· Web view(๒) พน กงานราชการพ เศษ ได แก พน กงานราชการซ งปฏ บ ต งานในล กษณะท ต
Short-term Subsidy Programs, Policy Dependency …จำนำนำไปส การพ...
Transcript of Short-term Subsidy Programs, Policy Dependency …จำนำนำไปส การพ...
Kasetsart J. (Soc. Sci) 35 : 397 - 418 (2014) ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 35 : 397 - 418 (2557)
โครงการอดหนนสนคาเกษตรระยะสน การพงพาเชงนโยบาย
และความไมเทาเทยมเชงนโยบาย: หลกฐานจากการทำวจยใน
ภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคกลาง
Short-term Subsidy Programs, Policy Dependency and
Policy Inequality: Evidence from Field Research on
Northeastern and Central Rice Growers
ขวญตา เบญจะขนธ1 ณฐชย ชนอรรถพร1 และ ธนพนธ ไลประกอบทรพย2,*
Khwanta Benchakhan1, Natthachai Chinatthaporn1 and Thanapan Laiprakobsup2,*
ABSTRACT
This paper examines how the government’s subsidy programs affect the productivity process in rural Thailand. The researchers argue that the programs result in policy dependency in that the producers have to rely heavily on the government’s subsidy programs in every stage of their production process. We also argue that the programs cause policy inequality in that rich farmers are more likely to access the government’s programs than their poor counterparts. Examining the effect on rice growers in Northeastern provinces of the 2012 rice pledging schemes for the first season, we find that the farmers are heavily dependent on the government’s subsidy programs in terms of the selection of rice type and investment in cultivation. We also find that the poor farmers, having less production, are less likely to access the rice pledging programs. Therefore, the government’s programs make the farmers less self-reliant, and these programs discriminate against poor farmers. The researchers propose that the government should revise its farmer assistance programs by adjusting them into various types of programs so that every group of farmers is able to benefit from the government’s programs. Keywords: subsidy, policy dependence, policy inequality, rice pledging scheme, farmers
1 สาขาวชาองคการและการจดการ คณะรฐประศาสนศาสตร สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร กรงเทพฯ 10240
Program in Organization and Management, Graduate School of Public Administration, National Institute of Development
Administration, Bangkok 10240, Thailand. 2 คณะรฐประศาสนศาสตร สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร กรงเทพฯ 10240
Graduate School of Public Administration, National Institute of Development Administration, Bangkok 10240, Thailand.
* Corresponding author, e-mail: [email protected]
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 35 ฉบบท 3 398
บทคดยอ
บทความนตรวจสอบผลกระทบของโครงการ
อดหนนของรฐบาลตอกระบวนการผลตของ
เกษตรกรในชนบทไทย ผวจยโตแยงวาโครงการรบ
จำนำนำไปสการพงพาเชงนโยบายในลกษณะท
เกษตรกรตองพงพานโยบายของรฐบาลเปนอยางมาก
ในทกขนตอนการเพาะปลกของเกษตรกร ผวจยยงได
โตแยงวาโครงการของรฐบาลนำไปสความไม
เทาเทยมเชงนโยบายในลกษณะทเกษตรกรทมทน
การผลตสงจะไดรบประโยชนมากกวาชาวนาทมทน
การผลตตำ จากการตรวจสอบผลกระทบของ
โครงการรบจำนำขาวเปลอกนาปของรฐบาล ปการ
ผลต 2555 ตอเกษตรกรในจงหวดภาคตะวนออกเฉยง
เหนอ ผวจยพบวาเกษตรกรพงพาโครงการรบจำนำ
ขาวของรฐบาลในลกษณะของการเลอกพนธขาวและ
การลงทนการเพาะปลก ผวจยยงพบวาเกษตรกรทม
ฐานะยากจนมแนวโนมทจะเขาถงโครงการรบจำนำ
ขาวเปลอกไดนอยกวาเพราะปรมาณขาวเปลอกของ
เกษตรกรมนอย ดงนน นโยบายของรฐบาลจงม
ลกษณะททำใหเกษตรกรพงพาตนเองนอยลงและยง
เปนการจำกดระดบการเขาถงโครงการของรฐของ
เกษตรกรทมทนการผลตตำ ผวจยเสนอแนะวารฐบาล
ควรจะปรบปรงรปแบบโครงการชวยเหลอเกษตรกร
ท มหลายรปแบบซ ง เกษตรกรทกระดบได รบ
ประโยชนจากนโยบายของรฐบาล
คำสำคญ: การอดหนน การพงพาเชงนโยบาย ความ
ไมเทาเทยมเชงนโยบาย โครงการรบจำนำขาวเปลอก
เกษตรกร
บทนำ
เกษตรกรรมเปนภาคเศรษฐกจทมความสำคญ
ตอประเทศไทย ความหลากหลายของผลผลต
การเกษตรทำใหประเทศไทยเปนประเทศทมความ
อดมสมบรณและมนคงทางดานอาหาร ความอดม
สมบรณของภาคการเกษตรทำใหผคนสามารถเลอก
ซอสนคาไดอยางหลากหลาย และยงสงผลใหประเทศ
ไทยเปนประเทศสงออกสนคาเกษตรอนดบตนๆ ของ
โลก ขาวเปนหนงในสนคาเกษตรทสำคญของ
ประเทศไทย อยางไรกตาม ภาคเกษตรกรรม (รวมทง
ขาว) ของไทยยงประสบปญหาหลายประการ การ
ผลตทางการเกษตรของไทยยงลาหลงกวาประเทศ
พ ฒ น า แ ล ว แ ล ะ ก ำ ล ง พ ฒ น า ใ น แ ง ข อ ง ก า ร น ำ
เทคโนโลยมาชวยการผลตแกเกษตรกรไทย (โดย
เฉพาะเกษตรกรทมทดนทำกนนอยและอยนอกเขต
ชลประทาน)โดยมากยงมวถการผลตแบบดงเดมและ
ยงคงตองพงพาธรรมชาต ทงนเนองจากเกษตรกรไม
สามารถเขาถงแหลงทนไดอยางเตมทแมวารฐบาลจะ
ชวยเหลอผานธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณ
การเกษตร (ธ.ก.ส.) หรอโครงการอดหนนในรปแบบ
อนๆ กตาม เมอเกษตรกรไมสามารถเขาถงแหลงทน
เพอสนบสนนปจจยและเทคโนโลยการผลตไดแลว
นโยบายทรฐบาลมกจะนำมาปฏบตเพอแก
ปญหาการเกษตรคอ “นโยบายการอดหนนระยะสน
(Short-Term Subsidy Policy)” ซงรฐบาลมกจะเขาไป
แทรกแซงตลาดสนคาเกษตรดวยการรบซอผลผลต
ทางการเกษตรจากเกษตรกรโดยผานหนวยงานของ
รฐหรอเอกชนเพอพยงราคาสนคาทเกษตรกรขายได
ในหวงระยะเวลาสนๆ และรบซอในราคาทใกลเคยง
หรอสงกวาราคาในตลาด (อมมาร และ นพนธ, 2552)
โดยรฐบาลมงหวงวานโยบายการรบจำนำสนคา
เกษตรจะชวยใหเกษตรกรมรายไดสงขนและลดภาระ
หนสนใหกบเกษตรกร อยางไรกตาม นโยบายการ
อดหนนสนคาเกษตรระยะสนกลบสรางปญหาใหเกด
ขนกบภาคการเกษตรและตวเกษตรกรเองมากกวา
เกษตรกรมงทจะเพาะปลกเพอขายใหกบหนวยงาน
ของรฐใหรวดเรวทสดมากกวาการพฒนาคณภาพของ
ผลผลตตนเอง (อมมาร และ นพนธ, 2552) การ
แทรกแซงโดยการรบซอผลผลตของเกษตรกรในราคา
ทสงกวาตลาดจะทำใหตลาดสงออกสนคาเกษตรของ
ไทยหดตวลงเพราะประเทศผนำเขามกจะซอสนคา
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 35 ฉบบท 3 399
เกษตรจากประเทศผสงออกทเสนอราคาขายในราคา
ทถกกวา การรบซอสนคาเกษตรในปรมาณมากทำให
รฐตองรบภาระในการจดเกบและรกษาคณภาพของ
สนคาซงทำใหสนเปลองงบประมาณเปนอยางมาก
(อมมาร และ นพนธ, 2552) ทงน ยงไมรวมถงปญหา
การทจรตในรปแบบตางๆ ในโครงการรบจำนำ
สนคาเกษตร เชน การลกลอบนำเอาสนคาเกษตรจาก
เพอนบานมาเขาโครงการหรอการลกลอบหรอแอบ
นำสนคาไปขายโดยไมไดรบอนญาตจากรฐ
ผ ว จ ยม วตถประสงคท จะตรวจสอบผล
กระทบของโครงการรบจำนำขาวเปลอกตอเกษตรกร
โครงการรบจำนำของรฐบาลมจดประสงคทจะยก
ระดบรายไดของเกษตรกร แตรายไดของเกษตรกรมา
จากหลายทาง เชน การรบจางหรอสวสดการจาก
รฐบาล ดงนนการตรวจสอบผลกระทบของโครงการ
ตอรายไดของเกษตรกรอาจไมเหมาะสม ผวจยจงเนน
การตรวจสอบผลกระทบของโครงการอดหนนระยะ
สนของรฐบาลตอกระบวนการ เพาะปลกของ
เกษตรกรซงเปนสงทชาวนาคาดหวงวาโครงการของ
รฐบาลชวยพฒนาการผลตของตนใหดขน
วตถประสงคการวจย
1. เพออธบายผลกระทบของโครงการรบ
จำนำขาวเปลอกตอกระบวนการเพาะปลกของ
เกษตรกร
2. เพออธบายการเขาถงโครงการรบจำนำ
ขาวเปลอกของเกษตรกร
การตรวจเอกสาร
ทฤษฎการนำนโยบายไปปฏบต (Policy Implementation)
นกทฤษฎนโยบายสาธารณะทศกษาการนำ
นโยบายไปปฏบตสำรวจปจจยทมอทธพลตอการ
ตดสนใจของรฐบาลในการใชเครองมอเชงนโยบาย
(Policy Tools) และผลของการนำนโยบายไปปฏบต
นกทฤษฎนโยบายสาธารณะมองวาบรบททาง
การเมองในขณะนนมอทธพลตอการตดสนใจของรฐ
ในการใชเครองมอเชงนโยบายบางประเภทมากกวา
เครองมอชนดอนๆ ในงานวจยความสมพนธระหวาง
ระบบการเมองกบการดำเนนนโยบายสนคาเกษตรใน
ประเทศอนโดนเซย และฟลปปนส Laiprakobsup
(2014) ชใหเหนวารฐบาลทมาจากเลอกตงมแนวโนม
ทจะนำนโยบายเชงอดหนนในภาคการเกษตรซง
สอดคลองกบ Kasara (2007) ซงมองวารฐบาลทมา
จากการเลอกตงในแอฟรกามกจะนำนโยบายอดหนน
ระยะสน เชน การอดหนนปจจยการผลต มาแกไข
ปญหาราคาสนคาเกษตร อดมการณทางการเมองของ
ผนำรฐบาลมอทธพลตอการตดสนใจของรฐบาลใน
การนำนโยบายไปปฏบต (Hibbs, 1977; Kingdon,
1995; Pressman & Wildavsky, 1983; Zahariadis,
1999) ในการศกษาเหตผลทอธบายการออกแบบ
นโยบายสาธารณะในสหรฐอเมรกา Schneider และ
Ingram (1997) ชวาอดมการณทางการเมองของ
พรรคการเมองเปนเหตผล (Rationale) ในการนำ
เครองมอเชงนโยบายบางประเภทมาปฏบต แนวโนม
ความคดเหนทางการเมองและนโยบายของประชาชน
เปนปจจยสำคญทมอทธพลตอการนำนโยบายบาง
ประเภทมาปฏบต นกทฤษฎ Multiple Stream มองวา
กระแสทางการเมองและนโยบาย (Political and
Policy Streams) เปนหนงในกระแสทมอทธพลตอ
การนำนโยบายไปปฏบตของรฐบาล (Kingdon, 1995;
Zahariadis, 1999)
นกทฤษฎนโยบายสาธารณะยงใหความสนใจ
กบอทธพลของบรบททางสงคมตอการนำนโยบายไป
ปฏบตของรฐบาล ความสนใจในประเดนปญหาของ
ประชาชนกเปนปจจยทกำหนดการนำนโยบายไป
ปฏบตของรฐบาล นกทฤษฎ Multiple Stream
(Kingdon, 1995; Zahariadis, 1999) มองวากระแส
ปญหา (Problem Stream) เปนกระแสทมอทธพลตอ
การดำเนนนโยบายของรฐบาล เชน ในชวงกอนการ
เลอกตงประธานาธบดสหรฐอเมรกาป ค.ศ. 2008
ผมสทธออกเสยงเลอกตงเหนวาสภาพเศรษฐกจของ
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 35 ฉบบท 3 400
สหรฐอยในสภาวะตกตำและปญหาเศรษฐกจเปน
ปญหาสำคญทรฐบาลทชนะการเลอกตงตองเขามา
แกไข (Roper Center, 2014) ภาพลกษณของกลมทาง
สงคมตอสาธารณะมอทธพลตอการนำนโยบายไป
ปฏบตของรฐบาลในลกษณะทรฐบาลมแนวโนมทจะ
ดำเนนนโยบายชวยเหลอกลมทางสงคมบางกลมทม
ภาพลกษณทดและสมควรไดรบความชวยเหลอจาก
รฐ Schneider และ Ingram (1997) มองวาภาพลกษณ
(Image) ของกลมทางสงคมทำใหรฐบาลมแนวโนม
ดำเนนนโยบายชวยเหลอ เชน นโยบายการชวยสราง
สมรรถนะ (Capacity-Building) กลมทางสงคมท
ภาพลกษณดในขณะทรฐบาลมแนวโนมดำเนน
นโยบายเชงบงคบ (Authority) กบกลมทางสงคมทม
ภาพลกษณทไมด เชน กลมชนชนกลางในสหรฐ
อเมรกาซงหมายถง กลมเจาของธรกจขนาดเลก กลมผ
ททำงานประจำ กลมเกษตรกร มกจะไดรบการ
ชวยเหลอจากรฐบาลมากกวากลมทางสงคมอนๆ
(Schneider & Ingram, 1997)
ปจจยเหลานมอทธพลตอทศทางของผลการ
นำนโยบายไปปฏบตของรฐบาลในลกษณะทกำหนด
แนวโนมการกระจายทรพยากรสาธารณะไปยง
ภาคสวนทางเศรษฐกจบางสวนหรอกลมทางสงคม
กลมหนงในระดบทสงกวากลมอนๆ ผนำรฐบาลม
แนวโนมทจะดำเนนนโยบายชวยเหลอฐานเสยง
ทางการเมองหรอกลมทางสงคมทมอดมการณ
คลายคลงกนกบผนำทางการเมอง เชน รฐบาลอาจจะ
อดหนนกลมเกษตรกรในสนคาบางประเภทมากเปน
พ เ ศ ษ เ พ ร า ะ เ ก ษ ต ร ก ร ก ล ม ด ง ก ล า ว เ ป น ฐ า น
คะแนนเสยงทสำคญหรอมบทบาทในการระดม
คะแนนเสยง (Mobilizing Votes) ใหกบผสมครของ
พรรคการเมอง แนวโนมของความสนใจในประเดน
ปญหาของประชาชนและภาพลกษณของกลมทาง
สงคมทำใหรฐบาลนำนโยบายบางประเภทมาปฏบต
ซงมผลตอการกระจายงบประมาณไปยงกลมทาง
สงคมบางประเภท ในประเทศไทย ปญหาความ
เดอดรอนของชาวนาและภาพลกษณความยากจนของ
ชาวนาไดรบความสนใจจากประชาชนอย เสมอ
ดงนนรฐบาลทกยคทกสมยมกจะดำเนนนโยบาย
ชวยเหลอชาวนาดวยโครงการอดหนนระยะสน เชน
โครงการพยงราคาดวยการรบจำนำขาวเปลอก ดวย
งบประมาณทสงกวาโครงการอดหนนสนคาเกษตร
ประเภทอนๆ
ปจจย เชงโครงสรางและกระบวนการม
อทธพลตอผลการนำนโยบายไปปฏบต เชนกน
กระบวนการนำนโยบายไปปฏบตทสลบซบซอนและ
มหนวยงานเขามาเกยวของจำนวนมากมแนวโนมท
จะทำใหการนำนโยบายไปปฏบตของรฐบาลไม
ประสบความสำเรจเทาทควร (Pressman &
Wildavsky, 1983) เนองจากกระบวนการทซบซอน
จ ะ บ ด เ บ อ น ว ต ถ ป ร ะ ส ง ค ข อ ง น โ ย บ า ย แ ล ะ
วตถประสงคของแตละหนวยงานมความแตกตางและ
ขดแยงกนทำใหการดำเนนนโยบายเปนไปอยางลาชา
และผลของการนำนโยบายไปปฏบตบดเบอนไปจาก
วตถประสงคทตงไว เชน กระบวนการการดำเนน
นโยบายรบจำนำขาวเปลอกเกยวของกบหลายหนวย
งานทมวตถประสงคทแตกตางไป ทำใหการ
ชวยเหลอเกษตรกร เปนไปอยางลาชาและเกษตรกร
อาจจะไมไดรบประโยชนตามทตงเปาหมายไวเพราะ
รฐบาลตองสมดลเปาหมายของกระทรวงเกษตรและ
สหกรณการเกษตรซงเนนการผลตสนคาเกษตรกบ
เปาหมายของกระทรวงพาณชยเนนการระบายสนคา
เกษตร
แนวคดการแทรกแซงสนคาเกษตรในประเทศไทย
จากผลการศกษาของผวจย ในเรองผลกระทบ
ของโครงการอดหนนสนคาเกษตรระยะสนตอการสง
ออกและการผลตขาวของไทย (ธนพนธ, 2556)
สามารถสรปไดเปน 3 ประเดนหลก คอ
ประเดนแรก ในเรองการตรวจสอบและ
วเคราะหผลกระทบของนโยบายการรบจำนำตอ
เกษตรกร พบวา โครงการรบจำนำขาวเปลอกไมม
ผลกระทบตอผลผลตตอไรของเกษตรกร กลาวคอ
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 35 ฉบบท 3 401
แมวาโครงการรบจำนำไมไดทำใหผลผลตตอไรลดลง
แตกไมไดสนบสนนใหเกษตรกรพฒนาการเพาะปลก
เพอเพมผลผลตของตนเอง นอกจากน ในแงของการ
ไดรบประโยชนจากโครงการพบวาเกษตรกรทมทดน
นอยและตนทนการผลตตำมโอกาสทจะไดรบ
ประโยชนจากโครงการนอยกวาเกษตรกรทมทดน
มากและตนทนการผลตสง ทำใหเกษตรกรรายยอยม
แนวโนมทจะไมเขารวมโครงการรบจำนำขาวเปลอก
แตขายผลผลตของตนใหกบเกษตรกรรายใหญใน
ราคาทตำกวาราคารบจำนำ ซงนำไปส “ความเหลอม
ลำเชงนโยบาย (Policy Inequality)” ซงสอดคลองกบ
นพนธ (2556) พบวา ชาวนาทรวยทสด (รอยละ 30
ของครวเรอนชาวนา) ไดรบประโยชนจากโครงการ
จำนำรอยละ 39 ชาวนายากจน (รอยละ 30) ไดรบ
ประโยชนเพยงรอยละ 18 สวนชาวนาปานกลาง (รอย
ละ 40) ไดรบสวนแบงผลประโยชนรอยละ 43 อกทง
ผเขยนพบวา รายไดของเกษตรกรผกตดกบนโยบาย
รฐบาล โดยเกษตรกรมแนวโนมทจะพงพานโยบาย
ของรฐบาลมากขนในการเพาะปลกและการขาย
ผลผลต
ประเดนทสอง ในเรองการตรวจสอบความ
คดเหนเกยวกบนโยบายรบจำนำขาวเปลอก พบวา
เกษตรกรเกอบทงหมดสนบสนนโครงการรบจำนำ
ขาวเปลอกเพราะโครงการรบจำนำทำใหราคา
ขาวเปลอกสงขน โดยเกษตรกรในภาคตะวนออก
เฉยงเหนอจะเขารวมโครงการรอยละ 90 ในขณะท
เกษตรกรในภาคกลางจะเขารวมโครงการ 100
เปอรเซนต ซงสอดคลองกบศนยพยากรณเศรษฐกจ
และธรกจ มหาวทยาลยหอการคาไทย (2556) พบวา
เกษตรกรสวนใหญรอยละ 63.7 เหนวา ภาพรวม
โครงการรบจำนำขาว สงผลใหคณภาพชวตดขน
เนองจากชวยลดภาระหนสนเดมของเกษตรกร มเงน
ใชจายเพมขน และสอดคลองกบผลการศกษาของ
สรลกษณ (2550) พบวา เกษตรกรสวนใหญเหนดวย
ทโครงการรบจำนำชวยใหเกษตรกรไมถกเอาเปรยบ
จากโรงสหรอพอคา และควรมโครงการรบจำนำในป
ตอๆไป นอกจากนผเขยนยงพบวา ระดบการ
สนบสนนนโยบายรบจำนำขาวเปลอกมสวนสมพนธ
กบบรบทและความชอบทางการเมอง โดยเกษตรกรท
อยในพนททสมาชกสภาผแทนราษฎร (ส.ส.) มาจาก
พรรครวมรฐบาลโดยเฉพาะพรรคท เปนแกนนำ
รฐบาลมกจะมทศนคตทดตอนโยบายรบจำนำ
ขาวเปลอก อกทงยงพบวาเกษตรกรทอยในหมบานท
อย ในเขตชลประทานและใกลโรงสท เข ารวม
โครงการรบจำนำมกจะมทศนคตทดตอนโยบาย แต
ในขณะเดยวกนพบวาเกษตรกรขายขาวเปลอกไมได
ราคาตามทรฐบาลกำหนดไวให สำหรบการเขารวม
โครงการรบจำนำฯ พบวา เกษตรกรทมปรมาณ
ผลผลตขาวเปลอกนอยมกจะไมเขารวมโครงการรบ
จำนำขาวเปลอกเพราะคาใชจายในการเกยวขาว
นวดขาวและขนสงขาวเปลอกไปยงโรงสทเขารวม
โครงการรบจำนำสง ดงนนการนำขาวไปขายรบจำนำ
ใหกบโรงสจะไมคมคา ซงสอดคลองกบผลการศกษา
ของ สรลกษณ (2550) ประสาน (2550) และนธกร
(2548) โดยพบวา เกษตรกรทไมเขารวมโครงการรบ
จำนำขาว เพราะ ตองการใชเงนเรวเพอนำมาใชจายคา
เกยวขาวและคาใชจายในครวเรอน และเหตผลรองลง
มา คอ ผลผลตของขาวไดนอยจงขายใหกบพอคา
โรงสสะดวกกวา นอกจากน เกษตรกรยงตองการให
รฐบาลลดขนตอนการดำเนนโครงการซงเกษตรกร
มองวาเปนอปสรรคทำใหเกษตรกรไดรบเงนชา ซง
ขนตอนทมปญหาและอปสรรคมาก คอ ขนตอนการ
รบใบประทวนลาชาและการรอรบเงน การจดทะเบยน
เกษตรกร การจำนำขาวทยงฉาง และการจำนำขาวท
โรงส
และประเดนทสาม ในเรองการตรวจสอบ
ผลกระทบของนโยบายการรบจำนำขาวเปลอกตอ
ตนทนการผลตของชาวนานน เกษตรกรใหความเหน
วา ตนทนทเพมสงขนเปนไปตามสภาพเศรษฐกจของ
โลก นโยบายรบจำนำมผลกระทบเพยงทางออมตอ
ตนทนทเพมขน ซงผวจยพบวาตนทนการผลตของ
เกษตรกรเพมสงขนกวาเทาตว โดยนโยบายรบจำนำ
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 35 ฉบบท 3 402
ขาวเปลอกจงใจใหเกษตรกรปลกขาวเพมขนทำให
ความตองการแรงงาน เทคโนโลยและปจจยการผลต
สงขน กลาวคอ เกษตรกรตองจางแรงงานเพมขนเพอ
ไถคราดเตรยมทดนทำนา หวานเมลดพนธและ
เกบเกยวและนวดขาวเปลอก เกษตรกรตองใชจาย
มากขนในการใชปยเคมและยาปราบศตรพชเพอให
ไดผลผลตทมากพอจะขายเขาโครงการ ดงนนเมอ
ความตองการแรงงาน เทคโนโลยและปจจยการผลต
สงขนผประกอบการและแรงงานตางขนราคาปจจย
การผลต คาจางและคาแรงทำนา ซงสอดคลองกบ
ศนยพยากรณเศรษฐกจ และธรกจ มหาวทยาลย
หอการคาไทย (2556) พบวา การดำเนนโครงการรบ
จำนำ สงผลใหตนทนการผลตเพมขนตามราคารบ
จำนำทไดรบ โดยเฉพาะจากการปรบขนคาเชาท
เพาะปลกขาว ทำใหเกษตรกรสวนใหญ เหนดวยใน
ระดบปานกลาง ทจะปรบลดราคารบจำนำขาวนาปรง
ลง เหลอ 13,000 บาทตอตน
นอกจากนผ เขยนพบวานโยบายรบจำนำ
ขาวเปลอกยงสงผลตอวธการผลต กลาวคอ เกษตรกร
เปลยนจากการปลกขาวเพอการบรโภคในครวเรอน
เปนการปลกขาวเพอขายแทน โดยใชเทคโนโลยใน
ทกขนตอนการเพาะปลก และมลกษณะเปน
“ผจดการนา” ซงเปนการจางแรงงานในทกขนตอน
ของการเพาะปลกหรอปลอยใหคนอนเชาทำนาและ
แบงกำไรจากการขายขาว ซงสอดคลองกบผลการ
ศกษาของนดา (2551) พบวา การเกบเกยวขาวของ
เกษตรกรไดพงพารถเกยวขาว ซงเปนเครองกล
การเกษตรทสามารถนวดขาวใหออกมาเปนเมลด
ขาวเปลอก เกษตรกรสามารถนำขาวเปลอกทเพง
เกบเกยวเสรจจากแปลงนาไปขายไดทนท เรยกวา
การขายสด สามารถนำมาเทใสรถอแตน หรอรถ
บรรทกไดเลย เนองจากตวถงรถเกยวมทรองเกบ
ขาวเปลอกไว ซงเรยกวา “รถอมบญ”ซงสอดคลอง
กบการศกษาของผวจย กลาวคอ การใชเทคโนโลยเขา
มาในการเพาะปลกและการผลตจำนวนมากนนใน
กรณตวอยางทจงหวดอบลราชธาน เรยกวา “การส
ขาวซง” เปนการใชเทคโนโลยการเกษตรขนาดใหญ
และนำรปแบบตางๆ ของกระบวนการเกบเกยวขาว
มาใช โดยชาวนาเจาของทนาไมตองทำอะไรเลย
เสมอนเปนการจางเหมาในทกกระบวนการจนถงการ
ซอขายขาว ซงถอไดวาเปนกระบวนการเพาะปลก
ขาวทเรมนยมกนมากขน และสอดคลองกบการศกษา
ของสรลกษณ (2550) พบวา เกษตรกรสวนใหญจะใช
รถเกยวนวดแทนแรงงานคนเกยวซงเปนการเกยวขาว
สด
อกทงพบวา เรองของแหลงทนนนผลการ
ศกษาของผวจยนนพบวา สวนใหญในแงของตนทน
การผลตเกษตรกรมแนวโนมทจะพงพงแหลงเงนก
จากธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร ม
สดสวนตองเขารวมโครงการเปนจำนวนมากถง
รอยละ 96.7 เนองจากภาระหนทางการเกษตรของ
เกษตรกรลกษณะดงกลาวทำใหเกดสภาวะทผวจย
เรยกวา “การพงพาเชงนโยบาย(PolicyDependency)”
กล าวคอ เกษตรกรพ งพานโยบายการรบจำนำ
ขาวเปลอกในทกขนตอนของการเพาะปลก ในขน
ตอนของการลงทนเพอเพาะปลก เกษตรกรม
แนวโนมทจะตองพงพาแหลงเงนทนของรฐบาล ซง
สอดคลองกบผลการศกษาของนดา (2551) ประสาน
(2550) สรลกษณ (2550) และสพจน (2547) พบวา
สวนใหญเกษตรกรมการพงพงแหลงเงนทนและเขา
รวมโครงการฯ จากธนาคารเพอการเกษตรและ
สหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส. ) มากทสด ในเรองของ
ราคาการจางเกยวนน การศกษาของผวจยมความ
แตกตางจาก นดา (2551) กลาวคอ อตราการจางถก
กวาของผวจย อาจเนองจากผลการวจยดงกลาวทำการ
ศกษาป 2549 เมอเทยบกบราคาปจจบนของผวจยจงด
แตกตางกน เชน ยอนกลบไปป พ.ศ. 2551 คารถเกยว
500-700 บาทตอไร และป 2556 ปจจบน ราคาคารถ
เกยว 600-800 บาทตอไร ซงเมอเทยบกบการวจยดง
กลาวพบวามราคาสงขน และในสวนเรองผลผลต
ขาวเปลอกของเกษตรกร พบวา เกษตรกรไมไดปลกขาว
เพอการบรโภคในครวเรอน (Domestic Consumption)
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 35 ฉบบท 3 403
อกตอไป เกษตรกรปลกขาวเพอขาย โดยสวนใหญม
การแบงสวนไวบรโภคและเปนเมลดพนธ รอยละ 30
และขายรอยละ 70 ซงประเดนดงกลาวสอดคลองกบ
ผลการศกษาของ นดา (2551) ทพบวา ผลผลต
ขาวเปลอกของเกษตรกรจะถกแบงออกเปน 4 สวน
คอ สวนหนง ขายทนทเมอเกบเกยว เพอนำเงนมาจาย
คารถเกยวและคาใชจายอนๆ ในครอบครว สวนท
สองเกบไวเพอรอขายในอนาคต หรอเขาโครงการรบ
จำนำทยงฉาง สวนทสาม เกบไวเพอบรโภค และเกบ
ไวทำพนธตามลำดบ
สำหรบประเดนการศกษาทแตกตางจากผวจย
ซงสรลกษณ (2550) ไดทำการศกษาปจจยทมผล
กระทบตอการเขารวมโครงการรบจำนำขาวเปลอก
นาปของเกษตรกรปเพาะปลก 2549/50 และปจจยทม
ผ ล ก ร ะ ท บ ต อ ก า ร เ ข า ร ว ม โ ค ร ง ก า ร ร บ จ ำ น ำ
ขาวเปลอกนาปของเกษตรกรทงหมดทวประเทศในป
การเพาะปลก 2549/50 สวนการศกษาของ นดา (2551)
ทำการศกษาประเดนอนๆ คอ ขนตอนการผลตตงแต
การตากขาว วธการเกบเขายงฉาง สถานททเกบรกษา
ขาวเปลอก วธการจำนำ และไถถอนขาวเปลอกของ
เกษตรกร ประสาน (2550) ไดทำการศกษาแนวทาง
แกไขปญหาในการ เข าร วมโครงการรบจำนำ
ขาวเปลอกนาปรง และสพจน (2547) ทำการศกษา
ประเดนเรอง กระบวนการเรยนรของเกษตรกรเกยว
กบโครงการรบจำนำขาวเปลอก และกระบวนการ
ตดสนใจของเกษตรกรในการเขารวมโครงการและ
ไมเขารวมโรงการรบจำนำขาวเปลอก ซงประเดน
ทงหมดนนเปนประเดนทผวจยไมไดทำการศกษา
อยางไรกตาม งานเหลานไมไดศกษาในประเดน
ทผวจยทำการศกษาดวย กลาวคอ ผวจยไดทำ
การศกษาในประเดนของความชอบทางการเมอง
(Political Preference) มผลตอทศนคตทมตอนโยบาย
สาธารณะโดยเฉพาะนโยบายทมการกระจาย
ทรพยากรสาธารณะเชนงบประมาณ โดยการเลอก
พ น ท ใ น ก า ร ท ำ ส น ท น า ก ล ม ไ ด ค ำ น ง ถ ง ค ว า ม
หลากหลายในเรองความชอบทางการเมองของ
เกษตรกรดวย อกทงผวจยเลอกหมบานทอยในเขต
และนอกเขตชลประทานเพอตรวจสอบวาเกษตรกรท
อยในเขตชลประทานมแนวโนมทจะไดรบประโยชน
จากนโยบายรบจำนำมากกวาเกษตรกรทอยนอกเขต
ชลประทานหรอไม เพราะเกษตรกรทอย ในเขต
ชลประทานสามารถปลกขาวไดปรมาณมากกวาและ
บอยครงกวาเกษตรกรทอยนอกเขตชลประทาน
นอกจากน ยงไดตงคำถามใหเกษตรกรไดคำนงและ
เปรยบเทยบตนทนการผลตและเพาะปลกยอนไปเมอ
หาปกอนกบตนทนการผลตและเพาะปลกในหวง
เวลาปจจบนเพอใหเกษตรกรไดวเคราะหวามความ
แตกตางกนมากนอยแคไหนรวมถงสาเหตททำใหเกด
ความแตกตางดงกลาวอกดวย
ระเบยบวธวจย
ผวจยและคณะลงสำรวจพนท 13 หมบาน 8
อำเภอ 4 จงหวด ใน 2 ภาค ดงน ภาคตะวนออกเฉยง
เหนอ ศกษาพนทจงหวดอบลราชธาน ยโสธร และ
มหาสารคาม สวนในภาคกลาง ศกษาพนทเฉพาะ
จงหวดพจตร โดยจำแนกเปนพนททอยในเขต
ชลประทานจำนวน 7 หมบาน และนอกเขต
ชลประทาน 6 หมบาน (ตารางท 1) สำหรบระยะเวลา
ในการศกษาวจย ผวจยและคณะลงสำรวจตงแตเดอน
มกราคมถงเดอนมนาคม ในป พ.ศ. 2556 สาเหตท
ผวจยทำการลงพนทในชวงน เนองจากเปนชวงท
เกษตรกรเพงเสรจสนจากการนำผลผลตเขารวม
โครงการรบจำนำขาวเปลอกนาป ฤดกาลผลตป พ.ศ.
2555 การลงพนทสอบถามเกษตรกรในชวงนจะ
ทำใหเกษตรกรใหความเหนเกยวกบการดำเนน
โครงการของรฐบาลไดอยางแมนยำเพราะอยในหวง
เวลาทไมหางจากการสนสดการดำเนนโครงการมาก
นก
ผวจยเลอกศกษาในพนทดงกลาวดวยเหตผล
ดงตอไปน
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 35 ฉบบท 3 404
ประการแรก เนองจากทงสองภมภาคมความ
แตกตางในแงผลผลตตอไร โดยชาวนาในภาค
ตะวนออกเฉยงเหนอปลกขาวไดนอยกวาชาวนาใน
พนทภาคกลาง กลาวคอ ผลผลตตอไรของชาวนาใน
ภาคกลางสงถง 496 กโลกรมตอไร ซงสงเปนอนดบท
สองของประเทศ (กรมการคาภายใน, 2555) ในขณะท
ผลผลตตอไรของชาวนาภาคตะวนออกเฉยงเหนออย
ท 359 กโลกรมตอไร ซงตำทสดในประเทศ นอกจาก
น จงหวดพจตรและอบลราชธานเปนจงหวดทม
ผลผลตตอไรสงเมอเปรยบเทยบกบจงหวดในภมภาค
เดยวกน ในขณะทมหาสารคามและยโสธรมผลผลต
ตอไรอย ในระดบปานกลางเมอเปรยบเทยบกบ
จงหวดในภมภาคเดยวกน ดงนน การศกษาในพนท
ดงกลาวทำใหทราบถงผลกระทบของโครงการรบ
จำนำขาวเปลอกตอเกษตรกรในพนทวามความ
แตกตางกนหรอไม อยางไร
ประการทสอง คณะผวจยเลอกลงพนทใน 4
จงหวดดวยสาเหตความแตกตางในระดบความสำคญ
ทางเศรษฐกจ ทงสจงหวดมความสำคญในเชงเศรษฐกจ
ตอภมภาคตางกน อบลราชธานและมหาสารคามเปน
จงหวดทมความสำคญตอเศรษฐกจและการตดตอของ
ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ยโสธรและพจตรเปนจงหวด
ทมความสำคญระดบรองลงมา ในภาคตะวนออกเฉยง
เหนอและภาคกลาง ระดบความสำคญทตางกนทำใหผ
วจยสามารถวเคราะหผลกระทบของการดำเนน
นโยบายของรฐบาลตอเกษตรกรในจงหวดทมระดบ
ความสำคญทางเศรษฐกจตางกนไดอยางรอบดาน
ประการทสาม เนองจากพนทททำการศกษา
ดงกลาวมความแตกตางในการเขาถงแหลงนำ
ชลประทานทงทอยในเขตและนอกเขตชลประทาน
เน องจากการเข าถ งแหลงชลประทานมผลตอ
การเพาะปลกของเกษตรกร เกษตรกรทอยในพนท
ชลประทานสามารถปลกขาวได 2-3 ครงตอป ใน
ข ณ ะ ท เ ก ษ ต ร ก ร ท อ ย น อ ก พ น ท ช ล ป ร ะ ท า น
สามารถปลกขาวไดเพยง 1 ครงเทานน ดงนน
ผวจยจงตองการตรวจสอบวาเกษตรกรทอย ใน
เขตชลประทานมแนวโนมทจะไดรบประโยชนจาก
โครงการรบจำนำมากกวาเกษตรกรทอยนอกเขต
ชลประทานหรอไม
ประการทส ผวจยและคณะลงพนทใน 4
ตารางท 1 พนทททำการศกษา
ภาค จงหวด อำเภอ หมบาน ลกษณะพนท
ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ อบลราชธาน อำเภอพบลมงสาหาร หมบานโชคอำนวย
หมบานมวงฮ
ในเขตชลประทาน
ในเขตชลประทาน
อำเภอเของใน หมบานนาโพธ นอกเขตชลประทาน
อำเภอวารนชำราบ หมบานโพธตก นอกเขตชลประทาน
ยโสธร อำเภอเมอง หมบานทาคอ
หมบานเของคำ
ในเขตชลประทาน
ในเขตชลประทาน
อำเภอปาตว หมบานเชยงเครอ นอกเขตชลประทาน
อำเภอคำเของแกว หมบานแหลงแปน นอกเขตชลประทาน
มหาสารคาม อำเภอกนทรวชย หมบานหวาย
หมบานหนองอม
หมบานแหยง
ในเขตชลประทาน
นอกเขตชลประทาน
ในเขตชลประทาน
ภาคกลาง พจตร อำเภอโพทะเล หมบานพญาวง
หมบานทายนำ
ในเขตชลประทาน
นอกเขตชลประทาน
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 35 ฉบบท 3 405
จงหวดดวยสาเหตความหลากหลายของความชอบ
ทางการเมอง (Political Preference) ของเกษตรกร
เนองจากความชอบทางการเมอง (Political
Preference) มผลตอทศนคตทมตอนโยบายสาธารณะ
โดยเฉพาะนโยบายทมการกระจายทรพยากร
สาธารณะ เชน งบประมาณ นกรฐศาสตรหลายทานช
ใหเหนวาผนำรฐบาล (Incumbents) มแนวโนมทจะ
ดำเนนนโยบายทโยกยายทรพยากรใหกบผมสทธ
ออกเสยง (Constituents) ทเปนฐานคะแนนเสยงของ
ตนเอง นโยบายดงกลาวมลกษณะทเรยกวา “ประชา
นยม (Populism)” ซงเปนนโยบายทเนนการอดหนน
ระยะสนดวยการโยกยายงบประมาณไปใหกบกลมท
เปนฐานเสยงของตนเอง เชน นโยบายอดหนน
การเกษตรดวยการรบซอผลผลตทางการเกษตร
นโยบายการจางงานในเฉพาะภาคสวน ประชาชนท
เปนฐานเสยงของรฐบาลมกมแนวโนมทจะสนบสนน
นโยบายลกษณะดงกลาวเพราะตนคอผทไดรบ
ประโยชนมากทสด
ในกรณของนโยบายรบจำนำขาวเปลอกซง
นกวชาการหลายทานวจารณวาเปนนโยบายประชา
นยม ผวจยไดคำนงถงผลกระทบของทศนคตของ
เกษตรกรทมตอนโยบายดงกลาวตอผลการศกษา
ดงนน การเลอกพนทในการทำสนทนากลมผวจยจง
ตองคำนงถงความหลากหลายในเรองความชอบ
ทางการเมองของเกษตรกร กลาวคอ ผวจยควบคม
ความชอบทางการเมองของเกษตรกรโดยเลอก
หมบานทอยในพนททมสมาชกสภาผแทนราษฎรทง
จากพรรครวมรฐบาลและพรรคฝายคานเพอให
สามารถวเคราะหผลกระทบการดำเนนนโยบายได
อยางรอบดานมากขน
โดยสรป ผวจยเลอกพนทโดยใชหลกเกณฑ
ความแตกตางในเชงกายภาพ ระดบความสำคญทาง
เศรษฐกจ การเขาถงแหลงนำและความชอบทางการ
เมองเพอไมใหคำตอบทไดจากการลงพนทมความ
เอนเอยง (Bias) ไปในทางใดทางหนง กลาวอก
นยหนง ผวจยตองการทจะตรวจสอบ (Triangulation)
ว า ค ำ ต อ บ ม ค ว า ม เ ห ม อ น ห ร อ ต า ง ก น ท ง ท ม
องคประกอบปจจยคลายคลงกน
การศกษาเรองนใชวธการสนทนากลม (Focus
Group) กบเกษตรกรผปลกขาวจำนวน 168 ราย
เปนการทำสนทนากลมแบบกงกำหนดโครงสรางการ
สนทนา (Semi-Structured Discussion) ผวจยกำหนด
หวขอในการสนทนาโดยการสนทนาแตมการปรบ
เปลยนบางสวนตามความเหมาะสมของแตละหมบาน
หวขอหลกในการสนทนาประกอบไปดวยหวขอ
หลกๆ ดงน 1) วถการเพาะปลกและการผลต 2) ราย
ได 3) การเขารวมโครงการ ผวจยใชเทคนคในการ
วจยแบบกรณศกษา (Case study) ทเรยกวา
process-tracing (George & Bennett, 2005) เทคนคดง
กลาวเปนการสำรวจเชงประวตศาสตรจากขอมลทผ
วจยม เชน เอกสาร บนทกทางประวตศาสตร คำ
บอกเลา หรอคำสมภาษณเพอคนหาความสมพนธเชง
เหต (Causal relation) จากผทมประสบการณหรอสวน
เกยวของ ในการวจยชนน ผวจยถามคำถามใหเกษตรกร
ไดรำลกและเปรยบเทยบตนทนการผลตและเพาะปลก
ยอนไปเมอหาปกอนกบตนทนการผลตและเพาะปลก
ในหวงเวลาปจจบนเพอใหเกษตรกรไดวเคราะหวาม
ความแตกตางกนมากนอยแคไหนและสาเหตใดททำให
แตกตาง
ผวจยและคณะไดสำรวจขอมลเกยวกบการประกอบ
อาชพทำนา โดยมขอมลดงน
จำนวนพนททำนา มเกษตรกรผตอบ
แบบสอบถาม 153 ราย โดยเกษตรกรทตอบ
แบบสอบถามสวนใหญมทนาอยระหวาง 6-30 ไร
(รอยละ 75.82) ผวจยและคณะ พบวา เกษตรกรบาง
สวนยงเชานาของบคคลอนทำนาเพมเตมดวยแสดง
ใหเหนวาจำนวนทนาทเกษตรกรมอาจจะไมเพยงพอ
ตอการเพาะปลกโดยเฉพาะเมอตองเพาะปลกใน
ปรมาณมากเพอนำขาวเขาโครงการรบจำนำ ตวอยาง
เชน เกษตรกรคนหนงในจงหวดพจตรระบวา มทนา
ของตนเอง 85 ไร และเชาทนาเพอทำนาเพมอก 30 ไร
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 35 ฉบบท 3 406
บางรายเชาจำนวนทนามากกวาจำนวนทนาของ
ตนเอง เชน เกษตรกรคนหนงระบวา มทนาของ
ตนเอง 13 ไร แตเชาทนาของเกษตรกรคนอนอก 54
ไร นอกจากน ยงพบวาเกษตรกรทมทนามากกวา 50
ไร จะอยในจงหวดพจตรซงแสดงใหเหนวาเกษตรกร
ในเขตจงหวดภาคกลางถอครองทนาจำนวนมาก ใน
ขณะทเกษตรกรในเขตจงหวดภาคตะวนออกเฉยง
เหนอถอครองทดนนอยกวา (ตารางท 2)
จำนวนครงในการทำนา มเกษตรกรตอบแบบ
สำรวจจำนวน 166 ราย ระบถงจำนวนครงในการ
ทำนา ผวจยและคณะ พบวา เกษตรกรในจงหวดภาค
ตะวนออกเฉยงเหนอมกจะปลกขาวไดปละ 1-2 ครง
เทานน ในขณะทเกษตรกรในจงหวดพจตรมกจะปลก
ขาวไดปละ 2-3 ครง แมวาบางหมบานไมไดอยในเขต
พนทชลประทานแตเกษตรกรกยงสามารถเพาะปลก
ไดปละ 2 ครงเปนอยางนอย (ตารางท 3)
ประเภทของขาวทเพาะปลก มเกษตรกรตอบ
แบบสอบถามจำนวน 167 ราย พบวา เกษตรกรเลอก
ทจะเพาะปลกขาวทงสองประเภทมากกวาอยางใด
อยางหนง จำนวน 112 ราย (67.07%) แสดงวา
เกษตรกรสวนใหญเพาะปลกขาวเพอการพาณชย
กลาวคอ เกษตรกรปลกขาวเพอขายเสยเปนสวนใหญ
มากกวาการเกบไวเพอบรโภค ตวอยางทชดเจนทสด
คอเกษตรกรในจงหวดภาคกลาง จากการสนทนา พบ
วา เกษตรกรมกจะปลกขาวเพอขายและจะเกบ
ขาวเปลอกบางสวนเพอการเพาะปลกในฤดกาลผลต
ถดไป (ตารางท 4)
ตารางท 2 จำนวนพนททำนาของเกษตรกร
จำนวนพนททำนา จำนวน (คน) รอยละ
ไมมทนาของตนเอง 3 1.96
1-5 ไร 10 6.54
6-10 ไร 24 15.69
11-15 ไร 23 15.03
16-20 ไร 24 15.69
21-25 ไร 25 16.34
26-30 ไร 20 13.07
31-35 ไร 2 1.31
36-40 ไร 13 8.50
41-45 ไร 2 1.31
มากกวา 45 ไร 7 4.58
รวม 153 100.00
ตารางท 3 จำนวนครงในการทำนา
จำนวนครงในการทำนา จำนวน (คน) รอยละ
1 ครง 89 53.61
2 ครง 63 37.95
3 ครง 14 8.43
รวม 166 100.00
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 35 ฉบบท 3 407
รายไดจากการทำนาหลงหกคาใชจายตอไร ม
เกษตรกรตอบแบบสำรวจจำนวน 167 ราย พบวา
เกษตรกรสวนใหญจะมรายไดจากการทำนาหลงหก
คาใชจายตอไรอยท 2,001 ถง 2,500 บาท (30.54%)
ซงถาหากมทนานอยรายไดจากการทำนากจะนอย
ตามไปดวย (ตารางท 5)
นอกจากนผวจยและคณะยงไดสอบถาม
เกษตรกรวาเคยเขารวมโครงการรบจำนำขาวเปลอก
หรอไม มเกษตรกรตอบคำถามจำนวน 167 ราย โดยม
รายละเอยดดงน เกษตรกรทเคยเขารวมโครงการ
จำนวน 119 ราย (71.26%) เกษตรกรทไมเคยเขารวม
โครงการจำนวน 46 ราย (27.54%) ไมระบจำนวน 2
ราย (1.20%) (ตารางท 6)
สวนภมหลงของแตละหมบานในแงการทำ
เกษตรนน ปกตแตละหมบานในจงหวดมหาสารคาม
นน เกษตรกรทำการเกษตรโดยการปลกขาวเปนหลก
โดยคดเปนสดสวนรอยละ 70 และมอาชพรบจาง
ทวไปเปนลำดบรองลงมา นอกจากนนยงมการทำไร
ทำสวน เชน กอสราง ดำนา เลยงลกเปดลกไก ขาย
พนธปลา และรบจางแกะหอมแดง คาขาย และการทำ
ประมงในแหลงนำธรรมชาต คดเปนสดสวนอก
รอยละ 30
ตารางท 4 ประเภทของขาวทเพาะปลก
ประเภทของขาวทเพาะปลก จำนวน (คน) รอยละ
ขาวเจาอยางเดยว 49 29.34
ขาวเหนยวอยางเดยว 6 3.59
ทงสองประเภท 112 67.07
รวม 167 100.00
ตารางท 5 รายไดจากการทำนาหลงหกคาใชจายตอไร
รายไดจากการทำนาหลงหกคาใชจายตอไร จำนวน (คน) รอยละ
นอยกวา 2,000 บาท 50 29.94
2,001 - 2,500 บาท 51 30.54
2,501 - 3,000 บาท 23 13.77
3,001 - 4,000 บาท 18 10.78
4,001 - 5,000 บาท 12 7.19
มากกวา 5,000 บาท 13 7.78
รวม 167 100.00
ตารางท 6 การเขารวมโครงการรบจำนำขาวเปลอกในอดต
การเขารวมโครงการรบจำนำขาวเปลอกในอดต จำนวน (คน) รอยละ
เคยเขารวมโครงการ 119 71.26
ไมเคยเขารวมโครงการ 46 27.54
ไมระบ 2 1.20
รวม 167 100.00
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 35 ฉบบท 3 408
หมบานในจงหวดอบลราชธาน ภมหลงนนม
การทำเกษตรโดยการปลกขาวเปนหลกโดยคดเปน
สดสวนรอยละ 70 เชนกน สวนรองลงมาเปน
การรบจางทวไป คดเปนสดสวนอกรอยละ 30
เชนเดยวกนกบหมบานในจงหวดมหาสารคาม
หมบานในจงหวดยโสธร ภมหลงนนมการทำ
เกษตรโดยการปลกขาวเปนหลกโดยคดเปนสดสวน
รอยละ 70 เชนกน สวนรองลงมาเปนการรบจาง
ทวไป และการทำไรทำสวน ปลกผกสวนครว ซงคด
เปนสดสวนรอยละ 30 เชนกน
และหมบานในจงหวดพจตร ภมหลงนนม
การทำเกษตรโดยการปลกขาวเปนหลกโดยคดเปน
สดสวนรอยละ 80-90 รองลงมาเปนการปลกพชไร
ประเภทอนๆ เชน ออย และการปลกพชผกสวนครว
นอกจากนนเปนการรบจางในโรงงานอตสาหกรรม
ในพนท
จากการลงพนทสนทนากลมพบวา หลงจากม
โครงการรบจำนำขาวเปลอกของรฐบาล เกษตรกรทง
4 จงหวดมการปลกขาวเพมมากขน จากสดสวนการ
ประกอบอาชพเกษตรกรรมเดมเฉลยรอยละ 70 ใน
ปจจบนมการเปลยนแปลงสดสวนการปลกขาวคด
เปนสดสวนรอยละ 90 ถงรอยละ 100 ของสดสวน
การประกอบอาชพเกษตรกรรม ซงจะเหนไดวายงม
โครงการฯเกษตรกรยงมความตองการในการเพม
พนทในการปลกขาวเพมมากขน อกทงยงมความ
พยายามทจะปลกขาวใหไดรอบการผลตทเพมมากขน
อกดวย โดยเฉพาะพนททอยในเขตชลประทาน สวน
ขอจำกดนนจะเกยวกบการทเกษตรกรไมสามารถหา
ทดนใหมๆมาทำการเกษตรกรรมไดอก เนองจากม
พนทจำกด ดงนนเกษตรกรจงมความพยายามทจะเชา
พนทเพอทำการปลกขาวเพมมากขน เพอนำผลผลต
เขาสโครงการรบจำนำขาวเปลอกของรฐบาล
ผลการศกษา
ผวจยแบงการวเคราะหผลการศกษาออกเปนสาม
ประเดนดวยดงน
ระดบปรมาณผลผลตของชาวนากบการเขาถง
โครงการรบจำนำขาวเปลอก ปรมาณผลผลตของ
เกษตรกรมผลตอเขารวมโครงการรบจำนำขาวเปลอก
กลาวคอ เกษตรกรทมปรมาณผลผลตขาวเปลอกนอย
มกจะไม เข ารวมโครงการรบจำนำข าว เปลอก
เพราะคาใชจายในการเกยวขาว นวดขาวและขนสง
ขาวเปลอกไปยงโรงสทเขารวมโครงการรบจำนำสง
เ ก ษ ต ร ก ร ท ม ผ ล ผ ล ต น อ ย ม อ ง ว า ก า ร น ำ ข า ว
ไปขายรบจำนำใหกบโรงสจะไมคมคา ดงคำกลาว
ของเกษตรกรในจงหวดอบลราชธานไดกลาวไววา
“ผไดเขามขาวหลายไดขาวหลายเขากะพอเอาขนไป
ขายโรงสย เพราะวามนคมคารถคาเรอเด เถงซจางรถ
ขนจางคนขนขาวอกเฮดเองกะบไหว มแตผเฒา”1
ผวจยไดสอบถามเกษตรกรทง 4 จงหวดทรวม
สนทนาดวยพบวา ในกรณของเกษตรกรทอยจงหวด
ภาคตะวนออกเฉยงเหนอจะเขารวมโครงการรอยละ
90 ในขณะทเกษตรกรทอยจงหวดภาคกลางจะเขา
รวมโครงการ 100 เปอรเซนต ในสวนของเกษตรกร
ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอทไมไดเขารวมโครงการ
ใหเหตผลสามประการ ประการแรก เกษตรกร
มองวาขนตอนในการรบจำนำขาวเปลอกมความ
ยงยาก ไดแก เกษตรกรทจะนำขาวมารบจำนำตอง
ขนทะเบยนเกษตรกรจากสำนกงานเกษตรอำเภอเสย
กอนการออกใบประทวนขององคการคลงสนคา
(อคส.) และการจายเงนของธนาคารเพอการเกษตร
และสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) ลาชานบจากวนท
เกษตรกรนำขาวเขาโครงการ และในแตละพนทม
ความลาชากวาขอกำหนดของโครงการอยางมาก
ดงคำกลาวของเกษตรกรในจงหวดยโสธรทานหนง
1 หมายเหต: “........” เปนคำพดในการสนทนากลม ทผเขยนไดนำมาใสในเนอความในรปของการ Quote เพอเปนการยนยน
ประเดนทนำเสนอและสรป อกทงผเขยนไดเรยบเรยงคำพดจากภาษาถน นำมาสรปเพอใหผอานไดเขาใจมากขน
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 35 ฉบบท 3 409
ไดกลาววา “อนตามทแมเคยรวมโครงการนนเดอแม
วาขนตอนเรองจำนำนมนยงยากหลายอยางหลายแนว
ตงแตวาชาวนานตองไปขนทะเบยนเปนเกษตรกรผ
ปลกขาวทสำนกงานเกษตรฯอำเภอซะกอนละจงซ
ไดเอาขาวไปขายยโรงสทเพนเขาโครงการคนหลาย
คกพอขายขาวแลวกะเอาใบประทวนนไปขนเงนอย
ธ.ก.ส.บดนกะรอแลวกวาซไดเงนนอนมนเปนจงซ”
ประการทสอง เกษตรกรมองวาตนทนการ
ขนสงขาวเปลอกจากนาขาวไปยงโรงสสง ในเขต
จงหวดภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จำนวนโรงสทเขา
โครงการมนอยกวาจำนวนโรงสในเขตจงหวด
ภาคกลาง ดงนน เกษตรกรในจงหวดภาคตะวนออก
เฉยงเหนอจำเปนตองจางแรงงานขนสงขาวเปลอกไป
ยงพนททหางไกล นอกจากน เกษตรกรยงประสบ
ปญหาค าจ างขนสงทส งขน เน องจากรถขนสง
ขาวเปลอกตองเขาควรอขายขาวเขาโรงสทเขารวม
โครงการรบจำนำ ตนทนคาใชจายทสงขนทำให
เกษตรกรทมขาวเปลอกจำนวนนอยไมอยากเขารวม
โครงการรบจำนำ เพราะตนทนในการบรหารจดการ
คอนขางสงและขนตอนมความยงยาก จงมกนยมขาย
ข าว เปลอกใหแกพอค ารายยอยท เข ามารบซ อ
ขาวเปลอกในพนทโดยตรงมากกวาการเขารวมโครงการ
ดงคำกลาวของเกษตรกรในจงหวดมหาสารคาม
ทานหนง ไดกลาววา “คอจงเฮามขาวเหลอกนบหลาย
น มนกะบอพอซแกไปขายใหโรงสเพน ยากนำคารถ
คาเรอ คาคนมาขนอกเลยงขาวเลยงนำกน รอควขาย
ขามวนขามคนยามไดทเขาพากนเอาขาวมาขายหลาย
ๆพรอมกน เลยขายใหผเพนมารบซอตามบานนละ
เพนมาซอฮอดบานไดเงนนอยกวายแหนแตกะบอ
ตองยากขนไปเนาะมนยากมนไกล”
ประการทสาม เกษตรกรทมปรมาขาวเปลอก
นอยมกจะตดสนใจไมนำขาวเขารวมโครงการรบ
จำนำเพราะปรมาณขาวไมไดตามทรฐบาลกำหนดไว
แมวารฐบาลจะกำหนดโควตาไววาเกษตรกรนำขาว
เขารวมโครงการไดไมเกน 25 ตนขาวเปลอก แต
เกษตรกรเขาใจวาตองมขาวเปลอกปรมาณมากเพอ
รฐบาลจะไดอนญาตนำขาวเขาโครงการได ดงนน
เกษตรกรทเพาะปลกไดนอยมแนวโนมทจะไมนำขาว
เขาโครงการ แตจะขายใหกบชาวนาทมปรมาณขาว
มากและตองการรวบรวมขาวเขาโครงการ กรณดง
กลาวจะเกดขนในจงหวดภาคตะวนออกเฉยงเหนอ
ตวอยางเชน เกษตรกรในจงหวดอบลราชธานให
ความเหนวาสาเหตทไมไดนำขาวเขาโครงการเพราะ
มปรมาณนอยเกนไป เชนเดยวกนกบชาวนาใน
จงหวดมหาสารคามซงระบวาทไมนำขาวเขาโครงการ
เพราะปรมาณนอยเกนไป เนองจากมขนตอนตางๆ
ยงยากและตองรอรบเงนนาน เกษตรกรรายยอยทตอง
ไปกยมจงไมสามารถรอการจายเงนของโครงการได
จำเปนทจะตองเรงขายขาวเปลอกเพอนำเงนสดมา
ชำระหนสนและใชจายในครวเรอน โดยเกษตรกรได
กลาววา “บอแลวบานไดขะเจามขาวบอหลายเขากะ
บอไปเขาโครงการดอกขนตอนมนหลายคกจกซให
ไปไสแหนมนละบอคมคารถคาเรอเนาะ เสยเวลาไป
หลายมอกวาซแลว จกหนอยกะวาเอกสารผดจก
หนอยกะวาเอกสารบอครบเสยเวลาไปอก เสยคารถ
อกบคมดอกไผมขาวบอหลายนนกวา ธ.ก.ส.ซจาย
เงนมาอกโอยทาตงโดนบาดนซเอาเงนทางไดไปจาย
คารถเกยวคาปยรานเจกเขากะจำเปนตองขายไปซะ
กอนแลวกะเอาเงนมาใชจายในครอบครว”
จากเหตผลทงสามประการ ผวจยมขอสงเกต
วานโยบายการรบจำนำขาวเปลอกนำไปสลกษณะท
เรยกวา “ความไมเทาเทยมเชงนโยบาย (Policy
Inequality)”2 กลาวคอ เกษตรกรทมทนานอยและม
ทนนอยมกจะไดรบประโยชนจากนโยบายรบจำนำ
ขาวเปลอกนอยกวาชาวนาทมทนามากและมทนการ
เพาะปลกสง เนองจากการดำเนนงานของโครงการ
2 ความไมเทาเทยมเชงนโยบาย (Policy Inequality) หมายถงความไมเทาเทยมหรอระดบความแตกตางของการไดรบประโยชน
หรอบรการของประชาชนทมสวนเกยวของจากนโยบายสาธารณะ ความไมเทาเทยมมผลตงแตขนตอนการกำหนดนโยบาย
(Policy Formulation) และขนตอนของการดำเนนนโยบายไปปฏบต (Implementation)
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 35 ฉบบท 3 410
รบจำนำขาวเปลอกมมากและใชเวลานานในการ
ดำเนนการโดยเฉพาะการเบกจายเงนทำใหเกษตรกร
ตองแบกภาระคาใชจายในการผลตในทกขนตอนซง
เกษตรกรโดยเฉพาะเกษตรกรรายยอยมกกยมเงนทง
ในและนอกระบบสถาบนการเงนเพอลงทนทำการ
เพาะปลก เกษตรกรมอตราดอกเบยทตองแบกรบโดย
เฉพาะอตราดอกเบยทสงจากการกยมจากแหลงนอก
สถาบนการเงน นอกจากนเกษตรกรทมทนการผลต
นอยมกไมสามารถทจะแบกรบภาระตนทนการผลต
และการขนสงทสงขนบวกกบผลผลตทมปรมาณนอย
อยแลว ทำใหเกษตรกรขนาดเลกไมสามารถทจะนำ
ผลผลตเขารวมโครงการและรอใหมการเบกจายและ
รอรบเงนจากรฐบาลได เกษตรกรจำเปนทจะตองขาย
ขาวเปลอกบางสวนออกไปกอนเพอมาเปนทนใน
การผลต จากการลงพนทในหมบานหนงในจงหวด
ยโสธร เกษตรกรระบวาจำเปนตองขายขาวเปลอก
บางสวนออกไปกอนเพอนำเงนมาเปนทนในการจาง
แรงงานในการเพาะปลก ดงนนเกษตรกรทมทดนทำ
กนนอยและมทนการผลตนอยมโอกาสเขาถงและได
ประโยชนจากนโยบายรบจำนำขาวเปลอกนอยกวา
เกษตรกรทมทดนทำกนมากและมทนการผลตมาก
เนองจากกระบวนการดำเนนโครงการลาชาและ
ตนทนการขนสงทสงจนเกษตรกรขนาดเลกมองวา
เงนท ไดจากการขายขาวเข าโครงการรบจำนำ
ไมคมกบตนทนการเพาะปลกและขนสง ในขณะท
เกษตรกรทมท ดนและทนการเพาะปลกมากม
แนวโนมทจะสามารถเขาถงและไดรบประโยชนจาก
โครงการรบจำนำมากกวา
จากตารางท 7 จะเหนไดวา ปรมาณพนท
ทำนามความสมพนธกบรายไดรวมจากการขายขาว
ทงหมดในรอบป กลาวคอ เมอชาวนามพนททำนา
มากจะสงผลใหปรมาณผลผลตขาวเปลอกสงขนดวย
ซงทำใหรายไดรวมจากการขายขาวเปลอกทงหมดใน
รอบปสงกวาชาวนาทมพนททำนานอยกวา จะเหนได
ตารางท 7 เปรยบเทยบพนททำนาและรายไดรวมจากการขายขาวทงหมดในรอบป (เฉพาะเกษตรกรในจงหวด
มหาสารคาม)
พนททำนา
รายไดรวมจากการขายขาวทงหมดในรอบป
รวม ตำกวา
10,000
บาท
10,001-
15,000
บาท
15,001-
20,000
บาท
20,001-
30,000
บาท
30,001-
40,000
บาท
40,001-
50,000
บาท
มากกวา
50,000
บาท
1-5 ไร 1 - - - - - - 1
6-10 ไร - - 1 3 2 - 3 9
11-15 ไร - - - 1 - - - 1
16-20 ไร - - - - - - 9 9
21-25 ไร - - - - 1 - 4 5
26-30 ไร - - - - - - 1 1
31-35 ไร - - - - - - 1 1
36-40 ไร - - - - - - - -
40-45 ไร - - - - - - 1 1
46-50 ไร - - - - - - 1 1
มากกวา 50 ไร - - - - - - 1 1
รวม 1 - 1 4 3 - 21 30
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 35 ฉบบท 3 411
วา ชาวนาทมทำนาตงแต 26-30 ไรขนไป มแนวโนม
ทจะมรายไดรวมจากการขายขาวเปลอกทงหมดใน
รอบปมากกวา 50,000 บาท
ความไมเทาเทยมเชงนโยบายจากโครงการรบ
จำนำขาวเปลอกยงหมายถงความไมเทาเทยมระหวาง
ชาวนาในเขตพนทชลประทานกบนอกเขตพนท
ชลประทาน ผวจยยงสงเกตดวยวาเกษตรกรทอยใน
พนทชลประทานมแนวโนมทจะไดรบประโยชนจาก
นโยบายมากกว า เกษตรกรท อยนอกพนท เขต
ชลประทานเนองจากนโยบายรบจำนำขาวเปลอกของ
รฐบาลปจจบนเนนการรบจำนำขาวเปลอกในปรมาณ
มาก ดงนนยงเกษตรกรสามารถปลกขาวไดมาก
เกษตรกรคนนนกไดรบประโยชนจากโครงการมาก
ขนตามไปดวย แนนอนวาเกษตรกรทอยใกลเขต
ชลประทานมกจะไดรบประโยชนมากกวาเกษตรกร
นอกเขตชลประทานเพราะสามารถปลกขาวได
ปรมาณมากกวาและบอยครงกวา ตวอยางทดทสดคอ
ทศนคตของเกษตรกรทอยนอกเขตชลประทานใน
จงหวดยโสธร จากการสอบถามเรองความรสกของ
เกษตรกรในหมบานนอกพนทเขตชลประทาน ผวจย
พบวาหนงในขอทไมพอใจของเกษตรกรตอโครงการ
รบจำนำคอชาวนาทมทดนนอยเขารวมโครงการไม
ไดเพราะผลผลตไมเพยงพอตอผลผลตขนตำทรฐบาล
กำหนดหลกเกณฑ จะเหนไดวาเกษตรกรทอยนอก
เขตพนทชลประทานไมไดรบประโยชนจากโครงการ
รบจำนำมากเทากบเกษตรกรทอยในเขตชลประทาน
จากคำกลาวของเกษตรกรในจงหวดอบลราชธาน
ทานหนง ไดกลาวไววา “อนคนไดเพนมทดนหลาย
เพนกะดยมขาวหลายเขาโครงการ แตผทเขามทดน
นอยนแลวหาไรสบไรมนกะบอพอไดเหลอเอาไปขาย
หยง กนในบานเฮากะเหลอขายบอหลายมนกะบอ
คมคาดอกซไปรวมโครงการเขามนยงมนยากนาผได
มนำชลประทานเขากะมขาวดไดเตมเมดเตมหนวย
มนกะพอเขาโครงการย แตนาผไดนำบพอมนกะได
ขาวบอหลายพอซเขาโครงการนำเพนดอก”
การพงพาเชงนโยบายของชาวนา
ผวจยสง เกตวา เกษตรกรมแนวโนมทจะ
เพาะปลกขาวตามแนวนโยบายของรฐบาลมากกวา
ตามกลไกตลาด กลาวคอ เกษตรกรมแนวโนมทจะ
เพาะปลกขาวมากขนเนองจากรฐบาลแทรกแซงตลาด
ขาวเปลอกดวยโครงการรบจำนำขาวเปลอกทำให
เกษตรกรมแนวโนมทจะเพาะปลกพชชนดอนนอยลง
นอกจากนเกษตรกรมแนวโนมทจะปลกขาวพนธ
เดยวทใหผลผลตไดไวทนตอโครงการรบจำนำโดย
เฉพาะชาวนาในเขตพนทชลประทาน ตวอยางท
ชดเจนทสดคอ เกษตรกรในจงหวดพจตร เมอผวจย
ถ า ม เ ก ษ ต ร ก ร ว า เ พ า ะ ป ล ก จ ำ น ว น ก ค ร ง ต อ ป
เกษตรกรตอบวาเพาะปลกสามครงตอป โดยเปลยน
จากการปลกออยมาเปนขาวแทนในฤดทสามของการ
เพาะปลก เนองจากขาวมราคาดมาก แสดงใหเหน
วานโยบายรบจำนำกระตนใหเกษตรกรปลกพช
เชงเดยว (Mono Crop) โดยไมไดคำนงถงกลไกตลาด
จากการลงพนท ผวจยพบวารายไดสวนใหญของ
เกษตรกรมาจากการขายขาวเปลอกเขาโครงการรบ
จำนำ แมวารายไดสวนใหญของเกษตรกรทมาจาก
การขายขาวเปลอกไมนาแปลกใจอะไร แตสดสวน
ของรายไดจากการขายขาวมากถงครงหนงหรอรอย
ละ 75 ของสดสวนรายไดของเกษตรกร (ในบางราย)
ในขณะทรายไดจากการทำอาชพอนมสดสวนนอย
ในแงของตนทนการผลต เกษตรกรโดยเฉพาะ
ในเขตพนทชลประทานมแนวโนมทจะพงพงแหลง
เงนก จากธนาคาร เพ อการ เกษตรและสหกรณ
การเกษตร โดยเฉพาะเกษตรกรในเขตจงหวดภาค
กลาง จากการสนทนากบเกษตรกรในจงหวดพจตร
ผวจยพบวาเกษตรกรจำนวน 30 จาก 40 ราย (75
เปอรเซนต) กเงนจาก ธ.ก.ส.3 ในขณะท 4 ราย (10
เปอรเซนต) กเงน (ในลกษณะสนเชอดวยขาวเปลอก)
3 วงเงนทเกษตรกรกจากธ.ก.ส.จะอยท 30,000 – 150,000 บาท ขนอยกบจำนวนเงนทเกษตรกรมอยดวย
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 35 ฉบบท 3 412
จากรานคาปยและยาปราบศตรพช ในขณะทเกษตรกร
ในจงหวดมหาสารคามประมาณ 40 เปอรเซนตทผ
วจยทำการสนทนาดวยระบวาพงพาแหลงเงนกจาก ธ.
ก.ส. และเงนกองทนหมบานทรฐบาลจดสรร ในแง
มมของการขายผลผลต ผวจยพบวา เกษตรกรในทก
จงหวดททำการสนทนาขายผลผลตใหกบโรงสทเขา
รวมโครงการรบจำนำมากกวาการขายผลผลตใหกบ
ตลาดอน ๆ เชน ตลาดกลางขาวเปลอก สหกรณ
การเกษตรในชมชน
ลกษณะดงกลาวทำใหเกดสภาวะทผวจยเรยก
วา “การพงพาเชงนโยบาย (Policy Dependency)”4
กล าวคอ เกษตรกรพ งพานโยบายการรบจำนำ
ขาวเปลอกในทกขนตอนของการเพาะปลก ในขน
ตอนของการลงทนเพอเพาะปลก เกษตรกรมแนวโนม
ทจะตองพงพาแหลงเงนทนของรฐบาล เชน ธ.ก.ส.
กองทนหมบาน หรอ บตรเครดตเกษตรกรเพอปจจย
การผลต ในขนตอนของการเพาะปลก เกษตรกรม
แนวโนมทจะเลอกเพาะปลกพนธขาวทสามารถขน
ไดไว (เชน ขาวพนธนาสวน กข5) เพอนำขาวเปลอก
เขาโครงการรบจำนำไดรวดเรว พฤตกรรมการเลอก
พนธขาวตามระยะเวลาการเขาโครงการรบจำนำมก
จะมใหเหนในจงหวดทตดกบเขตชลประทานเพราะ
เกษตรกรสามารถปลกขาวไดตลอดทงป ในขนตอน
ของการขายผลผลต ผวจยพบวา เกอบจะทงหมดของ
เกษตรกรทพดคยทงในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและ
ภาคกลางขายขาวเปลอกเขาโครงการรบจำนำเพราะ
ราคาดกวาขายขาวแบบปกต ตวอยางเชน เมอผวจย
ใหเกษตรกรในจงหวดอบลราชธานชวยเปรยบเทยบ
ราคาขาวเปลอกกอนมโครงการรบจำนำกบราคา
โครงการรบจำนำ เกษตรกรระบวาราคาขาวกอน
โครงการรบจำนำอยท 7-10 บาทตอกโลกรม ในขณะ
ทราคาขาวเปลอกของโครงการรบจำนำจะอยท 15-18
บาทตอกโลกรม ดงนน เกษตรกรยอมขายขาวใหกบ
รฐบาลมากกวาตลาด เมอผวจยไดทำการสอบถาม
เกษตรกรทง 4 จงหวดเกยวกบชองทางการขาย
ขาวเปลอกทงกอนและหลงโครงการรบจำนำ ผวจย
พบวาเมอกอนเกษตรกรมชองทางมากกวาในการขาย
ขาวเปลอกแตราคาไมดเทากบโครงการรบจำนำ แต
ในหวงเวลาปจจบนเกษตรกรขายขาวใหกบโรงสท
เขารวมโครงการรบจำนำอยางเดยว
โครงการรบจำนำรบขาวเปลอกกบตนทนการผลต
ของชาวนา
นโยบายสาธารณะทเกยวของกบประชาชนท
มรายไดนอยหรอดอยโอกาสทางสงคมมกจะเปน
นโยบายท เกอหนนใหกลมประชากรเปาหมาย
(Target population) มทกษะและทนดำเนนการเพอ
สามารถดำเนนกจการหรอกจกรรมของตนเองตอไป
ได เครองมอเชงนโยบาย (Policy tools) มลกษณะท
เปนการเสรมสรางทกษะและทน (Capacity tool)
ประชาชนทมรายไดนอยหรอดอยโอกาสและกระตน
ใหประชาชนเหนความสำคญของนโยบาย (Incentive
tool) (Schneider & Ingram, 1990) แนนอนวา
นโยบายสาธารณะในลกษณะนไมตองการผลกภาระ
ในเรองของตนทนใหกบประชาชนเพราะเปน
นโยบายอดหนน รฐบาลกำหนดนโยบายรบจำนำ
ผลผลตทางการเกษตรเพอเพมรายไดใหกบเกษตรกร
และกระตนการผลต ดงนนนโยบายการรบจำนำ
ขาวเปลอกจงตองเนนการลดคาใชจายดานตนทนการ
ผลตเพอใหรายไดเกษตรกรเพมขน
จากการลงพนท 4 จงหวด ผวจยพบวา
เกษตรกรมตนทนการผลตทสงขนในทกๆดานของ
การเพาะปลก เมอผวจยใหเกษตรกรลองเปรยบเทยบ
คาใชจายในดานแรงงาน ปจจยการผลตและเทคโนโลย
4 การพงพาเชงนโยบาย (Policy Dependency) หมายถงสภาวะทการตดสนใจและพฤตกรรมของประชาชนทมสวนเกยวของกบ
นโยบายสาธารณะหนงไปตามทศทางทนโยบายของรฐบาลกำหนด นอกจากน การพงพาเชงนโยบายหมายถงวถและทนการ
ผลตและการจำหนายผลผลตหรอผลตภณฑของประชาชนตองพงพาการดำเนนนโยบายไปปฏบตของรฐบาลเปนสำคญ
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 35 ฉบบท 3 413
การผลต ในชวงป 2008 (พ.ศ. 2551) กบหวงเวลา
ปจจบนซงอยในชวงการดำเนนงานโครงการรบจำนำ
ขาวเปลอก ผวจยพบวาคาใชจายของเกษตรกรเพมขน
กวาเทาตวหรอ 100 เปอรเซนต โดยเฉพาะคาแรงและ
คาปย (โดยเฉลย) ตวอยางเชน เมอผวจยใหเกษตรกร
จงหวดมหาสารคามเปรยบเทยบคาใชจายในดานตางๆ
ผ วจยพบวาค าใชจ ายในดานแรงงานและคายา
ปราบศตรพชเพมขนกวา 2 เทาตว ในบางหมบานเพม
ขนกวา 2.5 เทาตว เมอ 5 ปกอน คาแรงงานเกบเกยว
อยทประมาณ 100-1505 บาทตอคนตอวน ปจจบน
คาแรงงานอยทประมาณ 250-300 บาทตอคนตอวน
หรอเพมขนกวา 2-2.5 เทาตว เมอ 5 ปกอน คาปยเคม
และยาปราบศตรพชอยทประมาณ 350-6006 บาทตอ
กระสอบ ปจจบนคาปยเคมอยทประมาณ 700-1,000
บาทตอกระสอบ หรอเพมขนกวา 1.67-2 เทาตว
ผวจยยงสงเกตวาเกษตรกรทอยนอกเขต
ชลประทานมคาใชจายทเพมขนมากกวาเกษตรกรทอย
ในเขตชลประทาน ตวอยางทชดเจนทสดคอจงหวด
พจตร เมอผวจยใหเกษตรกรจงหวดพจตรเปรยบเทยบ
คาใชจายในดานตางๆ ผวจยพบวาอตราการเพมขน
ของคาใชจ ายในดานแรงงานของเกษตรกรใน
เขตชลประทาน (หมบานพญาวง) อยท 1.5-1.67 เทา
ในขณะทอตราการเพมขนของคาใชจายในดานแรงงาน
ของเกษตรกรนอกเขตชลประทาน (หมบานทายนำ)
อยท 2.5 เทา แสดงใหเหนวาเกษตรกรนอกเขตพนท
ชลประทานตองรบภาระคาใชจายมากกวาเกษตรกร
ในพนทเขตชลประทานในการเพาะปลก
เมอผวจยไดสอบถามเกษตรกรวาสาเหตอะไร
ททำใหตนทนการเพาะปลกสงขน เกษตรกรใหความ
เหนว าราคาท เพ มส งขนนน เปนไปตามสภาพ
เศรษฐกจของโลก เชน ราคานำมนทเพมสงขน
เกษตรกรสวนใหญมองวานโยบายรบจำนำไมไดม
ผ ล ก ร ะ ท บ ต อ ต น ท น ก า ร เ พ า ะ ป ล ก ม า ก น ก
อยางไรกตามเกษตรกรใหความเหนวานโยบายรบ
จำนำมผลกระทบทางออมตอการเพมขนของตนทน
การผลต กลาวคอ นโยบายรบจำนำขาวเปลอกจงใจ
ใหเกษตรกรปลกขาวเพมขนทำใหความตองการ
แรงงาน เทคโนโลยและปจจยการผลตสงขน เกษตรกร
ตองจางแรงงานเพมขนเพอไถคราดเตรยมทดนทำนา
หวานเมลดพนธและเกบเกยวและนวดขาวเปลอก
เกษตรกรตองใชจายมากขนในการใชปยเคมและ
ยาปราบศตรพชเพอใหไดผลผลตทมากพอจะขายเขา
โครงการ เกษตรกรตองใชจายมากขนในการจางรถ
ไถนาเพอไถคราดและนวดขาวไดอยางรวดเรว
เมอความตองการแรงงาน เทคโนโลยและปจจยการ
ผลตสงขนผประกอบการและแรงงานตางขนราคา
ปจจยการผลต คาจางและคาแรงทำนา
สรปและขอเสนอแนะ
ในแงมมของความสมพนธระหวางนโยบาย
ของรฐบาลกบการผลตของเกษตรกร เกษตรกรม
แนวโนมทจะพงพานโยบายของรฐบาลมากขนใน
การเพาะปลกและการขายผลผลต เกษตรกรเลอกทจะ
เพาะปลกพนธขาวทขนไดไวและทนในการเกบเกยว
นำผลผลตเขาโครงการรบจำนำขาวเปลอกแทนทจะ
เพาะปลกขาวตามความตองการของตลาดและตนทน
การผลตทตนเองมอย วถการเพาะปลกของเกษตรกร
เปนไปเพอการเขารวมโครงการของรฐบาลแทนท
จะเกษตรกรจะวางแผนการเพาะปลกตามสภาพ
พนทและตลาด เกษตรกรตองพงพาโรงสทเขารวม
โครงการในการขายผลผลตของตนเอง ลกษณะ
ดงกลาวทำใหเกษตรกรไมสามารถพฒนารปแบบการ
เพาะปลกและงานแผนการเพาะปลกของตนเองซง
5 ชวง (Range) ของราคาคาปยทกประเภทโดยเฉลยทเกษตรกรใช 6 ชวง (Range) ของราคาทมความกวางมากเพราะผวจยไมไดถามเจาะจงลงไปวาเปนปยประเภทไหน เกษตรกรจงใหขอมลมาเปน
ชวงของราคาจากปยทมราคาตำสดถงสงสด
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 35 ฉบบท 3 414
ตารางท 8 เปรยบเทยบคาใชจายในการเพาะปลกของเกษตรกรในพนท 4 จงหวด7
จงหวด กอนโครงการรบจำนำขาว หลงโครงการรบจำนำขาว
อบลราชธาน คาแรงงาน: 120-150 บาทตอคนตอวน
คาปยเคม: 400-600 บาทตอกระสอบ
คารถไถ: 80-150 บาทตอไร (รถไถ
เดนตาม) 120 บาทตอไร
(รถไถสมหรอรถไถแทรคเตอร)
คารถเกยว: 500-600 บาท มการใชรถและ
คนเกยว (เรมแรกในสดสวน
เทาๆกน)
คาแรงงาน: 250-300 บาทตอคนตอวน
คาปยเคม: 700-1,000 บาทตอกระสอบ
คารถไถ: 300 บาทตอไร (รถไถเดนตาม) 500
-600 บาทตอไร (ไถและปน) คารถ
เกยว: 600-800 บาท ใชรถเกยวรอย
ละ 90 และใชคนเกยวรอยละ 10
เนองจากการใชคนเกยวทำใหเสย
เวลา และมขนตอนทยงยาก หากใช
รถเกยวจะมความสะดวกรวดเรว
และลดตนทนไดมากกวา
ยโสธร คาแรงงาน: 120-150 บาทตอคนตอวน
คาปยเคม: 350-600 บาทตอกระสอบ
คารถไถ: 120-150 บาทตอไร (รถไถ
เดนตาม) 120 บาทตอไร
(รถไถสมหรอรถไถแทรคเตอร)
คารถเกยว: 500-700 บาทตอไร
(มการใชรถและคนเกยว)
คาแรงงาน: 250-300 บาทตอคนตอวน
คาปยเคม: 700-1,300 บาทตอกระสอบ
คารถไถ: 250-300 บาทตอไร (รถไถเดนตาม)
500-600 บาทตอไร (ไถและปน)
คารถเกยว: 600-800 บาทตอไร
(ใชรถเกยวรอยละ 90 และ
ใชคนเกยวรอยละ 10 เนองจากการ
ใชคนเกยวทำใหเสยเวลา และมขน
ตอนทยงยาก หากใชรถเกยวจะม
ความสะดวกรวดเรวและลดตนทน
ไดมากกวา)
มหาสารคาม คาแรงงาน: 100-150 บาทตอคนตอวน
คาปยเคม: 350-600 บาทตอกระสอบ
คารถไถ: 80-150 บาทตอไร (รถไถ
เดนตาม) 120 บาทตอไร
(รถไถสมหรอรถไถแทรคเตอร)
คารถเกยว: 500-700 บาทตอไร
(มการใชรถเกยวและคนเกยว)
คาแรงงาน: 250-300 บาทตอคนตอวน
คาปยเคม: 700-1,000 บาทตอกระสอบ
คารถไถ: 250-300 บาทตอไร (รถไถเดนตาม)
500-700 บาทตอไร (ไถและปน)
คารถเกยว: 600-800 บาทตอไร
(ใชรถเกยวรอยละ 90 และใชคน
เกยวรอยละ 10 เนองจากการใชคน
เกยวทำใหเสยเวลา และมขนตอนท
ยงยาก หากใชรถเกยวจะมความ
สะดวกรวดเรวและลดตนทนได
มากกวา)
พจตร คาแรงงาน: 150-200 บาทตอคนตอวน
คาปยเคม: 500 บาทตอกระสอบ
คารถไถ: 180 บาทตอไรก
คารถเกยว: 500 บาทตอไรข
คาแรงงาน: 250-300 บาทตอคนตอวน
คาปยเคม: 740-900 บาทตอกระสอบ
คารถไถ: 220 บาทตอไรก
คารถเกยว: 500-700 บาทตอไร หมายเหต: ก. เฉพาะเขตชลประทาน ข. เฉพาะนอกเขตชลประทาน
7 ผวจยไดเปรยบเทยบเฉพาะตนทนในการเพาะปลกของเกษตรกรกอนและหลงโครงการรบจำนำขาวเทานน เนองจากเกษตรกร
ในพนทไมไดระบชดเกยวกบรายได ซงเปนผลมาจากการทเกษตรกรไมไดทำบญชครวเรอน จงทำใหไมทราบถงสดสวนของ
รายไดในแตละแหลงวามสดสวนอยางไร เกษตรกรเพยงแตระบแหลงทมาของรายไดเทานน
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 35 ฉบบท 3 415
เปนการพงพารฐบาลเปนอยางมาก ผลกระทบทจะ
เกดขนกคอรายไดของเกษตรกรผกตดกบนโยบาย
รฐบาล กลาวคอ รายไดของเกษตรกรมาจากการ
อดหนนของรฐบาลนนเอง สงทตองวเคราะหตอไปก
คอหากรฐบาลตดสนใจไมดำเนนโครงการรบจำนำ
ขาวเปลอกตอไปเพราะภาระจากโครงการเพมขน
เกษตรกรจะไดรบผลกระทบจากการยตการดำเนน
โครงการอยางแนนอนเพราะรฐบาลไมไดเขามาพยง
ราคาหรออดหนนเกษตรกรอกตอไป ปญหาทจะตาม
มากคอ เกษตรกรจะประสบความยากลำบากในการ
ปรบตวเนองจากเกษตรกรไมไดเตรยมตววางแผน
การเพาะปลกในบรบททไมมรฐบาลเขามาแทรกแซง
หรอหากแทรกแซงกเปนในระดบตำ นอกจากน
เกษตรกรตองพงพาธรกจแปรสภาพและเกบรกษา
ขาวเปลอก การแทรกแซงตลาดขาวเปลอกดวย
นโยบายรบจำนำทำใหขาวเปลอกตกไปอยกบธรกจ
แปรสภาพขาว ทำใหธรกจเหลานสามารถผกขาด
ตลาดขาวเปลอกและสามารถตอรองใหรฐบาล
อดหนนธรกจของตนผานการเบกจายงบประมาณใน
ขนตอนตางๆ ของโครงการรบจำนำ แตเกษตรกรจะ
ไมสามารถตอรองกบธรกจเหลานได เลยเพราะ
ผลผลตตกไปอยกบธรกจแปรสภาพและเกบรกษา
ในแงมมของตนทนการผลต เกษตรกรม
แนวโนมทจะใชจายมากขนในการเพาะปลก แมวา
เกษตรกรมองวาการเพมขนของราคาปจจยการผลต
มาจากสภาวะเศรษฐกจโลก แตนโยบายรบจำนำม
สวนในการกระตนใหเกษตรกรตองใชจายมากขนใน
การซอปยและยาปราบศตรพชเพอบำรงและรกษา
ขาวเปลอกใหมปรมาณมาก เกษตรกรตองใชจายมาก
ขนในการจางแรงงานเพอการเตรยมการเพาะปลก
และเกบเกยวใหทนกบการดำเนนโครงการรบจำนำ
เกษตรกรยงตองรบภาระเพมจากคาใชจายดาน
เทคโนโลยการผลต ไดแก คาจางรถไถและรถเกยว
เกษตรกรทมตนทนการผลตตำในเขตจงหวดภาค
ตะวนออกเฉยงเหนอมแนวโนมทจะตองแบกรบ
ภาระตรงนเปนอยางมากเพราะตองจางรถไถและ
รถเกยวจากตางพนทมาใชในการเตรยมการเพาะปลก
และการเกบเกยว นอกจากนเกษตรกรยงไดรบผล
กระทบจากนโยบายอนๆ ทมความเกยวของกบ
โครงการรบจำนำ เชน นโยบายคาแรงขนตำ 300 บาท
ตอวน ดงนนการดำเนนนโยบายการอดหนนระยะสน
ไดแก โครงการรบจำนำขาวเปลอก สงผลกระทบตอ
เกษตรกรในทกๆ ดานซงทำใหเกษตรกรประสบ
ปญหาดานการเพาะปลกในระยะยาว
จะ เหนไดว าขอบกพรองของโครงการ
อดหนนสนคาเกษตรระยะสนคอการตงราคารบจำนำ
ไวสงกวาราคาตลาดซงทำใหรฐบาลแบกรบภาระไว
มาก ผวจยเสนอวารฐบาลควรจะดำเนนนโยบายการ
แทรกแซงหรอการพยงราคาสนคาเกษตรทไมขดกบ
กลไกของตลาด เชน นโยบายการประกนภยพชผล
(Commodity Insurance) ซงเนนการชดเชยใหกบ
เกษตรกรเมอประสบภาวะภยทางธรรมชาตหรอภาวะ
ผลผลตตกตำ
รฐบาลควรจะม “ศนยขอมลขาว (Rice Data
Center)” (ธนพนธ, 2556) โดยมวตถประสงคนำ
เสนอขอมลใหกบรฐบาลเพอประกอบการตดสนใจ
ในการทจะเขาแทรกแซงตลาดขาว ศนยขอมลขาว
มหนาทในการรวบรวมขอมลพนฐานไดแก จำนวน
เกษตรกรผปลกขาว ขอมลคาดการณปรมาณการ
เพาะปลกขาว พยากรณอากาศ ปรมาณนำในเขอน
และปรมาณนำฝน ราคาตนทนปจจยการผลตและ
แรงงาน ปรมาณการบรโภคภายในประเทศและตาง
ประเทศ ขอมลการผลตและการสงออกของประเทศ
ตางๆ และราคาขาวในตลาดภายในประเทศและตลาด
โลก นำขอมลพนฐานเหลานนมาวเคราะห ดงนน
โครงสรางของศนยขอมลขาวควรประกอบไปดวยนก
วชาการทงจากหนวยงานรฐและมหาวทยาลยทม
ความรและประสบการณเพอทำการวเคราะหขอมล
และคาดการณผลผลต ศนยขอมลขาวควรจะมการ
เผยแพรขอมลใหเกษตรกรและประชาชนไดรบทราบ
ทกเดอนเพอประกอบการตดสนใจของเกษตรกรใน
การวางแผนการเพาะปลก การเผยแพรขอมลจะทำให
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 35 ฉบบท 3 416
รฐบาลกำหนดนโยบายการแทรกแซงไดเหมาะสมวา
ควรจะกำหนดนโยบายแบบใด ดงนน การสรางศนย
ขอมลเชนนจะเปนประโยชนตอรฐบาลในแงมมของ
การตดสนใจกำหนดนโยบายตอหนวยงานราชการใน
แงมมของการนำนโยบายไปปฏบตตอเกษตรกรใน
แงมมของการวางแผนการเพาะปลก ธรกจทเกยวของ
ในแงมมของการวางแผนการผลตและการขายผลผลต
กตตกรรมประกาศ
ขอขอบคณคณะรฐประศาสนศาสตร สถาบน
บณฑตพฒนบรหารศาสตรสำหรบทนวจย
เอกสารอางอง
กรมการคาภายใน กระทรวงพาณชย. (2555). ผลการ
พยากรณผลผลตตอไร. สบคนจาก http://www.
dit.go.th/uploads/%E0%B8%9C%E0%B8%A
5%E0%202555. pdf.
ธนพนธ ไลประกอบทรพย. (2556). ผลกระทบของ
โครงการอดหนนสนคาเกษตรระยะสนตอการ
สงออกและการผลตขาวของไทย. กรงเทพฯ:
สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.
นดา ทองนตย. (2551). การวเคราะหผลตอบแทนของ
เกษตรกรทเขารวมโครงการรบจำนำขาวเปลอก
นาป ปการผลต 2548/49 (วทยานพนธวทยา
ศาสตรมหาบณฑต สาขาเศรษฐศาสตรเกษตร).
มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ.
นพนธ พวพงศกร. (2556). ยทธศาสตรขาวไทยการ
วจยพฒนาขาวไทยและการมองไปขางหนา.
กรงเทพฯ: สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศ
ไทย.
นธกร วฒนเรองโกวท. (2548). การศกษาปญหา
โครงการรบจำนำขาวเปลอกของรฐบาลป 2546
กรณศกษาอำเภอคำเขอนแกว จงหวดยโสธร
( ก า ร ศ ก ษ า ค น ค ว า อ ส ร ะ ป ร ญ ญ า โ ท ) .
มหาวทยาลยมหาสารคาม, มหาสารคาม.
ประสาน พลเวช. (2550). การศกษาความพงพอใจ
ขอ ง เ กษตรกรท ม ต อ โ ค ร งก า ร ร บ จ ำน ำ
ขาวเปลอกนาปรงในพนทจงหวดปทมธาน ป
2548 (วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต
สาขาเศรษฐศาสตรสหกรณ). มหาวทยาลยแมโจ,
เชยงใหม.
ศนยพยากรณเศรษฐกจ และธรกจ มหาวทยาลย
หอการคาไทย. (2556).ทศนะตอนโยบายการรบ
จำนำขาวของรฐบาล.สบคนจาก http://thainews
.prd.go.th/centerweb/News/NewsDetail?NT
01NewsID=WNECO5609250020012.
สรลกษณ พฒนพนธ. (2550). ปจจยทมผลกระทบตอ
การเขารวมโครงการรบจำนำขาวเปลอกนาป
ของเกษตรกรปเพาะปลก 2549/50. กรงเทพฯ:
สำนกเศรษฐกจการเกษตร กระทรวงเกษตรและ
สหกรณ.
สพจน แสงชย. (2547). กระบวนการเรยนรของ
เกษตรกรในการตดสนใจเขารวมโครงการและ
ไมเขารวมโครงการรบจำนำขาวเปลอกของ
จงหวดรอยเอด ฤดกาลผลตป 2544/2545 (การ
ศกษาคนควาอสระปรญญาโท). มหาวทยาลย
มหาสารคาม,มหาสารคาม.
อมมาร สยามวาลา และ นพนธ พวพงศกร. (2552).
แนวทางใหม ในการแทรกแซงราคาข าว .
กรงเทพฯ: สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศ
ไทย.
George, A. L., & Bennett, A. (2005). Case studies
and theorydevelopment in thesocial sciences.
Cambridge, MA: The MIT Press.
Hibbs, A. (1977). Political Parties and
Macroeconomic Policy. American Political
ScienceReview 71, 1467–1487.
Kasara, K. (2007). Tax me if you can: Ethnic
geography, democracy, and the taxation of
agriculture in Africa. American Political
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 35 ฉบบท 3 417
ScienceReview,101(1), 159–172.
Kingdon, J. (1995). Agendas, alternatives, and
publicpolicies. New York: Longman.
Krueger, A. O. (1991). The political economy of
agricultural pricing policy: The synthesis.
Baltimore, MD: The Johns Hopkins University
Press.
Laiprakobsup, T. (2014). Political liberalization and
agricultural trade policy in Indonesia and the
Philippines. AsianJournalofPoliticalScience,
22(1), 1–19.
Pressman, J., & Wildavsky, A. (1983).
Implementation: How great expectations in
Washingtonare dashed inOakland. Berkeley,
California: University of California Press.
Roper Center, University of Connecticut. (2014).
Presidentialelection2008. Retrieved from http:
//www.ropercenter.uconn.edu/elections/
presidential/presidential_election_2008.html.
Schneider, A. L., & Ingram, H. (1990). Behavioral
assumptions of policy tools. JournalofPolitics,
52, 510–529.
Schneider, A., & Ingram, H. (1997) Policy design
fordemocracy. Lawrence, KS: University Press
of Kansas
Zahariadis, N. (1999). Ambiguity, time, and
multiple streams. In P. Sabatier. (Ed.). Theories
of the Policy Process. Lawrence, K.S.:
Westview Press. pp. 73–96.
TRANSLATED THAI
REFERENCES
Department of Internal Trade, Ministry of Commerce.
(2012). The forecasting of production per rai.
Retrieved from http://www.dit.go.th/uploads/%E
0%B8%9C%E0%B8%A5%E0%202555.pdf.
[in Thai]
Laiprakobsup, T. (2013). Impact of short-term
subsidypolicyontheproductionandexportsof
riceinThailand. Bangkok: National Institute of
Development Administration. [in Thai]
Phathanaphun, S. (2007). Factors affecting the
participationof farmers pledge rice crop year
2006/07. Bangkok: Office of Agricultural
Economics. [in Thai]
Poapongsakorn, N. (2013). Strategy, R&D and
Future of Thai Rice. Bangkok: Thailand
Development Research Institute. [in Thai]
Poolwej, P. (2007). Astudyonsatisfactionoffamers
towards dry season paddypawningproject in
Pathumthani Province in 2005 (Unpublished
master's thesis). Cooperative Economics Major,
Maejo University, Chiang Mai. [in Thai]
Sangchai, S. (2004). Learning process of farmers
participatinginthedecisionanddonotjointhe
pledge of Roi Et province paddy production
season 2001/2002 (Unpublished master's
independent study). Nonformal Education.
Mahasarakham University. Maha Sarakham.
[in Thai]
Siamwalla, A., & Poapongsakorn, N. (2009). Anew
approach to intervention rice price. Bangkok:
Thailand Development Research Institute.
[in Thai]
The Center of Economics & Business Forecasting,
University of the Thai Chamber of Commerce.
(2013). Views on rice pledging policy of the
government. Retrieved from http://thainews.
prd.go.th/centerweb/News/NewsDetail?NT
01NewsID=WNECO5609250020012. [in Thai]
Thongnit, N. (2008). Ananalysisoffarmer’sreturn
ว. เกษตรศาสตร (สงคม) ปท 35 ฉบบท 3 418
underpaddypledgingschemecropyear2005/
06 (Unpublished master’s thesis).Agricultural
Economics, Kasetsart University, Bangkok [in
Thai]
Watanareangkowit, N. (2005). Theproblemsof the
government's ricemortgagescheme2003case
study Kham Khuean Kaeo of Yasothon
province (Unpublished master's independent
study). Public Policy. Mahasarakham
University. Maha Sarakham. [in Thai]