Κ.Ν.Λ. Α΄ΛΥΚΕΙΟΥΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ

ΘΕΜΑ: ΠΡΟΙΚΑΚΕΙΜΕΝΟ: Η ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΗΜΑ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ ΑΛΜΠΑΝΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΤΑ ΦΥΛΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΙΚΑ

Ο θεσμός της προίκας υπήρχε από τα αρχαία χρόνια και αποτελούσε τη συμβολή της γυναίκας στον κοινό βίο. Οι συνήθεις λόγοι που επιβαλλόταν ήταν αρχικά οικονομικοί και στη συνέχεια κοινωνικοί. Πέρα από τα φυσικά προσόντα της νύφης, αιτία γάμου αποτελούσε και η προίκα. Η προίκα ήταν ένα συμβόλαιο γάμου, έγγραφο και ενυπόγραφο, το οποίο επιβεβαιωνόταν από το προικοσύμφωνο. Ήταν μια ενέργεια στην οποία το συναίσθημα είχε ανύπαρκτο ρόλο στην διαδικασία λήψεως της απόφασης.

Οι γονείς κάθε κοπέλας προσπαθούσαν από τα μικρά χρόνια της μέχρι τη στιγμή που θα την ζητούσε κάποιος να συλλέξουν όση περισσότερη προίκα μπορούσαν

για να παντρευτεί. Συνήθως η προίκα αποτελούνταν από ρούχα, αλλά οι πιο εύποροι έδιναν κοσμήματα, κτήματα γης, ζώα καθώς και κατοικίες. Στην ουσία η προίκα ήταν μια αποζημίωση στον άντρα, καθώς εξασφάλιζε την ελάφρυνση της

οικογένειας σε πολλούς τομείς . O θεσμός της προίκας δεν είχε θετικά αποτελέσματα στις ζωές των γυναικών, αφού ο γάμος τους δεν ήταν τίποτα

παραπάνω από μια συνθηκολόγηση μεταξύ των εμπλεκόντων οικογενειών μόνο για λόγους οικονομικούς. Ο ρόλος της γυναίκας μέσα στην οικογένεια ήταν

απαξιωμένος, υποταγμένος στον άντρα σαν αφεντικό, ελάσσονος σημασίας μιας και οι γυναίκες δεν διέθεταν δικαιώματα. Ήταν ένα άβουλο ον που αποτελούσε

μέσο απόκτησης περιουσίας και καλύτερης ευπορίας του άντρα.

Εν έτη 2012,οι αντιλήψεις γύρω από το θεσμό της προίκας και η εφαρμογή της, έχουν εκλείψει στην Ελλάδα. Ωστόσο σε κάποιες χώρες ή περιοχές της γης, όπως στην Ινδία, τηρείται ο θεσμός αυτός ακόμη και σήμερα. Οι σημερινοί άνθρωποι δεν πιστεύουν στην προίκα καθώς υποστηρίζει τον υποβιβασμό της θέσης της

γυναίκας και την απόλυτη εξάρτησή της από τον σύζυγό της. Επιπλέον, δηλώνεται έτσι η κατώτερη θέση της ,καταρρίπτεται η ισοτιμία ανάμεσα στα δύο

φύλα και χαρακτηρίζεται η γυναίκα ως δεύτερης κατηγορίας άνθρωπος.

<– Προικοσύμφωνο παραδοσιακής κοινωνίας

Τα χαρακτηριστικά της Νέας Αθηναϊκής Σχολής

Νέα Αθηναϊκή Σχολή:Προς το τέλος του 19ου αιώνα (μετά το 1880) και στις αρχές του 20ου αιώνα, αρχίζει να ακμάζει το ηθογραφικό διήγημα και μυθιστόρημα.Βασικά χαρακτηριστικά της ηθογραφίας είναι η περιγραφή της ελληνικής υπαίθρου, του ελληνικού χωριού, των ηθών και εθίμων του, των ανθρώπινων χαρακτήρων και των καταστάσεων από την απλή ζωή των ανθρώπων της υπαίθρου, του βουνού και της θάλασσας, χωρίς να επιμένει στην ανάλυση ψυχικών καταστάσεων. Τα δύο λογοτεχνικά ρεύματα που κυριάρχησαν αυτή την περίοδο στην ελληνική πεζογραφία, είναι ο ρεαλισμός και ο νατουραλισμός.ΡεαλισμόςΤα βασικά χαρακτηριστικά του ρεαλισμού είναι τα εξής:*Η πιστή απεικόνιση της πραγματικότητας και του εσωτερικού κόσμου του ανθρώπου.*Το ηθογραφικό, ψυχογραφικό, κοινωνικό διήγημα ή μυθιστόρημα.ΝατουραλισμόςΒασικό χαρακτηριστικό του νατουραλισμού είναι η πιστή απεικόνιση της πραγματικότητας με επιμονή στις πιο επουσιώδεις λεπτομέρειες.Από τους Έλληνες πεζογράφους οι περισσότεροι ακολούθησαν τις αρχές του ρεαλισμού. Ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης (με το πασίγνωστο έργο του Η τιμή και το χρήμα υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους πεζογράφους της Νέας Αθηναϊκής Σχολής.

Κωνσταντίνος Θεοτόκης

Αν και αριστοκρατικής καταγωγής, με μεγάλη μόρφωση και πολυταξιδεμένος , ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης (1872- 1923), ασκεί με τα κείμενά του κριτική στην πολιτική και στους πολιτικούς της εποχής του. Τα κοινωνικά ζητήματα είναι αυτά που κυρίως τον απασχολούν και γι’ αυτό θεωρείται ο βασικός εκπρόσωπος του κοινωνικού ή ιδεολογικού μυθιστορήματος στην Ελλάδα. Ο Θεοτόκης συνεχίζει την παράδοση που ξεκίνησε ο Καρκαβίτσας με το Ζητιάνο και χρησιμοποιεί το ρεαλισμό για να περιγράψει τη φτώχεια, την αθλιότητα και τη θέση της γυναίκας στην εποχή του.

Τα πρώτα του διηγήματα αναπτύσσονται ακόμα στο πλαίσιο της ηθογραφίας. Στα έργα του Η τιμή και το χρήμα (1914), Ο κατάδικος (1919) και Η ζωή και ο θάνατος του Καραβέλα (1920), ο συγγραφές τοποθετεί τους ήρωές του στο κερκυραϊκό περιβάλλον και ασκεί έντονη κριτική στην αστική τάξη που έχει ξεπεσει ηθικά και ενδιαφέρεται μόνο για τη δική της οικονομικά άνεση και επιτυχία , αδιαφορώντας για το λαό που υποφέρει. Η επίδραση της σοσιαλιστικής ιδεολογίας είναι φανερή σε αυτά τα κείμενα. Στο τελευταίο του μυθιστόρημα με τίτλο Οι σκλάβοι στα δεσμά τους (1922) , φαίνεται καθαρά ότι το χρήμα καθορίζει τις σχέσεις των ανθρώπων.

Η Τιμή και το χρήμα Νοηματική απόδοση κειμένου:Σε ένα προάστιο της Κέρκυρας ζει η οικογένεια της σιόρας Επιστήμης της Τρινκούλαινας, που αποτελείται από την ίδια, τον άντρα της και τα τέσσερα παιδιά τους. Οι φροντίδες για το σπίτι και τα παιδιά περνούν απ’ τα χέρια της, καθώς ο άντρας της είναι μέθυσος και ανίκανος. Ένα πρωινό η σιόρα Επιστήμη παρέχει βοήθεια στον Αντρέα, νέο από χρεοκοπημένη αρχοντική οικογένεια, που κάνει λαθρεμπόριο ζάχαρης και τον κυνηγάει η αστυνομία. Τότε γίνεται η πρώτη επαφή του με την πιο όμορφη κόρη της ηρωίδας, τη Ρήνη, και ένα αμοιβαίο αίσθημα αρχίζει να αναπτύσσεται μεταξύ τους από εκείνη την ημέρα. Λίγες μέρες αργότερα ο Αντρέας συζητεί σε μια ταβέρνα με τους φίλους του πολιτικά. Η συζήτηση όμως σε λίγο στρέφεται στο θέμα του γάμου: ο Αντρέας βλέπει σαν τη μοναδική λύση, για να μην πουλήσει το σπίτι του, να παντρευτεί την πλούσια νύφη που του προξενεύουν. Έτσι, βρίσκεται ανάμεσα στο δίλημμα της οικονομικής σωτηρίας του και της αγάπης του. Μετά από λίγο καιρό, η Ρήνη μπαίνει κρυφά στο σπίτι τον Αντρέα, πράγμα που ήταν μεγάλη προσβολή την εποχή εκείνη.

Η σιόρα Επιστήμη, μόλις το πληροφορείται καταφθάνει αναστατωμένη στο σπίτι, ο Αντρέας όμως την καθησυχάζει υποσχόμενος πως θα παντρευτεί την κόρη της , της ζητάει όμως προίκα, για να μη χάσει το σπίτι του. Η μητέρα της Ρήνης και η ίδια, κλαίγοντας υποστηρίζουν πως δεν έχουν ανάγκη από προίκα και μπορούν να τα βγάλουν πέρα με τη δουλειά τους, αφού και οι δύο εργάζονται. Ο Αντρέας όμως επιμένει απορρίπτοντας το ποσό που του υπόσχεται μετά από μεγάλη πίεση η Τρινκούλαινα. Η Ρήνη παίρνει προς στιγμή το μέρος του Αντρέα, κινούμενη από την αγάπη της, η σιόρα Επιστήμη όμως είναι ανένδοτη. Ο διάλογος συνεχίζεται για αρκετή ώρα στο ίδιο μοτίβο και τελικά ο Αντρέας φεύγει, αφού υπόσχεται στη Ρήνη πως θα την παντρευτεί. Για να κερδίσει τα χρήματα που χρειάζεται, ο Αντρέας συνεχίζει το λαθρεμπόριο. Σε κάποιο ταξίδι του όμως μαθαίνει πως η Ρήνη ετοιμάζεται να παντρευτεί. Πηγαίνει στο σπίτι της, τη βρίσκει μόνη και την πείθει να τον ακολουθήσει. Ύστερα από λίγο η σιόρα Επιστήμη πηγαίνει να τους βρει. Ο Αντρέας υπόσχεται να παντρευτεί τη Ρήνη, χωρίς καμία απαίτηση για προίκα. Αλλά ο καιρός περνάει και η υπόσχεση του Αντρέα δεν πραγματοποιείται. Στο μεταξύ η Ρήνη έχει μείνει έγκυος, και ο Αντρέας πουλάει ψάρια στην αγορά, αφήνοντάς την μόνη στο σπίτι. Η σιόρα Επιστήμη βρίσκει μια μέρα τον Αντρέα την ώρα της δουλειάς του και του ζητάει να συζητήσουν.

Εκείνος όμως δε δέχεται και τη διώχνει. Πάνω στην οργή και την απελπισία της αρπάζει ένα μαχαίρι και τον τραυματίζει ελαφρά στο μπράτσο. Την ώρα που την πιάνουν οι αστυνομικοί δίνει στον Αντρέα το κλειδί του κομμού που φυλάει τα λεφτά στο σπίτι της και του λέει να τα πάρει όλα, με μόνο αντάλλαγμα να την υπερασπίσει στο δικαστήριο.Ο Αντρέας, χαρούμενος, ξεχνάει το επιπόλαιο τραύμα του και τρέχει για το σπίτι του.Δε βρίσκει όμως εκεί τη Ρήνη αλλά στο δικό της και της λέει με ενθουσιασμό τα νέα, περιμένοντας να χαρεί κι αυτή, μια που τώρα όλα τα προβλήματά τους λύνονται και μπορούν να παντρευτούν. Αναγγέλλει ακόμη στον πατέρα της πως την Κυριακή παντρεύεται την κόρη του και του δείχνει τα κλειδιά του κομμού, λέγοντάς του ταυτόχρονα πως επιθυμία της σιόρας Επιστήμης είναι να του δώσει τα χίλια τάλαρα. Η Ρήνη όμως επεμβαίνει κλαίγοντας και λέει στον Αντρέα πως μετά από αυτή την συμπεριφορά του έσβησε η αγάπη της και δεν μπορεί να την ξαναγοράσει. Του δηλώνει ακόμη πως θα ξενιτευτεί και θα μεγαλώσει το παιδί της μόνη της, με τη δουλειά της. Αυτόν δε θέλει να τον ξαναδεί. Ο Αντρέας, βλέποντας τη αμετάπειστη, φεύγει από το σπίτι της βρίζοντας για μια ακόμη φορά το χρήμα, που στάθηκε η αιτία της δυστυχίας του.

Ο τίτλος και το κεντρικό θέμα Ο τίτλος του κειμένου ( Η τιμή και το χρήμα ) θίγει το ζήτημα της διάκρισης και της συνύπαρξης των δύο βασικών αξιών της παραδοσιακής κοινωνίας που δεν είναι άλλες από το χρήμα και την τιμή, την τιμή και το χρήμα. Η αξία της τιμής συμπεριλαμβάνει την υπόληψη της οικογένειας, την τιμή της κοπέλας και τον λόγο του άνδρα. Το χρήμα από την άλλη μεριά αποτελεί την κινητήριο δύναμη της κοινωνίας ενώ σαν αξία βλασφημείται από τους ήρωες (πανάθεμα τα τάλαρα) και συνδέεται στενά με τον θεσμό της προίκας.

Κεντρικό θέμα του κειμένου είναι ο εγκλωβισμός των ηρώων στις απαιτήσεις που εγείρει η τιμή τους (προσωπική και οικογενειακή) καθώς και στις ανάγκες τους για τη διασφάλιση χρημάτων. Ο εγκλωβισμός αυτός παρασύρει τους ήρωες σε λανθασμένες επιλογές, εκμηδενίζει τη δυνατότητά τους να ευτυχήσουν και φανερώνει τη σκληρότητα της ζωής των φτωχών ανθρώπων.

Η βασική ιδέα του έργου επαναλαμβάνεται σταθερά από τη Ρήνη και τον Αντρέα και συνοψίζεται στη φράση «Ανάθεμά τα τα τάλαρα!».

Τα πρόσωπα του έργου

Τα πρόσωπα συνθέτονται τόσο από την οικογένεια η οποία αποτελείται από την Σιόρα Επιστήμη, τον Τρίνκουλο, την Ρήνη και τρία ακόμη αδέλφια αλλά και από τον Αντρέα , τον θείο Σπύρο , τον φίλο Αντώνη και τις γειτόνισσες.

Η θέση της γυναίκας στο κείμενο

Από το κείμενο καταλαβαίνουμε πως την εποχή εκείνη στην συγκεκριμένη κοινωνία η γυναίκα:

▪ Υποτάσσεται στον άνδρα,▪ πρέπει να είναι τίμια, εργατική, υπάκουη, εμφανίσιμη, καλή νοικοκυρά, να έχει προίκα,▪ δεν πηγαίνει στις ταβέρνες, αλλά μένει στο σπίτι,▪ φροντίζει τα παιδιά και▪ δεν έχει διεξόδους.

χρήμα

τιμή

Αφηγηματικοί τρόποι

● Αφήγηση : πρώτου βαθμού (και χωρίς εστίαση).● Παντογνώστης αφηγητής (εξωδιηγητικός και ετεροδιηγητικός)● Ο αφηγητής δεν είναι πρόσωπο της ιστορίας● Χρόνος: ευθύγραμμη αφήγηση ( Η αφήγηση ακολουθεί τη χρονική αλληλουχία των γεγονότων χωρίς αναδρομές στο παρελθόν)

Στο κείμενο κυριαρχεί η αφήγηση, έχουμε όμως σε αρκετά σημεία και διάλογο.ΔΙΑΛΟΓΟΣ: << Πάμε … Δεν έρχομαι>> [ Διάλογος Ρήνης – Αντρέα]Υπάρχει επίσης περιγραφή και μονόλογος ενώ δεν είναι λίγα τα σχήματα λόγου.ΜΟΝΟΛΟΓΟΣ: << Ανάθεμα τα τάλαρα>> [ο Αντρέας φεύγει μονολογώντας]

Η ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΤΟ

ΧΡΗΜΑ

Αποτελεί επίσης το μόνο πρόσωπο που θα κερδίσει την ελευθερία του παρ’ όλο που είναι γυναίκα και θα ξεφύγει από τους περιορισμούς της τιμής και του χρήματος. Η νεαρή ηρωίδα θα θυσιάσει, όχι μόνο την τιμή της, αλλά και την αγάπη της, προκειμένου να διασφαλίσει την προσωπική της ελευθερία. Η Ρήνη δε θα αφήσει την εγκυμοσύνη της να τη δεσμεύσει σ’ έναν γάμο που εξαγοράστηκε με τα χρήματα της μητέρας της. Θα προτιμήσει να ζήσει μακριά από τους δικούς της, χωρίς το σεβασμό της τοπικής κοινωνίας, αλλά τουλάχιστον ελεύθερη.

Ρήνη Η Ρήνη είναι μια γυναίκα ερωτευμένη όμως οι κινήσεις του αγαπημένου της δείχνουν πως ενδιαφέρεται πιο πολύ για τα χρήματα παρά για εκείνη. Έτσι βλέπουμε μια πρωτόγνωρη αντίδραση για μια γυναίκα της εποχής της. Κρατάει την αξιοπρέπειά της και αποφασίζει να συνεχίσει τη ζωή της και να μεγαλώσει μόνη της το παιδί της παρά να γίνει αντικείμενο συναλλαγής μεταξύ της μητέρας της και του άντρα που αγαπά. Είναι μια δυναμική προσωπικότητα που σπάει το κατεστημένο.

ΑντρέαςΟ ήρωας αγαπάει τη Ρήνη αλλά θέλει να αποκτήσει και περισσότερα

χρήματα ώστε να βοηθήσει την οικογένειά του να ορθοποδήσει οικονομικά. Με τον τρόπο όμως που το επιδιώκει χάνει τα πάντα και

κυρίως τη γυναίκα που αγαπάει. Μετανιωμένος και δυστυχισμένος λέει τη φράση <<ανάθεμα τα τάλαρα >>. Την χρησιμοποιεί για να δείξει τον πόνο

που του επιφέρανε τα λεφτά που νόμιζε πως θα ήταν η σωτηρία του.

ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΥΦΟΣ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ

Το ύφος της νουβέλας είναι φυσικό και λιτό και η γλώσσα του είναι η δημοτική του απλού λαού ανάμεικτη με αρκετά κερκυραϊκά ιδιωματικά στοιχεία.

Η τιμή καιΤο χρήμα

ΤΕΛΟΣΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ