r)aykarN RbcaMqñaM 2009...TidæPaBrYmqñaM 2009 TidæPaBrYmqñaM 2009 - r)aykarN_RbcaMqñaM 2009...

32
r)aykarN_RbcaMqñaM 2009 elIktMekIgeyabl; CeRmIs nigGnaKtRbkbedaynirnþrPaB

Transcript of r)aykarN RbcaMqñaM 2009...TidæPaBrYmqñaM 2009 TidæPaBrYmqñaM 2009 - r)aykarN_RbcaMqñaM 2009...

  • r)aykarN_RbcaMqñaM

    2009

    elIktMekIgeyabl; CeRmIs nigGnaKtRbkbedaynirnþrPaB

  • kñúgnamCanaykkariyal½yyUGinDIPIRbcaMRbeTskm

  • 1

    matika

    TidæPaBrYmqñaM 2009 2

    etIeyIgeFVIkarEbbNa 3

    GPi)alkic©tamEbbRbCaFibetyü 5

    karkat;bnßyPaBRkIRk 13

    brisßan nigfamBl 21

    eFVIkarCamYyKña 28

    m©as;CMnYy 29

    lT§pl - karcMNayeTAtamvis½yénRbFanbT 29

    BakübMRBYj 29

    Tinñn½ysMxan;²GMBIkm CMerOnBlrdækm RksYgesdækic© nighirBaØvtßú www.mef.gov.kh/macroeconomic.php 3> sunÞrkfaedaysemþcnaykrdæm®nþI h‘un Esn éf¶TI 17 Ex mIna qñaM 2010³ www.cnv.org/kh/ 4> karGegátesdækic©-sgÁmkm UNICEF: www.unicef.org/infoby country/cambodia_statistics.html 6> karGegátnrvíTüakm mCÄmNÐlCatikMcat;emeraKeGds_¼Cm¶WeGds_ eraKesIrEs,k nigCm¶WkameraK RksYgsuxaPi)al ¬2007¦ r)aykarN_ GMBIsikçasalaÉkPaBmti³ kar):an;sµan nigkarBükrN_GMBIemeraKeGds_enAkm RbB½n§B½t’manGMBICnrgeRKaHBIRKab;mIn¼yuT§P½NÐminTan;pÞúHr)aykarN_RbcaMExkumÖ³ www.cmac.gov.kh/ 9> r)aykarN_RbsiT§PaBCMnYyenAkm4 lannak;1

    GRtakMeNIncMnYnRbCaCnRbcaMqñaM 1998-2008 1/54°1

    plitplkñúgRsuksrub qñaM 2009 ¬):an;sµan¦ 10>94 Ban;landuløaGaemrik2

    kMeNInplitplkñúgRsuksrubRbcaMqñaM 2009 ¬):an;sµan¦ 0/1°3

    plitplkñúgRsuksrubkñúgmñak;² enAqñaM 2009 ¬):an;sµan¦ 769 duløa2

    PaBRkIRk ¬°éncMnYnRbCaCnenAeRkamExSbnÞat; PaBRkIRkCati¦qñaM 2007

    30/1°4

    GayukalmFümeBlekIt ¬burs¼®sþI¦ ):an;sµan¦ qñaM 2008 60/5¼64/31

    GRtaGkçrPaBmnusSeBjv½y ¬kñúgcMeNammnusSGayu 15qñaM nigGayu eRcInCagenH burs¼®sþI¦ qñaM 2008

    85/1°¼70/9°1

    GRtamrNPaBkumar GayueRkam 5 qñaM ¬):an;sµankñúg 1000 kMeNItrs;¦qñaM 2008

    905

    kumarEdlRtUv)ancat;TukfaTTYlGaharUbtßmÖminRKb;RKan; KittamTm¶n;nigGayu qñaM 2008

    28/8°6

    GRtamrNPaBmata kñúgkMeNItrs; 10/000 nak; ¬):an;sµan¦ qñaM 2008

    4611

    GRtaeRbv:aLg;):an;sµanénmnusSeBjv½ypÞúkemeraKeGds_ ¬Gayu 15-49 qñaM ):an;sµan¦ qñaM 2009

    0/7°7

    RKYsarmanlT§PaBeRbIR)as;RbPBTwks¥atCagmun ¬TIRkug¼CnbT¦ 2008

    76°¼41°1

    CnsIuvilrgeRKaHBIRKab;mIn nigyuT§P½NÐminTan;pÞúH ¬RbcaMqñaM¦ qñaM 2009

    2448

    CMnYyGPivDÆn_pøÚvkar 989>5 landuløaGaemrik9

    eKaledAGPivDÆn_shsSvtSr_km lubbM)at;PaBRkIRkF¶n;F¶r nigPaBGt;Xøan

    2> seRmc[)anCaTUeTAkarGb;rMmUldæan ry³eBl 9 qñaM

    3> elIkMBs;smPaBeynD½r nig pþl;siT§iGMNacdl;®sþI

    4> kat;bnßyGRtamrNPaBkumar

    5> elIkkMBs;suxPaBmata

    6> RbyuT§RbqaMgnwgemeraKeGds_¼CMgWeGds_ RKuncaj; nigCMgWdéTTot

    7> FanacIrPaBbrisßan

    8> begáItPaBCaédKUCasklsRmab;kic©GPivDÆn_

    9> karedaHmIn yuT§P½NÐminTan;pÞúH nigkarse®gÁaHCnrgeRKaH

  • 2

    enAkñúgqñaM 2009 yUGinDIPIenAkm

  • 3

    kmµviFIGPivDÆn_shRbCaCati CaTIPñak;garmYykñúg

    cMeNamTIPñak;gar sßab½nmUlniFi nigkmµviFIcMnYn 23 rbs;

    G>s>b EdlRbtibtþikarenAkms>b RbcaMenAkñúgRbeTsEdleFVIkar

    edIm,IFanafa skmµPaBrbs; G>s>b bMeBjKñaeTAvíjeTAmk

    nigminRtYtKña. yUGinDIPIenAkm

  • 5GPi)alkic©tamEbbRbCaFibetyü - r)aykarN_RbcaMqñaM 2009

    karRbQm

    CaRbéBNI km

  • 6 GPi)alkic©tamEbbRbCaFibetyü - r)aykarN_RbcaMqñaM 2009

    pøÚvfñl; nigs733¦ )aneFVI[cMnYnsrubénGñkEdl)anTTYlkar

    KaMRTBI yUGinDIPI eLIgdl; 4>262>358 nak;-éf¶. RbmaN

    86° énvKÁbNþúHbNþalTaMgenH )aneFVIeLIgenAfñak;XMu.

    Cit 28° énvKÁTaMgenH )anepþatelIkic©karsgÁm 17° elI

    RbFanbTGMBIesdækic©nigksikmµ 11° GMBIkarRKb;RKgFnFan

    FmµCatinigbrisßan 7° GMBIrdæ)al nigsnþisux nig 5° GMBIkar

    bRBa¢abeynD½r. yUGinDIPI )aneFVIkaredIm,IFanafa karvinieyaK

    elIehdæarcnasm83 landuløa¦. yUGinDIPI )anKaMRTdl;karcat;Ecg

    mUlniFienH nigkarGnuvtþKeRmagnana tamry³karbNþúHbNþal

    rdæaPi)al)ankMNt;vímCÄkar nigvíshmCÄkarGMNac

    rdæaPi)al CasrsrRKwHényuT§saRsþ GPivDÆn_rbs;xø Ün.

    yUGinDIPI KaMRTeKalneya)ayenH sRmab;CameFüa)ayelIk

    kMBs;karGPivDÆ pþl;siT§iGMNacdl;GñkRk nigeFVI[m®nþICab;eqñat

    kan;EtmanKNenyüPaBCagmun. dMeNIrkarenH)anqøgkat;

    rbt;mYyenAkñúgqñaM 2008 tamry³karGnum½tc,ab; sþIBIkar

    RKb;RKgrdæ)alraCFanI extþ Rkug Rsuk xNÐ Edlpþl;nUvckçúvís½y

    GMBIrdæ)alfñak;eRkamCatienAbIlMdab;. c,ab;enH )ancUlCa

    FrmanenAkñúgqñaM 2009 enAeBlEdlsmaCikRkumRbwkSaenA

    rdæ)almUldæancMnYn 1>621 EdlehAfa XMu enAtamCnbT

    nig sgáat;enAtamTIRkug e)aHeqñateRCIserIsRkumRbwkSa Rkug¼

    Rsuk¼xNÐcMnYn 193 nig RkumRbwkSaextþ¼raCFanIcMnYn 24.

    eRkamPaBCaédKUCamYy SIDA, DFID nig EU yUGinDIPI

    eFVIkarCamYyRksYgcMnYn 10 enAfñak;Cati k¾dUcCaRkumRbwkSa

    Cab;eqñatnigm®nþIEtgtaMgnanaenAfñak;extþ Rsuk nigXMupgEdr.

    édKUTaMgenH KaMRTdl;KN³kmµaFikarCatisRmab;karGPivDÆ

    tamEbbRbCaFibetyüenAfñak;eRkamCati ¬K>C>G>b¦ nig

    elxaFikardæanénKN³kmµaFikarenH EdlmanPar³TTYlxusRtUv

    kñúgkarGnuvtþc,ab;sþIBIkarRKb;RKgrdæ)alraCFanI extþ Rkug

    Rsuk xNÐ. KN³kmµaFikarenH nig elxaFikardæanCYydl;

    sßab½nnanarbs;rdæaPi)alenAkñúgkareFVIGnþrkmµQaneTArk

    RbB½n§fµÍ edayKaMRT[mankarbNþúHbNþalGMBIrcnasmC>G>b )anerobcMesckþIRBag PaKeRcInénkmµviFICatisRmab;

    karGPivDÆtamEbbRbCaFibetyüenAfñak;eRkamCati nig)an

    eroberogGnuRkwtü saracrfñak;RksYg ¬Rbkas¦ eKalkarN_

    ENnaM esckþICUndMNwg nigesckþIseRmcnanacMnYn 31 edIm,I

    cab;epþImGnuvtþc,ab;enH. édKUnanak¾)anCYyRkumRbwkSa nig

    rdæ)almUldæankan;EtrwgbuWgbegáInkareqøIytb nigKNenyüPaB

  • 7GPi)alkic©tamEbbRbCaFibetyü - r)aykarN_RbcaMqñaM 2009

    GNþÚgCYyEklm¥suxPaB nig

    kat;bnßyeBlEdlRKYsarnana

    RtUveTAdgTwkenAsÞwgEdlsßit

    enAq¶ayBIPUmi. KN³kmµkar

    RKb;RKgTwkeronsURtGMBI

    karEfTaMGNþÚg nigbNþúHbNþal

    dl;GñkPUmiGMBIGnam½y nig

    karsMGat.

    ¬yUGinDIPI¼FU vNѳ¦

    {eyIgGacCBa¢ÚneBatecj

    BIcMkaredaygayRsYlCagmun

    eRcInNas; ehIyGñkTijk¾Gac

    ykrfynþrbs;xøÜncUlmk

    RbmUlpl)anpgEdr.

    eyIgGaclk;plitpleday

    éføxb RtUv)anbgðajtamry³kar

    eRbobeFobKeRmag nigehdæarcnasm

  • 8 GPi)alkic©tamEbbRbCaFibetyü - r)aykarN_RbcaMqñaM 2009

    GaCJaFrRbéBNIkñúgRkum

    CnCatiedImPaKtic

    extþmNÐlKirI CYbCamYy

    smaCiksPa nigBiPakSa

    GMBIkarlM)aknanaEdlBYkeK

    RbQm k¾dUcCaGMBIvb,Fm’

    RbB½n§rbrciBa©wmCÚÍvít nig

    eKalkarN_RbéBNIpgEdr

    ¬rdæsPa¦

    smaCiksPa[yl;dwgEfmeTotGMBIvb,Fm’ nigkarrs;enArbs;

    CnCatiedImPaKtic ehIyemdwknaMCnCatiedImcMnYn 23 rUb

    )anmkTsSnkic©enAsPa EdlGnuBaØat[BYkeKTamTardl;

    smaCiksPa[BRgwgKNenyüPaBelIcMNat;karrbs;xøÜndUc

    Edl)ansnüa. yUGinDIPI )anKaMRT[manevTikafñak;tMbn;cMnYn

    BIrelIksþIBIGPi)alkic©enAmUldæan Edlcat;EcgeLIgeday

    smb mñak;

    )anbeRgonPasaGg;eKøsdl;smaCiksPa nig buKÁlikEdlnwg

    RtUvcat;Ecgkic©RbCMushPaBGnþrsPaGas‘anenAqñaM 2011.

    elxaFikardæansRmbsRmYlbec©keTs )anekaHRbCM u

    KN³kmµaFikardwknaMkic©karsPa edIm,I[GnuvtþtYnaTIRtYtBinitü

    elICMnYynana. RBwtþibtþiB½t’manmYy semøgsPa )anKUsbBa¢ak;

    BIskmµPaBTak;Tgnwgkartak;Etgc,ab; kareFVICatMNag nig

    tulüPaBGMNac.

    smaCiksPaCYbR)aRs½yCamYyRbCaCn nig ksagCMnajfµÍ

    KnøwHsRmab;GPi)alkic©l¥ KWsmtßPaBrbs;sPakñúgkar

    eFVICatMNag[Blrdæ tak;Etgc,ab; nig RtYtBinitüsßab½n

    nItiRbtibtþiénrdæaPi)al. yUGinDIPI KaMRTrdæsPa nigRBwT§sPa

    kñúgkarGnuvtþmuxnaTITaMgenH nigCYyGKÁelxaFikardæanén

    sPaTaMgBIr nig elxaFikardæansRmbsRmYlbec©keTs (TCS)

    kñúgkarpþl;esvaedayRbsiT§PaB. enAqñaM 2009 smaCiksPa

    )aneFVIebskkmµenAtammUldæan nigcat;Ecg[manevTika

    saFarN³cUlrYmenAkñúgevTikananaCamYyRkumRbwkSaXMu nig

    cUlrYmenAkñúgkarpSBVpSaydl;yuvCn. smaCiksPa)an

    BieRKaHeyabl;elIesckþIRBagc,ab; nigEckrEmøkeyabl;

    tbtamry³karBiPakSaCamYysßab½nnItiRbtibtþi. smaCiksPa

    k¾begáIncMeNHdwg nigCMnajtamry³sikçasala nigkic©RbCMunana

    nigEckrEmøkbTBiesaFn_CamYysmaCik sPamkBIRbeTsdéT

    pgEdr.

    ebskkmµTaMg 13 elIk mankarcUlrYmBIsmaCik

    smaCikasPacMnYn 109 rUb ¬burs 82/®sþI 27¦ enAkñúgextþ

    cMnYn 17 edIm,IBinitüemIlkarpSBVpSayGMBIc,ab; EdlrYmTaMg

    c,ab;nanaEdlTak;TgnwgemeraKeGds_¼Cm¶WeGds_ CnBikar nig

    GMeBIhwgSakñúgRKYsarpgEdr. Gñktak;Etgc,ab; )anCYbenAkñúg

    evTikasaFarN³cMnYnR)aMBIr sþIBIbBaðanana EdlrYmmanTMnas;dIFøI

    nigkarCYjdUrmnusS nig)aneFVITsSnkic©tamBn§naKar mNÐl

    bnSabfñaMejon nigmNÐlEfrkSa®sþImanépÞeBaHpgEdr.

    smaCiksPa)anBinitüemIldMeNaHRsay nigelIkesñI[man

    cMNat;karEklm¥nana EdlrYmmanTaMgkarbegáItmUlniFi

    GPivDÆn_®sþIpgEdr. TsSnkic©mYyeTAextþmNÐlKirI )anCYy

    {TsSnkic©enHelIkTwkcitþ

    BYkeK[EsVgyl;kan;EteRcInGMBI

    GnaKtrbs;xøÜn. sisSxøHEdl

    eTIbbBa©b;karsikSafñak;TI 12

    )aneRKagdak;BakücUleronenA

    mhaviTüal½yc,ab;; eRBaHBYkeK

    cg;køayCasmaCiksPa}

    elak eqg sUpaNarmü

    nayksalamFümsikSaekaH

    extþkMBg;cam

  • 9GPi)alkic©tamEbbRbCaFibetyü - r)aykarN_RbcaMqñaM 2009

    nisSitenAsklviTüal½y

    ebolR)ay

    extþbnÞaymanC½y BiPakSa

    bBaðananaEdlelIkeLIg

    enAkñúgkmµviFITUrTsSn_smFm’

    Edl)anEckcaytamry³

    DIvIDI edIm,IpSBVpSay[dl;

    eKaledATUlMTUlay.

    ¬yUGinDIPI¼eRkk LavinD½r¦

    yUGinDIPI eFVIkaredIm,IEklm¥dMeNIrkare)aHeqñatrbs;

    kmC>b¦ KNbkSneya)ay nig GgÁkarsgÁm

    sIuvíl. enAqñaM 2009 skmµPaBnana)anTTYlmUlniFiKaMRTBI

    yUGinDIPI mUlniFiRbCaFibetyüén G>s>b, AusAID, CIDA,

    SIDA, mUlniFi Rtas;sRmab;GPi)alkic©RbCaFibetyü CMnYyBI

    RbeTseGorLg; nigGuksVamGaemrik.

    yUGinDIPI nigTUrTsSn_CatikmC>b )anKUsbBa¢ak;fa xøÜnmantYnaTI

    Gnuvtþc,ab; ehIykMENTRmg;FMTUlayTamTar[mankarcUlrYm

    BIGñkBak;B½n§sMxan;²déTeTotEdlrYmTaMgRksYgmhaépÞpgEdr.

    mankaryl;eXIjfa K>C>b manÉkraCüPaBxagsßab½nkñúg

    kRmitkMNt;Etb:ueNÑaH edaysarsmaCikrbs;xøÜn)anTTYlkar

    EtgtaMgBIRksYgmhaépÞnig)anGnum½tedaysPaCatitamsMeNI

    rbs;KN³rdæm®nþI. eRkaykare)aHeqñateRCIserIstMNagraRsþ

    enAkñúgqñaM 2008 karGegátelIGñke)aHeqñatcMnYn 8>678 nak;

    edayGgÁkarminEmnrdæaPi)almYyeQµaH KN³kmµaFikaredIm,I

    kare)aHeqñat edayesrInigyutþiFm’ (COMFREL) edaymankar

    ÉkPaBBIRksYgmhaépÞ)anrkeXIjfa RbCaCncMnYn 21/4°

    min)aneTAe)aHeqñateLIy edaysarEtminGaceXIjeQµaHxøÜn

    enAkñúgbBa¢IGñke)aHeqñat b¤ minGacrksßanIy_e)aHeqñatrbs;xøÜn

    eXIj. karbNþúHbNþal nigkarKaMRTxagbrikçardl;kmµviFICati

    pþl;GtþsBaØaNb½NÑrbs;RksYgmhaépÞ RtUv)anbnþGnuvtþ

    b:uEnþkic©RbwgERbgnanaedIm,IbegáIt[manTMnak;TMngrvagkRmg

    Tinñn½yGtþsBaØaNb½NÑrbs;RksYgmhaépÞ nigkarcuHeQµaH

    e)aHeqñatrbs; K>C>b min)anQaneTAmuxeLIy. karBiPakSa

    nanasþIBIkarEklm¥RbB½n§cuHeQµaH min)anQandl;kic©RBmeRBog

    eLIy edaysarPaKIQñHeqñat)andkRsg;r)aykarN_BIGñk

    segátkarN_GnþrCati Edl)anGFib,aykare)aHeqñatqñaM 2008

    fa)anRbRBwtþeTAedayesrI nigyutþiFm’. ebskkmµsegátkarN_

    rbs; EU sRmab;kare)aHeqñatenAqñaM 2008 )ansVaKmn_

    karEklm¥nana b:uEnþk¾)ansnñidæanpgEdrfa kare)aHeqñatenH

    mankRmitTabCagsþgdarmYycMnYnénkare)aHeqñatGnþrCati.

    yUGinDIPI nigédKUrbs;xøÜn)anKaMRT[mankarRbCMumYyEdlkñúgenaH

    K>C>b )anpþl;bBa¢IeQµaHGñke)aHeqñat Edl)aneFVIbc©úb,nñPaB

    ehIyGñkcUlrYmBIPaKIQñHeqñat nigPaKICMTas;TaMgbYn GacsMEdg

    eyabl;rbs;xøÜnelIbBa¢IenaH.

    sikçasalasþg;darénkar)aHeqñat EdlmanGñkcUlrYm

    cMnYn 1>410 nak; ¬burs 898/ ®sþI 512¦ )aneFVIeLIgenAkñúg

    extþcMnYnbYn edIm,I[Gñke)aHeqñat )andwgGMBIevTikaneya)ay

    nigyuT§saRsþrbs;rdæaPi)al. r)aykarN_mYyEdlEcglMGit

    GMBIlkçxNÐGb,brma nigkarebþCJaedaym®nþInanaRtUv)anecj

    pSayenAeBleRkaymk. evTikasaFarN³enAmUl dæancMnYn

    20 EdlmankarcUlrYmBIRbCaCncMnYn 1>316 nak; ¬burs

    659/ ®sþI 557¦ bgálkçN³ [Gñke)aHeqñat)anCYbCamYy

    smaCikRkumRbwkSaXMu ehIyGñksegátkarN_enAmUldæancMnYn

    37 nak; ¬burs 24/ ®sþI 13¦ RtUv)aneRCIserIs[tamdan

    emIlkarebþCJarbs;smaCikRkumRbwkSaTaMgenaH.

    GgÁkar COMFREL Edl)anerobcMGtßbTGMBIRbvtþi segçb

    rbs;smaCiksPa nigtamXøaMemIlebskkmµrbs;smaCiksPa

    eTAmUldæan)anrkeXIjfa smaCiksPacMnYn 99 rUb )aneFVI

    TsSnkic©cMnYn 1>042 elIk enAkñúgqñaM 2009.

    RbB½n§pSBVpSayEdlmanlkçN³eqøIytb nigevTikaGBüaRkwtüpþl;»kassRmab; karBiPakSatamEbbRbCaFibetyü

  • 10 GPi)alkic©tamEbbRbCaFibetyü - r)aykarN_RbcaMqñaM 2009

    elalRsI qUy KwmeRs

    RbFannaykdæanEpnkar

    nigsßitiénRksYgkic©karnarI

    pþl;karbNþúHbNþaldl;

    buKÁlikenAviTüasßanCatisßiti

    GMBIeynD½r nigsßiti.

    ¬yUGinDIPI¼)a:RTIsü:a

    GaLiksan;D½r¦

    eKalneya)ay nigkMENTRmg;nana elIkkMBs;smFm’eynD½r nigBRgwg siT§iGMNac®sþI

    CaTUeTA ®sþIkm

  • 11GPi)alkic©tamEbbRbCaFibetyü - r)aykarN_RbcaMqñaM 2009

    RbCaCnenAPUmi sMukaéN

    extþrtn³KirI KitKUrGMBI

    dMeNaHRsaypÞal;xøÜn

    tbnwgGMBIhwgSakñúgRKYsar

    enAkñúgkarsnÞnamYykñúg

    shKmn_.

    ¬yUGinDIPI¼Lúg sUNa¦

    karedaHRsayTMnas;eRkARbB½n§tulakarCa CMnYyEfmeTotdl;siT§iTTYl)anyutþiFm’

    km

  • 12

  • 13karkat;bnßyPaBRkIRk - r)aykarN_RbcaMqñaM 2009

    karRbQm

    km

  • 14 karkat;bnßyPaBRkIRk - r)aykarN_RbcaMqñaM 2009

    RKab;sVaycnÞI KWCaeKaledA

    sRmab;karGPivDÆ[køay

    CaplitplnaMecj.

    karvinieyaKfµÍmYyRtUv)an

    eRKagenAkñúgextþcMnYnBIr.

    ¬yUGinDIPI¼Gar:an;tSa esDIy:U¦

    BaNiC¢kmµCYykm

  • 15karkat;bnßyPaBRkIRk - r)aykarN_RbcaMqñaM 2009

    {eyIg)anTTYlkarelIkTwkcitþ

    BIRkumenH nigrIkrayNas;

    EdlBYkeKTijplitplBI

    eyIg. BN’fµÍenH eFVI[eyIg

    gayRsYlyl; nigCYyeyIg

    edIm,UIbegáItKMrU)anl¥Cagmun}.

    Qun lI RbFanRkumtm,aj

    PUmi BUEls XMudak ;daM

    extþmNÐlKirI.

    bursmñak;BIRkum

    CnCatiedImkYy enAextþ

    kMBg;FM t,ajkRnþkepþA.

    ]sSahkmµécñRbDit

    manskþanuBlsRmab;

    Eklm¥rbrciBa©wmCÍvítsRmab;

    ®sþI nig RkumCnCatiedIm

    PaKtickmb cMnYnbYnEdleFVIkar

    shkarCamYyRksYgnana eBalKW UNESCO nigRksYgvb,Fm’

    nigviciRtsIl,³ ILO nigRksYg]sSahkmµ Er:nigfamBl FAO

    nigRksYgksikmµ rukçaRbmaj;nigensaT nig yUGinDIPI CamYy

    RksYgBaNiC¢kmµ. kareXasnaBaNiC¢kmµplitpl nigesvakmµ

    vb,Fm’ RtUv)anrMBwgfanwgbegáInsmtßPaB »kaskargar nig

    plcMNUlkñúgcMeNamshKmn_mUldæan.

    enAkñúgRkbx½NÐénkmµviFIenH yUGinDIPI epþatelIkarKaMRT

    dl;karEklm¥BaNiC¢kmµplitpl nig esvakmµvb,Fm’BIkñúg

    cMeNammhaCn. yUGinDIPICYyeFVIGtþsBaØaNplitpl nig

    esvakmµvb,Fm’ Edlpþl;kþIsgÇwmsRmab;Eklm¥BaNiC¢kmµ nig

    eFVIkarviPaKExScgVak;témø elIkkMBs;TMnak;TMngrvagplitkrkñúg

    mUldæanCamYyBaNiC¢kr elIkTwkcitþ[mankarcUlrYmrvag

    vis½yÉkCn vís½ysaFarN³ nigGgÁkarsgÁmsIuvil nigKaMRT

    [mankareXasnaplitpl vb,Fm’enAkñúgBiBN’BaNiC¢kmµ.

    yUGinDIPI k¾eFVIGtþsBaØaNkarRbQmnanakñúgkarGnuvtþc,ab;

    BaNiC¢kmµ nignItivíFInaMecj KaMRTdl;RkumplitkrkñúgkarCMnH

    ]bsKÁ nigkgVHRbsiT§PaB nigBüayameFVIkarFanafa GMNac

    xagTIpSar nigvtþmanc,ab;smRsb dUcCa kmµsiT§ixagbBaØa

    CYyBRgwgRbB½n§enAmUldæan EdlmanlkçN³puyRsYy.

    yUGinDIPI eFVIkaredIm,ICYybBa©ÚlyuT§saRsþGMBIPaBRbkYtRbECg

    enAkñúgGgÁkarminEmnrdæaPi)alenAfñak;extþ nigpþl;karKaMRTdl;

    karbNþúHbNþalsmaPaKIBIrdæaPi)al nigkarksagsmtßPaB

    rbs;édKUCaGgÁkarminEmnrdæaPi)alenAmUldæan.

    enAqñaM 2009 yUGinDIPI nigédKUkmµviFI)aneFVIGtþsBaØaN

    plitpl nigesvakmµvb,Fm’Edlman skþanuBlmYycMnYn

    edayepþatelIplitpl EdlmankarBak;B½n§CamYy®sþI nig

    CnCatiedImPaKtickñúgkarplitenAkñúgextþTaMgbYnKW mNÐlKIrI

    rtn³KirI RBHvihar nigkMBg;FM. yUGinDIPI )aneFVIkarviPaKExS

    cgVak;témøsRmab;plitpl nigesvakmµEdlmanskþanuBl

    mYycMnYn ehIyEp¥kelIlT§plEdlrkeXIjenH plitplcMnYn

    bYnRtUv)aneRCIserIssRmab;pþl;karKaMRTeBalKWtm,ajrbs;

    CnCatiedIm sib,kmµepþA¼bJsSI sµÚnqñaMgrbs;CnCatiedIm nig

    kardgC½rsRmab;plitfñaMrelag nigfñaMlab.

    bnÞab;mk mankareFVIGtþsBaØaNdMeNaHRsayxagTIpSar

    EdlmanskþanuBl nigyuT§saRsþmYycMnYn EdlGacykmk

    eRbIR)as;sRmab;BRgwgExScgVak;témøénplitpl nigesvakmµ

    Edl)aneRCIserIs. karBieRKaHeyal;nanarvagplitkr nig

    BaNiC¢krelIplitpl nigesvakmµvb,Fm’ tMNagnanamkBI

    mnÞIrBaNiC¢kmµextþ nig GgÁkarminEmnrdæaPi)alenAkñúgextþ

    TaMgbYnk¾)aneFVIeLIgedIm,IvaytémøGMBIkarRbQm nig eFVI

    GtþsBaØaNGñkBak;B½n§TaMgLayenAfñak;eRkambMput. dMeNIrkar

    RbLÚkGñkBak;B½n§[cUlrYmEbbenH )anrYmcMENkkñúgkarbegáIt

    TMnak;TMngkan;EtCitsñiT§rvagvís½ysaFarN³ vís½yÉkCn nig

    sgÁmsIuvíl. enAkñúgdMNIrTsSnkic©eTAkan;extþTaMgbYn TMnak;

    TMngCamYyédKUEdlmanskþanuBlkñúgkarGPivDÆ RtUv)anbegáIt

    eLIg EdlrYmTaMgGgÁkarminEmnrdæaPi)alenAfñak;Cati nigenA

    mUldæanpgEdr. yUGinDIPI k¾KaMRTdl;kareXasnaplitpl

    mYycMnYnnigkarcUlrYmrbs;plitkrkñúgRsuk enAkñúgBiBN’elIk

    TIbYnGMBIplitplnaMecjnaMcUl nigextþmYyplitplmYy

    pgEdr eday)aneFVIkartamry³bNþajGgÁkarminEmnrdæaPi)al

    nigmnÞIrBaNiC¢kmµextþkñúgkarKaMRTdl;kareXasna nigkar

    cUlrYmrbs;plitpl vb,Fm’ nigplitkrmYycMnYnkñúgRBwtþikarN_

    enH. kñúgcMeNamRbtiPUR)aMbYnnak;mkBIextþcMnYnbYn R)aMnak;

    KWCa®sþI.

    ]sSahkmµécñRbDitKaMRTdl;rbrciBa©wmCÍvitfµÍ² nigEfrkSaebtikPNÐvb,Fm’

  • 16 karkat;bnßyPaBRkIRk - r)aykarN_RbcaMqñaM 2009

    karsagsg; EdlCaKnøwH

    sRmab;RTRTg;karnaMecj

    )anrgeRKaHenAkñúg

    GMLúgeBlénvibtþihirBaØvtßú

    BiPBelak Edlbgðaj

    BIkarcaM)ac;bEnßmeTotedIm,I

    eFVIBiBiFkmµesdækic©kmb eTAkñúgevTikaesdækic©km

  • 17karkat;bnßyPaBRkIRk - r)aykarN_RbcaMqñaM 2009

    GRtamrNPaBkumarenA

    km000 enAkñúgqñaM 2015 EdlbgðajBIcm¶ay

    srub 45. Tinñn½yfµÍ²bMputbgðajfa GRtamrNPaBkumarman

    60 kñúgkMeNItrs; 1>000 enAkñúgqñaM 2008 dUecñH tYelxsBVéf¶

    KW 95 dk 60 b¤ 35. dUecñH vDÆnPaBmkTl;eBlenHKWman

    35/45 b¤ 79°.

    karviPaKenH)anrkeXIjfa vDÆnPaBPaKeRcInseRmc

    )anenAkñúgeKaledA CMDG4 ¬mrNPaBkumar¦, CMDG9

    ¬karedaHmIn yuT§P½NÐminTan;pÞúH nigs®gÁaHCnrgeRKaH¦ nig

    CMDG6 ¬emeraKeGds_¼Cm¶WeGds_ RKuncaj; RKunQam nig

    rebg¦. karvíPaKenH)anrkeXIjfa tamry³kMENERbcMbg²

    nigkarykcitþTukdak; EdlepþatcMeKaledA kmC>G>b

  • 18 karkat;bnßyPaBRkIRk - r)aykarN_RbcaMqñaM 2009

    rdæaPi)al nigédKUnana eFVIkarCamYyKña edIm,IbegáInRbsiT§iPaBCMnYy

    km

  • 19karkat;bnßyPaBRkIRk - r)aykarN_RbcaMqñaM 2009

    eRkayBImanCemøaHGs;CitbITsvtSr_rYcmk épÞdICít

    650 Km2 enAkm

  • 20

  • 21brisßan nigfamBl - r)aykarN_RbcaMqñaM 2009

    karRbQm

    brisßanFmµCatirbs;km

  • 22 brisßan nigfamBl - r)aykarN_RbcaMqñaM 2009

    karERbRbYlGakasFatu bgánUvkarRbQmCaeRcInsRmab;

    km

  • 23brisßan nigfamBl - r)aykarN_RbcaMqñaM 2009

    kareRbIR)as;fñaMKImIksikmµ

    min)anRtwmRtUv KWCakar

    KMramkMEhgF¶n;F¶rcMeBaH

    suxPaBmnusS.

    eKalkarN_nanaénkar

    RKb;RKgsarFatuKImI

    edaysuvtßiPaBRtUv)an

    dak;bBa©ÚleTAkñúg

    eKalneya)ayCati

    nig eKalneya)ay

    tamvís½y

    ¬yUGinDIPI¼Gar:an;tSa esDIy:U¦

    kareRbIR)as;sarFatuKImIedaysuvtßiPaB kat;bnßykarKMramkMEhgcMeBaHbrisßan nigsuxPaB

    karRKb;RKgsarFatuKImIedaysuvtßiPaB KWCaTidæPaB

    sMxan;mYyénkic©RbwgERbg edIm,IkarBarbrisßan elIkkMBs;suxPaB

    mnusS nigkat;bnßyPaBRkIRkelIBiPBelak. enAqñaM 2006

    shKmn_GnþrCati )anGnum½tGPiRkmyuT§saRsþsRmab;kar

    RKb;RKgsarFatuKImICaGnþrCati EdlmaneKaledAFanafa

    rhUtdl;qñaM 2002 sarFatuKImInwgRtUvplit nigeRbIR)as;

    tamviFIEdlkat;bnßyy:ageRcInnUvplb:HBal;GvíC¢man. km

  • 24 brisßan nigfamBl - r)aykarN_RbcaMqñaM 2009

    KeRmagenAtamshKmn_ EdledaHRsaybBaðaBiPBelak

    RBmKñaCamYynwgkar]btßm Ödl;karGPivDÆedaycIrPaB

    )anTTYlmUlniFiBIkmµviFICMnYyxñattUc GEF Small Grants

    Programme Edl yUGinDIPI cat;EcgRKb;RKgkñúgnam[mUlniFi

    brisßanBiPBelak. KeRmagCaeRcInepþatelIkarGPirkSCÍv³

    cRmuHkat;bnßynigbnSaMueTAnwgkarERbRbYlGakasFatuTb;sáat;

    »nPaBdI nigkarBarEdnTwkGnþrCati. GñkTTYlplcMbg²

    eKenaHKW®sþI nigshKmn_CnCatiedImPaKtic EdlgayrgeRKaH

    EdlrYmmanRKYsar GñkensaT nigGñkEdlBwgEp¥kelIkar

    RbmUlGnupléRBeQIdUcCa eQI C½r nig rukçCati»sfCaedIm.

    KeRmagTaMgenH RKb;RKgtamry³GgÁkarminEmnrdæaPi)alenA

    mUldæan b¤tamry³GgÁkarshKmn_mUldæanedaypÞal;eRkamPaB

    CaédKUCitsñitCamYyTIPñak;garrdæaPi)al.

    rvagEx kkáda 2008 nigFñÚ 2009 KeRmag kMBugGnuvtþ

    cMnYn 15 )anTTYlkarKaMRT ehIyKeRmagfµÍcMnYn 13 EfmeTot

    )anTTYlmUlniFiKaMRTEdlmanTwkR)ak;srubcMnYn 505>005 duløa.

    GñkTTYlpl )anpþl;fvikabdiPaKCasac;R)ak; nigminEmn

    sac;R)ak;EdlmantémøBI 30° eTA 100° énCMnYy. KeRmag

    cMnYnBIrepþatelIkarGPirkStMbn;shKmn_éRBeQItamry³kar

    ksagEpnkareRbIR)as;dItamEbbEpnénkarcUlrYm EdlenAkñúg

    enaHshKmn_ )anÉkPaBKñabBaÄb;karBRgIkdIksidæanrbs;xøÜn

    CakaredaHdUrnwgkarTTYlplepSgeTot. enAelIépÞdITMhM

    60>477 hikta kñúgextþ]tþrmanC½y shKmn_cMnYn 12

    manlT§PaBlk;\NTankae)anrbs;xøÜn Edlpþl;CaRbeyaCn_

    edaypÞal;dl; 4>527 RKYsar b¤ mnusSCit 20/000 nak;.

    enAelIépÞdITMhM 2>774 hikta kñúgextþrtn³KirI shKmn_)an

    TTYlGaCJab½NÑeGkUeTscrN_ edIm,Ilk;sMbuRtsRmab;ePJóv

    cUlTsSnatMbn;TwkFøak;cMnYnbYnkEnøg EdlRbmUl)anR)ak;

    CamFüm 400 duløakñúgmYyqñaM sMrab;RKYsar nImYy²kñúgcMeNam

    857 RKYsarEdl)ancUlrYm. RKYsarTaMgenaHmansmaCiksrub

    cMnYn 4>350 nak; EdlPaKeRcInCaCnCatieRBA nigRKwg.

    kñúgkarKaMRTdl;EpnkarskmµPaByuT§saRsþtMbn;smuRT

    cinxagt,Úgrbs;yUGinGIuPI KeRmagcMnYnbIenAkñúgextþkMBt nig

    ekaHkug)anTTYlmUlniFiKaMRT. karensaTelµIsc,ab;RtUv)an

    kat;bnßyRbmaN 80° tamry³karXøaMemIlrbs;shKmn_

    nUvkarensaTelµIsc,ab; nigkarensaTEbbbMpøaj karRbkan;

    ykrdUvbiTensaT nig karpþl;rbrCMnYssRmab;karciBa©wmCÍvít

    dl;GñkPUmiensaT. karkMNt;RBMRbTl;tMbn;karBarFmµCati

    edaye)aHbegÁal nigdak;CRmksib,nimµitenAkñúgEdnensaT

    )anCYykarBaresµAsmuRTelIvisalPaB 752 hikta. épÞdI

    ekagkagEdlercrwl TMhM 65 hikta RtUv)andaMeLIgvíj ehIy

    épÞdIéRBekagkag TMhM 6>478 hikta RtUv)aneRbIR)as;eday

    cIrPaBBIsMNak;smaCikshKmn_cMnYn 2>435 nak;. KuNPaB

    TwkRtUv)anEklm¥plitPaBClplRtUv)anEklm¥ ehIyRKYsar

    nana)anTTYlkMeNIncMNUlCamFüm 400 duløa kñúgmYyqñaM.

    smaCíkeRcInCag 700 nak; nigemdwknaMRkumshKmn_ensaT

    cMnYn 34 nak; )anTTYlkarbNþúHbNþalelIkarRKb;RKg

    cat;Ecg nig karGPirkSéRBekagkag.

    enAkñúgKeRmagmYy EdlepþatelIkarbnSaMurbs;shKmn_

    eTAnwgkarERbRbYlGakasFatuPUmicMnYnR)aMbIenAkñúgextþtaEkv

    )anRbkan;ykyuT§saRsþnana edIm,IEklm¥TinñplRsUv.

    RbB½n§eRsacRsBmYy RtUv)anksageLIgvij nigRtUv)anrMBwgfa

    nwgbegáInTinñplRsUv)an 30° enAelIépÞdIERsy:agehacNas;

    630 hikta. BUCeQIkñúgRsukEdllUtlas;rh½s RbmaN

    7>800 edIm RtUv)andaMenAelIbNþajeRsacRsB nigtMbn;CMuvíj

    edIm,Icab;ykGasUtenAkñúgdI nig bEnßmsarFatusrIragÁ.

    karbMb:nCICatidIEtmYymux RtUv)anrMBwgfanwgEklm¥Tinñpl)an

    20°. eRcInCagBak;kNþalén 925 RKYsar Edl)andaMRsUv

    RkGUb manKuNPaBx

  • 25brisßan nigfamBl - r)aykarN_RbcaMqñaM 2009

    »nPaBénKuNPaBdIenAkm

  • 26 brisßan nigfamBl - r)aykarN_RbcaMqñaM 2009

    rbrciBa©wmCÍvítEbbfµÍ begáInR)ak;cMNUl nigCYyrkSakarBarstVéRBkRm

    valTMnabxageCIgénRbeTskm610 Km2 EdlmanéRBeQI valesµA nigtMbn;dIesImtamrdUv

    Edlmansar³sMxan; BiessCalkçN³sklsRmab;karGPirkS

    CÍv³cRmuH. tMbn;enH KWCaCRmkcugeRkay b¤CalMenAsRmab;BBYk

    stVsMxan;²Cag 40 RbePT kñúgbBa¢IRkhmsþIBIRbePTstVCit

    putBUCénshPaBGnþrCatisRmab;GPirkSFmµCati (International

    Union for Conservation of Nature Red List of Threatened

    Species). ebIeTaHCamanPUmidæanreb:Hre):aHk¾eday tMbn;enH

    sßiteRkamsm

  • 27brisßan nigfamBl - r)aykarN_RbcaMqñaM 2009

    bwgTenøsabnigTMnablicTwk Edllatsn§wgelIépÞdI

    TMhMCit 1/4 lanhikta KWCakEnøgbnþBUC kEnøgrkcMNI nig

    sRmab;karlUtlas;RbcaMrdUvrbs;RtI nigstVsøabTwkFM² nigCa

    CRmkcugeRkaysRmab;RbePTEdlCitputBUCelIBiPBelak.

    eday)ankMNt;CazbnIyCIvmNÐlénGgÁkar UNESCO kñúgqñaM

    1997 tMbn;enHrgkarKMramkMEhgBIkareFVIGaCIvkmµeRcInhYs

    kRmit karTRnÞan karranqáar nigkarratt,aténRbePTrukçCati

    mkBImCÄdæaneRkA. yUGinDIPI eFVIkaredIm,IedaHRsaykar

    RbQmTaMgenH eRkamPaBCaédKUCamYyKN³kmµaFikarCati

    TenøemKgÁkms>b. yUGinDIPI

    epþatelIkarCYyshhKmn_nanaedIm,IbegáItCeRmIsCMnYssRmab;

    karciBa©wmCÍvít Edlkat;bnßyPaBRkIRk nigsms>bCaCnkm514/ ®sþI 214¦

    kñúgskmµPaBbegáInkaryl;dwg. RBHsgÇR)aMBIrGgÁ)ancUlrYm

    kñúgsikçasalasþIBIRBHBuT§sasna nigkarts‘Umtixagbrisßan

    EdlerobcMeLIgedaysmaKmBuT§sasnaedIm, Ibr isßan.

    kak)aTRkhmkm

  • 28

    kmµviFIGPivDÆn_shRbCaCati KWCabNþajGPivDÆn_

    BiPBelakénG>s>b CaGgÁkarEdlts‘Umti edIm,I[mankar

    pøas;bþÚr nigpSarP¢ab;RbeTsnanaCamYycMeNHdwg bTBiesaFn_

    nigFnFan edIm,ICYyRbCaBlrdæksagCÍvítEdlRbesIrCagmun.

    GgÁkarenHeFVIkarenAtammUldæankñúgRbeTscMnYn 166 eday

    CYyRbeTsTaMgenaHTak;Taj nigeRbIR)as;CMnYyRbkbeday

    RbsiT§PaB nigKaMRTdl;BYkeKenAeBlBYkeKEsVgrkdMeNaHRsay

    pÞal;xøÜn sRmab;karRbQménkarGPivDÆBiPBelak nigkar

    GPivDÆCati. yUGinDIPI enAkm

  • 29

    m©as;CMnYy

    yUGinDIPI ¬mUlniFisñÚl¦ 9>202>788/63

    SIDA/s‘uyEGd 7>888>437/89

    DFID/cRkPBGg;eKøs 6>889>830/96

    shPaBGwr:ub 4>233>123/51

    AusAID/GURsþalI 4>185>575/10

    CIDA/kaNada 1>332>771/37

    mUlniFibrisßanBiPBelak 982>105/53

    AEICD/eGs,:aj 633>737/34

    fvikabdiPaKBIRbeTskm164/44

    NZAid/nUEv:lehSLg; 444>673/99

    AFD/)araMg 233>281/48

    BiFIsarm:uger:Gal; 219>779/77

    GFikardæanKImIRbeTss‘uyEGd (KemI) 177>325/31

    yUGinDIPI¼CMnYy IFTF dl;RbeTsGPivDÆn_

    tictYc II

    177>227/00

    naykdæanesdækic©nigkic©karsgÁménG>s>b 167>436/28

    mUlniFiRbCaFibetyüénG>s>b 120>051/73

    smaKms>r>GaénG>s>b 73>980/99

    CMnYyBIRbeTseGorLg 59>274/32

    n½revs 50>261/01

    GuksVamGaemrik 38>331/04

    UNAIDS 7>113/90

    srub 37>564>271/59

    karepÞrsac;R)ak;CaduløaGaemrik

    kat;bnßyPaBRkIRkGPi)alkic©tamEbbRbCaFibetyü

    25>476>320/93

    1>152>508/39

    8>572>337/27

    brisßan nigfamBlepSgeTot

    2>363>105/00

    karcMNaytamvis½yénRbFanbT enAqñaM 2009

    AEICD TIPñak;garRbeTseGs,:ajsRmab;shRbtibtþikarGPivDÆn_ GnþrCati

    AusAID TIPñak;garRbeTsGURsþalIsRmab;GPivDÆn_GnþrCati

    CDC RkumRbwkSaGPivDÆn_km

  • kmµviFIGPivDÆn_shRbCaCati

    elx 53/ vifI ):asÞ½r sgáat;bwgekgkg

    RbGb;éRbsNIy_ elx 877/ PñMeBj RBHraCaNacRkkm