PRiNOPE • VKNffSUPLEMENTO MENSUAL DE LA REVISTA, DESTINADO AL FOMENTO DEL VASCUENCE

DIPUTACION FORAL DE NAVARRA Franqueo concertadaN.° clasificador 34/60

DELEGADO DIPUTADO: M. J. URMENETA Bosgarren Urtea — Pamplona - Junio, 1970, Ekaina — lruha — 52. gn Zenbakia DIRECTOR: J. E. URANGA

EUSK HITZAKHitzik gabe ezin laike mintza eta

izkuntza bakoitzak ba ditu bere hi-

tzak. Baina, euskerak ba du gaine-

ra beste zerbait: hitz hoiek zer

esan nahi duten jakin nahia. Gure

herria bezain zaharra da, nik uste,

euskaldunok dugun joera hau. Zein

da gure hitz bakoitzaren iturria?

Zer esan nahi du?, Zenbat itzulpen

eta esames mota ez du sortu he-

rritan hitz zaharren jokuak! Eta

egia ta fedia bezela sinesten dira

askotan.

Erdaldunak ez dira berenekin

hainbeste kezkatzen. Jakintsuen bu-

ru-hauste bat da bakarrik. Bainan

erdaldun hoiek berak euskaldun

hitz bat entzun orduko zer esan

nahi duen galdetzen digute. Aitor

izenak zer esan nahi zuen galdetu

zioten lehengoan guraso bati nere

aurrean. Mututurik geiditu zen gi-

zona; ez zekien zer erantzun. Bere

izenak zer esan nahi zuen ba ote

zekien? Eta Robertok, eta Sinfo-

rosak? Ez; gurea jakin nahi zuen.

Nik ez dakit zer den, baino eus-

kerak ba du zerbait tentagarri etxe-

koak eta kanpokoak hitzen iturrira

begira ezartzen dituena. Aitona za-

harrari bere gazte denborako berri

galdetzea bezeia ote? Hain da itu-

rri zaharra euskerarena!

ERDAL HITZAK

Ba ditugu hitz arrotzak ere, ba-

fcz ere hitz berri izkuntza guzietan

sartuak. Erdaidun batek hartuko di-

tu eta laister jabetu. Bere ezur eta

mami egiten du, berdin grekatik

heldu ba zaio nola errusotik. Ez

esan urte batzun buruan berea ez

denik.

Euskaldunaren aurrean jakintsu

eta izkuntza aberats baten jabe

agertzeko, hori bera euskeraz nola

esaten den galdetuko du. Guk ba

dugu beste askok ez dutena, geu-

ron hitzez zernahi adierazteko

errextasuna; telefonoarendako urru-

tizkina esaten ba diogu, edo ko-

txearendako beribilla, erdalduna

ixildu egiten da. Eskubide osoz,

telefonua edo automobila esaten

ba diogu berriz, joan da gurea;

euskerak ez duela ezertako balio

esango digu, hitz guziak erderatik

—edo gazteleratik—, hartzen di-

tuela. Bere baitarik heldu zaizkiola

uste du erdaldunak.

Zer dago bitasun horren barnean?

BESTE MUNDU BAT

Euskera izkuntza zaharra dela

edozein haurrek ba daki. Ez da

bera bezain zaharrik Europa aidean.

Garai bateko gizonaren bizia eta

oraikoa ez dira berdinak; orduko

lanbide ta jakintza ere oso ez-ber-

dinak. Berdin izkuntza.

Orduko gizonaren etorkizuna abe-

reak eta lurra; beren iztegia esku

tarteko gauzena. Gauza bakoitzari

bere izena ematean zer zen adie-

razten zuten, gutxiz gora behera.

Izen eta izan, berdintsuak, ziren;

elkarri itsasiak bezela. Izena du-

ten guziak ba direla, entzun diegu

gure zaharreri. Sorginak ere bai;

zertako dute bestela izena?

Antzinako gizonak ikusten eta

ikutzen diren gauzetan zuen asmo

osoa. Zer-gabeko (abstrakto) hitzak

eta asmakizun hutsak ez zitzazkion

buruan sartzen; ibaiko ura lor-ga-

tez lotzea bezela zen arentzat.

Esku tarteko mundu hortan ize-

nak asko esan nahi du. Hortik da-

tor orai euskerari egiten dakion

galdeera, zer esan nahi duen hitz

bakoitzak. Eta munduko izkuntza

guzietan sartua den hitz berri bat

hartzeko eskubiderik ez ba ginu

bezela, euskeraz nola esaten den

galdetzen digute. Beste mundu ba-

ten orma harriak dira euskerazko

hitzak jakintsuen belarritan. Eta be-

rek ez duten zerbaiten susmoa be-

zela zer esan nahi duten galdetzen

diguten hoientzat.

J.M. SATRUSTEGI

ARROTZEKINERE BAI

Era guzietako iendeak etorrikozaizkigu gure errietara gauden egu-nean. Nik nerears bezala zuek ze-ratenean ere aide guzietakoak ikus-ten dituzute noiznai.

lende auetatik aunitz bakantzak,atseginez atsegin, ahal bezein ongibetetzera datorz.

Bertze aunitz berriz, bakantzetanere, dezazketen on guziekin bereniakitatea aberastera agertzen zaiz-kigu, adimen ta oroimen argiz, gu-re errietan izen ditezken gauz one-tan ohartuz eta denak kontuan ar-tuz.

Alderdi on aunitz ager dezazkeerri bakoitzak: alderdi txar bat edobertze izan dezaken bezala. Alder-di txarra zuzentzera saiatu behar.Bai ta onak zaintzera ta, baldinbaditeke, obetzera ere, Ian ontangu inoiz aspertu gabe, begi erneta argiekin gure errietako alderdion olen ikustera datortzen iendeek,berek bezenbat seurik geiago ezbada maite ditugula ikus dezaten.

—oOo—

Kristauak garela diogunez geroz,gure alderdi onetan lehena ta obe-rena kristau onak izatean daukegu.Ez dezagun on au gorde edo zoko-ratu, kanpotik datorzkigunek «zererranen ote duten» orri bildurrez:etzaiote ta arrotz arin xamarrei gu-re sinismenez axola aundirik: baiordea gure gauz onetan ohartzeraeldu zaizkigunei. Ta, nola nai dela,ez gaude arrotzen mendeerako, gu-re laun ta labearen zerbitzurakobaizik.

—oOo—

Euskaldunak garela diogunez ge-roz, ez gaitezen arrotzen artean

garen bezalakoak izateaz lotsatu.Kanpotar gelenek gure izkuntzariduen balio aundi ori ukatzea, edobertan ez ohartzea baditeke: ez ga-ra, bada, geienok, aide batera tabertzera gabiltzenean, ango ta or-ko izkuntzaren aberatstasuneanohartzen (ez ta garenarenean erezoritxarrez): au bano atseginagozaizkigu munduak gure begi, bela-rri ta biotzarentzat ain polliki bide-ratzen dazkigun xoramenak.

Bana, ziur egon: arrotz olen ar-tean, gure izkuntzez xoratuko di-renak ere agertuko zaizkigu, zueketa nik uste bano geiago beharba-da. Ez, bada, alketu eskuaraz: ezlotsatu zure amaren agotik ikasi-tako mintzaireaz.

—oOo—

Errietako oitura zahar onak erebillatzen dituzte gauz onen atze-tik dabiltzen kanpotar iakintsuek.Ez ginuzke oitura on oiek galtzerautzi behar.

Era berriek artzea, familien etaerrien onerako direnean, on banoobea da. Oitura zaharrak, len-orai-•ta gero ere denentzat on utse da*kartenak, iraun bezate, iraun, gure-tzat protxugarri ta arrotzentzat arri-garri, beti beti gutartean.

Beti ona dakarren oitura, beti gaz-te zaigu, aspaldikoa izenik ere, as-paldiko zuaitz zitu on emalearenantzeko.

Ta, gure errietan orrelako aspal-diko oitura gazte ta zitu on emale,arrotzen begientzat ager dezazke-gu, geren bizimoduen gerok NORizenezgeroz.

Etor bitez zorionean arrotz aunitzuda aidean gutartera: ta, ikas be-zate, zorionean ere, gauz on aunitzgugandik, emengo erriek, eta gu,beren begi-biotzentzat atsegin iza-nez.

IBARRONDO

2 — P R I N C I P E D E V I A N A 1970 - EKAINA

E U S K A L E R R I K O L E I O AEUSKALERRIKO MENDIGOIZALE URTEKO BILTZARRAAIZKORRIN

Aurtengo Maiatzeko iru lehenengo egunak Gipuzkoako Aizkorrimendiko azpiko zelai zabal eder batean Euskalerriko MendizaleenElkartearen artu emanak izan dira. Zelai honek OLTZA du izenaeta toki zoragarria da. Onatiko Alonamendi Elkarteak dena anto-latu zuen. Eguraldia oso txarra egon zan, otz ta elurra asieranbafia azkeneko egunean eguraldi ederra egin zuen.

Euskalerriko lau lurraldeetatik etorri ziran Oltza'ra, Naparra,Gipuzkoa, Bizkai eta Arabatik Aitzkorriraino abiatu ziren jendetzaaundia biltzen.

Azken eguna igandea zen Maiatzeko irugarrena alegia. Goize-ko amabietan euskeraz emandako iVieza izan zan, Ondoren me-daila banaketa. Azkenean lau lizar meza emandako lekuan lanaatuberri zituzten lau euskal lurraldeen anaitasuna oroitu ta agertzeko.

EUSKERAREN BATASUNA DEL ATA

Euskaltzaindiak euskeraren batasuna nahi du egin, edo nahibeharko iuke egin beintzat euskera bizi dedin. Batasuna honenboronuate onak ikusten dira Euskalerriko guzian, ipar aldetik egoal-derario, eta sortaldetik sartalderano, baho badira ere beste bo-hondateak ain onak ezdirenak, eta gutxi bakarrak izaten badiraere, borondate biurriak agertzen dizkigute, bere etxeei bakarrikbegiraturik eta ez norberaren etxe guziei, elkar ikusirik.

Zenbat idazlan, lerroak, itzak euskeraren batasunari buruz ez-dira idatzi, eta esart.

Badakizu zer esan duen izkuntzalari iakintsu den Luis Mitxe-iena jaunak? Hara hemen esan duena: «Lege bat behar dugugeure buruen gainetik. Ez, ez da hori jauntxokeria edo maisukeria.Eta ala balitz ere, izkuntza hori il edo biziko dela iakitea askibehar litzake lege bakar hori nahi dezagun*.

Nahikoa ditugu itz hauek euskeraren batasunaren gauzak behardiran moduan, eta ez neri edo zuri komeni zaizkizun eran, egiteko.

«ANAITASUNA». BIZKAIKO EUSKAL ERREBISTAKSUSKRITORE GE1AGO BEHAR DU

«Anaitasuna» izeneko euskal Errebistaren zuzendaritza arpide-dunen billa dabil. Hemen aurrean bi zabaltzeko orriak dauzkatlaguntasunan eske.

Orri batek diona: Zu, Euskalduna. Irakurtzen duzu euskeraz?Errebista bat dago, euskera errezean, edozeinek ulertutzeko mo-dukoa. Urtean 100 peseta dira, ta amabostero urtetzen da. Sus-kribitu zaitez ANAlTASUNA'ra. Bete egizu horaintxe bertan zuresuskrizionea ta bidaldu hona: ANAITASUNA-Apartado 17-GALDA-KANO.

Besteak: Beste arpidedun berri bat. Euskera ez da ilgo. Bainahori ez da gure auzia. Gure problema euskera zabaltzea, indar-tzea eta goi-mailla batera jasotzea da. Horretarako ezdugu inorenlaguntzarik itxaron behar, sekula etzaigu geugandik izan ezik eto-rriko-ta. Euskera indartzeko, bide bat dago; ZURE LAGUNTASUNA!!.

Errebista hau amabostean behin ateratzen da, urtean, beraz,ogeita sei aldiz argitaratzen da eta gure eskuetara eldu. Urteanogeitasei numeru, eta dena ehun pesetan gauza merkea da, ala-jaina. Euskal naparra zure eskua bota Bizkaiko aldizkari iakingarrihoni eta suskribitu zaitez, 100 pesetako balio du urtekoz.

EUSKAL AKADEMIAREN ILLABETEKO BILTZAR BEREZIAK

Euskaltzaindiak azken biltzarrean bi billera bereziak egiteaontzat artu zituen. Bata Luzaideko errian, Satrustegi apez jauna-ren eskabide bat entzunez, bertako agintari eta herritarrek bereerrikide zen Juan Etxamendi Larralde «Bordel» bertsolari zenariemango dioten egunean berean egiteko.

Beste biltzarra Zuberoko hiri buruan, Maulengo errian, Sala-berriri omen aldia egingo dioten egunean. Bi biltzar hauek UdakoHlabete edo Udazkenekoetan izango dira noski.

MIKEL OLANO APEZPIKU EUSKALDUNA IL BERRI DA

Gipuzkoako Alzoko errian jaio zan 1891 urteko Abuztuaren 29egunean, Irunean apeztu eta 1918 urtean misioetara joan zan,Guam lurraldera, hau da euskaldun kaputxinoek izaten zuten mi-sioeara. 1935 urtean apezpiku izendatu zuten Guam'en misiokoburu izanik. Azken gerrate unibersalean japondarrek Guam ugarteamenderatu zuten eta Mikel Olano Apezpikuak erbesteratu beharizan zuen, Filipinas'etara joanik. Azken amar urte hauetan Donos-tiko Aita Kaputxinoen Prailetegian bizi izan da. Horain badu ilia-bete bat Guam ugartera berriz ere joan zela eta han eriotzakarrapatu du berrogei ta bi urte zituelarik.

Goian bego Apezpiku euskaldun jatorra.

«HACENDISTAS NAVARROS DE INDIAS» IZENEKO LiBURUBERRIA

Alfontxo Otazu gaztea horain Bilbon bizi bada ere Donostikosema dugu. Otazu gazte honek berebiziko lana egin du eta beredoai aundiko ianaldia liburu batean bildu du. Hona hemen liburuhonen izenburua: HACENDISTAS NAVARROS DE INDIAS».

Liburu hau oso interesgarria da. Erdiaroko paper zaharretatikartutako da bere gaia, espezialki Nafarroa ta Madrilgo artxiboe-tatik zehar ibili behar izan du bere liburua osatzeko, bafia baitaikusmiratu, azterkatu eta miatu Heredia Espinolako Kondearen etaBaztango Dorre Etxeko liburutegiak ere.

Otazu jaunak Iruneko Unibersidadearen Lege Ikasgoak ikastenditu, laugarren urtean dago. Bere ikasgairik atseginena historiadu, Euskelerrikoa batez ere.

Liburu honen itzaurrea Caro Baroja iakintsuak idatzi du etaAlfontxo Otazu gaztearen lagun tamaisu izanda. Caro Baroja jaunak«La Hora Navarra del Siglo XVIII» izeneko liburua igaz argitaratuzuen gal berberak ikututzen.

Zorionak, emeretzi urteko Alfontxo Otazu donostiar gazteari,segi dedllla bere bidean Euskalerriaren historia aztertuz.

«EUSKAL IDAZLE» ELKARTEAREN BILLERA EIBARREN

Maiatzaren lehen egunean iru geitsu euskal izkribitzaile bilduziran Eibarren «Euskal ldazleen» Elkartasunaren urratsak elkar eza-gutzeko. Urrats horietan inportanten, beharrezkoen eta gauregun-tasunik aundlena Euskeraren batasunari dagokiona da. Gai honiburuz Torrealdai sekretario jaunak billeraren elkarrizketa iriki zuen,eta ondoren Gabriel Aresti, Aita Altuna, eta Xabier Kintana ariziran euskararen batasuna goraltzen, eta Ian honi doazkion oztopo,problema, eta xehetasunak azterkatuz. Jende geiena gaztea zan,Euskeraren batasuna euskal gazteen eskuetan izan omen da. Ustedut, egia bada, toki onean dagonik.

BESTE EUSKAL MEZABAT IRUNAN

Nafarroko Uriburu ederrean eus-kaldun eta euskaltzale aunitz bizidira, bestek uste duten bano osoasko geiago, zorionez. Millaka eus-kaldun hemen bertan, Irunan, ibii-tzen dira, batzuk emen sortuak,beste batzuk Nafarroko euskalerrietatik etorriak, eta besteak Gi-putze eta Bizkaitik honeratuak Er-dal meza badira, alafede, Irunan,bano euskaldunentzat bat bakarra,Iruneko Euskal Erriaren Adiskideakelkargoari eskerrak. Horain besteeuskal Meza bat ematen asia daIrunan.

Jesusen Lagundiko Elizan, larun-bata eta festa bezpera guzietan,arratsaldeko zazpietan ematen da.

—oOo—

Bigarren euskal Meza hau AitaJesuiteek antolatu dute, eta hauerieskerrak euskalduneek ere jaibez-peretan gure euskal Meza izangodugu.

IKUSLE

ELIZA GAURKO MUNDUANEkonomi ta gizarteko diru-kontu lanbidean gogoan eduki behar

dira, gizonaren nortasuna, espirituaren buruzpide ta gizadi osoarenaunera-bidea; gizonak berak sortzen du ekonomiaren arazoa, bereardatz eta jomuga bera da-ta.

Gaurko eguneko ekonomia, gizarteko beste alderdiak bezala,nabaritzen da izadiaren jabetasun aundiagoan, elkarren artu-emanugariagotan, eta erri, erritar ta alkartasunen ikuskizun biziagotan,baita frankotan estaduaren eskusartzetan ere.

Bestalde gauzak sortzeko teknika berrik, ta lekun lekutan ba-natzeko eraketak ematen diote ekonomi zuzendariari, gizonen eskeguziak ornitzeko bidea, geroan ta geroago biziagoak izanda ere.

Badira, ala ere, kezkabide batzuk. Leku aberatsenetan batikbat, glzon askok dirua dute sasijainko, beren ta besterekiko artu--emanetan gidari bakarra, naiz estadu socialistetan naiz bestetan.

Ekonomi giroa zabaltzen dan ainean gizarteko ezberdintasunakiegundu behar luzkete, aberastasunak oparo guztientzat banatu di-tezke-ta, bidez ta legez zuzendu eskeroz irabaziak; bano frankotannabarmenago bihurtzen dira, beren bizikera beraka, ta behartsue-nak zapalduz. Jende sail izugarrik agora eramateko ogia eskasdaukaten bitartean, batzuk geiegikerian irari dabiltz, edo nehurrigabe aitzen dute, baita lurralde atzeratuetan ere. Geiegi batzuk,deus ez besteak. Bakar batzuk gauz guzik erabakitzeko ahalgoadaukaten bitartean, beste geienak burua jasotzeko biderik ere ez,iantegi ta bizimodu gogorrenetan, gizonen lotsagarri nekazalgoanbatez ere, lur gutxi edo elkorrak ta tresna atzeratuak, lana ugarita gosea atzetik eskolatzeko betarik gabe, denen parregarri.

Laterri aberats ta atzeratuen artean ernetzen ari da ezin era-man gogor bat, ortzak erakutsiz munduko pakea (izenezkoa) autsizorian jartzeraho. Gaurko gizonak, orrenbesteko aldeak ikusiz, ezdira kuzkurtzen, garbi ikusten dute ta, dauden aurrera penakin, tasortzen diren aberastasunekin denentzako aski litzakela, itxuranmoldatzeakin. Lengo molde zarrak azpikoaz ganera iraultzea es-katzen ditu zuzen ta garbi jokatzeko erak gai ontan. Eliz Batzarsantuak lengoak sendotuz, argibide bat eman nahi du gaurko eko-nomi aziketaren ganean.

Alcoholicos en VasconiaGuipuzcoa y Navarra a la cabeza

de una estadfstica: son campeonespor el momento. Pero no en elcampo deportivo o en el culturalni en las obras beneficas o en lasvocaciones. Esta vez la estadisti-ca es macabra: se trata de per-sonas que han ingresado en cen-tros sanitarios a consecuencia delalcoholismo. No ignoramos que notodos los alcoholicos ingresan encentros sanitarios, asi como larealidad de que unas provinciasposeen mas centros sanitarios enlos que ingresar.

Todo ello es verdad. Mas, aunadmitidas las reservas convenien-tes, las estadisticas son espeluz-nantes. Los datos facilitados porel Gabinete de Estudios de la Di-reccion General de Sanidad y quepublica la revista «Salud MentaU,segun informacion de la E. P., dana la poblacion espafiola un totalaproximado de 2.141.600 personasalcoholicas. Quisieramos robar ala cifra los dos ultimos ceros, co-mo inexistentes, pero desgraciada-mente la resta no depende del

periodista sino de los propios al-coholicos.

Por cada 100.000 habitantes in-gresaron en Guipuzcoa 37,3 alco-holicos; 24 por cien mil en Na-varra; 16 en Barcelona; 9,7 en Ta-rragona; 8,5 en Zaragoza y 8,3en Soria: son las seis provinciasvencedoras en la clasificacion.

Es lastimosa la institucion del«chiquiteo» que goza de tanta po-pularidad entre nosotros. Porqueno se trata de la sabia y prove-chosa degustacion del alcohol, sinode una libacion desordenada, in-controlada, desquiciada. Las «esta-ciones» de este Via-crucis que vaminando la fortaleza de nuestropueblo se consideran inocentes,intrascendentes, hasta divertidas.No hay mas que asomarse, encualquiera de nuestros pueblos, alitinerario del alcohol, entre las do-ce del mediodia y las tres de latarde, y las cinco a nueve de lanoche, los festivos, para perca-tarse de sus hechos: estan jugan-do infantilmente con armas mor-tiferas sin procurar medir su al-cance.

Unas veces por veneer el abu-rrimiento de quien desdena el libroo la musica; otras, por la merarutina que, en definitiva, suele serel motor del pueblo; otras, por eldeseo de imitacion en la supues-ta hombria de quien sabe encajarvaso tras vaso; no pocas veces,por la fatal conviccion de que elalcohol ahoga las penas El hechoesta ahi patente, hasta exhibidocon desfachatez.

La prensa ha subrayado los efec-tos del alcoholismo, en la saludde! protagonista y de su pueblo;en las consecuencias nefastas pa-ra la convivencia en la familia demiembros embrutecidos por la ac-cion etilica; en los amargos fru-tos para la economia de quienconsume un buen porcentaje desus ingresos en el veneno; en elapocado ambiente cultural de quie-nes dependen del fuerte atractivodel alcohol.

Sin embargo, continua la fatidi-ca trayectoria. De vez en cuando,se publican unas estadisticas ofi-ciales respecto al alcoholismo;siempre alguna o algunas de lasprovincias vascas en cabeza. Nonos curamos de nuestra vergon-zosa enfermedad social porque nopretendemos ni medir nuestra mi-seria ni buscar medios para ata-jarla.

Mientras tanto florecen nuestrosmanicomios. Y florecen los quedeambulan entre nosotros porqueno existen puestos suficientes ennuestras casas de salud. Y flore-cen los numeros que delatan laexistencia de hondas tragedias enlas familias, tragedias que frecuen-temente son la comidilla de la ve-cindad.

Una vez mas, Guipuzcoa y Na-varra en la lista negra. jOjala queel descubrimiento nos obligara atomar medidas preventivas para elporvenir!

(ARANZAZU aldizkaritik artua).

970 - EKAINA P R I N C I P E D E V I A N A

XENPELAR ILL DA EUN URTERA(y ID

19

Zirikatutzen panparroi xamarnorbaitek bazion ekin,erantzuna azkar jaulkiko zuanarrazoi sendoarekin.Agortzen ez zan bertso ixuriaoparo zeukan berekin.Garai artako on ustekoakumill zebiltzan arekin.

20

Pesta alaigarri asitzen bazanjende taldean aurrean,parrez aguro jarriko zitundanak lertu bearrean.Bazirudien beti eguzkiazegola bere urrean.Muin eman bear genduke oinazzanpatu zuen lurrean.

21

Serio jartzen zan garaieanain! zuen mingain zorrotza,negar malkotan urtuko zuanarrizkoa dan biotza.Martirioen penaz gainera,Jesukixton eriotza,Izu-garriea aizken juiziokotronpeta soinuan otsa...

22

Aren burutik sortutakoakaguro ziran zabaltzen,zar eta gazte pobre ta aberatsguztiak zituzten artzen.Xenpelar-enak izan ezkeroez ziran gaiztoak saltzen.Erri kutsuzko txinpart berotanzltuelako azaltzen.

23

Gure mintzoan lendikan ez daletra geiegirik izan,irakurgaiak on da jartzeaez dakinak ikas dezan.Xenpelarrek au erakutsi zun«BERTSO BERRIEN» eskeintzan,Argatik EUSKAI ERR! osoanabegizkoa izan zan.

24

Txiki txikitik ark jarritakasko ditut ikasirik

bein-betirako ementxen dauzkatbum zapaian josirik.Nork agertu du ainbeste itz neurtuain zentzumenez jantzirik,Neretzat ez du beste inork utziolako eredentzirik.

25

Eskolarikan ikasi ez daaiare danen maixua,orduko letradu askok bainoeuskera geio jasua.Kantuen bidez alaitzen zitunetxea eta auzua,Atsegingarri zan guztientzatzuen izkera gozua.

26

Orduan ez zan gaurko irratiedo ta ikusgaillurik,orduan ez zan izparringi tagaur dan ainbat libururik.Bertsoak zitun erriak kuttunez zan oraingo ixtillurik,Berri emalea banitz ez nukeartuko beste ixpillurik.

27

Ain arduratsu zuk jokatzeazzer mesede izan degun!gure biziko gau iilun askobiurtu diguzu egun.Burutapen bat dago nere ganzer egingo ote zendun?guk, zu, bezela erakusle bataurretik izan ba zendun.

28

Gizarte onek zure esanakAin! benaz ditu artuak,zuk jarritako oinarrietangaur asko daude oituak.Puntzio edo pestak diralamezetaraino deituak,Bertsolariak danen biotzakjartzen ditu alaituak.

29

Euskaltzaindiak Xenpelar oroizsariketa du sortua,ori dan bidez zenbait alditanni ere poza artua.Maite mina dun arantz zorrotzabiotzen daukat sartua,

«XENPELAR SARIA»Aurtengo «Xenpelar Sari a» onela baratzea erabaki du, ortarako

Euskaltzaindiak aukeraturiko Epai-Buru edo Juraduak:

Lenengo saria, 2.000 pezetakoa. Inozenzio Olea.Bigarrena, 1.500 pezetakoa. Manuel Matxain.Irugarrena, 1.000 pezetakoa Mantxola.Laugarrena, 500 pezetakoa. Segundo Kalonge.

Aipamen ooregarria. Bertso jartzaile onak diran, Etxaluze taLeteri, sariketa ontarako bialdu zituzten beren bertso ederrengatik.

O H A R R A KAzken numeruan, berrogei t'amaika garrenean alegia, eta orri

hontan bertan «ESPANA-EUROPA-EUSKAL ERRIA» izeneko idazlanbat argitaratu genuen, irakurgai iakingarria baitzan. Guk «ZERUKOARGIA» asterokotik gure orrietara ekarri genuen euskal naparrekleitu zezaten. Artikulo horren azpian hitz hauek jarri genituen:«ZERUKO ARGIA» euskal amasbosterokotik ekarria». Bano «inpren-tako sorgineek» itz horiek kendu zizkiguten eta etziran inun azaldu.

BARKATU ;

Beste ohar bat

Datorren ilea, Uztaila da, lruneko Bestak, iakina! Iruneko fa-brikak, lantegiak, denda askok, !an eta afer askoko etxeak bereatseden egunak artzen dituzte. Hau dela-ta «Principe de Viana»ezta bere denbora, tenorean, azalduko Abuztuaren lehenengo egu-netan baizik Hontaz ganera datorren numerua ezta illabetekoaizango, bi iilabetekoa agertuko zaigu; Uztailla eta Abuztuarena.

Izan ongi denak, eta Abuztu arte adiskideak!!

Guillermo Albizuk jarriak

Illtzean jaunak nai dezalajuatea bere gertua.

30

Zinez eskatzen dana irixten dansinalea orra garbi,zenbait alditan deitu zion ark!danon zeruko Amari,bitartekotza egin zezaionguztion aita Jaunari,Azken orduan bai adituregure Xenpelar onari.

31

Fede santuko siniskai oiekikuitzen zituanean,Ixpirituan su gar biziazebilkien mingaifiean.Milla zortzireun irurogeitabederatzi garreneanAbendun ili zan sortze garbikoAmabirjin egunean.

32

Jaunaren graziz ordaina artzekoirabazien neurrian,esku utskin ez gaitzala agertuegillearen aurrianbete ditzagun emen gelditzenzaigun debora apurrian,OrtantXen saiatu zan Xenpelarbere bizi laburrian.

33

Bukatzerako zerbait geiagoitz bitan esate ezkeroz!gazte denboran neke azpianjardun zan otz eta beroz;Ainbeste paper txuri beztuabere bertsoaren lerroz,Eredugarri Ian bikain etaillezkorra egina, geroz...

34

Pesta aundiak izan ditugubera jaio zan errian,negu aurretik bukatu diraasiak udaberrian.Kaleai bere izena jarrizumill, ez arrokerian,Seme prestuak nola eskertubadakite ERRENTERIAN.

EsKual - HerriraPidaia, 1S7O ianAIREA: AURTEN ARNUA MERKE DA, LAU-BOST SOSETANPINTA DA.

Mi la bederatzi ehun iru-ogoi ta marraPidaia luze batian aurten naiz joan beharraJinko jaunak emaiten badu neri behar den indarraDuda gabe ikusiren dut nere sort-leku xaharra.Luzaiden sortua eta gazte denboran nan aziOgoi urte betetzian sort-herri rnaitea utziGeroztikan Kaiifornian nabil arat onat betiNekaturik ardurenian, eta plazer arras guti.Nahi-gabe anitzetan iragan bizi moduaHaiarik ere oraino badut kontsolamenduaGaizkiago zonbait ikusiz; Naiago neure graduaGainera zeruan sartzeko dut esperantza osua.

Esperantza atxik dezagun bizi gireno mundianHarek gaitu kontsolatzen pena guzien erdianBaita ere oro argitzen nunnai behar ordianAingeru bat badago beti, zerutik gure guardian.Otoitz egin dezakogun aingeruno fidel horriLaguntza hark eman dezala gure behar ordueriXantza onez gida gaitzala, orai goatzin pidaiariBiziko guk oroitzapena izanen baitugu hori.Ekainain ogoi-ta-bortza, partitzeko tenoriaLos Angeles-en hartuko du franses airezko xoriaHau izanen da enetako esperientzia berriaAirekotan sartzen naizela orantxe lehen aldia.Oral arte dakiguna gure pidaiain segidaAmabi ordu ta erdiz arribatzen Paris-eraHandik gero Baiona aide berriz airatuko giraUztaila-ren lehen aireko, uste dugu Luzaide-ra.

Arnegui-tik jakina dut uste ez nuen berriaAutomobilez estaltzen dela karrika guziaArras nekez dela handik Luzaide-rat pasatziaMendi gainez hartu beharko haurrian kasi bidia.Jendakia, adixkide, baita Luzaidar guziakUrrun danik bihaltzen tut oraiko konpiimendiakEz ahantzi egiteko guretzat otoitz nobliakZuen ikusteko ditugu, hartzen irrisku aundiak.Aitzinago joan gabe orai emen gelditzen nizNaiz oraino badauket zueri erraiteko anitzKaiifornian egiazki mintzatzera libro bainizEskualdun sortu, eta azi, eta Eskualdun hilen niz.

CALIFORNIA-TIK, Juan Cruz Arrosagaray, 1970 eko, MartxoaKantu onen airea iru lerrokoa da. Hargatik lehen ierroko airea

bietan egin behar da.

BAIOMAKO ASTEAOrganizazioak, Aste horretara joan gaitezen, dei

egiten digu.Aste hori, uztailaren 2-tik 8-ra izango da. Eta, egia

esan, aurretik ikusita, merezi du joateak. Oso inte-resgarri presentatzen zaigu, bai gaiaren aldetik etabai hizlarien aldetik.

Igandeak erdibitzen duela, asteak bi zati ditu:lehenengoa, euskal kulturari buruzkoa; eta bigarrena,erlijioari eta euskal gizarteari buruzkoa. Zein bainozein interesgarriagoak.

Aste honetan guztiok parte artu genezake, baielkarrizketan eta bai lanerako ekipoak sortuaz. Hauxedugu hain zuzen astearen alderdi inportanteenetakobat. Bilerak (goiz eta arratsaide) Baionako MUSEEBASQUE-n (rue Marengo) izango ditugu. Gaiak, hauekdira:KULTURA EGUNAK (2-3-4)Irakaskintza (maila guzietan): —Andereno Errandonea

— Andere Itzaina— Piarres Dokelar— Jakes Etxeberri— Patxi Altuna— Luis Mitxelena

Literatura: Teatroa: Piarres LaffittePoesia: J. Haritschelhar

Historia: —Narbaitz— Aizpurua— Esparza

Ekonomia: Gurutz AnsolaRamuntxo KanblongJ. L. Davant

Igandea (5): —Goizean, Ipar aldea ezagutzeko ibilal-dia edo eskursioa. lluntzean, ARGIAdantza-taldearen saioa.

ERLIJIOA-GIZARTE EGUNAK (6-7-8)Fedea eta kultura.—Karlos Santamaria.Enkuestaren azterketa.—Enkuesta hau Ipar aldean

egina da, apaizei, monjei, irakaskintzari eta EkintzaKatolikoari buruz.

Parte artzaileak:SIADECOXarrittonIraolaAndere Louberiaga

Kristau dotrinaren batasun proposamendua.—Ardu-radunak egina.

—oOo—Hortik kanpora, izango dira beste zenbait ikuski-

zun eta eginkizun ere:—Liburu eta Diskoen Azoka.—«Ez dok amairu» taldearen eta hango kantari

profesionalen saioa.—Eta, beharbada, hango eta hemengo kantari be-

rri eta ez-ezagunen konkurtsoa. Ogeitik gora dira ho-rretarako izena emandakoak.

—oOo—Hara joateko Organizazioak egiten digun deiari eran-

tzun dezaiogun. Jatorki erantzun ere. Dim aitzakiarikez dago: aste osoa (jan eta lo) mi la bat peseta In-guruan ibiliko delako. Hutsa!

Egun bat atzeratu gabe Organizazioari erantzun de-zaiogun. Lehenbailehen behar dute zure erantzuna,hara zoazenerako dena antolaturik bila dezazun.

Bidali zure izena zuzenbide honetara:ZERUKO ARGIA(Baionako Astea)Oquendo, 22SAN SEBASTIAN

Han elkar ikusiko dugun esperantzarekin,joan mari torrealday

P R I N C I P E D E V I A N A 1970 - EKAINA

SEICARRENETAZr BERRIZ...Joshe Migel, gizon gazte eta erriko alkatea, lelotik begira dagoala,

ikusten du nola mutiko kozkor batzuk, alorrean lotuta dagoan asto bateriarrika ari direla.

—j Eee, mutikoak...!Mutiko biurriak, alkatean oiu aditzen dutenean, aide egiten dute pi-

llota jokura. Ara doaie gure gizona ta, aietako bateri belarritik elduta,esaten dio:

—^Zergatik ari itzen astoari arrika?—IVSielito asi da lendabizi.—Nik ez diat galdetzen nor asi dan lendabizi. £Zer ©gin dlk asto

orrek, ik berari arrik tiratzeko?—Nik bi am besterik ez dizkiot bota, ta gariera ez diot azertatu.

Mielitok bi aldiz jo du. Manueltxok, ere, bai; bi edo iru aldiz jo du,ta bein belarritan...

Gaiztakerin ari diren mutikoai bezala, galde egiozute ama bateri:—^Zergatik jazten duzu zure alabatxo ori, istarrak agirin dituela?—jOrain neskato ta neskatx guztiak ola dabiltze! jModa baita. .1Galde egiozute senargai eta andregaiei:

^Nola zabiltzate guztien aurrean, lepotik elduta eta musuka?—iBa. ! iElkar maite dugulakoi ^Bestiak bezala, ez dugu ibilli bear?Telebisioz, aditu izandu det, gai auetaz mintzo dela:—«Maitetasunen pekatutxoak»... (Pecaditos de amor...).Kristauak geran ezkero, MODA'k zer dion, edo geienak zer egiten

duten galdetu bearrean, ^elitzake arrazoiezkoa izango Jainkoak zer dionazterkatzea oraingo oitura eta lizunkeriaz?

JAINKOAN DAMUTASUNA

Biblia'n Jenesis, edo Asiera'n, irakurtzen dut:«Ta Jainkoak ikusi zun giza- gaiztakeria, lurrean, aundia zela, eta esan

zuan: lur gafietik erauziko dut irazan duten gizona, eta gizonarekinabere eta egaztiak ere; ayek eginaz DAFvlUTUA BAI NAIZ» (Jen, VI, 6-7).

Bein bakarrik arkitzen ditugu Eskritura Santuan itz zorrotz auek.Adan eta Eba, gure lendabiziko gurasoak, Jainkoan aginduari uko

egin zutenian, utzi bear izandu zuten Atsegin Baratza, bano etzutenaditu: DAMU NAIZ ZUEK EGINIAZ.

Kain ek bere anai Abel il zuenian, etzun esan Jainkoak DAMUTUTAZEGOALA ain odolkoi arraza irazan zuelako.

Noe'ren seme gaizto batek, bere aita mozkortuta ikusita, parre etaburla egin zionian, Jainkoak gaitzetsi zun, bano etzun esan DAMUTUTAZEGOALA ain gizon lotsagabeak eginaz.

Bakar bakarrik, Bere irudia lizunkeriaz loitzen zuela ikusiaz, dio Jain-koak: DAMU NAIZ GIZONA EGINAZ.

BOST ERRI, KIXKALDUTA, URPERATUAK

Orain ITSASO ILLA (Mar Muerto) dagoan lekuan, ba ziren garaiezbost erri eder eta aundi. Bano ango gizonak eta emakumeak, ezin esanditeken lizunkeriz leporano sartuta bizi ziren. Noizpait bete zen Jainkoanasarre neurria, eta arri-labe izugarrizko batetik bezala, asi zen zeruasua botatzen. Gizonak eta emakumeak nai zuten iges egin, bano bereetxe, azinda eta zuten guztiakin, kixkalduta eta urtuta gelditu ziren.

Orain, an dago ITSASO ILLA, bere ur gazi eta nazkagarrien azpianbost erri aundi dituela, non ezin bizi den arrai txiki bat ere...

MANE, TEZEL, FARES

«Baltasar, Kaldaitarren erregeak, mille maikideentzat apari ederraprestatu zuen. Erdi mozkor zegoala, bere aita Nabukodonosor'ek Jeru-salengo elizetik ebatsi zitun urrezko ta zillarrezko ontziak ekartzekoagindu zun, aietik erregek, ta aren aundiki, emazte ta oaidek edateko.Ta ardoa edatean, beren gezurrezko jainkoak goratzen zituzten. Uneartan, argimutiliaren aurrean, giza-eskuren beatz batzuk azaldu ziren,errege-etxearen ormako kisuan zerbait idazten zutela. Au ikusita, erre-geari arpegia aldatu zitzaion. Bereganatu zitun jauregiko jakintsu etaaztiak, eta inok etzezakela azaldu zer esan nai zuten zirripi-zarrapa aiekikustean, ekarriazi zun Daniel Igarlea.

—Zu, Baltasar —esan zion onek—, Jaunaren aurka jeiki zera; Arenetxeko ontziak ekarri dituzu, eta zuk, aundikiak eta neska-abeslariakaietatik ardoa edan duzute. ^Zer esan nai duten itz oiek?

MANE = Jainkoak zure erreinuan egunak zenbatu ditu, ta bere anayaerabaki.

TEZEL = Aztagan (balanzan) aztatu zaitu, ta urri (exkax) arkitu.FARES = Zure erreinua zatitua izango da, ta Madai'ri ta Persi'ri emanajGau artantxe Baltasar, Kaldaitarren errege, il zen, ta Dari, madaita-

rrak, aren erregetza artu zuan!» (Dan. V, 1-35).

[OR ZEOK PA KOXKA...!GURE ATTONAK ESANGO LUTEKEN BEZALA

a) Erri baten bizi zen gizon bat, lizunkerian leporano sartuta. Beinesan omen zion apez jaunari:

—«ErIijioa, gauze ederra dela ezin diteke ukatu, bano Eskritura San-tuan arkitzen ditut zati batzuk, ain argi ez direnak...».

—«Bai —erantzun zion apezak—, zati batzuk ba dire errax ulertuez ditezkenak, bano Seigarren Aglnduaz mintzo dela, argi eta garb] dio:ez dute Jainkoaren erreifiurik iritxiko ez aragikoiak, ez ezkontza-ausleakez emetiak, ezta sodomakerizaleak ere. (Efes. 1, VI, 9).

b) Chateaubriand, mundu guztian eskritore famatuak, zion itzaldi ba-tean: jar dezagun eskua biotzaren ganean, eta esan dezagun: iez ginukeerrax eta pozik sinestatuko gure erlijio santuak diaguna, garbitasuneanbizi baginake?

i«IKASI-MIKASI»n leizaleak! ^Ala edo ola jaztea MODA'n dagoalaala edo ola, jostaketetan eta elkartasunetan, geienak dabiltzatela...?

Gu, kristaii geranok, aditu ditzagun ongi, eta gorde biotzean SanPaulo Apostoluen itz eder auek. «^EZ AL DAKIZUTE, JAINKOAREN ETXEZERATELA, TA JAINKOAREN ESPIRITUA ZUENGAN BIZI DELA? JAINKOAREN ETXEA LOITZEN DUANA, JAINKOAK ONDATU EGINGO DU;JAINKOAREN ETXE DONEA DA-TA». (Efes. 1, V, 16).

A. ASTIZ ARREGUI

P I L O T A R I A KRetegi berriz ere Txapeldun. Joan

den Mayatzaren 31'ean ari izanakdira Retegi erasundarra ta Lajosjltzamarra buruz-buru Espaifiiakoesku-huskako pilota XapelgoarenAzken-Partidan. Retegik aurten ereberritu du bere Xapeldungoa, Lajos22-12 garaiturik.

Pilotarien kondairan lenbiziko al-dia da bi nafartar pilotari Xapel-goko Azken-Partidan elkarren kon-tra yokatzen dutela. Nork erranbehar zuen orai dela amar urtehau gertatuko zenik? Inork ez lukesinestsiko. Gertakizun honek Nafa-rroa goresten du.

Donostia'ko «Anoeta» izan da pi-lotari hoien arteko gudukaldiareniekuko. Azken-Partida honek izandu arrakasta «Anoeta» leporano be-te baizen yarralki uts bat ere ager-tze etzela.

Retegi paxa gorriarekin eta La-jos urdinarekin eta trabesak 100-70ri erasundarraren aide eta hauekguziak partida hasi aurretik. Ame-ka terdiak dira eta Retegik lenbi-ziko sakea eginik partidari asieraematen zaio. Erasundarra gogor ha-si zaigu eta berehala lau pundubereganatzen ditu 4-0. Trabesak orai

200-100 ri bere aide. Gero Lajos'ekbere lenbizikoa eginen du bainanondotik erasundarrak bertze bi be-re aide 6-1. Ultzamarra ernatu daeta atakaldi ederra eginik partidarikolorea ematen dio. Halare Retegibeti aintzinean naiz ta Lajos ur-biltzen zaion 8-9 eta geroago 11-13ta 12-16. Trabesak beti gorriarenaide diru auserki ematen dutela,200-60 ri azkenengo hortan. Retegisasonean dago eta falta dituen seitantoak lerro-lerro eginik partidaairez-aire irabazten du 22-12.

Partidak 58 minutu iraun du. Re-tegi'k saketik sei tanto bere aideeta falta bat. Lajos'ek saketik bipundu irabaziak eta falta bat.

Lenbiziko amar tantoetan parti-dak izan zuen bizitasuna eta askiatakatua zen, bainan gero Retegi'kerakutsi zuen bere gaintasuna etabeti aurretik auzia bereganatu arte.Retegi berriz ere Txapeldun. Zo-rionak Juan Ignacio eta Yainkoakurte aunitzez kontserba zaitzala.

M. I.

Aizkolaniak

Gipuzkoa aide hortan beti bada

aposturen bat, aizkolariak direla,

arrijasotzaleak direla, idi-dema edo

bertze zerbait, beti ere kasik igan-

dero bada euskal-kirol norgehiago-

ka. Merexi du aipatzea orai berriki

egina duten aizkora apostua.

Joan den Mayatzaren 17'an Do-

nostiako zezen-plazan ari izanak di-

ra Polipaso hernaniarra 44 urteko

gizona ta Mindegia ezkurratarra 21

urteko mutil gaztea buruz-buru aiz-

korian zein-gehiagokan. Lan ikaraga-

rria zuten, bakotxak BERROGEI ka-

na-erdiko onbor erdibitu beharrak

biek batean hasi eta lan guzia ze-

nek lasterrago egin. Apirilaren

4'ean apostu hau bera jokatu zuten

eta orduan Mindegia gaztea ira-

baztale gertatu bi minutuen aban-

taiiarekin, bainan oraikoan ezkurra-

tarrari etzaizkio gauzak ongi joan.

Polipaso zaharra ikaragarrizko lana

egin ta ondoan auzia bereganatu

du gaztea garaiturik. Jokoa hasi

aurretik trabesak gaztearen aide

uyu egiten zuten «Eun berrogeirU

eta «Eun ogeitamarri» emanez. La-

nean hasi orduko gazteak bentaja

puska bat harturik beti aintzinean

ogeitamabortz onborrerano. Yende

guzia etsitua hernaniarrak zer egi-

nik etzaukala gazteak onbor baten

bentaja hartu baizion. Banan zaha-

rrak etzuen amor eman nahi eta

jo ta jo bururik goratu gabe, az-

kenean berdindu ta ogeitamaseiga-

rren kana-erdikoa gazteak bano le-

henago moztu. Jokoa itzulikatu zen,

gaztea unatua eta indargabetua gi-

belka zoaien ta zaharra berriz az-

kar ta indartsu gero ta gehiago

berrogeigarren onborra puskatu ar-

te eta apostua irabazirik. Hemen

lanaren gora-berak:

POLIPASO renak

Bost kana-erdiko

Amar

Amabost » »

OgeiOgeitabost »

Ogeitamar

Ogeitamabost

BERROGEI

11 m. ta 20 s.

23 m. ta 38 s.

42 m. ta 42 s.

61 m. ta 55 s.

75 m. ta 58 s.

91 m. ta 40 s.

113 m. ta 3 s.

2 ordu 12 m.

ta 10 s.

MINDEGIA renak

Bortz kana-erdiko 10 m. ta 49 s.

Amar » » 22 m. ta 45 s.

Amabost »

Ogei

Ogeitabost

Ogeitamar

Ogeitamabost

41 m. ta 52 s.

59 m.

73 m.

88 m. ta 28 s.

110 m. ta 55 s.

Apostu ederra eta yendea ere

kontent. Polipasok bere 44 urte-

kin erakutsi du bere ahalmen izi-

garria, berrogei kana-erdiko 2 ordu

ta 12 minutu ebakitzeko birikak eta

auspo onak behar direla. Bai ala-

jana! Mindegia gazfeak galdu zuen

bainan hunek ere bere balioa era-

kutsi zuen eta urrengoan irabazi

dezake. Apostu honek ekarriko du

ondorio.

ANZANARRI

SEfiTSOLimRErran bezala Mayatzaren 17 an

bertsolari besta eder bat ospatuginuen Elizondoko Antxitoneko trin-ketean. Euskal-Herriko lau eskual-detatik bertsolari bana ari izanakdira. Mattin lapurditarra, Azpillagabizkaitarra, Gorrotxategi gipuzkoa-rra, Lasarte naparra eta hoien ar-tean gure herriko bertsolaria Kle-meote.

Yende aunitz bildu zen trinke-tean bainan aunitzez gehiago bilduIzanen zen eguraldi eder batek la-gundu bagindu. Aro txarra betietsai. Bertsolariek beren doai mi-resgarria erakutsi ziguten eta yen-dea berriz loriaturik gure koblarienkantaldiekin. Erabili zituzten gaiakedo suyetak aski politak izan gin-tuen eta den denak gure arteangertatzen diren gauzetaz mintzo zi-renak. «Aita-Semearenak». «Nagusi--Maixterrarenak». « Ne ska-Mu till e-nak» «Nekazari ta Pentsu saltzalea-renak» «Pobrea ta Aberatsenak»,eta aunitz gehiago. Befiere ez be-zalako kantaldia egin zaukuten etaeztugu inor berexiko denak ongiaritu baiziren eta dakiten guzia era-kutsi baizakuten. Mattin'en bertsoyostakinak, Lasarte'ren bertso ma -mitsuak eta bi gazteen sasoya. Nikoste dut bi bertsolari gazte hoiekbizitasun aundia eman zeotela bes-tari, «Aita-Semearen» auziari gatzata piperra emanik ederkixko aterabaizuten. Entzuleek esku-zarta tatxaio beroekin saritu zituen bertso-Sarien kantaldlak eta egun gogoan-garri hortaz denek oroitzapen goxobat atxikiko dugu geren biotzetan.Zorionak bortz bertsolariei eta gu-re eskerrik beroenak entzule gu-zieri.

E K A I N A - 1970 P R I N C I P E D E V I A N A _ « •

BAZTAN

BESTAKBestak hasi zaizkigu eta lenbizi-

koak Iruritekoak. Salbatoreak betiizaten dute errekiste eta aurtenere Irurite'ko herrian yende aunitzbildu da, Baztan'go gazteria, Malda--Errekakoa, Bidasoakoa eta bai le-ku aunitzetakoa ere denak Iruri-te'n bilduak arratsalde goxo batigarotzeko naikeriarekin etorriak.Bestak bake ta umore onarekinigaro dira.

Almandoztarrek ere beren herri-ko bestak ospatu dituzte. Lenagoeta orai arte Sanpedrotan izatenzituzten bestak bainan orai aldatudituzte Besta-Berri egunera.

Bestak errekiste aundia izan du-te eta yende aunitz bildu da. Bes-ta-Berri egunean aizkora apostuayokatu eta ari izanak dira, Latasata Astibia buruz-buru bakotxak sei-na onbor kana-erdiko ta bertze sei-na 45 ontzako moztu beharrak zi-tuztela, biek batean hasi ta Ianguzia zenek lasterrago egin. Apos-tu atakatua izandu zen eta azkenianLatasa sunbildarra irabaztale onborerdi baten bentajarekin. Plazannaiko sohua gazteria ederki yosta-tu zelarik.

M. IZETA

rrian egin zakion eortze (entie-rroan), eta batez ere emen, bereIan tokian, egin genition elizkizu-netan. Euskalerri osotik inguratuzan jendea.

Pozik bazagozke, Bitoriana, Jain-koaren aurrean zauden ori!

Zure famili, aide ta adixkideoketzaitugu aztutzen eta zure aideotoitz egiten dugu.

OROI eta OTOI zuk ere!

ARTXUETA'ko UNAYA

ARALAR'KOAIZEAK

«Aize sanoak emengo aizeak, e?Zuen aurpegira begiratzea besterikeztago, nolako osasun ona dauka-zuten ikusteko».

Makina bat aldiz entzun izan di-tugu orrelako itzak samigeldarrok.

t ta , Jainkoari eskerrak, geiene-tan ala izaten da zorionez.

Noizik bein ordea aize txarrakere astintzen gaituzte. Ala nolaaurtengo neguan eta orainartekoudaberrian. Bereziki txarrak izanditugu, izan ere, aizeak eta egu-raldiak, beste toki askotan bezela.Olako negu txarrik!

Osasunari buruz, beste orrenbes-te esan dezakegu. Tarte txar batizan dugu San Migel'en aurrekoegun oietan: joan daneko ogei tairu urte ontan emengo serbitzariizandu zan Bitoriana Gerezta arba-zuar jator eta sendoa itzali dakigulau bost ilabeteen buruan.

Aralar'ko aritz bat bezin bizkorzebillena, muinetako min-bizi batekjo ta, operazio zail eta gogor batalferrik jasan ondoren, beste mun-dura joan dakigu, gure oarkabeanesate baterako, Pizkunde igandegoizean.

Ordua etorri zakion nunbait. Edo-ta zerurako ondurik zegon ta SanMigel Goiaingeru Buruzagiak bera-rekin eraman zuen Zeruko Aitaren-gana.

Nik eztakit zergatik, bano maitedugun edonor mundu ontatik joa-ten dakigunean, bere bide zituenitzalez eta akatsez atzendu ta be-re birtuteak etortzen zaizkigu go-gora.

Onelakoa zan gure Bitoriana: xa-loa, alaia, langillea, zintzoa, zuze-na, euskaldun jatorra eta guziengainetik Jainkozalea. Azken egune-tan erakusi zigun batez ere nola-koa zan bere fedea. Bereak egin zu-la ta laixter mundu au utziko zula,igarri zion garbi. Alare etzuen bei-nere urduritasunik erakusi. Aitzi-tik, nare, lasai eta paketsu agertuzakigun azken atseraino, batez ereelizakoak artu ezkeroztik. Fede bi-ziaren indarra!!

Ontaz gainera, Jaunaren Pizkun-de igande goizean doi-doi emanzuen bere azken arnasa. Mentu-razko ala bearrez ote? Gu, fede-dunontzako, Jainkoaren bide ikerezifiak...!

Gizon edo emakume xaloak bereburua maitaazten baitu, San Mi-gel'era maiz etortzen ziren geienakBitoriana zinez maite zutela, argi-ro ikusi zan Arbazu bere jaiote-

LEITZA

Erromako zubian du jotzen, egunortan poltsean diru-dunari etzaiobeinere faltatzen». «Kukuak kan-tatzean euri eta eguzki...» «Kuku,kuku, emazteek milla matrikulu...

LEEN SARIA

San Jose Langillearen egunean,Argihenenko-bordako Migel etaErroxaori eman zieten Irunean «fa-milli-izandakoen» leendabiziko saria.Oientzat izan da Napar guziko len-dabiziko saria. Jaso duten saria50.000 pezeta izan da. Zorionak be-roieri ematen dizkiegu eta aunitzurtez bizkor-bizkorrek egotea de-seiatzen diegu.

Biramonean beuren erretratuaazaldu zen egunkarietan (periodi-co), bestiekin batera. Oso xarman-ki zeuden. '(. OTSANDORENA

SALDIAS

KUKUA

Kuku izeneko egazti ori ez dugugeiegi ezagutzen. Egazti arrotz batda. Ejito aldean bizitzen omen da.Urtero leku berberara etortzenomen da umeek azitzera. Umeektxepetxari aziarazten omen dizkio.Umeek azitzerakoan, berak «kukujo» besterik ez omen du egiten.«Kukuaz» ere badira esaera zaa-rrek. Ona bat edo bi: «Martxoarenogei-ta-bostgarrenean « k u k u a k»

Apirillaren 26-an Leizan, Maiatza-ren 3-an Bergaran eta Maiatzaren10-an Gernikan, Bertsolarien Biko-te Sariketa egin da. Lau probin-tzietatik bikote bana:

Naparroatik: AROZAMENA etaMADARIAGA.

Guipuzkoatik: LAZCANO etaGORROTXATEGUL

Bizkaiatik: AZPILLAGA etaEMBEITA.

Lapurditik: MATTIN etaTXAMPUN.

Gai-jartzalea, Hernandorena Jau-na. Epailleak, probintzi bakoitzetikbana. Epailleak beren maietan ba-naka jarriak ziran eta bertso ba-koitza bukatzean, denen aurreanpuntuazioa ematen zuten, numerobat agertuz.

Iru herrietako puntuazioa batu-rik, Gernikan egin zan bikote ba-koitzaren saritzea. Irabazle Guipuz-koako bikotea. Herri bakoitzeko ira-bazlea ere saritua izan zan.

Gernikan Leizako Ayuntamentuak,Naparroako bertsolarietan nagusituzenari, Arozamenari sari bat es-keini zion. Bertan Leizako AlkateJaunak zillarrezko Kopa eder bateman zion Bizkaiako bertsolari one-nari, eta eginkizun onen arazoaazaldu zuan berak esanaz:«ITZ BATZUEK BAKARRIK

Leitzatik nator, gaur GERN1KA-RA, Bizkaiako erri jator, langilleta euskaldun oni besarkada bateman naiean. Esan bear det, gu,ieitzarrak, zuen anaiak bezela ge-rala; zergatik gure antzineko gura-soak izan ziran Bizkaiako Jaureguietxekoaren (Sres. de la Casa deVizcaya) aideak edo parientiak.

Ala, Leitzako erriak bere esku-doan daramazkin aritz arbola, otsoaeta zortzi gurutzeak datoz, millaberreun eta ogeita zazpigarren ur-tean, BAEZAN, Andres eguneanmoroaren kontra, jokatu zuten etairabazi zuten burrukadan eskerraedo oroigarri bezela.

Esan nai det, nola Bizkaiako gi-zon nagusi arrek eskertu zituan lei-tzako mutill bikain eta trebe alekemanaz; Aritz arbola indarraren iru-dia bezela; Otsoa irabazi zuten bu-rrukadan irudi edo sari bezala, etazortzi gurutze San Andresen egu-nean gertatu zalako.

Orregatik, billera onetan, nik erenai det eskertu nere erriaren ize-nean, Bizkaiako bertsolaririk jato-rrena; baita ere biotzez eskerraagertu orain dala amabost egungure erria gora jaso zuelako etaeskatu baita ere, gora dezala berebertso goxo ta mamitsu arekin gu-re Euskalerria zuzen eta garbi.

Orain ematen dioten sari eta be-sarkada onekin, Bizkaiako erri gu-zia besarkatu nai det eta izan de-dilla, aurrera ere, elkarrekin joka-tuko degun irudia. Eskerrik asko.

LESAKA

JAI ON, LESAKAR«Uno de ene-

ro, dos de fe-brero, tres demarzo, cuatro deabril; cinco demayo, seis dejunio, SIETE DEJ U L I O : SANFERMIN».

Udaberrian zu-gaitzak loratu taudazkenean zi-meltzen d i r a nbezelaxe; Usa-tegieta aldetikgoiz argia sortuta Errenga men-di aldean eguz-

ki gorria iltzen dan bezeia, gureburu ganetik pasaturik, alaxe di-joaz egunak. Ala, baita, oroipenaketa mundua. Onela goaz gizonok.

Uztaillaren 7'an: san Fermin.Ona emen, nola, urte bat geiagozerriko besta aien atetan arkitzengeran lesakarrok. Bulla ta iskanbi-lla kaleetan. Pozezko argitasunaaurpegietan. Alaitasun ta irriparraostatu ta sukaldeetan. Erriko bes-tak: atsegin bat Ian artean; ego-naldi laburra gure eguneroko ibil-bearretan; ordu apal bakan batzuekizerdi ta kezka artean. Noski, uda-ko sasoi onetan, inoiz bano ega-rriago zaigu egun labur okin alai-tasun ta irriparra. Kaixo, ba, sanFermin jaiak!

Elizan amabi ezkill. Erriko-etxe-tik susko-ziri edo «altsafero» batigo da, or goian lertuaz. Errikobestak asten dira. Ta, beti bezelabano ordu ontan era berexi batez,Lesakako etxe guztien ateak ide-kiak daudez, naiz gipuzkoar edo na-par, euskaldun naiz erdaldun guz-tientzat. Ta, batez ere, Lesakatikurruti arkitzen diran erritar aien-tzat. Erri-Amaren magaletik ioan zi-ran egun batean; bizi bearrak ba-natu omen ditu mundu zabalean:Frantziara, Ameriketara, Australia-ra... Gaur nai genduke danak be-rriz alkartzea txoko ontan. «Sanfer-minak» bai-dira!!

Bai, jaunak: sanferminak. Ian, ba,lasai; edan bizi-bizi. Alaitasun tapoza euki dezagun kupiderik gabe,alkarte ta sasoi ederrean. Alaita-suna, alkartea, poza..., ta nortasu-na. Bai orixe: nortasuna. Erderaz:«personalidad». Ain larri dabill Le-sakako erria azken aldi ontan gauzorreri buruz!! Lesaka, bere ikurrinedo banderakin «Laminaciones s.a.»fabrika bano ordu batzuz lehenogo-tik sortutakoa da, noski. Ez gaite-zen lesakarrok biar menpetuak ar-kitu. Erne, ba, jaunak. Errien nor-tasuna zaitu. Emtarrak zuekin gau-dez!

San Fermin: erriko bestak. Bes-tak ta alkartasun. Alkartasun tapoza. Poza ta pake, Pake ta nor-tasun.

Jai on!!«Uno de enero, dos de febrero,

tres de...ANTHON

Ziga-ko eliztarrak uri-erauntsipean elizetik ateratzen. Aurren arteanikusten da 51 urte an egin dituen Apez Yaun D. Leandro Lazkoz.

ZIGA

M I X I O S A I N D U A KGure e m untan bortz-sei urtetik bortz-sei urtera, zorizi-beae-

egunez, ivuxio bainduak izaten tugu. Uiaxen aspaiaitiK eza-guizen dugu.

Aurten betetzen ziren sei ondarreko aldiz eman zirela. ErriakoazaKien. btzagon atzenduta. tsperoan zauden zigaiarrak. tta be-resxi ziren egunak: Ganzumeko bortzgarren astea.

Unaarreko iru iviixio Sainduak, 1952, 1^58, 1964, eta aurtengoau, laurak, Aita iviixiolari berak emanak izen dire: Aita kiubiaga,jesuita^. Berak erran zakun kontent elau zeia gure ernra. uu kon-centago ginauden bera berriz etorri zaiakoz. Bere uiitaicoa izenbazen oezaia ezautzen dugu eta iuunizen zaagu guretarra d&la.

Naiz-eta elurre, ifieztura, ortotstia, aize otza eta zuri-erauntsiaundiak izan, lenbiziko egunetik erri osoa etorri zen. Ziga-tik ba-karrik ez. Bertze inguruko emetatik ere aunitz etorri ziren, batezere arratsaldeko mintzaldietara. baita urrutienetako bordetatik ere.

«Barkazioko mintzaidia» eta Kaibarioak izugarri ederrak etabiotzukigarriak izan ziren. Guraso eta gazteak ere sotasaidi be-reixiak bakarka izan zituzten. AurrendaKo, berriz, ivnxio bereixiaeguerdian: berentzat IVieza iaaindu, itzaldi ta guzti.

Azken egunez, gure aurrek ikustekoak eta entzutekoak (aitze-koakj egon ziren. tskuetan eta biotz gaiiian Erromako Aita Sain-duaren bandera xuri-oriak zauzkiteiank, erriaren aintzifiean bertso,eHkar-soias, itzaldi eta kantu oso zoragarriak erran zituzten. Ezginan aituz aspertzen. \ Besta egitan polita gure aurrena!

Una emen aur oen izenak:Arantxa Gortari, Indarte-koaErroxariotxo Elizalde, Etxenike-koaMari-Jose Zenoz, Soraburu-koaJoan Pedro Agerrebere, Iturraldea-koaAsunzion Aizpuru, Etxezuri-koaMari-Teresa Osakar, Sabatenea-koaPlorentzio Irigoyen, Kalainena-koaMartina Mendiberri, Garay-koaJoxe-lnazio Yubera, Iringoa-koa.

iiOngi, arront ongi, ia ezin obeki egon zinaten-da, zorionak!!Urte aunitzetako, zigatar aurrek!!'

Erriko aur guztiak bedeinkatzez akitu zen beftere atzenduko ezdugun besta eder-eder au.

«llidakoen Mixioa» erraten zaionaz, Astelen Sainduz, gure M\-xio ederraren akitzea izan zen. Bere artan Aita Zubiaga-k aguregin zakun eta biotz-biotzezko oroipen bat izan zuen errin untanaspaldixko urte oketan izan tugun bi anal apezentzat. Bata, D. Ja-bier zanaz, berrogei-ta-iru urtez gure errian ixill-ixillik ameika onegin zuenaz. Eta bertzia, gaur gure Artzai dugun D. Leandro Lazkoz--tzaz, BERROGEI-TA-AMEKA URTE LUZE gure ondoan, guretar bateginik, bizi denaz.

Aita Zubiaga-k erran zakun baita ere arront ongi abesten (kan-tatzen) zela Ziga-n. Erakusle on-onak izan dugula ezautzen zela,Izan ere, bi anai Lazkoz apez yaunek egunero ainbertze urtez ezdute alfer erakutsi.

1923-garren urtez Gazteiz-en izan zen Musika Batzar Aundi artanauxe bera aitortu zuen D. Mateo Mujika Urrestarazu Yaun GuztizAgurgarriak, Irufia-n Apezpiku zalarik, Ziga-n entzun izan zituenkantu aunitzez oroiturik noski. ^

Mixio-oroitzat iduritxo eder bana eman zakuten. Ona emengibelean zer erraten duen: «Maitasunean dagona, Yainkoagan dagceta Yainkoa arengan» (I. Yo, IV, 16) Gure SVIixio-Oroiz. Zigs(Baztan). Mixiolari, Aita Zubiaga. 1970gngo. Garizume».

URDIAINLUKAS

Apirilaren 14 egunean Lukas Zu-

tiaurre bere kopla guziekin itzalizitzaigula urtebetea izan zan.

Lau bost egun aurretik, sukal-dean zegola izan zuen lehenbizikodeia. Bera konturatzen etzela, min-tzoa moteldurik arrapatu nuen. Bu-ruko odol-kolpe arrastoren zuelaiduri zuen. Eta bestalde etzuen mi-nik senditzen.

Beti kopletan zebilen ta, edozei-nek esango zuen azken orduarendeia balin ba zen, koplaka helduzitzaiola heriotza re.

Etzela ba zelako horrekin erema-nazi ginuen ohera; eta hortan joanzitzaigun, egun gutxiren buruan.

88 urte eta ilabete bat egin zi-tuen lurrean. Luzeago den biziansartua da.

URDIAIN'go EUSKALDUN IZENAK

Urdiain-en euskaldun izen politakba dira. Trebe izango zinake zeureburuz zenbatsu diren ateratzen?Aitziber lenengoa. Zenbat ote diradanak? Hor ikus dezakezu zure he-rriko jendea ezagutzen duzun.

Aitor, Aitziber, Arnaya, Arantxa,Edurne, idoia, Ignacio, Iragartze,Izaskun, Iziar, Javier.

m ^^ P R I N C I P E D E V I A N A 1970 - EKAINA-

U/xrsj

Gizon bat bidegurutze batean arkitzen denean, beharrezkoa^ du,aurrera egingo badu, aide batetik edo bestetik aurrerako abiadurahartu beharra. Eta badaki hoietako bat hartzean konpromizu bateansartzen duela bere burua. tfaina gauzak bere abantaila izango ba-dute, konpromisoaK ere hartu beharra dago.

Huntaz, nere buruarekin izan dudan esperientzia bat agertukodut. tuskeraren batasuna daia ta, bide bat hartu beharra nuen,eta Euskaltzaindiko sekretario bezala, Arantzazun errekomendatuahartu nuen, eusKaitzain-buruak berak «normativo» deitu duena, ze-ren hola delarik lotsagarria litzake tuskaltzamaiko oatek kontsei-latzen duen «normativoa»ri ez jarraitzea. riau da, ez bait da hainongi «normativo» ez tienari jarraitzea.

Hori daia ta, izan aitut nereak eta bi. Gutxi edo asko denokizan ditugu geureaK, uaina nik, gucxienez, nere karguan zegokio-nari jarraiki Jan egitearren. beste DauueK arauaiaK uautsiaz jardundireiarik eta nik arauaiiLiK irten gape, nere lepora jaso uitui zen-bait San Benito, aipatzeriK ere uierezi ez dutenak. idatzi beharranuen agirien aurka ere ez gutxi, zeruzuiiK gabeKoak gatnera, era-kunde oati zegokion oinharririk euo araudirik pusKacu ez nuenez.Grain konturaizen naiz nere inguruan zelako otsoak nituen, Dilciotsiduriz. Alajaina: Zeruko Argia-k ere ez omen daki, bere «neutrali-aadean» (.ikus a/y-gn zeno., maiatzaren 24-koa: Zeruko Argiaauzitanj zergatik uizi dioten zenoaiit idaziek bertan iaazteari. Nereaez badaki, ez daki asko bere tiuruaz. Bi jauni zeruitzea ez daposibie, eta agerui uen biaegurutzean haucatu beharra du; eta,bestalde, jaun itxuraztto bati ueren seudonimoaren atzean oatekez bai daki jauna aia anderea gordetzen den erej nere persona-ren aurka zerbitu zion uezaia, etzion zerbitu nere aide irten za-nari. Baina, nemen oezaia, bestean ere zergatik eztu hartzenjaun bati zerbitzea? Hau da gure arteko taitsia askoren egoeralotsagarria.

Baina gaurkoan beste exenplu batek nakar, eta honek erebeste guziakin ba du bere lotura.

Erakunde bati (tuskaitzainaia kasu honetanj eta nere buruarizintzoki jarraitzearren, iehen itxuraz adiskide nituen asko jamzaizkit kontra, zeren haientzat adiskide nintzen beren usteetaraprobetxuzkoa nintzen artean. Baina nere morroitza euskera etaEuskal-Herriaren aide jartzean ez nau behartzen inungo alderdi edoerakunde partikuiarrei zerbitu beharrean, ez eta ere gizon soilbati, beinipein euskera kontuetan goi-mailako maixuren bat edoez bada, eta orduan ere nere iritziak agertzeko kondizioan.

Baina noan zuzenago harira, edo hobeto esan hariagora. Ikus-teko, batzuek, beren zerbitzuko itsuak ez direnak zelan tratatzendituen, besteeri gezurti itxura eman nahiez. Eta pundu hau garbilotu nahi nuke. Hau da, Kamaraka izenordezko batek, Alderdi ize-neko aldizkari batean (256-257 zenbakiak, XXIV urtea), 5-garrenorrialdean, eta hau gutxi balitz edo, orri hoiek korreoz bananduakizan dire lakaio itsu batzuen bidez. Neri dagokidan puntuan dio:«...vamos a dar algunas precisiones olvidadas en la relacion pu-blicada en Euskera 1968, pags. 293-294, bajo el titulo "Bodas deOro de la Academia de la Lengua Vasca" y suscrito por su Se-cretario Sr. ban Martin». Eta ondorean azaitzen ditu zenbait gauza.Baina azalpen hoiek ez datoz ez Primer Congreso de EstudiosVascos liburuan (eta biltzar horietatik sortu zen Euskaitzaindla)eta ez Euskera-n eta ez Euskaltzaindiaren agirietan ez dira ager-tzen. Eta, ez dut ukatzen berak diona hala izango zela. Bainaahaztu egin zaizkidaia, era horretan esateak gezur itxur hartzendu, eta gezur itxura hartzen duenez, irakurleai aditzera eman nahidiot itxuraz gauzak aldatzeak zein aidetatik etorri ditezken berakkontu izateko.

Euskaltzaindia sortu zenean oraindik jaiotzeke nintzen, eta Eus-kaltzaindiaren urre-ezteietan, bertako idazkaria nintzanez, bidez-koena nuen eskatu zidaten historia laburra Euskaltzaindia berarenagiri ofizialetatik egitea, eta ez nor zehar banandurik ibili zitez-kean paper zaharretatik. Uste dut argi dagoela.

Baina, hori gutxi balitz ere, Cosme Elgezabal-en izena bi aldizaipatzen nuen Euskera XIII (1968) aldizkariko Ian horren 294-gn.orrialdean, sorreraren meriturik handienak berari emanez, eta Ka-maraka (ez dakit jauna ala anderea den ere; behar bada no dento, egiazko izena agertzeko baino kobardeagoa denezj dalakoarenabakarrik irakurtzen duenak pentsatuko luke izen hori isildu du-dala. Elgezabal jauna bera baino lehenago Euskaltzaindia, edo Eus-keraren Akademia (zeren izena ez zen jarri 1919-ra arte) sortzea-ren ideia eman zuten Aristides Artinano edo Adolfo Urkixo-renidei politikoak ere ez ditu jartzen sorrerako agiriak. Baina, baahal zan hortarako premiarik? Eta horiek anal dira nere «...pre-cisiones olvidadas en la relacion...»? Baina, zer da hau? Gezurti-tzat hartu nahi?

Holako inkisitoreei jaramon egiten diotenak, bera bezalako ga-noragabekoak izanen dira.

Hemendik ikusi, euskeraren batasunari buruzko arrazoiak ze-lakoak izango diren Ian horretan. Honela idatziko ote digutegure historia?

JUAN SAN MARTIN

NAFARROAKO IZEN ZAHARRAKPozik ikusi ditut Nafarroako izen

zaharren zerrendak PRINCIPE DE

VIANA euskerazkoan, 48-gn. zen-

bakian (otsaila, 1970) Amabirjina

izenak eta 49-garrenean (martxoa,

1970) Leyre-koak. Erdi-Arokoak

hauek.

Merezi du gure izen zaharrez

baliatzea, gure herriak bere jator-

tasunei iraun eragiteko bidea bait

da. Amabirjina izenetan, Estibalitz,

Nafarroako Erdi-Aroan maiz ager-

tzen den izena dugu eta ongi li-

tzaiguke orain ere ditugunak era-

biltea. Baina, baita ere, ongi litza-

ke lehenagoko izen zaharrak be-

rriztatzea, zeren bestela geron aur-

pegia ere ez dugu ezagutzen, eta

hemendik sortzen zaizkigu zonbeit

oker, Unai izenarekin bezala, nun

eta Iruinan bertan ontzat har nahi

ez, nafar izen jatorra izanik ere,

Nafarroako Gran Priorado de la

Orden de San Juan de Jerusalen-en

XII eta Xlll-garren mendeetan argi

asko agertzen zaigunez.

Aipatzen ditudan izen zerrenda

hoiek pozturik eta bultzaturik, bes-

te izen batzuek gehitu nahi nituz-

ke Notas linguisticas a «Coleccion

diplomatica de lrache»-tik hartuak

(Ikus, Fontes Lingvae Vasconvm, I,

1/59 orr., 1969). Lan hau L. Mi-

txelenak argitaratua da eta berta-

tik jatorrenetariko batzuek bakarrik

hartu ditut, batzuek euskerazko ja-

torrizkoak eta beste batzuek Na-

farroan antzina sustraituak. Hau-

tapen hoiek jatortasunaren aldetik

eta eufoniaren aldetik eginak dire

eta argibide bezala doaz, zeren

gehiagoren berri eta xehetasunez

jakin nahi dituenak aipatutako lan

hortan aurkituko ditu.

Hemen, hautatutako izen bako-

txa, bere ondorean agirian arkitzen

den urtea ere emanen dugu, denak

oraingo euskerazko ortografian ema-

nak eta ondorean, parentesis ar-

tean lehengo forma zaharrez.

GIZONAK

Zuria (guria) 1213

Zuriko, dimin. Zuria (curico) 1205

ANDEREAK

Izenak Urteak

Amuruza (Amurussa)

Anso (Anso)

Artzaia (Artzaia)

Azeari (Aceari)

Belza, Beltza (Belga)

1636

1168

1211

1289

1212

Beltxo, dimin. Belza (Belcho) 1217

Domiku (Domicu) 1233

Eneko (Eneco) 1219

Gaisko (Gaisco) 1168

Gorri (a) (Gorri, a) 1273

Gurutze, Guruze (Guruce) 1217

Jakube, Jakueiz (Jacube,

Jacueyg) 1274

Jaunzuria (Jaunguria) 1197-1250

Otxando (Ochando) 1230

Sanduru (Sanduru) 1322

Semengo, dimin. Semeno(Semenco) 1158

Semeno (Semeno)Unaia (Unaia) 1168

Izenak Urteak

Anderazu (Anderazu) 1222

Anderezu (Anderecu) 1222

Andrezuria (Andrecuria) 1190

Andre Oneka (Andre Oneca) 1174

Apala (Apala) 1196

Auria (Auria)

Betisa (Betisa) 1276

Dolza (Dolza) 1197

Domeka (Domeca) 1196

Dota (Dota) 1209

Maria (Maria)

Urraka (Urraca]

Usoa (Ussoa)

1283

s. Xi!

JESUS MARIA IRiONDO

BATZUK DIOTENA"Gaurko egun oketan norbait lar-

deriatzea gauz biidurgarria da. Ez dumakur dabillena edozehek zentzate-ko. Ta biurri bat zuzentzera ausar-tzen dena, ederrak enizuteko dagonon edo non gizajoa.

Gaur, onerako bakarrik behar dabaimena: txarrerako irikik dauzkaguate guziak. Onerako baimena, bai:ez dugu, bada, nai dugun tokianona egiten ahal: ez bagaituzte non-bait onartzen, gu an ezin ari onean.

Gaitzerako errextasunak, zabal za-balik: eskubide guziak beretzat artuditu txarkeriak. Gaizkie ta txarkerieontzat saltzen dazku munduak; ona,zoritxar ikeragarri bat balitz bezala,zokoratuz.

Onetik igeska gabiltz: gaitzean le-porano sartuak gaude: ta onaren ai-de norbaitek err an lezaiguken egiaetzaigu goxo.

I^en ez zen ola: gutartean onar-tuago ginuen ona: gaxtakeriari tatxarkeriari bildur geiago genion, taberegandik iges egiten ginuen, bideona erakusten zigutenei begirameneta itzal aundi bat ekarriz. Erakusleok ziotena gure onetan zela bage-nekigun. Lotzen ginduzten, gure ona-gatik, legeari: naiz, aldika beharbaho geixago lotzen ginduzten ere,legearen itxuren, ta bere izenean be-

zala, berek art zen zituzten erabakiez ain egokici.

Erakusle on ok, aspertu gabe lanegiten zuten gure aide, maite z'tgu-ten ta. Baginoazin ek erakutsiko bi-detik, beharbada zenbait aldiz askisasiratzen baginen ere, bide ona ge-roxagoko utziz: onetik gaitzera ma-kurtzeko errextasuna beti izen bailugizonak (andreak ere!).

Ala ere, sasiratzeak sasiratze ba-ziren ere, oraiko auserdi makur talotsagabetasunik etzagon gutartean,onean ibiltzeari leialtasun geiagogeniolakoz geienok.

Aurra zenetik bat, oitzen zen bor-txa egitera bere buruari, Ala era-kusten zitzaion ere, etxean, elizen,eskolan ta edozer leku seriosetan.

Orrela irauten zuien gutartean oi~ture onek: orrela ikusten gintuennonnai gizon zintzoak ta emaztekigarbi ta leialak gure erri oketan.Gaur daramagun bidean iarraikiz,ez dezakegu, iholaz ere, gure erri-etan ona berritzea ta indartzea ikusi".

Leitu duzun au, BATZUK DIO-TENA da. Dioten ok nor diren, ezdatzut nik erran beharrik. Adin ba-teratue bazara seurik, nork daki ezote zaitugun zu ere oketatik bat?Ni ere ez ote naizen, nork daki?Zenbait aldiz, su iltzea bertzen es-kuz doanean, lengo onak kantatzea-kin dena eginik daukegulekoan po-zik gelditzen gara.

Lengo ona ain ongi artu ginuenok, on au guri eman zakutenek gu-re aide egin zuten lanaren lautatikbat ere egin al dugu gure ondokeiematen?

Oitura onak galtzen ari badire gu-re errietan, artu gintuenok eman ezditugulakotz galduak izatea baditeke.

Gu, bide onetik sasitarteratzen gi-nen, berriz sasitartetik bide onera-tzeko: oraikoak ere, gu bezala, gri-ne txarrak sasira daramazki: bai-na, dei egilerik baldin badute, deiorri, guk erantzun geniola diogunbezal bezala, erantzunen diote, taogeietik emeretzitan sasitik bide one-ra aterako dire. Saia gaitezen ta'ikus? Or zeok, bada, lana!!!

ARITZ

GRAFICAS NAVASAL, ERROTAZAR, 42 - PAMPLONA - D. L. NA. 319-6S