalizo periodSi gaizarda 0.02-iT da
31.12.2014-Tvis Seadgina 0.06. es normatiul mniSvnelobaze dabalia (0,5).
manevrirebis koeficienti aCvenebs, sakuTari saxsrebis wyaroebis ra wili
imyofeba mobilur formaSi. maCveneblis normatiuli mniSvneloba damok-
idebulia sawarmos saqmianobis saxeze: fondtevad warmoebebSi misi normal-
uri done ufro dabali unda iyos, vidre masalatevadebSi. saanalizo peri-
odis bolosTvis Tbilisis satransporto kompanias gaaCnia aqtivebis „mZime“
struqtura. ZiriTadi saSualebebis wili balansis valutaSi 40 procentze
metia. amgvarad, sawarmo SeiZleba mivakuTvnoT fondtevad warmoebas da am
maCveneblis normatiuli mniSvneloba ufro maRali unda iyos.
„maragebisa da xarjebis sakuTari saxsrebiT uzrunvelyofis koeficien-
ti“ saanalizo periodSi gaizarda 0.43-iT da 31.12.2014-Tvis Seadgina 1.69.
160
zogadad, koeficientis normatiulimniSvneloba meryeobs 0,6-0,8 diapazon-
Si.. saanalizo sawarmoSi es koeficienti aRemateba normatiuls. aRniSnuli
koeficienti tolia sakuTari mimdinare saSualebebis wyaroebis da grZelva-
dian sasesxo saSualebebsa da grZelvadian aqtivebs Soris sxvaobis fardo-
bisa maragebisa da xarjebis sididesTan.
4.3. likvidobis analizi
likvidobaSi igulisxmeba aqtivebis swrafi da ioli mobilizaciis unari.
sabanko likvidobis ZiriTadi momentebi asaxulia ekonomikur literatur-
aSi, dawyebuli ХХ saukunis meore naxevridan, saxelmwifo bankebis wamge-
bian saqmianobasTan dakavSirebiT. magaliTad, imis Taobaze, Tu ramdenad
mniSvnelovania Sesabamisobis dacva aqtiuri da pasiuri operaciebis vadebs
Soris likvidobis poziciebidan, ekonomistebi jer kidev ХIХ saukunis bo-
los werdnen.
likvidoba _ realizaciis, gayidvebis, materialuri da sxva saxis faseu-
lobebis fulad saxsrebad gadaqcevis siswrafe mimdinare finansuri val-
debulebebis dasafarad.
likvidoba _ esaa aqtivebis unari, gadaiqcnen fulad saSuale-
bebad swrafad da martivad, ise, rom SeinarCunon Tavisi nominaluri
Rirebuleba.
sawarmos likvidoba niSnavs sawarmos SesaZleblobas dafaros yvela
mimdinare finansuri valdebuleba.
likvidobis koeficienti aris maCvenebeli, romelic axasiaTebs kom-
paniis unars, droulad Seasrulos Tavisi moklevadiani finansuri val-
debulebebi.
balansis likvidobis analizi saanalizo peridoSi warmodgenilia cxril-
Si № 4.7
161
cxrili 4.7
balansis likvidobis analizi 2010-2014 ww
maCveneblebi 31.12.2010 31.12.2014 absoluturi
gadaxra lari
zrdis
tempi
absoluturi likvidobis koeficienti 1,03 3,55 2,52 244,22
Sualeduri (swrafi) likvidobis koefi-
cienti 3,20 6,89 3,69 115,10
mimdinare likvidobis koeficienti 3,20 6,89 3,69 115,10
sakuTari wyaroebiT mimdinare saSuale-
bebis dafarvis koeficienti 0,91 0,93 0,02 2,42
gadaxdisunarobis aRdgenis (dakargvis)
koeficienti 1,95 1,95 0
Tbilisis satransporto kompaniis likvidobis analizi saanalizo peri-
odSi warmodgenilia cxrilSi № 4.8
cxrili 4.8
likvidobis analizi 2010-2014 ww
maCveneblebi 31.12.2010 31.12.2011 31.12.2012 31.12.2013 31.12.2014
absoluturi likvidobis koefi-
cienti 1,03 0,50 0,68 14,32 3,55
Sualeduri (swrafi) likvidobis
koeficienti 3,20 2,49 4,65 18,89 6,89
mimdinare likvidobis koefici-
enti 3,20 2,52 4,68 18,89 6,89
sakuTari wyaroebiT mimdinare
saSualebebis dafarvis koefi-
cienti
0,91 0,90 0,93 0,96 0,93
gadaxdisunarobis aRdgenis (da-
kargvis) koeficienti 1,17 2,61 11,22 1,95
rogorc 4.8 cxrilidan Cans, absoluturi likvidobis koeficienti
saanalizo periodis dasawyisisa da bolosTvis (31.12.2010 _ 31.12.2014) nor-
matiul mniSvnelobaze maRalia (0.2), rac imaze metyvelebs, rom sawarmo
sruladaa uzrunvelyofili yvelaze saswrafo valdebulebebis droulad
dasafari saSualebebiT yvelaze likviduri aqtivebis xarjze. saanalizo pe-
riodis dasawyisisTvis _ 31.12.2010 _ absoluturi likvidobis maCveneblis
mniSvnelobam 1.03 Seadgina. aRsaniSnavia, rom saanalizo periodis bolosT-
vis maCveneblis mniSvneloba gaizarda da Seadgina 3.55. aseve unda aRiniSnos,
rom saanalizo periodis bolosTvis maCveneblis mniSvneloba normatiul
doneze maRalia (0,5), rac, rasakvirvelia, safrTxes ar uqmnis sawarmos fi-
162
nansur mdgradobas, Tumca SesaZloa metyvelebdes sawarmos sakuTari saxs-
rebis siWarbesa da saWiroebaze, rom isini mimarTul iqnes ganviTarebisken.
Sualeduri (swrafi) likvidobis koeficienti aCvenebs, Tu moklevadiani
davalianebis romeli nawili SeiZleba daifaros yvelaze likviduri da swra-
fad realizebadi aqtivebiT. maCveneblis normatiuli mniSvneloba Seadgens
0,6-0,8, rac niSnavs, rom mimdinare valdebulebebi unda daifaros 60-80 pro-
centiT swrafad realizebadi aqtivebis xarjze. saanalizo periodis dasawy-
isisTvis (31.12.2010) swrafi (Sualeduri) likvidobis maCveneblis mniSvne-
lobam Seadgina 3.2. 31.12.2014-Tvis maCveneblis mniSvneloba gaizarda, rac
SeiZleba ganxiluli iqnes, rogorc dadebiTi tendencia, da Seadgina 6.89.
mimdinare likvidobis koeficienti rogorc saanalizo periodis dasawy-
isSi, ise mis bolos (31.12.2010 _ 31.12.2014) normatiul maCvenebelze maRalia,
rac imaze metyvelebs, rom sawarmo sruladaa uzrunvelyofili sakuTari
saxsrebiT sameurneo saqmianobis sawarmoeblad da saswrafo valdebule-
bebis droulad dasafarad. saanalizo periodis dasawyisisTvis (31.12.2010)mimdinare likvidobis maCvenebelma Seadgina 3.2. saanalizo periodis bo-
losTvis maCveneblis mniSvneloba gaizarda da Seadgina 6.89. aRsaniSnavia,
rom saanalizo periodis bolosTvis maCveneblis mniSvneloba noramatiul
doneze maRalia _ 2,5, rac, cxadia, ar uqmnis safrTxes sawarmos finansur
mdgradobas. Tumca SeiZleba metyvelebdes sawarmos sakuTari saxsrebis si-
Warbesa da saWiroebaze, rom isini mimarTuli iqnes ganviTarebisken.
radganac saanalizo periodis bolosTvis formirebis sakuTari wyaroe-
biT mimdinare saSualebebis dafarvis koeficienti Tavis normatiul maCven-
ebelze maRalia (0,1), gamoiTvleba gadaxdisunarianobis dakargvis maCvenebe-
li. gadaxdisunarianobis dakargvis maCvenebeli metyvelebs imaze, SeuZlia
Tu ara sawarmos uaxloes eqvs TveSi dakargos gadaxdisunarianoba mimdinare
likvidobis maCveneblis cvlilebis arsebuli dinamikis pirobebSi. perio-
dis bolosTvis maCveneblis mniSvneloba dadginda 1.95 doneze, rac imaze
metyvelebs, rom sawarmo ar dakargavs gadaxdisunarianobas, radgan maCvene-
beli erTze maRalia.
4.4. saqmiani aqtivobis analizi
zogadad qonebaSi dabandebuli saxsrebis brunvadoba Semdegi ZiriTadi
maCveneblebiT fasdeba:
• brunvis siCqare (brunvebis siCqare, romelsac saanalizo periodis
ganmavlobaSi asrulebs sawarmos kapitali an misi Semadgenlebi) da
• brunvis periodi _ saSualo vada, romlis ganmavlobaSic sruldeba
saxsrebis erTi bruni.
163
rac ufro swrafad brunavs saxsrebi, kapitalis imave sididis pirobebSi,
miT met produqcias awarmoebs da yidis organizacia. amgvarad, brunvado-
bis daCqarebis ZiriTad efeqts warmoadgens gayidvebis gazrda finansuri
resursebis damatebiTi mozidvis gareSe. garda amisa, radganac brunvis das-
rulebis Semdeg kapitali brundeba namatiT mogebis saxiT, brunvadobis daCqa-
reba iwvevs mogebis zrdas. meore mxriv, rac naklebia aqtivebis, upirvelesad
ki mimdinare (moklevadiani) aqtivebis, brunvis siCqare, miT metia dafinanse-
bis saWiroeba. gare dafinanseba ZviradRirebulia da garkveuli SemzRudavi
pirobebic gaaCnia. kapitalis zrdis sakuTari wyaroebi SezRudulia, pir-
vel rigSi, aucilebeli mogebis miRebis SesaZleblobiT. amgvarad, aqtivebis
brunvadobis marTvisas organizacia iRebs SesaZleblobas, naklebad iyos
damokidebuli saxsrebis gare wyaroebze da gazardos Tavisi likvidoba.
Tbilisis satransporto kompaniis saqmiani aqtivobis maCveneblebis anal-
izi (dReebSi) warmodgenilia cxrilSi № 4.9
saqmiani aqtivobis maCveneblebis analizi 2010-2014 ww
cxrili 4.9
mCveneblebi 31.12.2010 31.12.2014absolutu-
ri gadaxra,
lari
zrdis
tempi,
%
wminda ciklis gamoTvla
materialuri maragebis brunvis periodi,
dReebi 95,14 46,37 -48,77 -51,27
debitoruli davalianebis brunvis peri-
odi, dReebi 25,74 24,24 -1,50 -5,85
sxva mimdinare aqtivebis brunvis periodi
, dReebi 0,00 0
xarjviTi cikli, dReebi 120,88 70,60 -50,28 -41,60
sakredito davalianebis brunvis perio-
di, dReebi 11,85 6,22 -5,63 -47,47
sxva moklevadiani valdebulebebis brun-
vis periodi, dReebi 0,00 0
sakredito cikli, dReebi 11,85 6,22 -5,63 -47,47
wminda cikli, dReebi 109,04 64,38 -44,66 -40,96
164
Tbilisis satransporto kompaniis saqmiani aqtivobis maCveneblebis an-
alizi (dReebSi) saanalizo periodSi warmodgenilia cxrilSi № 4.10.
saqmiani aqtivobis maCveneblebis analizi (dReebSi) 2010-2014 ww
cxrili 4.10
maCveneblebi 31.12.2010 w. 31.12.2011 w. 31.12.2012 w. 31.12.2013 w. 31.12.2014 w.
wminda ciklis gamoTvla
materialuri marage-
bis brunvis periodi,
dReebi
95,14 76,85 63,97 46,64 46,37
dabitoruli daval-
ianebis brunvis perio-
di, dReebi
25,74 20,81 21,75 23,55 24,24
sxva mimdinare saSuale-
bebis brunvis periodi,
dReebi
0,13 0,22 0,08
xarjviTi cikli, dReebi 120,88 97,78 85,94 70,27 70,60
sakredito davalianebis
brunvis periodi, dRee-
bi
11,85 9,93 7,66 5,47 6,22
sxva moklevadiani val-
debulebebis brunvis
periodi, dReebi
0,08 0,07
sakredito cikli, dRee-
bi 11,85 10,01 7,72 5,47 6,22
wminda cikli, dReebi 109,04 87,78 78,22 64,80 64,38
Tbilisis satransporto kompaniis saqmiani aqtivobis maCveneblebis an-
alizi (brunvebSi) saanalizo periodze warmodgenilia cxrilSi № 4.11.
saqmiani aqtivobis maCveneblebis analizi 2010-2014 ww
cxrili 4.11
maCveneblebi 31.12.2010 31.12.2014 absoluturi
gadaxra, lari
zrdis
tempi
materialuri maragebis brunvadoba, br. 3,84 7,87 4,03 105,20
debitoruli davalianebis brunvadoba,
br. 14,18 15,06 0,88 6,22
sxva mimdinare aqtivebis brunvadoba, br. 0,00 0,00 0,00 0
sakredito davalianebis brunvadoba, br. 30,81 58,65 27,84 90,37
sxva moklevadiani valdebulebebis
brunvadoba, br. 0,00 0,00 0,00 0
165
saqmiani aqtivobis maCveneblebis analizi (brunvebSi) mTel gansaxilvel
periodze warmodgenilia cxrilSi № 4.12
saqmiani aqtivobis maCveneblebi (brunvebSi) 2010-2014 ww
cxrili 4.12
maCveneblebi 31.12.2010 31.12.2011 31.12.2012 31.12.2013 31.12.2014
materialuri maragebis brun-
vadoba, br. 3,84 4,75 5,72 7,83 7,87
debitoruli davalianebis
brunvadoba, br. 14,18 17,54 16,83 15,50 15,06
sxva mimdinare aqtivebis
brunvadoba, br. 0,00 2 903,38 1 670,67 4 413,54 0,00
sakredito davalianebis brun-
vadoba, br. 30,81 36,75 47,81 66,74 58,65
sxva moklevaiani valdebule-
bebis brunvadoba , br. 0,00 4 834,25 5 563,64 0,00 0,00
saqmiani aqtivobis maCveneblebi axasiaTebs, pirvel rigSi, saxsrebis ga-
moyenebis efeqtianobas da meorec, maT didi mniSvneloba aqvT finansuri
mdgomareobis SesafasebisTvis, radganac asaxavs warmoebis saSualebebisa da
debitoruli davalianebis fulad saxsrebad gadaqcevis siCqares da mimdin-
are valdebulebebis dafarvis vadas.
#4.12 cxrilSi warmodgenili saqmiani aqtivobis maCveneblebi asaxavs,
Tu periodis ganmavlobaSi ra raodenobis brunvas asrulebs organizaciis
esa Tu is aqtivi an qonebis formirebis wyaro. brunvadobis maCveneblebi
gamoiTvleba, rogorc gansaxilveli periodis xangrZlivobisa da saqmiani
aqtivobis maCveneblis Sefardeba dReebSi.
rogorc #4.12 cxrilidan Cans, aqtivebis umetesobis brunvaTa raode-
noba saanalizo periodis ganmavlobaSi gaizarda. brunvaTa ricxvis gazrda
metyvelebs dadebiT tendenciaze. aseve dadebiTi tendenciaa isic, rom aq-
tivebis brunvaTa raodenobis zrdisas gaizarda amonagebic. 31.12.2010-dan
31.12.2014-mde periodSi amonagebi realizaciidan gaizarda 102.95%-iT.
saqmiani aqtivobis maCveneblebi (brunvebSi) saanalizo periodis ganmav-
lobaSi warmodgenila sqemaze #4.
166
sqema № 4.2saqmiani aqtivobis maCveneblebi
მარაგების ბრუნვადობადებიტორული დავალიანების ბრუნვადობადანარჩენი საბრუნავი აქტივების ბრუნვადობაკრედიტორული დავალიანების ბრუნვადობადანარჩენი კრედიტორული დავალიანების ბრუნვადობა
wminda ciklis gamoTvla
wminda ciklis xangrZlivoba gaiangariSeba, rogorc sxvaoba dakreditebi-
sa da danaxarjebis ciklebs Soris da aCvenebs, ramdenad kargadaa organize-
buli sawarmoSi sameurneo saqmianobis dafinanseba.
danaxarjTa ciklis xangrZlivoba gamoiTvleba, rogorc mimdinare aq-
tivebis brunvis mTliani xangrZlivoba, fuladi saxsrebis brunvis xangr-
Zlivobis gauTvaliswineblad, da warmoadgens dros, romelic aucilebelia
sawarmoo procesis gansaxorcieleblad.
amgvarad, rac metia danaxarjTa ciklis (dReebSi) brunvis xangrZlivoba,
miT meti saxsrebia saWiro warmoebis organizebisaTvis.
Tavis mxriv, mimdinare valdebulebebis brunvis xangrZlivoba warmoad-
gens sawarmos sakredito cikls. rac ufro xangrZlivia sakredito cikli,
miT ufro efeqturad iyenebs sawarmo mimdinare saqmianobis dafinansebis
SesaZleblobas sawarmoo procesis uSualo monawileebis xarjze.
rogorc # 4.12. cxrilis monacemebidan Cans, saanalizo periodSi danax-
arjTa ciklis xangrZlivoba Semcirda 50.28 dRiT da Sesabamisad -41.6%-iT,
rac sxva Tanabar pirobebSi miuTiTebs im tendenciaze, romelic uzrunvely-
ofs damatebiTi saxsrebis mozidvas sawarmoo saqmianobaSi.
167
saanalizo periodSi sawarmoo ciklis xangrZlivoba Semcirda 5.62 dRiT
da Sesabamisad -47.47%-iT, rac danaxarjTa ciklis xangrZlivobis Semcirebam
gamoiwvia.
saanalizo periodis dasawyisisTvis brunvadobis wminda cikli 109.04
dRes Seadgenda. saanalizo periodSi wminda ciklis xangrZlivoba Semcirda
44.66 dRiT da Seadgina 64.38 dRe, rac metyvelebs mimwodeblebisa da myid-
velebis kreditebis zrdaze, rac avsebs sawarmoo procesebis dasafinanseb-
lad saWiro moTxovnebs.
gadaxdisunarianobis analizi wminda aqtivebis gamoTvlis bazaze
• wminda aqtivebis Rirebuleba aris sidide, romelic miiReba mTliani
aqtivebidan valdebulebebis Tanxis gamoricxviT.
• qonebis, angariSsworebaSi saSualebebisa da sxva aqtivebisa da val-
debulebebis Sefaseba xdeba fass-ebis moTxovnaTa gaTvaliswinebiT.
wminda aqtivebis Rirebulebis Sesafaseblad finansuri angariSgebis
monacemebis mixedviT dgeba angariSi. kerZod:
aqtivebis SemadgenlobaSi Sedis:
• grZelvadiani aqtivebi, romlebic asaxulia buRaltruli balansSi
Semdegi muxlebiT: aramaterialuri aqtivebi, ZiriTadi saSualebebi,
dausrulebeli mSenebloba, grZelvadiani finansuri dabandebebi,
sxva grZelvadiani aqtivebi;
• mimdinare aqtivebi, romelbic asaxulia buRaltruli balansSi
Semdebi muxlebiT: maragebi, debitoruli davalianeba, moklevadiani
finansuri dabandebebi, fuladi saxsrebi, sxva mimdinare aqtivebi. am
gaangariSebaSi ar Sedis aqcionereb isagan gamosyiduli im sakuTari
aqciebis gamosyidvis faqtiuri xarjebi, romelic gamosyidulia
Semdgomi gadayidvis an gauqmebis mizniT, aseve mewileTa davalianebe-
bi, romelic dakavSirebulia sawesdebo kapitalSimaT SenatanebTan.:
• sesxebsa da kreditebTan dakavSirebuli grZelvadiani valdebulebe-
bi da sxva grZelvadiani valdebulebebi;
• sesxebsa da kreditebTan dakavSirebuli moklevadiani valdebulebebi;
• moklevadiani valdebulebebi (garda Semosavlebis gadaxdasTan
dakavSirebuli mewileTa (damfuZnebelTa) davalianebisa)
• mosalodneli xarjebis anaricxebi da rezervebi;
• sxva moklevadiani valdebulebebi.
168
Tbilisis satransporto kompaniis gadaxdisunarianobis analizi
wminda aqtivebis gamoTvlis bazaze saanalizo periodSi warmodgenilia
cxrilSi № 4.13.
Tbilisis satransporto kompaniis gadaxdisunarianobis analizi 2010-2014 ww
cxrili 4.13.
maCveneblebi 31.12.2010 31.12.2014absolutu-
ri gadaxra,
lari
zrdis
tempi,
%
gaangariSebaSi monawile aqtivebi
aramaterialuri aqtivebi 125,555 134,626 9,071 7,22
ZiriTadi saSualebebi 378,155,355 433,092,528 54,937,173 14,53grZelvadiani da moklevadiani
finansuri dabandebebi 2,614,224 2,931,461 317,237 12,14
maragebi 14,025,042 14,932,798 907,756 6,47
winaswar gadaxdili gadasaxadebi 436,983 2,525,235 2,088,252 477,88
debitoruli davalianeba 3,794,601 6,871,434 3,076,833 81,08fuladi saxsrebi 1,799,984 7,292,800 5,492,816 305,16
sul aqtivebi 400,951,744 467,780,882 66,829,138 16,67
gaangariSebaSi monawile valdebulebebi
moklevadiani valdebulebebi 1,746,554 2,055,742 309,188 17,70
sul pasivebi 1,746,554 2,055,742 309,188 17,70
wminda aqtivebis Rirebuleba (9-11) 399,205,190 465,725,140 66,519,950 16,66
gadaxdisunarianobis analizi wminda aqtivebis gamoTvlis bazaze mTel
gansaxilvel periodze warmodgenilia cxrilSi № 4.14
Tbilisis satransporto kompaniis gadaxdisunarianobis analizi 2010-2014 ww
cxrili 4.14
maCveneblebi 31.12.2010 w. 31.12.2011 w. 31.12.2012w. 31.12.2013 w. 31.12.2014 w.
gaangariSebaSi monawile aqtivebi
1. aramateri-
aluri aq-
tivebi
125,555 107,583 145,619 36,069 134,626
2. ZiriTadi
saSualebebi 378,155,355 413,367,638 428,891,572 433,820,651 433,092,528
3.grZel-
vadiani da
moklevadiani
finansuri
dabandebebi
2,614,224 3,051,331 3,568,985 3,346,461 2,931,461
169
4. maragebi . 14,025,042 13,717,004 12,784,395 12,809,253 14,932,7985. winaswar
gadaxdili
gadasaxadebi
436,983 979,974 871,278 2,685,563 2,525,235
6. debitor-
uli daval-
ianeba
3,794,601 3,718,546 5,292,305 7,629,208 6,871,434
7. fuladi
saxsrebi 1,799,984 933,645 904,861 23,880,930 7,292,800
8. sxva mimdin-
are aqtivebi 0,00 45,379 45,382 0,00 0,00
9.sul aqtivebi 400,951,744 435,921,100 452,504,397 484,208,135 467,780,882
gaangariSebaSi monawile valdebulebebi
10.mokleva-
diani val-
debulebebi
1,746,554 1,838,676 1,332,940 1,668,208 2,055,742
11. sxva mok-
levadiani
pasivebi
0,00 27,254 0,00 0,00 0,00
12sul pa-
sivebi 1,746,554 1,865,930 1,332,940 1,668,208 2,055,742
13wminda aqtivebis
Rirebuleba
(14-21)
399,205,190 434,055,170 451,171,457 482,539,927 465,725,140
saanalizo periodSi wminda aqtivebis moculoba, romelic 31.12.2010-Tvis Seadgenda 399 205 190,00 lars, gaizarda 66 519 950,00 lariT (matebis
tempma Seadgina 16.66%) da 31.12.2014-Tvis maTma moculobam Seadgina 465 725 140,00 lari
waugeblobis wertili
waugeblobis wertili _ esaa warmoebis an sxva saxis ekonomikuri saqmi-
anobis done, rodesac sawarmoo produqtis, samuSaos an momsaxurebis re-
alizaciidan miRebuli amonagebis zoma tolia warmoebisa da am produqtis
mimoqcevis mudmivi danaxarjebisa.
mdumivi danaxarjebi aris sawarmos is danaxarjebi, romlebic ar aris
damokidebuli warmoebuli produqciis moculobaze.
mogebis misaRebad organizaciam unda awarmoos produqtis is raodeno-
ba, an ganaxorcielos minsaxurebis is moculoba, romlebic aRemateba war-
moebisa da momsaxurebis danaxarjebis sidides, xolo rac Seexaba waugeblo-
bis wertils, es aris produqciisa an momsaxurebis is moculoba, rodesac
sawarmos aqvs nulovani finansuri Sedegi da Tuki moculoba am wertilze
dabalia, warmoeba an momsaxureba wamgebiani xdeba.
170
waugeblobis wertilis analizi da misi cvlilebis dinamika, aseve misi
Semadgenlebis cvlilebebi saanalizo periodSi warmodgenilia cxrilSi № 4.15.
waugeblobis wertilis analizi 2010-2014 ww
cxrili 4.15.
maCvenebl 31.12.2010 31.12.2014absolutu-
ri gadaxra,
lari
zrdis
tempi %
amonagebi 53,805,293 109,196,004 55,390,711 102,95
cvladi xarjebi 32,236,967.14 33,670,764.07 1,433,796.92 4,45
mudmivi xarjebi 54,258,785.86 96,031,716.93 41,772,931.08 76,99waugeblobis wertili realizaci-
aSi135,356,350.34 138,844,706.16 3,488,355.83 2,58
mTliani zRvruli mogeba 21,568,325.86 75,525,239.93 53,956,914.08 250,17usafrTxoebis diapazonis abso-
luturi sidide-81,551,057.34 -29,648,702.16 51,902,355.17 63,64
usafrTxoebis diapazonis da
amonagebis Tanafardobis koefici-
enti
-151,57,% -27,15,% 124,42% 82,09
waugeblobis wertilis analizi mTel gansaxilvel periodze warmodge-
nilia cxrilSi № 4.16.
waugeblobis wertilis analizi 2010-2014 ww
cxrili 4.16.
maCveneblebi 31.12.2010 w. 31.12.2011 w. 31.12.2012 w. 31.12.2013 w. 31.12.2014 w.
amonagebi 53,805,293 65,876,338 75,815,717 100,147,646 109,196,004
cvladi danax-
arjebi 32,236,967,14 29,480,754,63 32,397,354,20 31,165,374,56 33,670,764,07
mudmivi danax-
arjebi 54,258,785,86 53,400,197,37 56,753,317,80 86,840,587,44 96,031,716,93
waugeblobis
wertili 135,356,350,34 96,654,844,50 99,100,776,81 126,074,138,01 138,844,706,16
mTliani zRvru-
li mogeba21,568,325,86 36,395,583,37 43,418,362,80 68,982,271,44 75,525,239,93
waugeblobis
wertilamde
gadaxra abso-
lutur gamo-
saxulebaSi
-81,551,057,34 -30,778,506,50 -23,285,059,81 -25,926,492,01 -29,648,702,16
diapazoni
waugeblobis
wertilamde
%-ulad
-151,57% -46,72% -30,71% -25,89% -27,15%
171
rogorc cxrili №4.16 gviCvenebs, saanalizo periodis 31.12.2014 bo-
losTvis waugeblobis wertili gaizarda 3,488,355.83 lariT da 138,844,706.16 lari Seadgina, rac imaze metyvelebs, rom uzaralo muSaobisaTvis sawar-
mom unda miaRwios amonagebis mocemul dones, romelic 138,844,706.16 lari
mainc unda iyos imisaTvis, rom aRmoifxvras uaryofiTi finansuri Sedegi.
waugeblobis wertili aris, amonagebis is done, romlis yovel damatebiT
fulad erTeulze sawarmo iwyebs mogebis gamomuSavebas. warmoebis radoneze
Sewyvets sawarmo mogebis miRebas. maCveneblis mniSvnelobam saanalizo peri-
odis dasawyisisTvis Seadgina -81,551,057.34 lari da gaizarda 51,902,355.17 lariT, rac dadebiTi tendenciaa. gadaxra waugeblobis wertilamde saanal-
izo periodis bolosTvis Seadgens -29,648,702.16 lars.
mocemul situaciaSi diapazoni waugeblobis wertilamde aCvenebs,
Tu ramdeni procentiT unda gaizardos amonagebi. aRniSnuli maCvene-
beli garkveulwilad gaumjobesebulia sabaziso welTan SedarebiT da
gazardilia 124.42 procentiT da saanalizo periodis bolosTvis Seadgina
27.15 %, rac dadebiTi tendencia.
saanalizo periodSi waugeblobis wertili da masze momqmedi faqtorebi
warmodgenilia grafikze #5 . waugeblobis anu uzaralobis wertilis mrudi
amonagebis mrudTan yvelaze axlos 2014 wels mivida.
grafiki № 4.3waugeblobis/uzaralobis wertili
ამონაგებიცვლადი ხარჯებიმუდმივი ხარჯებიწაუგებლობის წერტილი
172
4.5 gakotrebis albaTobis analizi
altmanis Z-angariSi
es meTodi SemoTavazebulia 1968 wlidan cnobili dasavleli ekonomistis
altmanis (Edward I. Altman) mier. kreditunarianobis indeqsi agebulia mul-
tiplikaturi diskriminantuli analizis safuZvelze (Multiple-discriminant analysis _ MDA) da SesaZleblobas iZleva, saorientaciod, daiyos sameurneo
subieqtebi potenciur bankrotebad da arabankrotebad.
altmanis koeficienti warmoadgens xuTfaqtorul models, romelic
agebulia aSS-is warmatebulad moqmedi da gakotrebuli samrewvelo sawar-
moebis monacemebze. gakotrebis albaTobis saboloo koeficienti Z gamoiT-
vleba xuTi maCveneblis daxmarebiT, romelTagan TiToeuls statistikuri
meTodebiT dadgenili garkveuli wona gaaCnia:
Z-angariSi = 1,2 × К1 + 1,4 × К2 + 3,3 × К3 + 0,6 × К4 + К5,
sadac: К1_ wminda mimdinare kapitalis wili organizaciis yvela aqtivSi
К2 _ dagrovili mogebis Tanafardoba aqtivebTan
К3 _ aqtivebis rentabeloba
К4 _sawesdebo kapitalis wili aqtivebis saerTo TanxaSi (balansis valu-
taSi)К5 _ aqtivebis brunvadoba.
altmanis modeliT Catarebuli mravalricxovani gamoTvlebis Sedegebma
aCvena, rom ganmazogadebelma Z maCvenebelma SeiZleba miiRos mniSvnelo-
ba [-14, +22] farglebSi. amasTan, sawarmoebi, romelTaTvisac Z>2,99, xvdeba
finansurad mdgradebis ricxvSi. sawarmoebi, romelTaTvisac Z<1,81, war-
moadgens gakotrebis maRali riskis matarebel sawarmoebs, xolo intervali
[1,81-2,99] Seadgens gaurkvevlobis zonas.
gakotrebis albaTobis maCveneblis (altmanis z-angariSi ) gamoTvla
saanalizo periodSi warmodgenilia cxrilSi № 3.30
173
gakotrebis albaTobis maCveneblis (altmanis Z-angariSi ) gamoTvla
cxrili 3.30
mCveneblebi 31.12.2010 31.12.2014absolutu-
ri gadaxra,
lari
zrdis tempi
koeficientis mniS-
vneloba -0,02 0,18 0,20 1 041,25%
gakotrebis alba-
Toba
gakotrebis al-
baToba didia
gakotrebis albaTo-
ba didia 0,00 0
gakotrebis albaTobis maCveneblis analizi (altmanis Z-angariSi ) mTel
gansaxilvel periodze warmodgenilia cxrilSi № 4.17
gakotrebis albaTobis maCveneblis analizi (altmanis Z-angariSi ) 2010-14 ww
cxrili 4.17
maCveneblebi 31.12.2010 w. 31.12.2011 w. 31.12.2012 w. 31.12.2013 w. 31.12.2014 w.
koeficientis
mniSvneloba -0,02 0,14 0,18 0,27 0,18
gakotrebis
albaToba
gakotrebis
albaToba
didia
gakotrebis
albaToba
didia
gakotrebis
albaToba
didia
gakotrebis al-
baToba didia
gakotrebis
albaToba
didia
saanalizo periodis bolosTvis (31.12.2014) altmanis maCveneblis mniSvn-
elobam Seadgina 0,18, rac imaze metyvelebs, rom sawarmoSi didia gakotrebis
albaToba. Tumca, Z-koeficinets saerTo seriozuli nakli gaaCnia _ arseb-
iTad misi gamoyeneba SesaZlebelia mxolod msxvil kompaniebTan mimarTebaSi,
romelTa aqciebic kotirebulia birJebze. swored amgvari kompaniebisTvis
aris SesaZlebeli sakuTari kapitalis obieqturi sabazro fasis miReba. ga-
momdinare aqedan, am meTodiT daTvlilma Sedegebma saanalizo sawarmos ga-
kotrebis Seafasebisas garkveul uzustobamde SeiZleba migviyvanos.
tefleris Z-angariSi
1977 wels britanelma mecnierma teflerma (Taffler) SemogvTavaza
oTxfaqtoruli saprognozo modelis gamoyeneba, romlis SemuSavebisas
Semdegi midgoma gamoiyena: gamoTvlebis pirvel stadiaze gamoangariSdeba
80 Sefardeba gakotrebuli da gadaxdisunariani sawarmoebis monacemebis
mixedviT. Semdeg, statistikuri meTodis gamoyenebiT, romelic cnobilia,
rogorc mravalganzomilebiani diskriminantis analizi, SesaZlebelia ai-
174
gos gadaxdisunarianobis modeli, ganisazRvros kerZo Tanafardobebi, rom-
lebic saukeTesod gamoyofs kompaniebis or jgufs da maT koeficientebs.
Tanafardobebis amgvari SerCeviTi gamoTvla tipiuria korporaciis saqmia-
nobis zogierTi sakvanZo ganzomilebis gansazRvrisTvis, rogorebicaa momge-
bianoba, mimdinare kapitalis Sesabamisoba, finansuri riski da likvidoba. am
maCveneblebis gaerTianebiT da maTi Sesabamisi saxiT SekrebiT gadaxdisuna-
rianobis modeli qmnis korporaciis finansuri mdgomareobis zust suraTs.
tipiuri modeli iRebs formas:
Z=0,53*К1+0,13*К2+0,18*К3+0,16*К4
К1 _ wminda mogebisa da moklevadiani valdebulebebis Tanafardoba
К2 _ mimdinare aqtivebis Tanafardoba valdebulebebis TanxasTan
К3 _ moklevadiani valdebulebebis Tanafardoba aqtivebTan (balansis
valutasTan)
К4 _ realizaciidan miRebuli amonagebis Tanafardoba aqtivebTan (bal-
ansis valutasTan) Tuki Z-angariSis sidide 0,3-ze metia, es imaze metyvelebs,
rom firmas arc ise cudi grZelvadiani persperqtiva gaaCnia, Tuki 0,2-ze
naklebia _ gakotrebis riski savaraudoze maRalia.
gakotrebis albaTobis maCveneblis gamoTvla (tefleris z-angariSi)
saanalizo periodSi asaxulia cxrilSi № 4.18.
tefleris oTxfaqtoruli modeli 2010-2014 ww
cxrili 4.18.
maCveneblebi 31.12.2010 31.12.2014 absoluturi
gadaxra, lari
zrdis
tempi
koeficientis mniSvne-
loba 1,52 2,04 0,52 34,50%
gakotrebis albaToba gakotrebis alba-
Toba mcirea
gakotrebis
albaToba
mcirea
0,00 0
gakotrebis albaTobis maCveneblis (tefleris z-angariSi) gamoTvla
mTel gansaxilvel periodze warmodgenilia cxrilSi № 4.19.
175
tefleris oTxfaqtoruli modeli 2010-2014 ww
cxrili 4.19.
maCveneblebi 31.12.2010 w. 31.12.2011 w. 31.12.2012 w. 31.12.2013 w. 31.12.2014 w.
koeficientis
mniSvneloba1,52 1,38 1,97 3,70 2,04
gakotrebis al-
baToba
gakotrebis
albaToba
mcirea
gakotrebis
albaToba
mcirea
gakotrebis
albaToba
mcirea
gakotrebis
albaToba
mcirea
gakotrebis
albaToba
mcirea
saanalizo periodis bolosTvis (31.12.2014) tefleris maCveneblis mniS-
vnelobam Seadgina 2,04, rac imaze metyvelebs, rom sawarmoSi gakotrebis
albaToba mcirea.
lisis Z-angariSi
1972 wels ekonomistma lisma (didi britaneTi) miiRo Semdegi formula:
Z=0,063*К1+0,092*К2+0,057*К3+0,001*К4 sadac:К1 _ mimdinare kapitalis Tanafardoba aqtivebTan (balansis valutasTan)
К2 _ realizaciidan miRebuli mogebis Tanafardoba aqtivebTan (balan-
sis valutasTan)
К3 _ gaunawilebeli mogebis Tanafardoba aqtivebTan (balansis valu-
tasTan)
К4 _ sakuTari da sasesxo kapitalis Tanafardoba
maCveneblis kritikuli mniSvneloba Seadgens <0,037gakotrebis albaTobis maCveneblis gamoTvla (lisis z- angariSi ) saangari-
So periodSi asaxulia cxrilSi № 4.20.
lisis oTxfaqtoruli modeli 2010-2014 ww
cxrili 4.20.
maCveneblebi 31.12.2010 31.12.2014 absoluturi
gadaxra lari.zrdis tem-
pi
koeficientis mniSvn-
eloba0,22 0,22 0,01 3,06%
gakotrebis albaTobasawarmos mdgo-
mareoba myaria
sawarmos mdgo-
mareoba myaria 0,00 0
176
gakotrebis albaTobis maCveneblis (lisis z-angariSi) gamoTvla mTel gan-
saxilvel periodze warmodgenilia cxrilSi № 4.20.
lisis oTxfaqtoruli modeli 2010-2014 ww
cxrili 4.20
maCveneblebi 31.12.2010 w. 31.12.2011 w. 31.12.2012 w. 31.12.2013 w. 31.12.2014 w.
koeficientis
mniSvneloba0,22 0,23 0,34 0,29 0,22
gakotrebis
albaToba
sawarmos
mdgomareo-
ba myaria
sawarmos mdgo-
mareoba myaria
sawarmos
mdgomareo-
ba myaria
sawarmos
mdgomareoba
myaria
sawarmos
mdgomareo-
ba myaria
saanalizo periodis bolosTvis (31.12.2014) lisis maCveneblis mniSvne-
lobam Seadgina 0,22, rac imaze metyvelebs, rom sawarmos mdgomareoba myaria.
samive meTodikis ganxilvis Semdeg, romlebic warmodgenilia ganyo-
filebaSi „gakotrebis albaTobis analizi“, SeiZleba iTqvas, rom saanalizo
periodis ganmavlobaSi situacia sawarmoSi daaxloebiT imave doneze darCa.
mTlianobaSi, rogorc saanalizo periodis dasawyisisTvis, ise mis bolos,
gakotrebis albaToba SeiZleba Sefasdes, rogorc dabali.
fiqtiuri (winaswarganzraxuli) gakotrebis niSnebis gansazRvra
fiqtiuri (winaswarganzraxuli) gakotrebis niSani aris is, rodesac mov-
ales aqvs SesaZlebloba, daakmayofilos kreditorebis moTxovnebi sruli
moculobiT im TariRisTvis, roca movale mimarTavs saarbitraJo sasamarT-
los gancxadebiT misi gadaxdisuunarod (gakotrebulad) cnobis Taobaze.
fiqtiuri (winaswarganzraxuli) gakotrebis niSnebis arsebobis an ar-
arasebobis dasadgenad tardeba im koeficientebis mniSvnelobebisa da di-
namikis analizi, romlebic axasiaTebs movalis gadaxdisunarianobas, da
romlebic gaTvlilia sakvlev periodze. movalis gadaxdisunarianobis
ganmsazRvreli ZiriTadi maCveneblebi koeficientebis saxiT ganixileba 5.1.
cxrilSi. movalis moklevadiani valdebulebebis misi mimdinare aqtivebiT uz-
runvelyofis maCvenebeli sxva maCveneblebTan erTad, romlebic gamoiyeneba
fiqtiuri (winaswarganzraxuli) gakotrebis niSnebis gansazRvrisas, asaxulia
cxrilSi 5.1.
177
winaswarganzraxuli gakotrebis niSnebi 2010-2014 ww
cxrili 5.1.
maCveneblebi 31.12.2010 31.12.2014 absoluturi
gadaxra, lari
zrdis
tempi, %
absoluturi likvidobis
koeficienti 1,03 3,55 2,52 244,22
maRallikviduri mimdinare
aqtivebi1 799 984 7 292 800 5 492 816 305,16
mimdinare valdebulebebi 1 746 554 2 055 742 309 188 17,70
mimdinare likvidobis koe-
ficienti 3,20 6,89 3,69 115,10
likviduri aqtivebis si-
dide5 594 585 14 164 234 8 569 649,00 153,18
kompaniis valdebulebebis
aqtivebiT uzrunvelyofis
maCvenebeli
221,29 219,06 -2,23 -1,01
koreqtirebuli grZelva-
diani aqtivebis sididis
maCvenebeli
380 895 134 436 158 615 55 263 481 14,51
gadaxdisunarianobis koe-
ficienti mimdinare val-
debulebebis mixedviT
0,39 0,23 -0,16 -42,00
178
cxrili5.2.
fiqtiuri (winaswarganzraxuli) gakotrebis niSnebi 2010-2014 ww
maCvenebl
ebi
31.1
2.20
10
31.1
2.20
11
31.1
2.20
12
31.1
2.20
13
31.1
2.20
14
absol
uturi l
ikvidobis
koeficienti
1,03
0,50
0,68
14,3
23,
55
yvel
aze l
ikviduri m
im-
dinare a
qtivebis s
ididis
maCvenebel
i
1,79
9,98
493
3,64
590
4,86
123
,880
,930
7,29
2,80
0
mimdinare v
al
debul
ebebis
sididis m
aCvenebel
i1,
746,
554
1,86
5,93
01,
332,
940
1,66
8,20
82,
055,
742
mimdinare l
ikvidobis k
oe-
ficienti
3,20
2,52
4,68
18,8
96,
89
likviduri a
qtivebis s
idi-
dis m
aCvenebel
i
5,59
4,58
54,
697,
570
6,24
2,54
831
,510
,138
14,1
64,2
34
kompaniis v
al
debul
ebebis
aqtivebiT u
zrunvel
yofis
maCvenebel
i
221,
2922
5,74
329,
2328
0,97
219,
06
koreqtirebul
i g
rZel
vadi-
ani a
qtivebis s
ididis m
aCven-
ebel
i
380,
895,
134
416,
526,
552
432,
606,
176
437,
203,
181
436,
158,
615
gadaxdisunarianobis k
oe-
ficienti m
imdinare v
al
-
debul
ebebis m
ixedviT
0,39
0,34
0,21
0,20
0,23
179
absoluturi likvidobis koeficienti
rogorc № 5.2. cxrilidan Cans, saanalizo periodis bolosTvis
(31.12.2010) absoluturi likvidobis maCvenebeli gaumjobesda da normis do-
nezea (0,2-ze meti), rac mowmobs saanalizo periodis bolosTvis q. Tbilisis
satransporto kompaniis vadiani valdebulebebis dasafarad sakmarisi re-
sursis arsebobas. saanalizo periodSi maCveneblis mniSvneloba gaizarda
2.52-iT da Seadgina 3.55.
mimdinare likvidobis koeficienti
mimdinare likvidobis koeficienti rogorc saanalizo periodis dasawy-
isSi, ise mis bolos (31.12.2010 _ 31.12.2014) normatiul mniSvnelobaze _
2-ze maRalia, rac imaze metyvelebs, rom sawarmo sruladaa uzrunvelyo-
fili sakuTari saxsrebiT sameurneo saqmianobis sawarmoeblad da mimdin-
are valdebulebebis droulad dasafarad. saanalizo periodis dasawyisSi
31.12.2010-Tvis mimdinare likvidobis maCveneblis mniSvnelobam Seadgina
3.2. saanalizo periodis bolosTvis maCveneblis mniSvneloba gaizarda da
Seadgina 6.89. unda aRiniSnos, rom saanalizo periodis bolosTvis maCven-
eblis mniSvneloba normatiul doneze _ 2,5-ze maRlia, rac, rasakvirve-
lia, safrTxes ar uqmnis sawarmos finansur mdgradobas, Tumca SesaZloa
metyvelebdes sawarmos sakuTari saxsrebis siWarbeze da maTi ganviTarebi-
saken mimarTvis aucileblobaze.
valdebulebebis aqtivebiT uzrunvelyofis maCvenebeli
kompaniis valdebulebebis aqtivebiT uzrunvelyofis maCvenebeli axas-
iaTebs kompaniis aqtivebis sidides, romelic modis valis erTeulze, da
ganisazRvreba, rogorc likviduri aqtivebis fardoba kompaniis valdebule-
bebTan. Catarebuli gamoTvlebis safuZvelze (cxrili 5.2.) Cans, rom maCven-
eblis mniSvneloba saanalizo periodis ganmavlobaSi Seicvala. 31.12.2010-Tvis maCveneblis mniSvneloba iyo 221.09. saanalizo periodis ganmavlobaSi
maCvenebeli Semcirda 2.23-iT da misma mniSvnelobam Seadgina 219.06.
180
gadaxdisunarianobis koeficienti mimdinare valdebulebebis
mixedviT
mimdinare valdebulebebis mixedviT gadaxdisunarianobis koefi-
cientis dinamikis Sefasebisas 5.2. cxrilidan Cans, rom is Semcirda.
31.12.2010-Tvis am maCveneblis mniSvneloba Seadgenda 0.39, xolo 31.12.2014-Tvis Semcirda 0.16-iT da Seadgina 0.23.
winaswarganzraxuli gakotreba
sawarmos finansuri mdgomareobis ganxilvis SemTxvevaSi winaswarganz-
raxuli gakotrebis niSnebis gansazRvrisTvis, gadaxdisunarianobis maCven-
eblebis dinamikis analizisas saanalizo periodSi analizma aCvena ori koe-
ficientis gauareseba, ris gamoc saWiroa movalis winaswarganzraxuli ga-
kotrebis niSnebis gamovlenis meore etapis Catarebac, romelic gulisxmobs
sakvlev periodSi movalis garigebebisa da movalis mmarTvelobiTi orga-
noebis moqmedebebis analizs, romlebic SeiZleba gamxdariyo amgvari gaua-
resebis mizezi.
fiqtiuri gakotreba
sawarmos finansuri mdgomareobis ganxilvis SemTxvevaSi fiqtiuri ga-
kotrebis niSnebis gansazRvrisTvis, gadaxdisunarianobis maCveneblebis din-
amikis analizisas gansaxilvel periodSi, unda aRiniSnos Semdegi momentebi,
romlebic SeiZleba miuTiTebdes, rom movales aqvs SesaZlebloba, sruli
moculobiT daakmayofilos kreditorebis moTxovnebi fulad valdebule-
bebTan dakavSirebiT da (an) savaldebulo gadasaxdelebTan dakavSirebiT
sameurneo saqmianobis arsebiTad garTulebis an Sewyvetis gareSe, rasTan
dakavSirebiTac SeiZleba gakeTdes daskvna movalis fiqtiuri gakotrebis
niSnebis arsebobis Sesaxeb:
- gadaxdisunarianobis xarisxis maCvenebeli mimdinare valdebulebebis
mixedviT normatiul mniSvnelobaze naklebia (1,0).
181
daskvnebi da rekomendaciebi
Sedegebis Sejamebisas unda aRiniSnos, rom saanalizo periodis ganmav-
lobaSi (31.12.2010 -dan 31.12.2014-mde) gamoikveTa Semdegi sakvanZo momente-
bi:
finansuri mdgomareobis zogadi Sefaseba
1. Catarebuli analizis safuZvelze balansis aqtivebis cvlilebis di-
namika mTlianobaSi SeiZleba dadebiTad Sefasdes; 2014 wlis bolos 2010
wlis Sesabamis periodTan SedarebiT balansis aqtivi da agreTve, balansis
valuta gazrdilia 16,67%-iT (66,829,138 lari) da Sesabamisad, saangariS-
gebo periodis bolosaTvis balansis aqtivebis da balansis valutis sididem
Seadgina 467,780,882 lari. aRniSnuli zrda ZiriTadad ganapiroba „ZiriTadi
saSualebebis“ muxlis gadidebam.
aqtivebis mTlian struqturaSi grZelvadiani aqtivebi, romelTa si-
dide 31.12.20101 wlisaTvis Seadgenda 380,895,134 lars, gaizarda 14,51%-iT
(55,263,481 lari) da 31.12.2014 wlis bolosTvis Seadgina 436,158,615 lari
(kompaniis mTliani qonebis 93%).
aqtivebis mTlian struqturaSi mimdinare aqtivebi, romelTa sidide
31.12.2010 wlisaTvis Seadgenda 20,056,610 lars, aseve gazrdilia 57,67%-
iT (11,565,657 lari) da saanalizo periodis bolosaTvis Seadgina 31,622,267
lari (kompaniis mTliani qonebis 7%).
maSasadame, aqtivebis mTlian struqturaSi mniSvnelovani xvedriTi wil-
iT warmodgenilia grZelvadiani aqtivebi (93,24%), rac metyvelebs aqtivebis
struqturis dabal mobilurobaze da iwvevs kompaniis saSualebebis brun-
vadobis Semcirebas. amasTan, igi metyvelebs zednadebi xarjebis mniSvnelo-
van sidideze da am ukanasknelis mniSvnelovan gavlenaze amonagebis sididis
cvlilebaze.
Tumca, amasTan aRsaniSnavia saanalizo periodSi mdgomareobis odnav
gaumjobesebis tendenciac. kerZod, saangariSgebo periodSi balansis mTlian
struqturaSi grZelvadiani aqtivebis xvedriTi wili Semcirebulia 1,75%-
iT.
mimdinare aqtivebis struqturaSi yvelaze mniSvnelovani zrda gamowveu-
li iyo fuladi saSualebebis muxlis gadidebiT, romelic saanalizo peri-
odSi gazrdilia 5,492,816 lariT. kompaniaSi saanalizo periodSi aseve gazr-
dilia debitoruli davalianebis sidide _ 3,076,833 lariT, rac warmoadgens
negatiur cvlilebas da SeiZleba gamowveuli iyos problemebiT momsaxure-
bis anazRaurebasTan. es ki niSnavs sawarmoo procesebidan mimdinare aqtive-
bis ganyenebis da sabrunavi saSualebebis garkveuli nawilis imobilizacias.
Tumca Tbilisis satransporto kompaniis debitoruli davalianebis ganxil-
182
visas, SeiZleba aRvniSnoT, rom sawarmos saanalizo periodis bolosaTvis
(31.12.2014) gaaCnia aqtiuri saldo (debitoruli davalianeba metia kredi-
torulze), rac SesaZleblobas aZlevs SesTavazos Tavis klientebs ufaso
krediti 4,815,692 laris odenobiT.
2. sakuTari kapitalisa da valdebulebebis struqturis cvlileba
saanalizo periodis ganmavlobaSi SeiZleba umetes nawilSi negatiurad
iqnas aRiarebuli. saanalizo periodSi balansis pasivSi balansis valutis
zrda ZiriTadad gamowveuli iyo „sawesdebo kapitalis“ muxlis gadidebiT.
kerZod aRniSnuli muxlis zrdam Seadgina 137,176,971 lari (procentulad
es zrda Seadgens 67,92%-s) da saanalizo periodis bolosaTvis „sawesdebo
kapitalis“ muxlis sididem Seadgina 339,139,496 lari.
Tbilisis satransporto kompaniis sakuTari kapitalis cvlilebis
ganxilvisas aRsaniSnavia is faqti, rom misi sididec saanalizo periodSi
gaizarda da 2014 wlis bolosaTvis Seadgina 465,725,140 lari (anu pasivis
mTliani sididis 99,56%).
aqtivebis formirebis wyaroebSi nasesxebi saSualebebis xvedriTi wili
saanalizo periodSi umniSvnelod gaizarda. 2014 wlis bolosaTvis nasesx-
ebi saSualebebis mTlianma sididem kompaniaSi Seadgina 2,055,742 lari (anu
pasivebis mTliani sididis 0,44%). zogadad, nasesxebi saSualebebis zrdas
sawarmo mihyavs misi finansuri riskebis xarisxis amaRlebisaken da SeiZleba
uaryofiTi gavlena iqonios mis finansur mdgradobaze.
kompaniis rezervebis analizisas SeiZleba aRvniSnoT, rom misi sidide
saanalizo periodSi Semcirda 2,817,327 lariT da saangariSgebo periodis
bolosaTvis Seadgina _ 46,360,428 lari. rac Seexeba daufaravi zaralis si-
dides igi saanalizo periodSi gazrdilia 67,676,363 lariT da misma sididem
2014 wlis bolosaTvis Seadgina 186,007,778 lari (procentulad es zrda
Seadgens 57,19%). mTlianobaSi zemoaRniSnuli SeiZleba SevafasoT rogorc
uaryofiTi tendencia, ramdenadac rezervebis Semcireba, daufaravi zara-
lis zrda metyvelebs kompaniis araefeqtur saqmianobaze.
3. sawarmos finansuri mdgradobis analizi dinamikaSi aCvenebs sawarmos
finansuri mdgradobis SenarCunebis tendencias. rogorc saanalizo perio-
dis dasawyisSi (31.12.2010), aseve saangariSgebo periodis bolos (31.12.2014)
finansuri mdgradoba Tbilisis satransporto kompaniaSi (gaanalizebuli
samkompleqsiani maCveneblebiT) SeiZleba davaxasiaToT rogorc „absolutu-
ri finansuri mdgradoba“, ramdenadac rogorc saanalizo periodis dasawy-
isSi, aseve saanalizo periodis bolos, sawarmos gaaCnia sakmarisi sakuTari
saSualebebi maragebisa da xarjebis formirebisaTvis.
gaanalizebuli koeficientebidan aRsaniSnavia _ „avtonomiurobis koe-
ficienti“, „nasesxeb da sakuTar saSualebaTa fardobis koeficienti“, „mobi-
183
lur da imobilizebul saSualebaTa Tanafardobis koeficienti“ da „manevri-
rebis koeficienti“.
„avtonomiurobis koeficienti“ rogorc saanalizo periodis dasawyisSi
(31.12.2010) aseve saanalizo periodis bolos (31.12.2014) Seadgens K=1,0. es
maCvenebeli maRalia normatiul mniSvnelobaze (K=0,5), romlis pirobebSi
nasesxebi kapitali SeiZleba kompensirebuli iqnes kompaniis sakuTrebiT.
„nasesxebi da sakuTar saSualebaTa fardobis koeficienti“ (finansuri
berketi), rogorc saanalizo periodis dasawyisSi, aseve saanalizo periodis
bolos (31.12.2014) Seadgens K=0. rac ufro metia es koeficienti 1-ze, miT
ufro maRalia sawarmos damokidebuleba nasesxeb saSualebebze.
„mobilur da imobilizebul saSualebaTa Tanafardobis“ koeficienti
saanalizo periodSi gaizarda 0,02-iT da saangariSgebo periodis bolos-
aTvis (31.12.2014) Seadgina 0,07. aRniSnuli koeficienti ganisazRvreba ro-
gorc fardoba mobiluri saSualebebisa (balansis aqtivis I ganayofis jami)
grZelvadiani debitoruli davalianebebis imobilizebul saSualebebTan
(grZelvadiani aqtivebi koreqtirebuli grZelvadiani xasiaTis debitoruli
davalianebebiT). misi normatiuli mniSvneloba specifiuria yoveli calkeu-
li dargisaTvis, magram sxva Tanabar pirobebSi koeficientis zrda warmoad-
gens dadebiT tendencias.
„manevrirebis koeficienti“ saanalizo periodSi gaizarda 0,02-iT da
saangariSgebo periodis bolosaTvis (31.12.2014) Seadgina 0,06. aRniSnuli
maCvenebeli dabalia mis normatiul mniSvnelobaze (0,5). manevrirebis koe-
ficienti axasiaTebs Tu sakuTar saSualebaTa wyaroebis ra xvedriTi wili
imyofeba mobilur formaSi. aRniSnuli koeficientis normatiuli mniSvne-
loba damokidebulia sawarmos saqmianobis xasiaTze. vinaidan Tbilisis sa-
transporto kompanias gaaCnia aqtivebis mZime struqtura, kerZod, ZiriTadi
saSualebebis xveriTi wili balansis valutis 93 procents aRemateba. aqedan
gamomdinare, kompania SeiZleba mivakuTvnoT fondtevad sawarmoebs da cxa-
dia, koeficientis normatiuli mniSvneloba dabali unda iyos.
4. gadaxdisunarianobis maCvenebeli metyvelebs imaze, SeuZlia Tu ara
sawarmos uaxloes eqvs TveSi dakargos gadaxdisunarianoba mimdinare likvi-
dobis maCveneblis cvlilebis arsebuli dinamikis pirobebSi. periodis bo-
losTvis maCveneblis mniSvneloba 1.95-ia, rac imaze metyvelebs, rom sawarmo
inarCunebs gadaxdisunarianobas, radgan koeficienti erTze maRalia.
saanalizo periodSi wminda aqtivebis moculoba, romelic 31.12.2010-Tvis Seadgenda 399,205,190 lars, gaizarda 66,519,950 lariT (zrdis tempma
Seadgina 16.66% ) da 31.12.2014-Tvis maTma moculobam Seadgina 465 725 140 lari.
sanalizo periodis dasawyisisTvis brunvadobis wminda cikli 109.04
184
dRes Seadgenda. saanalizo periodSi wminda ciklis xangrZlivoba Semcirda
44.66 dRiT da Seadgina 64.38 dRe, rac metyvelebs dadebiT tendenciaze, mim-
wodeblebisa da myidvelebis kreditebis zrdaze, rac SesaZleblobas iZleva,
daifaros sawarmoo procesis dafinansebis saWiroeba.
5. naSromis 2.4 qveTavSi warmodgenilia balansis racionaluri struq-
turis 5 samodelo varianti Sesabamisi ganmartebebiT. Tsk-s balansis
struqturis Seswavlisas aRmoCnda, rom is pirvel models ufro miesad-
ageba. analizis maCveneblebis mixedviT sakuTari kapitalis wili 99,56%-
s Seadgens da is calsaxad aRemateba grZelvadian aqtivebs, xolo mimdin-
are aqtivebi 15-jer aRemateba mimdinare valdebulebebs, rac TavisTavad
kompaniis finansuri stabilurobis maCvenebelia.
6. mogexsenebaT rentabeloba niSnavs momgebianobas. sawarmo momgebi-
ania, Tu igi produqciis (samuSaoebis, momsaxurebis) warmoebasa da real-
izaciaze gaweuli danaxarjebis dafarvis Semdeg Rebulobs Semosavals
mogebis saxiT. Semosavlianobis absoluturi maCvenebelia mogebis an
Semosavlebis Tanxa, xolo Semosavlianobis (momgebianobis) SefardebiTi
maCvenebelia rentabeloba.
marTalia, rentabelobis maCveneblebi ganisazRvreba momgebianobis
sxvadasxva poziciidan, magram rodesac saanalizo sawarmo zaraliania,
iq yovelgvari rentabelobis maCveneblebis gaangariSeba azrs hkargavs.
Tumca Cven SegviZlia vimsjeloT da gavaanalizoT is faqtorebi romlebic
Semosavlianobis absolutur maCvenebelze _ mogebaze axdenen gavlenas.
unda aRiniSnos, rom Tbilisis satransporto kompaniaSi realizaci-
idan amonagebi saanalizo periodSi TiTqmis orjer gaizarda. kerZod,
gayidvebis moculobis cvlilebam saanalizo periodSi Seadgina 55,390,711
lari, anu zrdis tempi Seadgens 102,95%-s.
amasTan, zaralis sidide saanalizo periodis dasawyisSi (31.12.2010)
Tu Seadgenda 32,690,460 lars, misi sidide saanalizo periodSi Semcirda
21,449,413 lariT, rac Sefasebuli unda iqnes rogorc dadebiTi faqti,
ris safuZvelzec saangariSgebo periodis bolosaTvis saerTo zaralis
sididem Seadgina 11,241,047 lari.
zarali gayidvebidan saanalizo periodis dasawyisSi (31.12.2010) ig-
ive iyo rac saerTo zarali da Seadgenda 32,690,460 laris daufarav
zarals. misi sidide saangariSgebo periodSi Semcirda 12,183,983 lariT
da daufaravi zaralis sididem saanalizo periodis bolosaTvis Seadgina
20,506,477 lari.
kompaniis saqmianobis efeqtianobis amaRlebis erT-erT maCveneblad
SeiZleba davasaxeloT amonagebis ufro maRali zrdis tempi (102,95%)
TviTRirebulebis zrdis tempTan SedarebiT (39,24%).
185
aseve saanalizo periodSi dadebiT momentad SeiZleba CaiTvalos
„sxva Semosavlebis“ muxlis dadebiTi saldo _ 1 849 251 lari (zrdis
tempi 44,7%) da „sxva xarjebis“ muxlis Semcireba _ 11 230 650 lariT
(zrdis tempi _ 64,85%).
Tbilisis satransporto kompaniaSi Semosavlebisa da xarjebis din-
amikis ganxilvis Sedegad SeiZleba davaskvnaT, rom saanalizo periodSi
es cvlileba dadebiTi iyo, Tumca yuradRebis aRniSvnis Rirsia Semdegi
momentebi: mmarTvelobiTi xarjebis zrda, sxva Semosavlebis gadideba da
sxva xarjebis Semcireba.
saanalizo periodSi rentabelobis (zaralianobis maCveneblebis umetesobis mniSvnelovani Semcireba) maCvenebelTa umravlesobis mniSvne-lobebi gaizarda, rac gnaxiluli unda iqnas, rogorc ufro dadebiTi ten-
dencia.
warmoebis efeqtianobis calkeul maCvenebelTa diagnostika
1. rogorc saanalizo periodis dasawyisisTvis, aseve saanalizo perio-
dis bolosTvis sawarmos sakmarisi sakuTari saxsrebi gaaCnia maragebisa da
danaxarjebis formirebisaTvis.
2. samive meTodis ganxilvis Semdeg, romlebic warmodgenilia ganyo-
filebaSi „gakotrebis albaTobis analizi“, SeiZleba iTqvas, rom saanalizo
periodis ganmavlobaSi situacia sawarmoSi daaxloebiT imave doneze darCa.
mTlianobaSi, rogorc saanalizo periodis dasawyisSi, ise mis bolos, ga-
kotrebis albaToba SeiZleba Sefasdes, rogorc dabali.
3. samgzavro tarifebis formirebis arsebuli meTodebis analizis sa-
fuZvelze da saavtomobilo transportiT gadayvanebis TviTRirebulebis
kalkulirebis TaviseburebaTa gaTvaliswinebiT, rac ganpirobebulia
saeqspluatacio xarjebsa da satransporto produqciis moculobas
Soris pirdapiri kavSiris ararsebobiT, SeiZleba dazustdes samgzavro
gadayvanebis tarifikaciis meTodika. Tbilisis satransporto kompaniaSi
ar arsebobs kvlevaze dafuZnebuli tarifebis gaangariSebis politika
da, Sesabamisad, meTodologia.
meTodika unda iTvaliswinebdes ekonomikurad dasabuTebul danaxar-
jebs da gadaxdisunariani mosaxleobis moTxovnilebas, samgzavro tar-
ifebis formirebisa da avtotransportis sawarmoebisTvis dotaciis do-
nis gansazRvris variantulobas. aRniSnulis safuZvelze SesaZlebelia
SemuSavdes tarifebis gaangariSebis Semdegi ori midgoma (varianti).
pirveli varianti tarifebis diferencirebis SesaZleblobas iZleva
satarifo jgufebis mixedviT, romlebSic Sedis teritoriuli warmon-
186
aqmnebi, erTgvarovani mgzavrobebi saSualo manZilze, romelzec damok-
idebulia cvladi xarjebi da gadayvanis TviTRirebuleba.
meore variantiT dgindeba erTiani tarifi mTel teritoriaze, xolo
dotaciis done ganisazRvreba diferencirebulad yoveli teritoriuli
qvedanayofisTvis, erTiani tarifis sidididan da satarifo jgufebis
mixedviT diferencirebuli tarifidan gamomdinare.
4. danaxarjebis aRricxvis swor organizaciasa da momsaxurebis
TviTRirebulebis kalkulaciis adekvaturi meTodis danergvas arsebiTi
mniSvneloba aqvs mgzavrTa gadayvanis TviTRirebulebis gansazRvrisT-
vis, radgan am ukanasknelis done da struqtura warmoadgens mgzavrTa
gadayvanis optimaluri tarifebis SemuSavebis safuZvels. amitom:
• arsebiTad mniSvnelovania SemuSavdes da saaRricxvo politi-
kaSi aisaxos danaxarjebis aRricxvisa da mgzavrTa gadayvanis
TviTRirebulebis kalkulaciis meTodika da meTodologia;
• transportis eqsploataciis danaxarjebis aRricxvis swori or-
ganizaciisa da mgzavrTa gadayvanis TviTRirebulebis saimedod
gamoTvlisaTvis aucilebelia avtosatransporto procesis or-
ganizaciisa da teqnologiuri Taviseburebebis gaTvaliswineba;
• sawarmoo xarjebis Semadgenloba klasificirdes maTi qcevis
mixedviT: cvladi, mudmivi da Sereuli qcevis xarjebad;
• kompaniaSi ar aris dadgenili marSrutebis gansazRvris politi-
ka. calkeuli samarSruto xazis, rogorc kalkulaciis obieqtis
mixedviT, SemuSavdes „marSrutis kalkulacia“, raTa gaangariSe-
badi iyos calkeuli samarSruto xazis rentabeloba da mosa-
lodneli finansuri Sedegi (mogeba/zarali); axali marSutebis
dadgenisas aucilebelia gaTvalisiwnebuli iyos marSrutis sig-
rZe, misi dafarvis sruli dro, sxvadasxva marSutis gadakveTa/
urTierTgadafarva da a.S. aseve aucilebelia gansazRvruli
iyos aRricxvis warmoeba danarxarjebis centrebis mixedviT,
rac SesaZlebels gaxdis yvela marSutis mixedviT ganisazRvros
waugeblobis wertili. naSromis bolos danarTis saxiT moce-
mulia mgzavrebis regularuli gadayvanisa da tarifebis gaan-
gariSebis meToduri rekomendaciebi.
• SemuSavdes sawarmoo xarjebis STanTqmis (mikuTvnebis) ekonomi-
kurad dasabuTebuli meTodi da ganisazRvros kalkulaciis obi-
eqtebze maTi ganawilebis samoqmedo wesi.
daskvnebisa da rekomendaciebis SemuSavebisas saWirod CavTvaleT
ZiriTadi saSualebebis analizi da masTan dakavSirebuli rekomendaciebi
ufro detalurad warmogvedgina.
187
ZiriTadi saSualebebis struqturis analizi:
• ZiriTadi saSualebebis xvedri wili kompaniis mTlian aqtivebSi
Seadgens 90-95%, saidanac 70-72% modis pasiur nawilze;
• ZiriTadi saSualebebis struqturis analiziT irkveva, rom
yvelaze maRali xvedri wili modis nagebobebze _ saSualod 51%-
55% da satransporto saSualebebze- saSualod 27%, xolo manqa-
na-danadgarebze _ 1.75-2.50%;
• aRsaniSnavia, rom maRalia daudgmeli ZiriTadi saSualebebis
xvedri wili mTlian ZiriTad saSualebebSi _ saSualod 9-10%,
romelic warmodgenilia daumTavrebeli mSeneblobisa da sawyob-
Si arsebuli ZiriTadi saSualebebis saxiT.
ZiriTadi saSualebebis moZraobis analizi
• mTlianobaSi ZiriTadi saSualebebis dinamika saanalizo period-
Si xasiaTdeba zrdis tendenciiT, garda 2014 wlisa. magram zrdas
uzrunvelyofda ZiriTadi saSualebebis pasiuri nawili, aqtiuri
nawilis dinamika ki xasiaTdeba Semcirebis tendenciiT. kerZod,
ZiriTadi saSualebebis zrdis tempebis analizi sabaziso welTan
SedarebiT cxadyofs, rom zrdis yvelaze maRali tempebiT xasi-
aTdeba aveji da inventari, ofisis aRWurviloba, Senobebi, maSin,
rodesac satransporto saSualebebisa da manqana-danadgarebis
zrdis tempebi uaryofiTia an dabali.
analogiuri tendenciaa zrdis tempebis Sefasebisas wina welTan
SedarebiT ase, ofisis aRWurvilobis zrdis tempebi gnsakuTrebiT maRa-
lia 2011-2012 wlebSi da Seadgens: 2011 wels _ 264%, 2012 wels _ 292%,
maSin rodesac satransporto saSualebebis igive maCvenebeli Seadgens
2011 wels _ 99% da 2012 wels _ 112%.
• saanalizo periodSi ganaxleba permanentulad xdeboda ZiriTadi
saSualebebis pasiur naSilSi. Sesabamisad, maRalia maTi ganax-
lebis koeficientebi da piriqiT _ dabalia aqtiuri nawilis.
kerZod, maRalia ganaxlebis koeficienti Senobebis _ 2010 wels;
ofisis aRWurvilobis _ 2010, 2011 da 2012 wlebSi; avejisa da in-
ventaris _ 2011-2014 wlebSi. uprecendentod dabalia manqana-da-
nadgarebisa da transportis ganaxleba;
• transportis ganaxleba saanalizo periodSi sabaziso welTan
SedarebiT xasiaTdeba ganaxlebis dabali tempebiT. gamonakli-
sia 2012 weli, rodesac matebis absoluturi ricxvi Seadgens
14,673,057.47 lars, anu 184.58 %, xolo momdevno wlebSi ganaxle-
188
ba mniSvnelovnad iklebs da 2013 wels ganaxlebis tempi sabaziso
welTan SedarebiT ukve Seadgens 39%, xolo 2014 wels _ 11%.
• Tu satransporto saSualebebis ganaxlebis tempebi sabaziso
welTan SedarebiT klebadi xasiaTisaa, ganaxlebis tempebi wina
welTan SedarebiT maRalia mxolod 2012 wels, rac absolutur
ricxvebSi Seadgens 14,142,887 lars, anu 167%. magram momdevno
wlebSi ganaxlebis matebis tempebi uaryofiTia.kerZod, 2013 wels
2012 welTan SedarebiT ganaxleba iklebs TiTqmis orjer da Tu
2012 wels ganaxlebis absoluturi ricxvi Seadgens 22,622,442.83
lars, 2013 wels es maCvenebeli Seadgens 11,237,892.29 lars, rac
11,384,45 lariT naklebia, anu 50,33%-iT. 2014 wels ganaxleba
Seadgenda 10,932,835 lars, rac 2013 welTan SedarebiT 305, 057
lariT naklebia, anu 3%-iT.
• ar momxdara axali satransporto saSualebebis SeZena. satrans-
porto saSualebebis ganaxleba xdeboda mxolod kapitaluri re-
montis gziT;
• manqana-danadgarebis ganaxlebis tempebi saanalizo periodSi
yovelwliurad mcirdeba sabazoso welTan SedarebiT da amdenad,
mTel saanalizo periodSi uaryofiTia. analogiurad, ganaxlebis
tempebi wina welTan SedarebiT 2011 da 2012 wlebSi uaryofiTia,
xolo momdevno wlebSi dadebiTia. gansakuTrebiT aRsaniSnavia
2013 weli, rodesac ganaxlebis tempma wina welTan SedarebiT
Seadgina 207%. marTalia, es maCvenebeli momdevno wels (2014w.)
mniSvnelovnad Semcirda da Seadgina mxolod 5%.
• nagebobebis ganaxlebis tempebi sabaziso welTan SedarebiT 2012,
2013, 2014 wlebSi uaryofiTia. ganaxleba ZiriTadad xdeboda ar-
sebuli nagebobebis rekonstruqciis gziT da sawesdebo kapital-
is gazrdiT;
• ZiriTadi saSualebebis gasvlis koeficientebi dabalia. nage-
bobebis, satransporto saSualebebisa da manqana-danadgare-
bis gasvlis ZiriTadi mizezia gadacema kapitalur remontze an
amoReba kapitalidan.
ZiriTadi saSualebebis teqnikuri mdgomareobis analizi
ZiriTadi saSualebebis pasiuri nawilis vargisianobis koeficienti
sakmaod maRalia _ saSualod 0.76-0.9 da yovelwliurad izrdeba. es faq-
ti dakavSirebulia maT mudmiv modernizacia-rekonstruqciasTan. manqa-
na-danadgarebis da satransporto saSualebebis cveTis koeficienti
saanalizo periodSi ganuxrelad izrdeba da Sesabamisad, mcirdeba var-
189
gisianobis koeficienti. amis miuxedavad, orive saxis transportis mg-
zavrTa nakadi yovelwliurad izrdeboda, garda avtoparkisa 2014 wels.
avtoparkis vargisianobis koeficienti 0.26 da cveTis 0.74-ia, rac
imas mianiSnebs, rom avtobusebis moraluri (ar iReba fanjrebi, ar aris
kondicionireba) da fizikuri mdgomareoba savalaloa. aseTi mdgomareo-
bis miuxedavad, moZravi Semadgenlobis mier gavlili manZili yovelwli-
urad izrdeboda, garda 2014 wlisa.
saanalizo periodSi dagegmili iyo avtoparkis gamoyenebis dabali
koeficienti _ saSualod 0.65. faqtobrivad avtoparki ufro intensi-
urad iqna gamoyenebuli da gamoyenebis koeficientma periodSi Seadgina
saSualod 0.72-0.73.
avtotransportis xazebis saerTo sigrZis, gavlili manZilis, avto-
parkis gamoyenebis koeficientis zrdis miuxedavad, xazebis sruli wliu-
ri brunis ricxvis zrdis tempebi uaryofiTia da Sedegad, yovelwliurad
izrdeboda „gatexili sagzurebis“ raodenoba, risi mizezis avtoparkis
teqnikuri gaumarTaobaa. avtoparkis teqnikuri mdgomarebis gauaresebis
gamo yovelwliurad izrdeba gatexili sagzurebis raodenoba, es maCvene-
beli 7%-dan (2011 weli) gaizarda 13%-mde (2014 weli). gatexili sagzure-
bidan marSrutze dabrunebulTa ricxvi 45% -dan (2011 weli) gaizarda
62%-mde (2014 weli). „gatexili sagzurebi“ warmoqmnis brunis danaklis
_ avtobusis mier Sesasrulebeli bruni (reisi) ver sruldeba droulad,
saWiro xdeba Canacvleba rezerciT. brunis danaklsiT zaraloben mgza-
vrebi.
avtoparkis teqnikuri da moraluri mdgomareoba saWiroebs
Canacvlebas moralurad da ekologiurad axali avtobusebiT, rac uz-
runvelyofs:
• mgzavrTa nakadis gazrdas;
• „gatexili“ sagzurebis da saremonto xarjebis Semcirebas;
• energoefeqturobas da reisebi Semcirebas;
• sazogadoebrivi transportis socialuri amocanebis gadaWras _
mosaxleobis mobilobis zrdas da socialur integracias.
ZiriTadi saSualebebis cveTis daricxvis axali politikis
SemuSaveba, rac uzrunvelyofs realur informacias ZiriTadi sa-
Sualebebis Sesaxeb
Tsk metropolitenis ZiriTad saSualebebze cveTas aricxavs 2005
wlis 1 ianvridan (brZaneba 71, 31.12.2004w.) amoqmedebuli normebis mixed-
viT wrfivi meTodiT (pirvandeli Rirebulebidan). normebi diferencire-
190
bulia statistikis departamentis 1997w. ZiriTadi saSualebebis klas-
ifikatoriT miniWebuli kodebis mixedviT (klasifikatorSi cvlilebe-
bi Sevida 2008 wels). analogiurad, avtobusebs cveTa ericxeba wrfivi
meTodiT (pirvandeli Rirebulebidan) 14,3% odenobiT.
10 wlis ganmavlobaSi ar momxdara cveTis normebisa da meTodebis
gadaxedva da cvlilebebis Setana cveTis daricxvis politikaSi. yove-
live es gvaZlevs uflebas vivaraudoT, rom Tsk-s ZiriTadi saSualebebis
sabalanso Rirebuleba ar Seesabameba maT realur Rirebulebas, ris gamo
balansis monacemebi ver CaiTvleba saimedo informaciad, risi erT-erTi
umTavresi mizezia cveTis daricxvis politika.
imisaTvis, rom ZiriTadi saSualebebi ar gaufasurdes (sabalanso
Rirebuleba ar aRematebodes anazRaurebad Rirebulebas _ bass 36 „aq-
tivebis gaufasureba“, p.6) da finansur angariSgebaSi asaxuli sabalanso
Rirebuleba iyos obieqturi da saimedo, saWiroa Semdegi RonisZiebebi:
1. Catardes ZiriTadi saSualebebis testireba gaufasurebaze (an
gadafaseba) da dadgindes maTi aRdgeniTi (an realuri) Rirebuleba;
2. SeirCes cveTis daricxvis meTodi. bass 16 „ZiriTadi saSualebebi“-s
Sesabamisad cveTis daricxvis meTodma unda asaxos sawarmos mier am aqtiv-
idan misaRebi ekonomikuri sargeblis miRebis xasiaTi (p.60). cxadia, rom
metropolitenis manqana-danadgarebis, sawarmoo inventarisa da avto-
busebis mimarT cveTis daricxva pirvandeli Rirebulebidan, anu wrfivi
meTodiT, ar aris ekonomikurad gamarTlebuli, vinaidan maTgan mosal-
odneli momavali ekonomikuri sargeblis gamoyenebis modeli veranairad
ver iqneba Tanabarzomieri. vfiqrobT, rom satransporto saSualebebis,
manqana-danadgarebis mimarT SerCeuli unda iqnes Semcirebadi naSTis
cveTis meTodi an warmoebis erTeulTa jamis (proporciulobis) meTodi;
3. SemuSavdes cveTis axali normebi. ekonomikis TvalsazrisiT
ZiriTadi saSualebebis cveTa aris misi gaufasureba _ Rirebulebis da-
kargva. amitom, cveTis axali normebis SemuSavebisas gasaTvaliswinebelia
Semdegi gaufasureba:
• fizikuri _ eqspluataciis periodSi da bunebrivi klimaturi
pirobebis gavlenis gamo fizikuri, meqanikuri da sxva teqnikuri
maxasiaTeblebis Semcireba-dakargva;
• moraluri _ srul fizikur cveTamde arsebuli ZiriTadi sa-
Sualebebis gaiafeba, axali teqnikurad srulyofili maxasiaTe-
blebis mqone aqtivebis gamoCena bazarze da Sedegad, arsebuli
aqtivebis gaufasureba _ ekonomikuri efeqtianobis Semcireba da
gamoyenebis mizanSeuwonloba;
• socialuri _ axali satransporto saSualebebis mier mgzavrTa
191
maRali socialuri moTxovnebis (komfortuloba, usafrTxoeba,
higiena, esTetika da sxva ergonomiuroba) dakmayofileba, ris
Sedegad arsebuli aqtivebi ufasurdeba;
• ekologiuri _ arsebuli aqtivebi ver akmayofileben garemos-
dacviTi standartebis gamkacrebul moTxovnebs, ris Sedegad ar-
sebuli aqtivebi ufasurdeba.
192
danarTi
1. saerTo sargeblobis saavtomobilo da eleqtronuli transportiT saqalaqo
mimosvlaSi mgzavrebis regularuli gadayvanebis tarifebis gaangariSebis
meToduri rekomendaciebi
tarifebis warmodgenili meTodiT SemuSavebis Sedegad misaRwev
ZiriTad mizans saerTo sargeblobis satransporto saSualebaTa ise-
Ti organizaciebis momgebiani saqmianobis uzrunvelyofa warmoadgens,
romlebic axorcieleben mgzavrebis regularul gadayvanebs saavtomo-
bilo da saqalaqo eleqtronuli transportiT saqalaqo da sagareubno
mimosvlaSi.
aRniSnuli mizezis misaRwevad aucilebelia Semosavlebis formire-
bis meqanizmis SemuSaveba, romlebic satransporto organizaciebma unda
miiRon Sesrulebuli samuSaosTvis _ marSrutebze aucilebeli raodeno-
bisa da satransporto saSualebebis saxeobis/markis gaSveba.
Semosavlebma mTlianad unda dafaros gadayvanebis ekonomikurad
dasabuTebuli xarjebi da uzrunvelyos mogebis miRebis SesaZlebloba,
romelic sakmarisia gadamyvanis ekonomikurad mdgradi saqmianobisTvis
da satransporto saSualebebis droulad ganaxlebisTvis.
winamdebare meTodur rekomendaciebs safuZvlad udevs marSrutze
garkveuli tipis (markis) samgzavro satransporto saSualebis 1 km. gar-
benze tarifis ekonomikurad dasabuTebuli sididis gaangariSebis algo-
riTmi (SemdgomSi _ ekonomikurad dasabuTebuli tarifi). es sidide gaT-
valiswinebuli unda iyos gadamyvansa da mgzavrebis gadayvanis momsax-
urebis saxelmwifo (municipalur) damkveTs Soris arsebul SeTanxmebaSi.
finansuri angariSsworeba maT Soris unda xdebodes saangariSsworebo
periodSi satransporto saSualebebis garbenis Sesaxeb monacemTa safuZ-
velze, satransporto saSualebebis tipisa da ekonomikurad dasabuTebu-
li tarifis gaTvaliswinebiT.
ekonomikurad dasabuTebuli tarifi samgzavro satransporto sa-
Sualebis 1km. garbenze aris sabaziso sidide, romlis safuZvelze ga-
moiTvleba erTi mgzavris gadayvanis tarifi.
samgzavro satransporto saSualebis 1km. garbenis tarifis ekono-
mikurad dasabuTebuli sididis safuZvelze meTodur rekomendaciebSi
SemuSvebulia:
- drois nebismier winaswar gansazRvrul periodSi SerCeul konk-
retul marSrutebze erTi an ramdenime gadamyvanis gegmuri muSaobis
(garkveuli raodenobisa da tipis satransporto saSualebebis marSrut-
193
ze gaSveba) ekonomikurad dasabuTebuli Rirebulebis gaangariSebis al-
goriTmebi;
- erTi mgzavris gadayvanis an mgzavr-kilometris ekonomikurad
dasabuTebuli Rirebulebis gaangariSebis algoriTmi;
- Sefasebis meqanizmi, sadac gaTvaliswinebuli unda iyos mgzavro-
bis gadasaxadis mosakreblis prognozirebadi sidide da mgzavrebis ga-
dayvanebis sabiujeto dafinansebis moTxovnili moculobebi, romlebic
samgzavro transportis mdgrad muSaobas uzrunvelyofen.
tarifis ekonomikurd dasabuTebuli sidide SeiZleba agreTve gamoy-
enebul iqnes saxelmwifo (municipaluri) dakveTiT mocemuli tipis sa-
transporto saSualebebiT, konkretuli samarSruto qseliT da dadgeni-
li ganrigiT mgzavrebis gadayvanaze saxelmwifo (municipaluri) kontraq-
tis dadebaze uflebis mosapoveblad konkursis/tenderis Catarebisas am
kontraqtis sawyisi fasis gansazRvrisaTvis.
winamdebare meToduri rekomendaciebis miznebisTvis TviT-
Rirebulebisa da rentabelobis Semcveli tarifis ekonomikurad
dasabuTebul sidideSi iseTi sidide igulisxmeba, romelic SesaZleblobas
iZleva:
- gadamyvanis mier materialuri resursebiT (sawvaviT, saburavebiT,
saTadarigo nawilebiT da sxva) garkveuli raodenobisa da tipis satrans-
porto saSualebebis marSrutze gaSveba gadayvanebis usafrTxoebis nor-
matiuli moTxovnebis dacvis pirobiT uzrunvelyofas;
- gadamyvanis personalis Sromis anazRaurebis donis dadgenas, ro-
melic uzrunvelyofs misi Semadgenlobis profesiul Sesaferisobasa da
stabilurobas;
- gadamyvanis ekonomikurad mdgradi saqmianobis uzrunvelyofa,
agreTve satransporto da gadayvanebis uzrunvelyofasTan teqnolo-
giurad dakavSirebuli sxva ZiriTadi saSualebebis parkis ganaxleba,
saamortizacio anaricxebis sididis ukmarisobis SemTxvevaSi.
tarifis ekonomikurd dasabuTebuli sididis gaangariSebas safuZ-
vlad udevs xarjebis sidideebis gamoTvlis normatiuli meTodi. norma-
tiuli meTodi dafuZnebuli unda iyos sxvadasxva materialuri resurse-
bis xarjvis normativebis ganmsazRvrel moqmed normatiul dokumenteb-
ze.
im materialuri resursebisTvis, romelTa xarjvis normebi ar aris
gansazRvruli moqmed normatiul bazaSi, meTodur rekomendaciebSi
moyvanilia gafarToebuli normativebi da agreTve konkretuli gadamy-
vanebis saqmianobis pirobebTan maTi adaptirebis meqanizmebi.
meTodur rekomendaciebSi moyvanilia avtorebis mier SemuSavebuli:
194
- mZRolebis, monitoringis TanamSromlebisa da satransporto sa-
Sualebebis SemkeTebeli muSebis Sromis anazRaurebis normirebis meTo-
di, orientirebuli CamoTvlili kategoriebis kadrebis weliwadSi 10-15
procentis farglebSi denadobisa da Sromis adgilobriv bazrebze situ-
aciis gaTvaliswinebiT;
- arapirdapiri xarjebis da saqmianobis Cveulebriv saxeebze gaweuli
pirdapiri xarjebis sidideebis normativebi, romlebic dakavSirebulia
cvlad xarjebTan;
- metros moZraobaze eleqtroenergiis xarjvis normativebi, eqsplu-
ataciis realur pirobebTan maTi adaptaciis sistemiT;
- metros teqnikuri momsaxurebisa da SekeTebis Sromatevadobis nor-
mativebi;
- avtobusebis, metros teqnikur momsaxurebasa da SekeTebaze dax-
arjuli saTadrigo nawilebisa da masalebis SeZenaze gaweuli xarjebis
normativebi;
- sakontaqto-sakabelo qselis, metrosa da sabagiros gamwevi qvesad-
gurebis movla-Senaxvis xarjebis, agreTve metros xazis Senaxva-SekeTebis,
moZraobis samsaxurebis Senaxvis xarjebis normativebs, CamoTvlili nor-
mativebis qalaqis eleqtrotransportis sawarmoebis muSaobis realur
pirobebTan adaptaciis meTodebs;
- gadamyvanis ekonomikurad mdgradi saqmianobis, agreTve saamor-
tizacio anaricxebis sididis ukmarisobis SemTxvevaSi satransporto
saSualebebis parkis ganaxlebis uzrunvelmyofi rentabelobis sididis
gansazRvris meTodi.
meTodur rekomendaciebSi moyvanili xarjebis normativebis sididee-
bis gamoyeneba gamarTlebulia im momentamde, sanam fasebis indeqsi re-
sursebis Sesabamis saxeebze 40-50 procents ar miaRwevs.
meToduri rekomendaciebi ar ganixilavs sakiTxebs, dakavSirebuls
mosaxleobis gadaxdisunarianobaze orientirebuli tarifis sididis, mo-
qmedi kanonmdeblobis Sesabamisad SeRavaTebze uflebis mqone mgzavrebis
kategoriebisTvis dadgenili tarifebis gaangariSebasTan, da agreTve sx-
vadasxva donis biujetebis finansur urTierTobebTan.
I. saavtomobilo da saqalaqo eleqtrotransportis satransporto
saSualebebiT gadayvanebis TviTRirebulebis formireba (satransporto
muSaobis 1km. garbenze, 1 mgzavrze da 1 mgzavr-kilometrze gaTvliT), ro-
melic Seicavs saavtomobilo da saqalaqo eleqtrotransportiT gadamy-
vanebis saqmianobis ganxorcielebisTvis ekonomikurad dasabuTebuli saW-
iro xarjebis sidides danaxarjebis muxlebis mixedviT.
195
TviTRirebulebis gaangariSeba SeiZleba mTlianobaSi ganxorcieldes
municipaluri samarSruto qselisTvis, marSrutebis erTobliobisTvis,
romlebsac emsaxureba erTi gadamyvani, an calke SerCeuli marSrutisT-
vis.
TviTRirebulebis sidide ganisazRvreba rogorc uSualod gaday-
vanebTan dakavSirebuli xarjebis (pirdapiri xarjebis) da arapirdapi-
ri xarjebis (avtobusebiT gadayvanisas _ saavtomobilo transportze
danaxarjebis aRricxvisa da TviTRirebulebis gaangariSebis meToduri
rekomendaciebis Sesabamisad) jami.
pirdapiri xarjebis SemadgenlobaSi avtobusebiT gadayvanebisas iT-
valiswineben:
_ samarSruto avtobusebis mZRolebisa da monitoringis Tanam-
Sromlebis Sromis anazRaurebas;
_ samarSruto avtobusebisTvis sawvavis SeZenis xarjebs;
_ samarSruto avtobusebisTvis sapoxi da sxva saeqspluatacio ma-
salebis SeZenis xarjebs;
_ samarSruto avtobusebis saburavebis cveTisa da SekeTebis xarjebs;
_ samarSruto avtobusebis teqnikuri momsaxurebisa da saeqspluata-
cio SekeTebis xarjebs;
_ samarSruto avtobusebis amortizacias;
_ saqmianobis Cveulebriv saxeebTan dakavSirebul sxva xarjebs.
arapirdapiri xarjebis SemadgenlobaSi avtobusiT gadayvanebisas iT-
valiswineben:
_ zednadeb xarjebs;
_ mmarTvelobiT xarjebs;
_ komerciul xarjebs.pirdapiri xarjebis SemadgenlobaSi metroTi da sabagiroTi gaday-
vanebisas iTvaliswineben:
_ metrosa da sabagiros mZRolebis TanamSromlebis Sromis anaz-
Raurebas;
_ metrosa da sabagiros moZraobisTvis eleqtroenergiaze gaweul
xarjebs;
_ metrosa da sabagiros cveTisa da SekeTebis xarjebs;
_ metrosa da sabagiros teqnikuri momsaxurebisa da saeqspluatacio
SekeTebis xarjebs;
_ samgzavro satransporto saSualebebis amortizacias;
_ sxva xarjebs.
196
arapirdapiri xarjebis SemadgenlobaSi iTvaliswineben:
_ energomeurneobis, maT Soris sakontaqto-sakabelo qselis, da
agreTve gamwevi qvesadgurebis movla-Senaxvis xarjebs;
_ metrosa da sabagiros xazebis Senaxva-SekeTebis xarjebs;
_ moZraobis samsaxurebis Senaxvis xarjebs;
_ zednadeb xarjebs, avtomatikisa da kavSiris samsaxuris Senaxvis
xarjebis CaTvliT;
_ mmarTvelobiT xarjebs;
_ komerciul xarjebs.gaangariSeba xorcieldeba satransporto saSualebis yoveli markisa
da modelisTvis cal-calke.
TviTRirebulebis sidide marSrutze 1 kilometr garbenze gaTvliT
yoveli (i) markis da modelis avtobusebiT gadayvanisas ganisazRvreba
formuliT:
Sa i km = Safmk i km + xsaw i km + x
sap i km + xsab i km + x
tm i km + am i km + saxi km, lari/1 km garbenze, (1)
sadac:Saf
mm i km _ mZRolebisa da monitoringis TanamSromlebis Sromis anaz-
Raurebis fondi; x
saw i km _ samarSruto avtobusebisTvis sawvavis SeZenis xarjebi;x
sap i km _ samarSruto avtobusebisTvis sapoxi da sxva saeqspluatacio
masalebis SeZenis xarjebi;x
sab i km _ samarSruto avtobusebis saburavebis cveTisa da SekeTebis
xarjebi;x
tm i km _ samarSruto avtobusebis teqnikuri momsaxurebisa da saeqsplu-
atacio SekeTebis xarjebi;am i km _ samarSruto avtobusebis amortizacia;saxi km- saqmianobis Cveulebriv saxeebTan dakavSirebuli sxva xarjebis
sidide arapirdapir xarjebTan jamSi.
TviTRirebuleba 1 adgil.km.-ze gaTvliT:
Smgzavr.adgili.kmi(avt,trol,tram)
=Sikm(avt,trol,tram)/qi, lari, (4)
TviTRirebuleba 1 mgzavr.km-ze gaTvliT:
197
Smgzavr.kmi(avt,trol,tram)
=Smgzavr.adgili.kmi(avt,trol,tram)
/γ, lari, (5)
TviTRirebuleba 1 mgzavr.km-ze gaTvliT:
Smgzavr.i(avt,trol,tram)
=Smgzavr.kmi(avt,trol,tram)
/lsaS
,lari, (6)
sadac:q i _ mocemuli markisa da modelis satransporto saSualebis sruli
mgzavrtevadoba;γ _ satransporto saSualebis tevadobis gamoyenebis koeficientis
saSualo sidide;
lsaS
_ erTi mgzavris gadayvanis saSualo manZili, km.
2. xazze momuSave mZRolebisa da monitoringis TanamSromlebis Sromis
anazRaurebis fondis sididis gaangariSeba
xazze momuSave mZRolebisa da monitoringis TanamSromlebis Sromis
anazRaurebis fondis sidide marSrutze 1 kilometr garbenze gaTvliT
gamoiTvleba Semdegi formuliT:
Saf
mk i km = (12 × xm i + Svm) + (12 × xk i + Svk) lari/km garbenze (7) 0,95×სდფ
m i ×se0,95×სდფk i ×se
sadac:xmi, xki _ Sesabamisad, samgzavro satransporto saSualebis mZRolisa
da konduqtoris Sromis anazRaurebis saSualo Tviuri sidide, premiebis,
danamatebis, mastimulirebeli da makompensirebeli xasiaTis gadaxdebis
CaTvliT, lari;
Svm, Svk _ Sesabamisad, mZRolisa da konduqtoris Svebulebis anaz-
Raurebis saSualo sidide; Sromis saSualo Tviuri anazRaurebis sididis
tolad miiCneva lari;
sdfmi, sdf
ki _ Sesabamisad, mZRolisa da konduqtoris samuSao drois
wliuri fondis sidide, sT.;
se- satransporto saSualebis saSualo saeqspluatacio siCqaris si-
dide, km/sT.
mamravlebi 12 da 0,95 Sesabamisad iTvaliswineben Tveebis raodenobas
weliwadSi da mosamzadebel-daskvniTi drois xangrZlivobas, reisebis
wina instruqtaJebis Catarebisa da samedicino daTvalierebis dros (mZ-
198
Rolis samuSao cvlis xangrZlivobis 5%, rac 30 wuTs Seesabameba, roca
cvlis xangrZlivoba 10 saaTs Seadgens).
3. samarSruto avtobusebisTvis sawvavis SeZenaze gaweuli xarjebis
gansazRvra
yoveli (i) modelis samarSruto avtobusebisTvis sawvavis SeZenaze
gaweuli xarjebi gamoiTvleba formuliT:
xsawikm
= (nsaw zaf.
×gi zaf. + nsaw zamT.×gi zamT.) /(gi zaf.
+ gi zamT.)×Rir., garbenis lari/
km(9)
sadac:n
saw zaf. _ sawvavis norma, romelsac xarjavs avtobusi zafxulis peri-
odSi, l/km garbenze;n
saw zamT. _ sawvavis norma, romelsac xarjavs avtobusi zamTris peri-
odSi, l/km garbenze;gi zaf.
_ avtobusis garbeni zafxulis periodSi, km;
gi zamT. _ avtobusis garbeni zamTris periodSi, km;
Rir. _ sawvavis prognozirebadi fasi gegmuri periodis ganmavlobaSi,
lari/l.
sawvavis norma, romelsac avtobusi xarjavs zafxulis da zamTris
periodebSi nsa zaf.
da nsaw zamT. gamoiTvleba Sesabamisad Semdegi formulebiT:
nsaw zaf.
=nsi(1+0,01хD)/100, l/km garbenze (10)
nsaw zamT.
=nsi(1+0,01хD)/100+ngam.i/Ve, l/km garbenze, (11)
sadac:nsi _ avtobusis l/100km garbenze sawvavis xarjvis satransporto
norma;
D _ gasworebis koeficienti (jamuri fardobiTi danamati an Semcireba)
normasTan mimarTebaSi, %;n
gam.i _ sawvavis xarjvis norma gamaTboblebis muSaobaze saStato da-
moukidebeli gamaTboblebis gamoyenebisas, l/sT.
sidideebi nsi, D dangam.i miiReba moqmed meTodur rekomendaciebTan
„saavtomobilo transportze sawvavisa da sapoxi masalebis xarjvis
normebi“ SesabamisobaSi.
199
sidide „Rirebuleba“ gamoiTvleba wina periodSi sawvavis Rirebulebis
Sesaxeb gamoqveynebuli monacemebis, agreTve calkeuli saxis sawvav-ener-
getikuli resursebis SeZenaze fasebis indeqsis sididis Sesaxeb monace-
mebis da navTobproduqtebis mwarmoeblebis fasebis deflatorebisa da
indeqsebis Sesaxeb monacemebis safuZvelze. sawvavis saprognozo fasad
aseve SesaZlebelia vixelmZRvaneloT saxelmwifo Sesyidvebis saagentos
mier navTobproduqtebis konsolidirebuli tenderiT dadgenili fase-
biT.
4. samarSruto avtobusebis saburavebis cveTisa da SekeTebis xarjebis
gaangariSeba
samarSruto avtobusebis saburavebis cveTisa da SekeTebis xarjebi
gamoiTvleba formuliT:
Ssi = nsi×ssi , lari/km garbenze (25) 1000 × ni
sadac:nsi _ avtobusze dayenebuli saburavebis raodenoba, erT.;
ssi _ erTi saburavis saSualo sabazro Rirebuleba, lari;
ni _ erTi saburavis saeqspluatacio garbenis norma, aT. km.
saburavebis saeqspluatacio garbenis normis sidide ni gamoiTvleba
„avtosatransporto saSualebaTa saburavebis saeqspluatacio garbenis
droebiTi normebis“ Sesabamisad.
5. samarSruto satransporto saSualebebis teqnikuri momsaxurebisa
da saeqspluatacio SekeTebis xarjebi
teqnikuri momsaxurebisa da SekeTebis xarjebi 1 kilometr garbenze
gaTvliT ganisazRvreba rogorc SemkeTebeli muSebis Sromis anazRaure-
baze gaweuli xarjebis, Sromis anazRaurebis fondidan „Saf“ sadazRve-
vo Senatanebis sSm i km da saTadarigo nawilebis da masalebis snikm, maT
Soris saqalaqo eleqtrotransportze sapoxi da sxva saeqspluatacio
masalebis (saavtomobilo transportze sapoxi da sxva saeqspluatacio
masalebis garda) SeZenaze gaweuli xarjebis jami. SemkeTebeli muSebis Sromis anazRaurebaze gaweuli xarjebis da
agreTve sadazRvevo Senatanebis (1 kilometrze gaTvliT) sidide gamoiT-
vleba formuliT:
200
sSm i km= (tti / k1 p / k3 p + tSi × k1 × k2 × k3 × k4) / 1000 × (12 × xm + am) / sdfm × kзp ×ipp×k
dazR., lari/km garbenis (26)
sadac:tti _ teqnikuri momsaxurebis Sromatevadobis sabaziso normativis si-
dide, sT/1000 km garbenis;tSi _ mimdinare remontis Sromatevadobis sabaziso normativis sidide,
sT/1000 km garbenis;xm _ SemkeTebeli muSis normatiuli saSualo Tviuri Sromis anaz-
Raurebis sidide, lari;am _ SemkeTebeli muSis Svebulebis anazRaureba, lari;sdfm _ SemkeTebeli muSis samuSao drois wliuri fondis sidide, sT.;k1 p, k3 p _ eqspluataciis pirobebisa da klimaturi probebis Sesabamisad
teqnikuri momsaxurebis periodulobis normativebis koreqtirebis koe-
ficientebi.
6. samatSruto satransporto saSualebebis amortizacia
samgzavro satransporto saSualebebis amortizaciis gamoTvla 1 km
garbenze xdeba formuliT:
akm
=(aweli jami/Lweli
), lari/1km garbenis (28)
sadac:aweli jami
_ gansaxilvel marSrutze an marSrutebis jgufze momuSave
yvela satransporto saSualebis amortizaciis Tanxa, lari;
Lweli
_ gansaxilvel marSrutze an marSrutebis jgufze momuSave yve-
la satransporto saSualebis wliuri garbeni.
aweli jami
=
n
i 1a weli i(29)
aweli i- (i) modelis satransporto saSualebis amortizaciis wliuri
Tanxa, lari
sidides aweli iganisazRvreba formuliT:
aweli i=Rirpbi • nai/100, (30)
201
sadac:nai _ mocemuli modelis satransporto saSualebebis amortizaciis
norma, procentebi;Rir
pbi _ mocemuli (j) modelis satransporto saSualebis pirvandeli
sabalanso an aRdgeniTi Rirebulebis sidide, lari;n _ marSrutze momuSave (j) modelis satransporto saSualebebis ra-
odenoba, erT.
sidide nai gamoiTvleba formuliT:
nai=100/tsgi,% (31)
sadac: tsgi _ mocemuli modelis satransporto saSualebebis sasargeblo ga-
moyenebis vada, weli.
satransporto saSualebebis sasargeblo gamoyenebis vadis tsgi sidide
ganisazRvreba saamortizacio jgufebSi Sesuli ZiriTadi saSualebebis
klasifikaciis Sesabamisad, romelic damtkicebuli unda iyos Sesabamisi
uwyebis mier; amasTan, gamoiyeneba samsaxuris gawevis vadis maqsimaluri
mniSvnelobebi Sesabamisi tipis satransporto saSualebebisTvis.
7. saqmianobis Cveulebriv saxeebze gaweuli sxva xarjebi
sxva xarjebSi Sedis iseTi saxis xarjebi, romlebic dakavSirebulia
gadayvanebis ganxorcielebasTan da aris pirdapiri xarjebi:
_ mivlinebebis xarjebi, Tu es muSakebis mivlinebebia, romlebic ad-
ministraciul-mmarTvelobiT personals ar miekuTvnebian, maT Soris sa-
kompensacio gadaxdebi sadReRamisos nacvlad;_ samgzavro baraTebisa da mgzavrobis realizebasTan dakavSirebuli
xarjebi;_ muSakebisTvis usasyidlod gadacemuli sagnebis (formis tansacm-
lis, spectansacmlis CTvliT) Rirebuleba, romlebic maT mudmiv sarge-
blobaSi rCeba (SeRavaTebis Tanxa ufro dabal fasad maT gayidvasTan
dakavSirebiT).
8. zednadebi xarjebi
muxli „zednadebi xarjebi“ Seicavs saerTo-sawarmoo xarjebs (manqa-
nebisa da mowyobilobebis Senaxvisa da eqspluataciis xarjebi; saamor-
202
tizacio anaricxebi da ZiriTadi saSualebebisa da warmoebaSi gamoy-
enebuli sxva qonebis SekeTebis xarjebi; aRniSnuli qonebis dazRvevis
xarjebi; farTebis gaTbobis, ganaTebisa da Senaxvis xarjebi; warmoebaSi
gamoyenebuli farTebis, manqanebis, mowyobilobebis da a.S. ijaris ga-
dasaxadebi; sawarmos momsaxure muSakebis Sromis anazRaurebis xarjebi;
sxva analogiuri daniSnulebis xarjebi), agreTve saqmianobis Cveulebriv
saxeebTan dakavSirebul sxva xarjebs:
- ZiriTadi saSualebebis (satransporto saSualeebebis garda)
SekeTebisa da aRdgenis xarjebi;- samecniero kvlevebze da sacdel-sakonstruqtoro samuSaoebze
gaweuli xarjebi;- qonebis savaldebulo da nebayoflobiTi dazRvevis xarjebi;- Sromis normaluri pirobebis uzrunvelyofaze gaweuli xarjebi;- satransporto saSualebebis Senaxvis xarjebi.
9. mmarTvelobiTi xarjebi
mmarTvelobiTi xarjebi aris saqmianobis Cveulebriv saxeebze gaweu-
li sxva xarjebi, amasTan (8, 16, 27) punqtebSi gaTvaliswinebuli xarjebi
miiReba mxolod im nawilSi, romelic administraciul-mmarTvelobiTi
personalis muSakebs exeba.
1) qveyanaSi moqmedi kanonmdeblobiT dadgenili wesiT daricxuli ga-
dasaxadebisa da mosakreblebis Tanxebi;2) licenziis, ekologiis mosakreblebi, produqciisa da momsaxurebis
sertificirebaze gaweuli xarjebi; 3) sakomisio mosakreblebis da gare organizaciebis mier Sesrulebuli
samuSaoebis (gaweuli momsaxurebebi) anazRaurebis sxva msgavsi xarjebi;4) qveyanaSi moqmedi kanonmdeblobis Sesabamisad organizaciis sax-
anZro usafrTxoebis uzrunvelyofis xarjebi, samaSvelo samsaxuris
Senaxvis xarjebi, qonebis dacvasTan, saxanZro-dacviTi signalizaciis
momsaxurebasTan, saxanZro dacvis da sxva dacviTi saqmianobis momsax-
urebis SeZenasTan dakavSirebuli xarjebi, agreTve usafrTxoebis sa-
kuTari samsaxuris Senaxvis xarjebi, romlis funqciebSi Sedis sabanko
da sameurneo operaciebis ekonomikuri dacva da materialuri faseu-
lobebis dacva (ekipirebaze, iaraRisa da dacvis specialuri saSuale-
bebis SeZenaze gaweuli xarjebis garda); 5) qveyanaSi moqmedi kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli Sromis
normaluri pirobebisa da usafrTxoebis teqnikis zomebis uzrunve-
lyofis xarjebi, qveyanaSi moqmedi kanonmdeblobis Sesabamisad samo-
qalaqo Tavdacvaze gaweuli xarjebi, agreTve Sromis mavne an mZime
203
pirobebSi momuSave muSakebis profesiuli daavadebebis mkurnalobis
xarjebi, uSualod organizaciis teritoriaze arsebuli samkurnalo
punqtebis saTavsoebisa da inventaris SenaxvasTan dakavSirebuli xar-
jebi;6) saijaro (salizingo) gadasaxdelebi ijariT aRebul (lizingiT
miRebul) qonebaze. im SemTxvevaSi, Tu salizingo xelSekrulebiT miRe-
buli qoneba aRricxulia lizingis mimRebTan, saijaro (salizingo) ga-
dasaxdelebi CaiTvleba rogorc xarji am qonebaze daricxuli Tanxebis
gamoklebiT; 7) samsaxuris msubuqi avtotransportis Senaxvis xarjebi, samsaxuris
saqmeebze piradi msubuqi avtomobilebis da motociklebis gamoyenebisT-
vis kompensaciis xarjebi dadgenili normebis farglebSi; 8) samivlinebo xarjebi, kerZod:
mivlinebis adgilze mgzavrobis da mudmiv samuSao adgilze muSakis
dabrunebis xarjebi; sacxovrebeli farTis daqiravebis xarjebi. xarjebis am muxlis
Tanaxmad anazRaurebas agreTve eqvemdebareba muSakis xarjebi damatebiT
momsaxurebaze sastumroebSi (barebsa da restornebSi gaweuli momsax-
urebis, nomrebSi momsaxurebis, agreTve sarekreacio-gamajansaRebeli
obieqtebiT sargeblobis xarjebis garda); dRiuri an savele xarji dadgenili normebis farglebSi;vizebis gaformebis, pasportebis, vauCerebis, mowvevebisa da sxva
analogiuri dokumentebis gacemis xarjebi; 9) iuridiuli da sainformacio momsaxurebis xarjebi; 10) sakonsultacio da sxva analogiuri momsaxurebis xarjebi;11) audituri momsaxurebis xarjebi; 12) dadgenili wesiT damtkicebuli tarifebis farglebSi sanotaro
gaformebisTvis notariusis anazRaurebis xarjebi,
13) organizaciis an misi calke qvedanayofebis marTvaze gaweuli xar-
jebi, agreTve organizaciis an misi calke qvedanayofebis marTvasTan
dakavSirebuli momsaxurebis SeZenaze gaweuli xarjebi;14) gare organizaciebis mier gaweuli momsaxurebis xarjebi, rome-
lic gamoixateba TavianTi muSakebis (teqnikuri da mmarTvelobiTi per-
sonalis) mivlinebisas sawarmoo procesSi, sawarmos marTvaSi monawil-
eobis an warmoebasTan da (an) realizaciasTan dakavSirebuli sxva fun-
qciebis Sesrulebis, maT Soris saSuamavlo organizaciebis mier satrans-
porto organizaciebis sawarmoo saWiroebisTvis gaweuli momsaxurebis
anazRaurebasTan dakavSirebuli xarjebi, dadebuli xelSekrulebebis
Sesabamisad bankebis mier savaWro-sakomisio (faqtoringuli) da sxva
204
analogiuri operaciebis SesrulebasTan dakavSirebiT gaweuli momsax-
urebis anazRaurebis xarjebi;15) TanamSromlobis Camoyalibebisa da gamyarebis mizniT molapar-
akebebSi monawile sxva organizaciebis warmomadgenlebis, agreTve di-
reqtorTa sabWos (gamgeobis) an organizaciis sxva xelmZRvaneli orga-
nos sxdomebze Camosuli monawleebis oficialur miRebasTan da mom-
saxurebasTn dakavSirebuli warmomadgenlobiTi xarjebi, aRniSnuli
RonisZiebebis Catarebis adgilis miuxedavad. warmomadgenlobiT xarjebs
miekuTvneba aRniSnuli pirebisTvis, agreTve molaparakebebSi monawile
organizaciis oficialuri pirebisTvis oficialuri miRebis (sauzmis,
sadilis an sxva analogiuri RonisZiebis) Catarebis, am pirebis warmomad-
genlobiTi RonisZiebis da (an) xelmZRvaneli organos sxdomis Catarebis
adgilze miyvanis da ukan dabrunebis satransporto uzrunvelyofis
xarjebi, molaparakebebis dros gaweuli momsaxurebis xarjebi, organi-
zaciis StatgareSe Tarjimanebis momsaxurebis xarjebi, warmomadgenlo-
biTi RonisZiebebis Catarebis dros Targmanis uzrunvelyofis xarjebi.
warmomadgenlobiT xarjebs ar miekuTvneba garTobis, dasvenebis,
daavadebebis profilaqtikis an mkurnalobis xarjebi.
warmomadgenlobiTi xarjebi saangariSo periodis ganmavlobaSi Sedis
sxva xarjebis SemadgenlobaSi sididiT, romelic am saangariSo periodSi
organizaciis mier miRebuli erToblivi Semosavlis 1 procents ar unda
aRematebodes53; 16) kadrebis momzadebisa da gadamzadebis xarjebi:_ xarjebi, romlebic dakavSirebulia stipendiebis gacemasTan, swav-
lebis gadasaxdelebTan saswavlo dawesebulebebTan xelSkrulebebis
safuZvelze kadrebis momzadebisTvis, kvalifikaciis amaRlebisa da
gadamzadebisTvis, sabaziso oraganizaciebis mier ZiriTadi samuSaosgan
gaTavisuflebuli sainJinro-teqnikuri muSakebisa da kvalificirebuli
muSebis Sromis anazRaurebaze gaweuli xarjebi, warmoebis da sawarmoo
praqtikis pirobebSi zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebis, saSualo
profesiul-teqnikuri da saSualo specialuri dawesebulebebis moswav-
leebis, agreTve umaRlesi saswavlo dawesebulebebis studentebis swav-
lebis xelmZRvanelobaze gaweuli xarjebi;_ xarjebi organizaciis StatSi myofi kadrebis momzadebasa da
gadamzadebaze (maT Soris kvalifikaciis amaRlebaze).
aRniSnuli xarjebi Sedis saqmianobis Cveulebriv saxeebTan dakav-
Sirebul sxva xarjebis SemadgenlobaSi, Tu:
a) Sesabamisi momsaxureba xorcieldeba saxelmwifo akreditaci-
53 saqarTvelos sagadasaxado kodeqsi, muxli 116
205
is (Sesabamisi licenziis) mqone saganmanaTleblo dawesebulebebis an
Sesabamisi statusis mqone ucxouri saganmanaTleblo dawesebulebebis
mier; b) momzadebas (gadamzadebas) gadian organizaciis saStato muSakebi,
xolo kanonmdeblobis Sesabamisad maeqspluatirebeli organizaciebisT-
vis, romlebic pasuxs ageben birTvuli danadgarebis muSakebis kvalifik-
aciis doneze, am danadgarebis muSakebi; g) momzadebis (gadamzadebis) programa xels uwyobs im specialis-
tis kvalifikaciis amaRlebas da ufro efeqtianad gamoyenebas, romel-
ic gadis momzadebasa da gadamzadebas am organizaciaSi misi saqmianobis
CarCoebSi.
xarjebad ar miiCneva kadrebis momzadebasa da gadamzadebaze gaweuli
xarjebi, romlebic dakavSirebulia garTobis, dasvenebis an mkurnalobis
organizebasTan, agreTve saganmanaTleblo dawesebulebebis Senaxvis an
maTTvis ufaso momsaxurebis gawevis xarjebi, umaRles da saSualo spe-
cialur saswavlo dawesebulebebSi muSakebis swavlis anazRaurebis xar-
jebi, maT mier umaRlesi da saSualo ganaTlebis miRebisas. aRniSnuli
xarjebi ar miiReba rogorc saqmianobis Cveulebriv saxeebTan dakavSire-
buli sxva xarjebi.
17) safosto, satelefono, satelegrafo da sxva msgavsi momsaxure-
bis xarjebi, kavSirgabmulobisa da gamoTvliTi centrebis momsaxurebis
anazRaurebis xarjebi, maT Soris eleqtronuli fostis, agreTve sain-
formacio sistemebis (SWIFT, interneti da sxva analogiuri sistemebi)
momsaxurebis xarjebi; 18) uflebis mflobelTan xelSekrulebebis (salicenzio SeTanxmebebis)
safuZvelze eleqtronul-gamoTvliTi manqanebisTvis programebis da
monacemTa bazebis gamoyenebaze uflebis SeZenis xarjebi. aRniSnul xar-
jebs miekuTvneba agreTve eleqtronul-gamoTvliTi manqanebisTvis pro-
gramebze da eleqtronul-gamoTvliTi manqanebisTvis da monacemTa ba-
zebisTvis programebis ganaxlebaze gansakuTrebuli uflebebis SeZenis
xarjebi; 19) bazris koniuqturis mimdinare Seswavlaze (gamokvlevaze), uSual-
od saavtomobilo transportiT gadayvanebTan da sxva samuSaoebTan da
momsaxurebasTan dakavSirebuli informaciis mogrovebaze gaweuli xar-
jebi; 20) arakomerciuli organizaciebisTvis gadasaxdeli Senatanebi,
dabandebebi da sxva savaldebulo gadasaxdelebi, Tu aseTi Senatanebis,
dabandebebisa da sxva savaldebulo gadasaxdelebis gadaxda warmoadgens
pirobas aseTi Senatanebis, dabandebebisa da sxva savaldebulo gadasax-
206
delebis gadamxdeli organizaciebisTvis saqmianobis gansaxorcieleb-
lad; 21) gaweul momsaxurebaze gare organizaciebisTvis safasuris
gadaxdis xarjebi, romlebic dakavSirebulia kanonmdeblobiT dadge-
nili wesiT giraos sagnebis Senaxvasa da realizebasTan, aRniSnuli
sagnebis mogiravnesTan yofnis periodSi damgiraveblis mier maTi ga-
dacemis Semdeg; 22) xarjebi buRaltruli aRricxvis momsaxurebis warmarTvaze, ro-
melsac axorcieleben gare organizaciebi an individualuri mewarmeebi; 23) perioduli (mimdinare) gadasaxdelebi inteleqtualuri saqmiano-
bis Sedegebze uflebebiT (kerZod, gamogonebebze, samrewvelo nimuSebze
da inteleqtualuri sakuTrebis sxva saxeebze patentebidan gamomdinare
uflebebiT) da individualuri sargeblobisTvis; 24) gadasaxdelebi uZrav qonebaze da miwaze uflebebis, aRniSnul
obieqtebTan dakavSirebuli garigebebis registraciisTvis, qonebis
SefasebasTan, uZravi qonebis obieqtebis sakadastro da teqnikuri aR-
ricxvis (inventarizaciis) dokumentebis momzadebasTan dakavSirebul
momsaxurebaze uflebamosili organoebisTvis da specializirebuli or-
ganizaciebisTvis safasuris gadaxdis xarjebi; 25) individualur mewarmeebTan, organizaciebTan dadebul samoqa-
laqo-samarTlebrivi xasiaTis xelSekrulebebTan (nardobis xelSekrule-
bebis CaTvliT) dakavSirebuli xarjebi; 26) wuniT gamowveuli danakargebi; 27) gadaxdili Tanxebi kanonmdeblobiT dadgenili normebis far-
glebSi;samuSaoze muSakebis ayvanis xarjebi, personalis specializebuli
organizaciebisTvis SerCevasTan dakavSirebul momsaxurebaze safasuris
gadaxdis CaTvliT; xarjebi sakancelario saqonlis SeZenaze;30) xarjebi sabuRaltro angariSgebis gamoqveynebaze, agreTve sxva
informaciis gamoqveynebasa da sxvagvarad gaxsnaze, Tu kanonmdeblobiT
gadasaxadis gadamxdelze dakisrebulia maTi publikaciis (gamoqveynebis)
valdebuleba; 31) saxelmwifo statistikuri dakvirvebis formebisa da monacemebis
wardgenasTan dakavSirebuli xarjebi, Tu kanonmdeblobiT gadasaxadis
gadamxdelze dakisrebulia am informaciis wardgenis valdebuleba; 32) arakapitaluri xasiaTis xarjebi, dakavSirebuli teqnologiis,
warmoebis organizebisa da marTvis srulyofasTan; 33) sawarmoze ubeduri SemTxvevebisgan da profesiuli daavadebebi-
207
sgan savaldebulo socialuri dazRvevis Senatanebi, romlebic xorciel-
deba kanonmdeblobis Sesabamisad.mmarTvelobiTi xarjebi aisaxeba angariSze 7400 „saerTo da admin-
istraciuli xarjebi“ (administraciul-mmarTvelobiTi xarjebi; saerTo
sameurneo personalis Senaxva, romelic dakavSirebuli ar aris sawar-
moo procesTan; saamortizacio anaricxebi da mmarTvelobiTi da saerTo
sameurneo daniSnulebis ZiriTadi saSualebebis SekeTebis xarjebi; saer-
To sameurneo daniSnulebis farTebis ijaris gadasaxadi; sainformacio,
audituri, sakonsultacio da a.S. momsaxurebis anazRaurebis xarjebi;
sxva analogiuri daniSnulebis mmarTvelobiTi xarjebi).
10. komerciuli xarjebi
komerciul xarjebSi Sedis reklamis xarjebi:warmoebuli (SeZenili) da (an) sarealizacio saqonlis (samuSaoebis,
momsaxurebis), organizaciis saqmianobis, sasaqonlo da momsaxurebis
niSnis reklamis, maT Soris gamofenebebsa da bazrobebSi, eqspoziciebSi
monawileobis, vitrinebis, gamofena-gayidvebis, nimuSebis oTaxebisa da
sademonstracio darbazebis gaformebis, organizaciis mier Sesrulebuli
samuSaoebis da gaweuli momsaxurebis da (an) Tavad organizaciis Sesaxeb
informaciis Semcveli sareklamo broSurebisa da katalogebis damza-
debis, agreTve saqonlis Camofasebis xarjebi, romelmac eqsponirebisas
srulad an nawilobriv dakarga Tavisi pirvandeli xarisxi; masobrivi informaciisa da telesakomunikcio qselebis saSualebebis
meSveobiT sareklamo RonisZiebebis (maT Soris gancxadebebi presaSi, ga-
dacemebi radioSi da televiziiT) organizebaze gaweuli xarjebi; xarjebi sxva gare reklamaze, sareklamo stendebisa da sareklamo
farebis/banerebis damzadebis CaTvliT; organizaciis xarjebi prizebis SeZenaze (damzadebaze), romlebic
gadaecema masobrivi sareklamo kampaniebis Catarebisas aseTi prizebis
gaTamaSebis gamarjvebulebs, agreTve reklamis sxva saxeebze gaweuli
xarjebi, romlebic kompaniam ganaxorciela saangariSo periodis ganmav-
lobaSi (miiCneva saqmianobis Cveulebriv saxeebze gaweul sxva xarjebad,
romelTa sidide realizaciidan miRebuli amonagebis 1 procents ar aRe-
mateba) da romlebic miTiTebuli ar aris winamdebare punqtis pirvel,
meore da mesame abzacebSi.
komerciuli xarjebi aRiricxeba angariSze 7300 „miwodebis xarjebi“.
208
II. saavtomobilo da saqalaqo eleqtronuli transportiT gadamy-
vanebis saqmianobis ekonomikurad da finansurad mdgradi saqmianobis uz-
runvelmyofi gadayvanebis rentabelobis sididis formireba
mdgradi ekonomikuri saqmianoba gulisxmobs finansur mdgradobas
organizaciis finansuri saqmianobis analizis Teoriis da misi ganmsaz-
Rvreli maCveneblebis mniSvnelobebis mareglamentirebeli dokumen-
tebis moTxovnebis Sesabamisad, agreTve rentabelobis dones, romel-
ic gadayvanebis saimedoobisa da usafrTxoebis uzrunvelyofis da an-
gariSsworebis angariSze fuladi saxsrebis saWiro Tanxis mobilizebis
SesaZleblobas iZleva.
organizaciis finansuri mdgradoba miiRweva Semdegi pirobiT:
Кml≥ 2;Кsau≥ 0,1; Кskmu≥ 0,6. (37)
sadac
Кskmu- sakuTari sabrunavi kapitalis maragebiT uzrunvelyofis koe-
ficienti
sk-bga ≥0,6 (38)m
Кsau- sakuTari sabrunavi saxsrebiT sabrunavi aqtivebis uzrunvely-
ofis koeficienti
sk-bga ≥0,1 (39) sa
Кml _ mimdinare likvidurobis koeficienti
sa ≥2 (40)dkm
sadac
sk _ sakuTari kapitalis sidide;sa _ sabrunavi aqtivebis sidide;bga _ arasabrunavi aqtivebi; m _ maragebi;
dkm _ moklevadiani kreditoruli davalianeba.
209
organizaciis ekonomikurad mdgradi saqmianobis uzrunvesayofad
saWiroa meore Semadgeneli _ rentabelobis done, romelic saimedoobisa
da usafrTxoebis uzrunvelyofis da angariSsworebis angariSze fuladi
saxsrebis saWiro Tanxis mobilizebis, agreTve organizaciis wminda aq-
tivebis mudmivi zrdis uzrunvelyofis SesaZleblobas iZleva.
rentabelobis yvelaze mniSvnelovan maCvenebels gayidvebis rentabe-
lobis maCvenebeli warmoadgens, romelic ganisazRvreba rogorc gayid-
vebisgan mogebis (mog) Sefardeba produqciis warmoebis xarjebTan (saqmi-
anobis Cveulebriv saxeebze gaweuli xarjebi an sruli TviTRirebuleba,
mmarTvelobiTi xarjebis CaTvliT) (S), anu:
rgay = mr●100, % (41)
S
sxva maCvenebels warmoadgens brunvis rentabelobis maCvenebeli:
Rb = m●100, % (42) a
sadac: m _ mogeba organizaciis dabegvridan,a _ amonagebi realizaciidan (saqmianobis saxeebidan miRebuli
Semosavlebi).
organizaciis finansuri mdgradobis misaRwevad saWiroa balansis
struqturis arseboba, rodesac formula 37-Si mocemuli koeficien-
tebi normatiul mniSvnelobas Seesabameba. balansis saWiro struqtu-
ra SeiZleba miviRoT gadayvanis procesis organizebisa da teqnologi-
is, sameurneo saqmianobisa da finansuri nakadebis marTvis Sesabamisi
RonisZiebebis realizebis gziT. amasTan, unda gamovlindes Semosavlebis
gazrdisa da xarjebis Semcirebis gzebi da moxdes balansis prognozire-
ba perspeqtivaSi.
balansis prognozuli variantis Sedgena xdeba mosalodneli balan-
sis safuZvelze im cvlilebebis gaTvaliswinebiT, romlebmac unda gaaum-
jobesos balansis struqtura. am balansis muxlebi izrdeba (mcirdeba)
momavali wlisTvis dagegmili operaciebis gaTvaliswinebiT.
ase, magaliTad, arasabrunavi aqtivebis Rirebuleba ZiriTadi sa-
Sualebebis (Zs) nawilSi izrdeba savaraudod SesaZeni ZiriTadi saSuale-
210
bebis RirebulebiT an arsebuli ZiriTadi saSualebebis rekonstruqciis
RirebulebiT, an ZiriTadi saSualebebis gadafasebis gaTvaliswinebiT,
Tu aseTi ram igegmeba mimdinare (dagegmili) wlis bolomde, mcirdeba
savaraudod Camosaweri ZiriTadi saSualebebis RirebulebiT, agreTve
daricxvisTvis dagegmili saamortizacio anaricxebis sididiT. amasTan,
amortizacia ar dairicxeba ZiriTadi saSualebebis obieqtebze, romelTa
samomxmareblo Tvisebebi ar icvleba (miwis nakveTebi; bunebiT sargeblo-
bis obieqtebi; gare keTilmowyobis obieqtebi da sagzao meurneobis sxva
analogiuri obieqtebi; sabinao fondis obieqtebi, Tu isini ar gamoiyene-
ba Semosavlis misaRebad).
maragebis prognozuli sididis gansazRvrisTvis xdeba yvela saxis
materialuri xarjebis gegmuri biujetis Sedgena, romlebic gaweuli
iqneba momaval wels gadayvanebis savaraudo moculobaze, yoveli saxis
masalis saSualo sadReRamiso moxmarebis gaangariSeba, sasawyobo marage-
bis sididis normirebis faqtobrivad miRebuli praqtikis gaanalizeba.
sasawyobo maragebisa da materialuri danaxarjebis normireba _ sawar-
moo resursebis racionalurad gamoyenebis erTerTi pirobaa. sawarmoo
maragis normaSi igulisxmeba yoveli saxis saSualo maragi wlis ganmav-
lobaSi, romelic miiCneva rogorc gardamavali maragi dagegmili wlis
bolosTvis. es norma izomeba yoveli saxis masalis saSualo sadReRamiso
moxmarebis dReebiT. avtosatransporto organizaciebisTvis (ato) re-
komendebulia materialuri resursebis saSualo statistikuri normebi:_ sawvavi _ 3 _ 5 dRe;_ sapoxi da sawmendi masalebi _ 20 dRemde;_ saTadarigo nawilebi da agregatebi _ 15 _ 20 dRe;_ saremonto masalebi _ 60 _ 70 dRe;_ instrumentebi _ 250 dRe;_ spec. tansacmeli _ 125 dRe;_ saburavebi _ 30 dRe.avtosatransporto organizaciebi unda mieswrafodnen yoveli saxis
masalis sawarmoo maragebis dacvisken. Sesabamisad, saprognozo balansSi
normatiuli sidide gamoiTvleba rogorc yoveli saxis masalis saSualo
sadReRamso moxmarebis namravli materialuri resursebis zemoaRniSnul
rekomendebul normebze dReebSi.
debitoruli davalianeba balansze wina wlis bolosTvis izrdeba
gayidvebis savaraudo moculobiT dRg-s CaTvliT da mcirdeba gegmu-
ri periodis ganmavlobaSi myidvelebisgan miRebuli fuladi saxsrebis
savaraudo nakadiT. gayidvebidan fuladi saxsrebis Semosulobebis ge-
gmuri sididis realobis Sesamowmeblad aucilebelia wina wlebSi faq-
211
tobrivad Camoyalibebuli da dReebSi gamosaxuli debitoruli daval-
ianebis brunvadobis donis gaanalizeba da am sididis gegmur periodSi
debitoruli davalianebis brunvadobasTan Sedareba.
gadaxrebi ama Tu im mxares obieqturad unda iyos ganpirobebuli:
ase, magaliTad, debitoruli davalianebis brunvadobis daCqareba dadeb-
iT dinamikas warmoadgens, romelic amavdroulad unda efuZnebodes am
gaumjobesebis uzrunvelmyofi RonisZiebebis nusxas, samuSaoebis (mom-
saxurebebis) miwodebebis saxelSekrulebo pirobebis Secvlas, axali
klientebis gamoCenas da a.S. gegmur periodSi wina wlis meurneobis
gaZRolis ZiriTadi pirobebis SenarCunebisas zogad rekomendacias sap-
rognozo balansisTvis debitoruli davalianebis maCveneblis mixedviT
SeiZleba warmoadgendes Semdegi: saSualo debitorulma davalianebam,
saprognozo balansidan gamomdinare, rogorc minimumi unda uzrunvely-
os, rom gegmur wels debitoruli davalianebis brunvadobis maCvenebeli
ar gauaresdes wina periodTan SedarebiT.
fuladi nakadebis moZraobis saprognozo biujetidan (fnmb) sap-
rognozo balansSi fuladi nakadebis mosalodneli naSTi gadaitaneba.
amasTan, Sedgenili fnmb-s (da maSasadame saprognozo balansSi gadasa-
tani dagegmili periodis bolosTvis arsebuli fuladi saxsrebis geg-
muri naSTis) sisworis Sesamowmeblad rekomendebulia mosalodneli fu-
ladi nakadebis moZraobis Sesaxeb uwyisis Sedgena ori cnobili xerxiT:
pirdapiri da arapirdapiri.
valdebulebebisa da kapitalis prognozis formirebisas saprognozo
balansis nawilis „kapitali da rezervebi“ Sedgena xdeba kapitalSi cvl-
ilebebis Sesaxeb angariSis prognozidan gamomdinare. ase, magaliTad, sa-
transporto kompaniis organizaciul-samarTlebrivi formis mixedviT
sawesdebo kapitalis sidide dagegmil periodSi SeiZleba Seicvalos me-
sakuTris gadawyvetilebiT iuridiuli piris reorganizaciis, aqciebis
nominalis an brunvaSi aqciebis odenobis (wilebis), satransporto kom-
paniis sawesdebo kapitalSi damfuZnebelTa pirdapiri Senatanebis (daban-
debebis) Secvlis Sedegad. ZiriTadi saSualebebis gadafaseba warmoadgens
faqtors, romelic gavlenas axdens damatebiTi kapitalis sidideze. wina
wels miRbuli wminda mogebidan saprognozo periodSi SeiZleba gaices
dividendebi, ganxorcieldes gadaricxvebi satransporto kompaniis
sarezervo fondSi, agreTve gaweul iqnas uSualod kapitalis Semcirebas
mikuTvnebuli xarjebi (mesakuTris gadawyvetilebiT). yvela zemoaR-
niSnuli faqtoris gavlenis gaTvaliswinebis Sedegad xdeba sawesdebo,
sarezervo, damatebiTi kapitalis da gaunawilebeli mogebis gamomavali
sidideebis prognozireba, romlebic gadaitaneba saprognozo balansSi.
212
kreditoruli davalianeba mimwodeblebis winaSe balansis mixedviT
izrdeba SenaZenebis dagegmili RirebulebiT dRg-s gaTvaliswinebiT da
mcirdeba dagegmil periodSi masalebis, samuSaoebisa da momsaxurebebis
momwodeblebisTvis gadasaxdelebis TanxiT. daricxvebis angariSebis
prognozi formirdeba korespondenciaSi pirdapiri gaangariSebis gziT,
mogebisa da zaralis (Sesabamisi dagegmili xarjebis nawilSi) angariSis
prognoziT. analogiurad gamoiTvleba Sromis anazRaurebis, gadasaxa-
debisa da mosakreblebis mosalodneli kreditoruli davalianeba da sxva
kreditoruli davalianeba. sabanko kreditiT sargeblobis SemTxvevaSi
avtosatransporto organizacia gegmavs angariSsworebas bankTan fu-
ladi saxsrebis moZraobis saprognozo biujetSi kreditebis mozidva-
sa da dabrunebasTan dakavSirebiT, dadebuli sakredito xelSekrulebis
pirobebidan gamomdinare, xolo prognozul buRaltrul balansSi ga-
daitaneba gegmuri periodis bolosTvis daufaravi davalianebis narCeni
vali (ZiriTadi Tanxa da sabanko procentebi).
ekonomikurad mdgradi saqmianobisTvis rentabelobis aucilebeli
donis uzrunvelsayofad mniSvnelovania agreTve Semdegi pirobebis dacva:
aki=________ ≥2,5 (43) a
wd +a
wb
mkm=_____________≥0,2 (44) (sk
wd +sk
wb)•0,5
sadac: ki- avansirebadi kapitalis brunvis intensiuroba, romelic ax-
asiaTebs organizaciis saqmianobaSi Cadebuli saxsrebis 1 larze reali-
zebuli samuSaoebis (momsaxurebebis) moculobas;
a _ amonagebi realizaciidan;awd da a
wbb _ balansis aqtivis Tanxebi wlis dasawyisisTvis da wlis
bolosTvis;k
m _ sakuTari kapitalis 1 larze mogebis moculoba;
m _ mogeba dabegvramde;sk
wd da sk
wb _ sakuTari kapitali wlis dasawyisisTvis da wlis bolos-
Tvis;brunvis rentabeloba satransporto organizaciisaTvis unda
Seesabamebodes tolobas Rb = mX100, %
213
III. regularuli gadayvanebis gansaxorcieleblad ekonomikurad
dasabuTebuli tarifisa da sabiujeto dafinansebis saWiro sididis gamo-
angariSeba.
ekonomikurad dasabuTebuli tarifi ganisazRvreba:- gaweuli momsaxurebis erTeulze _ 1 mgz. gadayvana an 1 mgz.km.- gaT-
vliT;- gaweuli satransporto momsaxurebis potenciur moculobaze _ 1
mgz.adgili.km. _ gaTvliT;- xazze satransporto saSualebis 1 km.-ze garbenis gaTvliT.tarifis sidide 1 km.-ze garbenis gaTvliT ganisazRvreba satrans-
porto saSualebis erTi modelisTvis formuliT: tiekm = Sa(tramv,trol)ikmX(1 + (R
inv + R
mog) / 100), lari/1 km garbenze (45)
da satransporto saSualebebis parkisTvis formuliT:
tekm =
n
1iS a(tramv,trol)ikm×(1 + (R
inv + R
mog) / 100)
, lari/1 km garbenze(46)
n
1iL
i weli
sadac Li weli _ mocemuli markebisa da modelebis satransporto sa-
Sualebebis marSrutebze jamuri garbeni ganrigis Sesabamisad.
tarifis sidide 1mgz.adgili.km.-ze gaTvliT ganisazRvreba formu-
liT: te mgz.adgili.km
=te km/q, lari, (47)
tarifis sidide 1 mgz. km.-ze gaTvliT ganisazRvreba formuliT:
te mgz.km =te mgz.adgili.km /γ, lari, (48)
tarifis sidide 1 mgz.-ze gaTvliT ganisazRvreba formuliT:
te mgz. =te mgz.km /l
saS, lari, (49)
saWiro sabiujeto dafinansebis sidide warmoebuli momsaxurebebis
erTeulze _ 1mgz. gadayvanaze an 1 mgz.km.-ze gaTvliT ganisazRvreba
formuliT:
214
bmgz (mgz.km)
= te mgz. (mgz.km) _ tdaw.mgz. (mgz.km), lari, (50)
sadac
tdaw.mgz. (mgz.km)
_ 1mgz. gadayvanaze an 1 mgz.km.-ze dawesebuli tarifis si-
dide.saWiro sabiujeto dafinansebis sidide nebismier garkveul periodSi
gasawevi satransporto momsaxurebebis dagegmil moculobebze gaTvliT
ganisazRvreba formuliT:
bTanx.
=bmgz. (mgz.km)
×W, lari,(51)
sadac: W _ saangariSsworebo periodSi gadayvanebis moculoba an mgzavr-
brunva, mgz. an mgz.km., am gansaxilvel periodSi marSrutze yvela sa-
transporto saSualebis garbeni.saWiro sabiujeto dafinansebis sidide, gegmuri samuSaos (marSrut-
ze garkveuli raodenobisa da tipis satransporto saSualebebis gaSve-
bis) Rirebulebidan gamomdinare, nebismier garkveul periodSi ganisaz-
Rvreba formuliT:
bTanx.
= Sgegm .
- Sprognoz., lari, (51)
sadac:S
gegm.- gegmuri Semosavlebi, romlebic unda miiRos gadamyvanma gan-
saxilvel marSrutze an marSrutebis jgufze yvela satransporto sa-
Sualebis gegmuri wliuri garbenidan, lari;
Sprognoz.
_ wlis ganmavlobaSi gansaxilvel marSrutze an marSrutebis
jgufze mgzavrebis gadayvanidan gadamyvanis mier miRebuli Semosavlebis
saprognozo sidide, lari.
215
danarTi. cxrili 1
ZiriTadi saSualebebis zrdis tempebi sabaziso welTan SedarebiT (Sefaseba
pirvandeli RirebulebiT) Z
iriTadi
saSual
ebebi
20
10
wel
i2
01
1 w
el
i2
01
2 w
el
i2
01
3 w
el
i2
01
4 w
el
i
lar
il
ar
i
zr
di
s
tem
pi
(%)
lar
i
zr
di
s
tem
pi
(%)
lar
i
zr
di
s
tem
pi
(%)
lar
i
zr
di
s
tem
pi
(%)
miwis n
a-
kveTebi
15,1
85,8
77.0
015,3
79,9
32.0
0101.2
816,8
72,7
73.0
0111.1
121,2
28,9
32.3
2139.7
921,2
28,9
32.3
2139.7
9
daumTavre-
bel
i m
Seneb-
lobebi
34,9
46,7
51.5
135,8
94,9
77.9
4102.7
135,8
74,9
84.8
0102.6
636,5
30,8
06.4
1104.5
339,2
42,2
02.1
6112.2
9
ZiriTadi
saSual
eba
sawyobSi
4,5
74,4
69.1
84,5
54,9
65.1
799.5
74,5
44,6
82.2
999.3
54,5
43,3
26.2
199.3
24,4
34,4
21.6
796.9
4
Senobebi
12,4
03,2
43.9
217,4
43,9
76.0
2140.6
419,5
43,5
15.7
9157.5
720,8
11,3
26.6
9167.7
921,0
04,0
03.8
5169.3
4
nagebobebi
256,3
34,6
68.7
1286,8
80,9
78.7
2111.9
2287,1
02,5
94.6
0112.0
1287,8
39,0
17.5
9112.2
9288,1
55,0
67.6
4112.4
2
manqana-d
a-
nadgarebi
33,2
76,9
38.2
033,6
81,0
14.8
0101.2
133,4
31,3
57.0
3100.4
634,0
02,6
19.8
7102.1
833,9
13,1
55.1
4101.9
1
transporti
182,6
33,8
61.6
1189,2
77,6
39.1
6103.6
4211,6
77,9
76.1
4115.9
0222,8
94,6
48.4
3122.0
4233,4
83,9
11.7
3127.8
4
ofisis a
R-
Wurvil
oba
2,1
97,2
12.5
23,5
66,1
19.7
2162.3
07,4
99,1
87.8
9341.3
08,8
56,8
57.1
7403.1
09,0
36,6
43.4
2411.2
8
aveji d
a
sxva i
nven-
tari
1,5
17,8
16.6
71,9
66,4
31.0
5129.5
62,1
85,4
22.5
1143.9
82,3
68,1
84.2
7156.0
32,5
91,9
70.4
3170.7
7
sxva d
a s
xva
121,6
96.4
8187,8
17.5
4154.3
3246,6
45.9
1202.6
7258,3
16.7
1212.2
6374,1
86.2
1307.4
7
543,1
92,5
35.8
0588,8
33,8
52.1
2108.4
1618,9
79,1
39.9
6113.9
5639,3
34,0
35.6
71
17
.70
653,4
64,4
94.5
7120.3
0
216
danarTi. cxrili 2
ZiriTadi saSualebis zrdis tempebi wina welTan SedarebiT (Sefaseba pirvandeli
RirebulebiT)
ZiriTadi s
aSual
ebebi
2009 w
el
i
20
10
wel
i2
01
1 w
el
i2
01
2 w
el
i
lar
i
zr
di
s
tem
pi
(%)
lar
i
zr
di
s
tem
pi
(%)
lar
i
zr
di
s
tem
pi
(%)
miwis n
akveTebi
6,2
01,2
54.0
015,1
85,8
77.0
0244.8
815,3
79,9
32.0
0101.2
816,8
72,7
73.0
0109.7
1
daumTavrebel
i m
Sene-
bl
obebi
35,1
20,7
23.2
734,9
46,7
51.5
199.5
035,8
94,9
77.9
4102.7
135,8
74,9
84.8
099.9
4
ZiriTadi s
aSual
eba
sawyobSi
4,5
76,0
75.6
74,5
74,4
69.1
899.9
64,5
54,9
65.1
799.5
74,5
44,6
82.2
999.7
7
Senobebi
3,3
73,5
55.2
512,4
03,2
43.9
2367.6
617,4
43,9
76.0
2140.6
419,5
43,5
15.7
9112.0
4
nagebobebi
253,434,888.80
256,3
34,6
68.7
1101.1
5286,8
80,9
78.7
2111.9
2287,1
02,5
94.6
0100.0
8
manqana-d
anadgarebi
31,656,714.27
33,2
76,9
38.2
0105.1
233,6
81,0
14.8
0101.2
133,4
31,3
57.0
399.2
6
transporti
178,768,499.55
182,6
33,8
61.6
1102.1
6189,2
77,6
39.1
6103.6
4211,6
77,9
76.1
4111.8
3
ofisis a
RWurvil
oba
1,827,841.88
2,1
97,2
12.5
2120.2
13,5
66,1
19.7
2162.3
07,4
99,1
87.8
9210.2
9
aveji d
a s
xva i
nven-
tari
1,370,732.30
1,5
17,8
16.6
7110.7
31,9
66,4
31.0
5129.5
62,1
85,4
22.5
1111.1
4
sxva d
a s
xva
14,7
85.8
2121,6
96.4
8823.0
6187,8
17.5
4154.3
3246,6
45.9
1131.3
2
51
6,3
45
,07
0.8
15
43
,19
2,5
35
.80
10
5.2
05
88
,83
3,8
52
.12
10
8. 4
06
18
,97
9,1
39
.96
10
5.1
2
217
danarTi. cxrili 2 (gagrZeleba)
ZiriTadi saSualebis zrdis tempebi wina welTan SedarebiT
ZiriTadi saSualebebi
2013 weli 2014 weli
lari
zrdis
tempi
(%)
lari
zrdis
tempi
(%)
miwis nakveTebi 21,228,932.32 125.82 21,228,932.32 100.00
daumTavrebeli mSeneb-
lobebi36,530,806.41 101.83 39,242,202.16 107.42
ZiriTadi saSualeba
sawyobSi4,543,326.21 99.97 4,434,421.67 97.60
Senobebi 20,811,326.69 106.49 21,004,003.85 100.93
nagebobebi 287,839,017.59 100.26 288,155,067.64 100.11
manqana-danadgarebi 34,002,619.87 101.71 33,913,155.14 99.74
transporti 222,894,648.43 105.30 233,483,911.73 104.75
ofisis aRWurviloba 8,856,857.17 118.10 9,036,643.42 102.03
aveji da sxva inventari 2,368,184.27 108.36 2,591,970.43 109.45
sxva da sxva 258,316.71 104.73 374,186.21 144.86
639,334,035.67 103.29 653,464,494.57 102.21
danarTi. cxrili 3
matebis tempebi sabaziso welTan SedarebiT Sefasebuli pirvandeli
RirebulebiT
ZiriTadi
saSualebebi
2011 weli 2012 weli
faqticvlileba
(lari)% faqti
cvlileba
(lari)%
miwis na-
kveTebi15,379,932.00 194,055.00 1.28 16,872,773.00 1,686,896.00 11.11
daumTavre-
beli mSeneb-
lobebi
35,894,977.94 948,226.43 2.71 35,874,984.80 928,233.29 2.66
ZiriTadi
saSualeba
sawyobSi
4,554,965.17 -19,504.01 -0.43 4,544,682.29 -29,786.89 -0.65
Senobebi 17,443,976.02 5,040,732.10 40.64 19,543,515.79 7,140,271.87 57.57
nagebobebi 286,880,978.72 30,546,310.01 11.92 287,102,594.60 26,091,294.89 12.00
manqana-da-
nadgarebi33,681,014.80 404,076.60 1.21 33,431,357.03 154,418.83 0.46
218
ofisis aR-
Wurviloba3,566,119.72 1,368,907.20 62.30 7,499,187.89 5,301,975.37 241.30
aveji da
sxva inven-
tari
1,966,431.05 448,614.38 29.56 2,185,422.51 667,605.84 43.98
transporti 189,277,639.16 6,643,777.55 3.64 211,677,976.14 29,044,114.53 15.90
sxva da sxva 187,817.54 66,121.06 54.33 246,645.91 124,949.43 102.67
sul 588,833,852.12 40,964,685.32 8.41 618,979,139.96 71,109,973.16 13.95
danarTi. cxrili 3 (gagrZeleba)
ZiriTadi
saSuale-
bebi
2013 weli 2014 weli
faqticvlileba
(lari)% faqti
cvlileba
(lari)%
miwis na-
kveTebi21,228,932.32 6,043,055.32 39.79 21,228,932.32 6,043,055.32 39.79
daum-
Tavrebeli
mSeneb-
lobebi
36,530,806.41 1,584,054.90 4.53 39,242,202.16 4,295,450.65 12.29
ZiriTadi
saSualeba
sawyobSi
4,543,326.21 -31,142.97 -0.68 4,434,421.67 -140,047.51 -3.06
Senobebi 20,811,326.69 8,408,082.77 67.79 21,004,003.85 8,600,759.93 69.34
nagebobebi 287,839,017.59 26,827,717.88 12.29 288,155,067.64 27,143,767.93 12.41
manqana-da-
nadgarebi34,002,619.87 725,681.67 2.18 33,913,155.14 636,216.94 1.91
ofisis aR-
Wurviloba8,856,857.17 6,659,644.65 303.10 9,036,643.42 6,839,430.90 311.28
aveji da
sxva inven-
tari
2,368,184.27 850,367.60 56.03 2,591,970.43 1,074,153.76 70.77
transpor-
ti222,894,648.43 40,260,786.82 22.04 233,483,911.73 50,850,050.12 27.84
sxva da
sxva258,316.71 136,620.23 112.26 374,186.21 252,489.73 207.47
sul 639,334,035.67 91,464,868.87 17.70 653,464,494.57 105,595,327.77 20.30
219
danarTi. cxrili 4
matebis tempebi sabaziso welTan SedarebiT Sefasebuli sabalanso RirebulebiT
ZiriTadi s
a-
Sual
ebebi
2010 w
el
i
2011 w
el
i2012 w
el
i
lari
cvl
il
eba
(lari)
%l
ari
cvl
il
eba
(lari)
%
miwis n
akveTebi
15,1
85,8
77.0
015,3
79,9
32.0
0194,0
55.0
01.2
816,8
72,7
73.0
01,6
86,8
96.0
011.1
1
daumTavrebel
i
mSenebl
obebi
34,9
46,7
51.5
135,8
94,9
77.9
4948,2
26.4
32.7
135,8
74,9
84.8
0928,2
33.2
92.6
6
ZiriTadi s
a-
Sual
eba s
awyobSi
4,5
74,4
69.1
84,5
54,9
65.1
7-1
9,5
04.0
1-0
.43
4,5
44,6
82.2
9-2
9,7
86.8
9-0
.65
Senobebi
10,8
15,7
85.1
115,5
56,1
08.7
84,7
40,3
23.6
743.8
317,5
61,5
89.7
36,7
45,8
04.6
262.3
7
nagebobebi
196,5
26,9
18.1
2226,8
81,6
97.9
530,3
54,7
79.8
315.4
5224,1
84,6
93.3
627,6
57,7
75.2
414.0
7
manqana-d
anad-
garebi
9,5
74,3
43.5
08,9
11,9
71.0
6-6
62,3
72.4
4-6
.92
8,0
29,9
22.1
5-1
,544,4
21.3
5-1
6.1
3
transporti
105,5
09,5
37.2
0104,1
37,8
89.0
8-1
,371,6
48.1
2-1
.30
117,0
68,7
95.5
611,5
59,2
58.3
610.9
6
ofisis a
RWurvi-
loba
557,9
36.4
91,4
71,1
19.9
0913,1
83.4
1163.6
74,3
01,4
40.2
73,7
43,5
03.7
8670.9
6
aveji d
a s
xva i
n-
ventari
395,6
33.1
5525,8
80.4
8130,2
47.3
332.9
2405,6
72.1
210,0
38.9
72.5
4
sxva d
a s
xva
68,1
03.8
453,0
95.3
6-1
5,0
08.4
8 -2
2.0
447,0
18.7
0-2
1,0
85.1
4-3
0.9
6
378,1
55,3
55.1
0413,3
67,6
37.7
235,2
12,2
82.6
29.3
1428,8
91,5
71.9
850,7
36,2
16.8
813.4
2
220
danarTi. cxrili 4 (gagrZeleba)
ZiriTadi sa-
Sualebebi
2013 2014
laricvlileba
(lari)% lari
cvlileba
(lari)%
miwis nakveTebi 21,228,932.32 6,043,055.32 39.79 21,228,932.32 6,043,055.32 39.79
daumTavrebeli
mSeneblobebi36,530,806.41 1,584,054.90 4.53 39,242,202.16 4,295,450.65 12.29
ZiriTadi
saSualeba
sawyobSi
4,543,326.21 -31,142.97 -0.68 4,434,421.67 -140,047.51 -3.06
Senobebi 18,551,162.63 7,735,377.52 71.52 18,387,484.89 7,571,699.78 70.01
nagebobebi 222,115,126.68 25,588,208.56 13.02 219,491,439.63 22,964,521.51 11.69
manqana-danad-
garebi7,782,263.79 -1,792,079.71 -18.72 7,548,799.19 -2,025,544.31 -21.16
transporti 118,539,183.70 13,029,646.50 12.35 118,936,098.15 13,426,560.95 12.73
ofisis aRWur-
viloba4,148,586.27 3,590,649.78 643.56 3,305,451.15 2,747,514.66 492.44
aveji da sxva
inventari361,737.92 -33,895.23 -8.57 419,364.46 23,731.31 6.00
sxva da sxva 19,525.31 -48,578.53 -71.33 98,334.70 30,230.86 44.39
433,820,651.24 55,665,296.14 14.72 433,092,528.32 54,937,173.22 14.53
221
danarTi. cxrili 5
matebis tempebi wina welTan SedarebiT Sefasebuli pirvandeli RirebulebiT
ZiriTadi s
aSual
e-
bebi
2009 w
el
i2010 w
el
i2011 w
el
i
lari
lari
cvl
il
eba
(lari)
mateba
(%)
lari
cvl
il
eba
(lari)
mateba
(%)
miwis n
akveTebi
6,2
01,2
54.0
015,1
85,8
77.0
08,9
84,6
23.0
0144.8
815,3
79,9
32.0
0194,0
55.0
01.2
8
daumTavrebel
i m
Sen-
ebl
obebi
35,1
20,7
23.2
734,9
46,7
51.5
1-1
73,9
71.7
6-0
.50
35,8
94,9
77.9
4948,2
26.4
32.7
1
ZiriTadi s
aSual
eba
sawyobSi
4,5
76,0
75.6
74,5
74,4
69.1
8-1
,606.4
9-0
.04
4,5
54,9
65.1
7-1
9,5
04.0
1-0
.43
Senobebi
3,3
73,5
55.2
512,4
03,2
43.9
29,0
29,6
88.6
7267.6
617,4
43,9
76.0
25,0
40,7
32.1
040.6
4
nagebobebi
253,4
34,8
88.8
0256,3
34,6
68.7
12,8
99,7
79.9
11.1
5286,8
80,9
78.7
230,5
46,3
10.0
111.9
2
manqana-d
anadgarebi
31,6
56,7
14.2
733,2
76,9
38.2
01,6
20,2
23.9
35.1
233,6
81,0
14.8
0404,0
76.6
01.2
1
transporti
178,7
68,4
99.5
5182,6
33,8
61.6
13,8
65,3
62.0
62.1
6189,2
77,6
39.1
66,6
43,7
77.5
53.6
4
ofisis a
RWurvil
oba
1,8
27,8
41.8
82,1
97,2
12.5
2369,3
70.6
420.2
13,5
66,1
19.7
21,3
68,9
07.2
062.3
0
aveji d
a s
xva i
nven-
tari
1,3
70,7
32.3
01,5
17,8
16.6
7147,0
84.3
710.7
31,9
66,4
31.0
5448,6
14.3
829.5
6
sxva d
a s
xva
14,7
85.8
2121,6
96.4
8106,9
10.6
6723.0
6187,8
17.5
466,1
21.0
654.3
3
sul
516,3
45,0
70.8
1543,1
92,5
35.8
026,8
47,4
64.9
95.2
0588,8
33,8
52.1
245,6
41,3
16.3
28.4
0
222
danarTi. cxrili 5 (gagrZeleba)
2012 w
el
i2013 w
el
i2014 w
el
i
lari
cvl
il
eba
(lari)
mateba
(%)a
lari
cvl
il
eba
(lari)
mate-
ba (%
)l
ari
cvl
il
eba
(lari)
mateba
(%)
miwa
16,8
72,7
73.0
01,4
92,8
41.0
09.7
121,2
28,9
32.3
24,3
56,1
59.3
225.8
221,2
28,9
32.3
2-
0.0
0
d.w.
35,8
74,9
84.8
0-1
9,9
93.1
4-0
.06
36,5
30,8
06.4
1655,8
21.6
11.8
339,2
42,2
02.1
62,7
11,3
95.7
57.4
2
sawy,
4,5
44,6
82.2
9-1
0,2
82.8
8-0
.22
4,5
43,3
26.2
1-1
,356.0
8-0
.03
4,4
34,4
21.6
7-1
08,9
04.5
4-2
.40
Sen
19,5
43,5
15.7
92,0
99,5
39.7
712.0
420,8
11,3
26.6
91,2
67,8
10.9
06.4
921,0
04,0
03.8
5192,6
77.1
60.9
3
nag.
287,1
02,5
94.6
0221,6
15.8
80.0
8287,8
39,0
17.5
9736,4
22.9
90.2
6288,1
55,0
67.6
4316,0
50.0
50.1
1
manq.
33,4
31,3
57.0
3-2
49,6
57.7
7-0
.74
34,0
02,6
19.8
7571,2
62.8
41.7
133,9
13,1
55.1
4-8
9,4
64.7
3-0
.26
tr.
211,6
77,9
76.1
422,4
00,3
36.9
811.8
3222,8
94,6
48.4
311,2
16,6
72.2
95.3
0233,4
83,9
11.7
310,5
89,2
63.3
04.7
5
ofisi
7,4
99,1
87.8
93,9
33,0
68.1
7110.2
98,8
56,8
57.1
71,3
57,6
69.2
818.1
09,0
36,6
43.4
2179,7
86.2
52.0
3
aveji
2,1
85,4
22.5
1218,9
91.4
611.1
42,3
68,1
84.2
7182,7
61.7
68.3
62,5
91,9
70.4
3223,7
86.1
69.4
5
sxva
246,6
45.9
158,8
28.3
731.3
2258,3
16.7
111,6
70.8
04.7
3374,1
86.2
1115,8
69.5
044.8
6
618,9
79,1
39.9
630,1
45,2
87.8
45.1
2639,3
34,0
35.6
720,3
54,8
95.7
13.2
9653,4
64,4
94.5
714,1
30,4
58.9
02.2
1
223
danarTi. cxrili 6
matebis tempebi wina welTan SedarebiT Sefasebuli sabalanso RirebulebiTZiriTadi
saSual
ebebi
2009 w
el
i2010 w
el
i2011 w
el
i
lari
cvl
il
eba
(lari)
mate-
ba
(%)
lari
cvl
il
eba
(lari)
mateba
(%)
miwis n
akveTe-
bi
6,2
01,2
54.0
015,1
85,8
77.0
08,9
84,6
23.0
0144.8
815,3
79,9
32.0
0194,0
55.0
01.2
8
daumTavre-
bel
i m
Seneb-
lobebi
35,1
20,7
23.2
734,9
46,7
51.5
1-1
73,9
71.7
6-0
.50
35,8
94,9
77.9
4948,2
26.4
32.7
1
ZiriTadi
saSual
eba
sawyobSi
4,5
76,0
75.6
74,5
74,4
69.1
8-1
,606.4
9-0
.04
4,5
54,9
65.1
7-1
9,5
04.0
1-0
.43
Senobebi
1,9
52,6
83.6
910,8
15,7
85.1
18,8
63,1
01.4
2453.8
915,5
56,1
08.7
84,7
40,3
23.6
743.8
3
nagebobebi
196,6
25,9
10.4
8196,5
26,9
18.1
2-9
8,9
92.3
6-0
.05
226,8
81,6
97.9
530,3
54,7
79.8
315.4
5
manqana-d
anad-
garebi
9,2
55,0
84.2
29,5
74,3
43.5
0319,2
59.2
83.4
58,9
11,9
71.0
6-6
62,3
72.4
4-6
.92
transporti
110,2
27,7
76.3
8105,5
09,5
37.2
0-4
,718,2
39.1
8-4
.28
104,1
37,8
89.0
8-1
,371,6
48.1
2-1
.30
ofisis a
RWur-
vil
oba
851,8
60.2
8557,9
36.4
9-2
93,9
23.7
9-3
4.5
01,4
71,1
19.9
0913,1
83.4
1163.6
7
aveji d
a s
xva
inventari
609,6
10.1
1395,6
33.1
5-2
13,9
76.9
6-3
5.1
0525,8
80.4
8130,2
47.3
332.9
2
sxva d
a s
xva
10,1
98.3
768,1
03.8
457,9
05.4
7567.7
953,0
95.3
6-1
5,0
08.4
8-2
2.0
4
sul
365,4
31,1
76.4
7378,1
55,3
55.1
012,7
24,1
78.6
33.4
8413,3
67,6
37.7
235,2
12,2
82.6
29.3
1
224
danarTi. cxrili 6 (gagrZeleba)
2012 w
el
i2013 w
el
i2014 w
el
i
lari
cvl
il
eba
(lari)
mateba
(%)
lari
cvl
il
eba
(lari)
mateba
(%)
lari
cvl
il
eba
(lari)
mateba
(%)
16,8
72,7
73.0
01,4
92,8
41.0
09.7
121,2
28,9
32.3
24,3
56,1
59.3
225.8
221,2
28,9
32.3
20.0
00
35,8
74,9
84.8
0-1
9,9
93.1
4-0
.06
36,5
30,8
06.4
1655,8
21.6
11.8
339,2
42,2
02.1
62,7
11,3
95.7
57.4
2
4,5
44,6
82.2
9-1
0,2
82.8
8-0
.23
4,5
43,3
26.2
1-1
,356.0
8-0
.03
4,4
34,4
21.6
7-1
08,9
04.5
4-2
.40
17,5
61,5
89.7
32,0
05,4
80.9
512.8
918,5
51,1
62.6
3989,5
72.9
05.6
318,3
87,4
84.8
9-1
63,6
77.7
4-0
.88
224,1
84,6
93.3
6-2
,697,0
04.5
9-1
.19
222,1
15,1
26.6
8-2
,069,5
66.6
8-0
.92
219,4
91,4
39.6
3-2
,623,6
87.0
5-1
.18
8,0
29,9
22.1
5-8
82,0
48.9
1-9
.90
7,7
82,2
63.7
9-2
47,6
58.3
6-3
.08
7,5
48,7
99.1
9-2
33,4
64.6
0-3
.00
117,0
68,7
95.5
612,9
30,9
06.4
812.4
2118,5
39,1
83.7
01,4
70,3
88.1
41.2
6118,9
36,0
98.1
5396,9
14.4
50.3
3
4,3
01,4
40.2
72,8
30,3
20.3
7192.3
94,1
48,5
86.2
7-1
52,8
54.0
0-3
.55
3,3
05,4
51.1
5-8
43,1
35.1
2-2
0.32
405,6
72.1
2-1
20,2
08.3
6-2
2.8
6361,7
37.9
2-4
3,9
34.2
0-1
0.8
3419,3
64.4
657,6
26.5
415.9
3
47,0
18.7
0-6
,076.6
6-1
1.4
419,5
25.3
1-2
7,4
93.3
9-5
8.4
798,3
34.7
078,8
09.3
9403.63
428,8
91,5
71.9
815,5
23,9
34.2
63.7
6433,8
20,6
51.2
44,9
29,0
79.2
61.1
5433,0
92,5
28.3
2-7
28,1
22.9
2-0
.17
225
gamoyenebuli literatura:
1. goderZiSvili i. saqarTvelos saavtomobilo transportSi ekonomikuri
krizisi da misi daZlevis SesaZleblobebi menejmentis ganviTarebis safuZ-
velze. disertacia. 2014.
2. eqsperti qalaq Tbilisis trasnportis seqtoris energoefeqturobis
Sesafaseblad Sesasrulebeli davalebebis detaluri aRwera. http://www.re-missia.ge/images/%E1%83.
3. Tbilisis satransporto kompaniis 2012 wlis wliuri angariSgeba.
4. Tbilisis satransporto kompaniis 2013 wlis wliuri angariSgeba.
5. Tbilisis satransporto kompania. axali veb-gverdi. http://ttc.com.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=35&info_id=315
6. mdgradi ganviTareba da saqarTvelos reformebi. lia Todua, SoTa mur-
Rulia. saqarTvelos strategiuli kvlevebis da ganviTarebis centri. kv-
leva mxardaWerilia forndis „Ria sazogadoeba saqarTvelo“ mier. http://weg.ge/wp-content/uploads/2012/11/lia_shota_geo.pdf:
7. n. navaZe, v. qarTveliSvili, T. gorSkovi, „samgzavro saavtomobilo gaday-
vanebi“. Tbilisi, 2009.
8. b. soselia. sazogadoebrivi transportis ganviTarebis problemebi da maTi
gadaWris mimarTulebebi. disertaciis avtoreferati. 2014.
9. Sps „baTumis avtotransporti“-s samomavlo gegmebi. prezentacia. www.batauto.ge/prezentacia/gegmebi-2014.pptx
10. USAID. qalaqebis energetikis mdgradi ganviTarebis samoqmedo gegmebis
ganxorcielebisa da saTburis gazebis Semcirebis monitoringi da angariS-
geba (MR). marina SvangiraZe. mdgradi ganviTarebis centri remisia. 17-19
seqtemberi 2014. http://www.remissia.ge/images/home-page/SEAP.
11. Critical Issues in Transportation// TRB Executive Committee, 2005// www.TRB.org.
12. Health Impacts of Transport Emissions in Australia: Economic Costs// http://www.btre.gov.au/docs/workingpapers/wp63/wp63.pdf.
13. Measuring and Valuing Convenience and Service Quality. A review of global practices and challenges from the public transport sector. p. 10. http://www.internationaltransportforum.org/jtrc/DiscussionPapers/DP201316.pdf.
14. Public transport: the smart green solution! Doubling market share worldwide by 2025. http://growpublictransport.org/wp-content/uploads/2012/11/PTx2_brochure.pdf.
15. Public transportation. Public Transportation Benefits. http://www.apta.com/mediacenter/pt-benefits/Pages/default.aspx.
16. The leading force in advancing. APTA American Public Transportation association. http://www.apta.com/mediacenter/ptbenefits/Pages/default.aspx.
17. Seventh session of open working on sustainable development goals of the united nations general assembly. Un Headquarters, New York, 6-10 January 2014.
226
18. The methodology of data collection about public transport service quality. Irina Pticina. p.156. http://www.tsi.lv/sites/default/files/editor/science/Publikacii/RelStat_11/sess_3_pticina_ed.pdf
19. Transport and Social Inclusion: Good Practice Guide http://www.pteg.net/
20. Vehicle Use Limitations/Restrictions. http://www.epa.gov/otaq/stateresources/policy/transp/tcms/veh_restrictions.pdf
21. WHITE PAPER — European transport policy for 2010: time todecide/European Communities, 2001
22. Анализ эффективности транспортного процесса. http://www.lobanov-logist.ru/li-brary/355/54402/
23. Аткинсон Э., Банкер Р., Каплан Р., Янг М. Управленческий учет. М, 2005г.
24. Большаков А. М. Повышение уровня обслуживания пассажиров автобусами на основе комплексной системы управления качеством: дис. ... канд. экон. наук. _ М., 1981.
25. Бочарова О.В. Функционирование общественного транспорта в социальном пространстве города. Автореферат. http://www.dissercat.com/content.
26. Бычков В. П. Экономика автотранспортного предприятия. М.2015.
27. Варелопуло Г.А. Организация движения и перевозок на городском пассажирском транспорте.
28. Войтоловский В.Н., Окрепилов В.В. Управление качеством и сертификация в промышленном производстве: Учеб. пособие. // В.Н. Войтоловский, В.Н. Окрепилов. _ СПб.: Изд-во СПбУЭФ, 1992.
29. Войтоловский Н.Б., Калинина А.П., Мазуров И.Н. Экономический анализ. Учебник М. Юрайт, 2014.
30. Гаррисон Р., Норин Э., Брюэр П. Управленческий учет. 12-е изд. 2010.
31. Гереева П.Г. Городской пассажирский транспорт мегаполиса в системе международной транспортной инфраструктуры. Urban passenger transport in the megalopolis of transport infrastructure.
32. Гринин Ф.Ю. Управление заводом в стиле кайдзен, Как снизить затраты и повысить прыбиль. М. 2012.
33. Губенко А.В. Проблемы развития пассажирского транспорта региона. Хабаровск: Изд-во Хабар, гос. техн. ун-т, 2000.
34. Гудков В.А., Миротин Л.Б., Вельможин А.В., Ширяев С.А. Пассажирские автомобильные перевозки. Учебник для вузов / Под ред. В. А. Гудкова. М.: Горячая линия _ Телеком, 2004.
35. Доступность пассажирского транспорта для населения с точки зрения формирования тарифа http://www.moluch.ru/archive/43/5218/
36. Друри К. Управленческий учет для бизнес-решений. М. 2012 .
37. Друри К. Управленческий и производственный учет. М. 2012.
38. Ермолович Л.Л. Анализ хозяйственной деятельности и промышленности. Минск.
227
Совр. школа. 2010.
39. Значение пассажирского транспорта в жизни общества. http://www.transportall.ru/info/perevozki/282/2101.html
40. Ионова А Ф., Селезнева Н Н. Финансовый анализ. Учебник. М. Проспект, 2008.
41. Ковалев В.В., Волкова О.Н. Анализ хозяйственной деятелъности претприятия. М.Проспект, 2011.
42. Международная федерация транспортников (International Transport Workers’ Federation, ITF) http://www.itf.org.uk
43. Е.А.Маркарян Г.П.Герасименко С.Е.Маркарян Економический анализ хозяйственной деятелностиМ.: КноРус, 2011.
44. А.И.Нечитало, И .А.Нечитало, Комрлексный економический анализ хозяйственной деятелъности, учебное пособое. Ростов-на-Дону, Феникс 2014 .
45. Никитина А.Н. Доступность пассажирского транспорта для населения с точки зрения формирования тарифа. ttp://www.moluch.ru/archive/43/5218/
46. Никитина А.Н., Семчугова Е.Ю. Формирование тарифа на пассажирские перевозки на основе экономической целесообразности деятельности транспортного предприятия. http://www.ivdon.ru/magazine/archive/n4p1y2012/1114
47. Пассажирооборот и пассажиропотоки. http://student-stroitel.ru/passazhirooborot-i-pas-sazhiropotoki/ http://dic.academic.ru/dic.nsf/
48. Пожидаева Т.А. Анализ финансовой отчетности. М. 2010.
49. Позднякова В.Я. Анализ и диагностика финансово-хозяйственной деятелъности предпиятий. М ИНФРА-М, 2012.
50. Показатели эффективности деятельности предприятия и методика их расчета. http://www.strategplann.ru/effektivnost/pokazateli-effektivnosti-dejatelnosti-predprijatija-i-meto-dika-ih-rascheta.html
51. Развитие и функционирование дорожно-транспортного комплекса на 2014-2018г.г. Правительство Московской области. http://old.mt.mosreg.ru/userdata/257055.pdf
52. Развитие системы ГПТ в странах Запада. http://transcord.ru/index.php/obshestven-niie-transport/transportnaya-sistema-gorodov-i-regionov/razvitie-sistem-gpt-v-stranax-za-pada.html
53. Резер С.М. Управление транспортом за рубежом. -М. Наука, 1994 .
54. Рейтинг стран мира по уровню автомобилизации. International Road Federation. The World Road Statistics 2012. http://gtmarket.ru/ratings/passenger-cars-per.
55. Римашевская Н. Либерализм и социальные гарантии в условиях переходной экономики. Проблемы теории и практики управления. 1999, №1 .
56. Роберт С. Хиггинс. Финансовый анализ: инструменты для принятия бизнес-решений. Москва, Санкт-Петербург-Киев, 2008.
57. Родионов А. Повышение эффективности городского пассажирского транспорта: опыт г. Череповца. Автомобильный транспорт. 1999, №7 .
228
58. Е. Е.Румянцева. Экономический анализ. Учебник. М.Изд-во РАГС, 2010.
59. Г. В. Савицкая. Экономический анализ. Учебник. М. Инфра-М, 2014.
60. Свиткин М.З. От менеджмента качества _ к качеству менеджмента. Стандарты икачество. 1999, №12.
61. Система оплаты проезда на пассажирском транспорте в странах Западной Европы.Автомобильный транспорт. Серия 6. Организация работы AT за рубежом: Экспресс-информация. Мин. ATРСФСР. ЦБНТИ. М. 1986, Вып. 20.
62. Слюсарев Н.И. Совершенствование методологии планирования экономическихпоказателей работы городских автобусных предприятий. Дисс. канд. экон. наук.М.1974.
63. Транспортные издержки и тарифы. http://managment-study.ru/transportnye-izderzh-ki-i-tarify.html
64. Транспортная мобильность россиян: личное авто или общественный транспорт. http://www.transport-at.ru/image/PDF/Aktyalno/aktyalno%2015.pdf
65. Транспортная политика и проблемы устойчивого развития. http://www.omnibus.ru/tech-nology/technology1/
66. Тюрин А. Применение методологии IDEF0 в сфере пассажирских автомобильныхперевозок (в авторской редакции). http://ria-stk.ru/stq/adetail.php?ID=93073
67. Управление качеством транспортного обслуживания. http://helpiks.org/1-46355.html
68. Федеральная антимонопольная служба. http://www.fas.gov.ru
69. Формирование стоимости транспортных услуг. http://mosalians.ru/rus/formirovanie_sto-imosti_transportnyh_uslug/
70. Хорнгрен Ч., Форстер Дж., Датер Ш. Бухгалтерский учет _ управленческий аспект.М. 2005.
71. Хизриева З. А. Управление повышением эффективности и качества услуг пассажирскогоавтотранспорта в муниципальном хозяйстве. Автореферат диссертации. 2009.
72. Шабанов А.В. Региональные логистические системы общественного транспорта:методология формирования и механизм управления. Ростов н/Д: Изд _ во СКНЦ ВЩ,2001.
73. Электронная транспортная библиотека. http://www.eatu.ru .
74. Якушина Н.В. Финансирование городского пассажирского транспорта в условияхсовременной экономики. http://www.dissercat.com/content/finansirovanie-gorodskogo