Podstawy Przedsiebiorczosci 4

30
Podatek VAT Podatek VAT Podatek VAT Podatek VAT - - stać się stać się vatowcem vatowcem , czy nie? , czy nie? Podatek dochodowy nie jest jedynym Podatek dochodowy nie jest jedynym podatkiem jaki nas dotyczy podatkiem jaki nas dotyczy - - musimy się też musimy się też zdecydować, czy chcemy się rozliczać z zdecydować, czy chcemy się rozliczać z podatku VAT, czy nie. podatku VAT, czy nie. W każdej sytuacji możemy zadeklarować, że W każdej sytuacji możemy zadeklarować, że chcemy być płatnikiem VAT chcemy być płatnikiem VAT - - wypełniamy wypełniamy wówczas formularz VAT wówczas formularz VAT - - R i po dokonaniu R i po dokonaniu opłaty w wysokości 170 zł z pierwszym dniem opłaty w wysokości 170 zł z pierwszym dniem miesiąca po złożeniu formularza staniemy się miesiąca po złożeniu formularza staniemy się " " vatowcem vatowcem ". ". 1

description

 

Transcript of Podstawy Przedsiebiorczosci 4

Page 1: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

Podatek VATPodatek VAT

Podatek VAT Podatek VAT -- stać się stać się vatowcemvatowcem, czy nie?, czy nie?Podatek dochodowy nie jest jedynym Podatek dochodowy nie jest jedynym podatkiem jaki nas dotyczy podatkiem jaki nas dotyczy -- musimy się też musimy się też zdecydować, czy chcemy się rozliczać z zdecydować, czy chcemy się rozliczać z podatku VAT, czy nie.podatku VAT, czy nie.W każdej sytuacji możemy zadeklarować, że W każdej sytuacji możemy zadeklarować, że chcemy być płatnikiem VAT chcemy być płatnikiem VAT -- wypełniamy wypełniamy wówczas formularz VATwówczas formularz VAT--R i po dokonaniu R i po dokonaniu opłaty w wysokości 170 zł z pierwszym dniem opłaty w wysokości 170 zł z pierwszym dniem miesiąca po złożeniu formularza staniemy się miesiąca po złożeniu formularza staniemy się ""vatowcemvatowcem". ".

1

Page 2: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

Podatek VATPodatek VAT

Jeśli jednak przewidujemy, że nasz Jeśli jednak przewidujemy, że nasz obrót w ciągu roku nie przekroczy obrót w ciągu roku nie przekroczy 10.000 10.000 euroeuro (ok. 38.000 zł), (ok. 38.000 zł), to możemy wybrać tzw. podmiotowe to możemy wybrać tzw. podmiotowe zwolnienie z VAT (na formularzu VATzwolnienie z VAT (na formularzu VAT--6) 6) -- wykluczając się tym samym z grona wykluczając się tym samym z grona ""vatowcówvatowców". ".

2

Page 3: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

Podatek VATPodatek VAT

Jeśli nasze przewidywania się nie Jeśli nasze przewidywania się nie sprawdzą i w ciągu roku sprawdzą i w ciągu roku przekroczymy wyżej podaną przekroczymy wyżej podaną kwotę obrotu, to wtedy kwotę obrotu, to wtedy chcącchcąc--niechcącniechcąc musimy stać się musimy stać się ""vatowcemvatowcem".".

3

Page 4: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

Zalety i wady bycia Zalety i wady bycia vatowcemvatowcem4

Podatek VAT (od wartości dodanej) nieprzyjemnie się płaci, ale za to przyjemnie odlicza. Oznacza to, że jeżeli sprzedałeś swoje usługi za 12.200 zł (w tym 2.200 zł podatku VAT) to na deklaracji pojawi się kwota 2.200 zł do zapłacenia Urzędowi Skarbowemu właściwemu dla miejsca prowadzenia działalności.

Page 5: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

Zalety i wady bycia Zalety i wady bycia vatowcemvatowcem

Ale nie oznacza to, że taki przelew Ale nie oznacza to, że taki przelew wypiszesz. Kupiłeś bowiem materiały za wypiszesz. Kupiłeś bowiem materiały za kwotę 6.100 zł (w tym 1.100 zł podatku kwotę 6.100 zł (w tym 1.100 zł podatku VAT) i ten zapłacony już przez Ciebie VAT) i ten zapłacony już przez Ciebie podatek odliczasz. podatek odliczasz. W sumie zatem płacisz Urzędowi W sumie zatem płacisz Urzędowi Skarbowemu tylko 1.100 zł.Skarbowemu tylko 1.100 zł.2.200 2.200 –– 1.100 = 1.100 = 1.1001.100

5

Page 6: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

Zalety i wady bycia Zalety i wady bycia vatowcemvatowcemPodatek VAT jest płacony także wtedy, gdy Podatek VAT jest płacony także wtedy, gdy

wykazujesz stratę w podatku wykazujesz stratę w podatku dochodowym.dochodowym.

W sytuacji, gdy od zakupów nie możesz odliczyć W sytuacji, gdy od zakupów nie możesz odliczyć VATVAT--u, a musisz zapłacić VAT od przychodów. u, a musisz zapłacić VAT od przychodów. Bo nie został on zmniejszony tym zakupem. Bo nie został on zmniejszony tym zakupem.

6

Page 7: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

Zalety i wady bycia Zalety i wady bycia vatowcemvatowcem

Podobne sytuacje pojawiają się wtedy, Podobne sytuacje pojawiają się wtedy, gdy kupujesz dużo towarów z niższą gdy kupujesz dużo towarów z niższą stawką (np. 7%) ale twoje usługi są stawką (np. 7%) ale twoje usługi są obarczone stawką wyższą obarczone stawką wyższą -- 22%. 22%.

7

Page 8: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

Zalety i wady bycia Zalety i wady bycia vatowcemvatowcem

PAMIĘTAJ:PAMIĘTAJ:Podatek VAT wciąż jest kluczem Podatek VAT wciąż jest kluczem otwierającym drzwi do dużych firm, otwierającym drzwi do dużych firm, z którymi chciałbyś współpracować. z którymi chciałbyś współpracować. Niektóre w ogóle nie rozmawiają z firmami Niektóre w ogóle nie rozmawiają z firmami nie będącymi płatnikami VAT. nie będącymi płatnikami VAT.

8

Page 9: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

Podatek VATPodatek VATKogo zwolnienie nie dotyczyKogo zwolnienie nie dotyczyZe zwolnienia z VAT Ze zwolnienia z VAT -- bez względu na wartość sprzedaży bez względu na wartość sprzedaży -- nie korzystają osoby nie korzystają osoby

faktycznie wykonujące działalność w zakresie: faktycznie wykonujące działalność w zakresie: dostawy wyrobów z metali szlachetnych lub z udziałem tych metalidostawy wyrobów z metali szlachetnych lub z udziałem tych metali, , dostawy towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym (z pewnymi dostawy towarów opodatkowanych podatkiem akcyzowym (z pewnymi wyjątkami wymienionymi w art. 113 ust. 13 wyjątkami wymienionymi w art. 113 ust. 13 pktpkt 1 lit. b), 1 lit. b), dostawy nowych środków transportu, dostawy nowych środków transportu, dostawy terenów budowlanych oraz przeznaczonych pod zabudowę, dostawy terenów budowlanych oraz przeznaczonych pod zabudowę, świadczenia usług prawniczych, świadczenia usług prawniczych, świadczenia usług w zakresie doradztwa, świadczenia usług w zakresie doradztwa, świadczenia usług jubilerskich. świadczenia usług jubilerskich.

Uszczegółowioną listę towarów i usług, których dostawa/świadczenUszczegółowioną listę towarów i usług, których dostawa/świadczenie nie ie nie uprawnia do zwolnienia podmiotowego, określa załącznik do rozporuprawnia do zwolnienia podmiotowego, określa załącznik do rozporządzenia ządzenia ministra finansów z 25 maja 2005 r. (ministra finansów z 25 maja 2005 r. (DzUDzU nr 95, poz. 798). nr 95, poz. 798).

9

Page 10: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

Podatek VATPodatek VAT

FAZA „A”FAZA „A”Produkcja i sprzedaż surowców do fazy „B”Produkcja i sprzedaż surowców do fazy „B”(dla przejrzystości ilustracji liczby oznaczają jednostki (dla przejrzystości ilustracji liczby oznaczają jednostki pieniężne)pieniężne)

cena surowca bez podatkucena surowca bez podatku100100

++2222 VAT (22% z 100)VAT (22% z 100)Faktura dla odbiorcy z fazy „B”100+22=122Faktura dla odbiorcy z fazy „B”100+22=122

Podatek 22 Podatek 22 j.pj.p. płaci podatnik fazy „A”, a zwraca mu przy . płaci podatnik fazy „A”, a zwraca mu przy płatności faktury odbiorca fazy „B”płatności faktury odbiorca fazy „B”

10

Page 11: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

Podatek VATPodatek VATFAZA „B”FAZA „B”Produkcja półfabrykatów (materiałów, elementów montażowych) i icProdukcja półfabrykatów (materiałów, elementów montażowych) i ich h

sprzedaż do fazy „C”sprzedaż do fazy „C”

wartość surowca wartość surowca 100100wartość dodana wartość dodana 5050VATVAT150150 x 22%=33x 22%=33cena półfabrykatu bez podatku = 150cena półfabrykatu bez podatku = 150 22% ceny22% ceny

Faktura dla odbiorcy z fazy „C”150+33=183Faktura dla odbiorcy z fazy „C”150+33=183

Podatek 33 Podatek 33 j.pj.p. płaci podatnik fazy „B” przy zakupie surowca 22 . płaci podatnik fazy „B” przy zakupie surowca 22 j.pj.p. dla . dla sprzedawcy sprzedawcy zz fazyfazy „A” oraz 11 „A” oraz 11 j.pj.p. po sprzedaży półfabrykatu, przekazując . po sprzedaży półfabrykatu, przekazując do urzędu skarbowego.do urzędu skarbowego.Całą kwotę 33 Całą kwotę 33 j.pj.p. zwraca podatnikowi fazy „B” przy płatności faktury . zwraca podatnikowi fazy „B” przy płatności faktury odbiorca z fazy „C”.odbiorca z fazy „C”.

11

Page 12: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

Podatek VATPodatek VAT

FAZA „C”FAZA „C”Produkcja wyrobu gotowego i jego sprzedaż jako towaru Q do fazy Produkcja wyrobu gotowego i jego sprzedaż jako towaru Q do fazy „D” (np. hurtowni)„D” (np. hurtowni)wartość półfabrykatuwartość półfabrykatu + wartość dodana+ wartość dodana

(150+50) x 22%VAT(150+50) x 22%VAT (44)(44)

cena towaru Q bez podatku = 200cena towaru Q bez podatku = 200 22% ceny22% cenyFaktura dla odbiorcy z fazy „D”Faktura dla odbiorcy z fazy „D”200+44=244200+44=244Podatek 44 Podatek 44 j.pj.p. płaci podatnik fazy „C” przy zakupie półfabrykatu 33 . płaci podatnik fazy „C” przy zakupie półfabrykatu 33 j.pj.p. dla . dla sprzedawcy sprzedawcy zz fazyfazy „B” oraz 11 „B” oraz 11 j.pj.p. po sprzedaży wyrobu gotowego (towaru Q), . po sprzedaży wyrobu gotowego (towaru Q), przekazując do urzędu skarbowego tę swoją część podatku od wartoprzekazując do urzędu skarbowego tę swoją część podatku od wartości dodanej ści dodanej (50*22%=11). (50*22%=11). Całą kwotę 44 Całą kwotę 44 j.pj.p. zwraca podatnikowi fazy „C” przy płatności faktury odbiorca . zwraca podatnikowi fazy „C” przy płatności faktury odbiorca z fazy „D”.z fazy „D”.

12

Page 13: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

Podatek VATPodatek VATFAZA „D”FAZA „D”Zakup towaru Q z fazy „C” i sprzedaż z hurtowni fazy „D” do jednZakup towaru Q z fazy „C” i sprzedaż z hurtowni fazy „D” do jednostki handlu ostki handlu

detalicznego z fazy E (np. do sklepu)detalicznego z fazy E (np. do sklepu)

cena zakupu towaru cena zakupu towaru wartość dodana (marża hurt)wartość dodana (marża hurt)(200 + 50) x 22% (55) (200 + 50) x 22% (55)

cena hurtowa towaru Q bez podatku = 250cena hurtowa towaru Q bez podatku = 250 22% ceny22% ceny

Faktura dla odbiorcy z fazy „E”Faktura dla odbiorcy z fazy „E”250+55=305250+55=305Podatek 55 Podatek 55 j.pj.p. płaci podatnik fazy „D” przy zakupie towaru Q, 44 . płaci podatnik fazy „D” przy zakupie towaru Q, 44 j.pj.p. dla . dla producenta producenta zz fazyfazy „C” oraz 11 „C” oraz 11 j.pj.p. po sprzedaży towaru Q, przekazując do . po sprzedaży towaru Q, przekazując do urzędu skarbowego tę swoją część podatku od wartości dodanej urzędu skarbowego tę swoją część podatku od wartości dodanej (50*22%=11). (50*22%=11). Całą kwotę 55 Całą kwotę 55 j.pj.p. zwraca podatnikowi fazy „D” przy płatności faktury . zwraca podatnikowi fazy „D” przy płatności faktury odbiorca z fazy „E”.odbiorca z fazy „E”.

13

Page 14: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

Podatek VAT Podatek VAT

FAZA „E”FAZA „E”Zakup towaru Q z hurtowni fazy „D” i sprzedaż w sklepie fazy „E”Zakup towaru Q z hurtowni fazy „D” i sprzedaż w sklepie fazy „E” końcowemu końcowemu

odbiorcy (konsumentowi, użytkownikowi)odbiorcy (konsumentowi, użytkownikowi)

cena zakupu towaru Qcena zakupu towaru Qwartość dodana (marża wartość dodana (marża detdet))(250 + 50) x 22% (66)(250 + 50) x 22% (66)

cena detaliczna towaru Q bez podatku = 250cena detaliczna towaru Q bez podatku = 250 22% ceny22% ceny

zapłata przez końcowego odbiorcę konsumenta zapłata przez końcowego odbiorcę konsumenta 300+66=366300+66=366Podatek 66 Podatek 66 j.pj.p. płaci podatnik fazy „E” przy zakupie towaru Q, 55 . płaci podatnik fazy „E” przy zakupie towaru Q, 55 j.pj.p. dla . dla hurtowni hurtowni zz fazyfazy „D” oraz 11 „D” oraz 11 j.pj.p. po sprzedaży towaru Q, przekazując do urzędu . po sprzedaży towaru Q, przekazując do urzędu skarbowego jako swoją część podatku od wartości dodanej (50*22%=skarbowego jako swoją część podatku od wartości dodanej (50*22%=11). 11). Całą kwotę 66 Całą kwotę 66 j.pj.p. zwraca podatnikowi fazy „E” odbiorca towaru Q płacąc . zwraca podatnikowi fazy „E” odbiorca towaru Q płacąc należność do kasy sklepu za towar 300 należność do kasy sklepu za towar 300 j.pj.p. oraz VAT 66 . oraz VAT 66 j.pj.p..

14

Page 15: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

ZADANIEZADANIE

Podatek VAT obliczony od sprzedaży Podatek VAT obliczony od sprzedaży według raportów kas fiskalnych wynosi według raportów kas fiskalnych wynosi 11.000 zł. Podatek VAT obliczony od 11.000 zł. Podatek VAT obliczony od zakupów według faktur VAT wynosi zakupów według faktur VAT wynosi 4.700 zł. Jaką kwotę podatku VAT 4.700 zł. Jaką kwotę podatku VAT odprowadzi podatnik do urzędu odprowadzi podatnik do urzędu skarbowego?skarbowego?

15

Page 16: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

RYZYKORYZYKO

Niepewność nieodłączny stan natury Niepewność nieodłączny stan natury (nieodłączna cecha). Słownik języka (nieodłączna cecha). Słownik języka polskiego definiuje niepewność jako brak polskiego definiuje niepewność jako brak pewności, bezpieczeństwa. pewności, bezpieczeństwa.

Dwa rodzaje niepewności:Dwa rodzaje niepewności:niepewność niemierzalna niepewność niemierzalna –– (dosłowna) (dosłowna) nie daje się zmierzyć, kwantyfikowaćnie daje się zmierzyć, kwantyfikowaćniepewność mierzalna niepewność mierzalna –– ryzykoryzyko

16

Page 17: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

RYZYKORYZYKO 17

Ryzyko – to mierzalna niepewność, daje się zmierzyć, kwantyfikować.

Page 18: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

RYZYKORYZYKO

Dwie koncepcje ryzyka:Dwie koncepcje ryzyka:Koncepcja neutralnaKoncepcja neutralna –– ryzyko jest to ryzyko jest to możliwość wystąpienia innego niż możliwość wystąpienia innego niż oczekiwane poziomy zjawiska lub wyniku oczekiwane poziomy zjawiska lub wyniku działania.działania.Koncepcja negatywnaKoncepcja negatywna –– ryzyko to ryzyko to możliwość wystąpienia możliwość wystąpienia gorszegogorszego niż niż oczekiwane poziomy zjawiska lub wyniku oczekiwane poziomy zjawiska lub wyniku działania.działania.

18

Page 19: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

RYZYKORYZYKOZarządzanie ryzykiem zwiększa wartość Zarządzanie ryzykiem zwiększa wartość firmy poprzez zmniejszenie kosztów firmy poprzez zmniejszenie kosztów trudności finansowych.trudności finansowych.Koszty trudności finansowych są to dodatkowe Koszty trudności finansowych są to dodatkowe koszty, jakie ponosi przedsiębiorstwo koszty, jakie ponosi przedsiębiorstwo w warunkach prawdopodobieństwa upadłości:w warunkach prawdopodobieństwa upadłości:

wyższe oprocentowanie kredytówwyższe oprocentowanie kredytówmniej korzystne warunki dostawmniej korzystne warunki dostawspadek przychodów ze sprzedażyspadek przychodów ze sprzedaży

19

Page 20: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

RYZYKORYZYKO 20Zarządzanie ryzykiem zwiększa wartość Zarządzanie ryzykiem zwiększa wartość firmy poprzez zwiększenie zakresu firmy poprzez zwiększenie zakresu możliwych do realizacji inwestycji.możliwych do realizacji inwestycji.Przedsiębiorstwa o bardziej stabilnych Przedsiębiorstwa o bardziej stabilnych wynikach finansowych są postrzegane wynikach finansowych są postrzegane jako bardziej wiarygodni kredytobiorcy, jako bardziej wiarygodni kredytobiorcy, co pozwala łatwiej pozyskać co pozwala łatwiej pozyskać finansowanie na nowe inwestycje. finansowanie na nowe inwestycje.

Page 21: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

ZADANIEZADANIE

Przedsiębiorstwo „ALFA” produkuje komponenty Przedsiębiorstwo „ALFA” produkuje komponenty komputerowe, wykorzystując głównie surowce z komputerowe, wykorzystując głównie surowce z miedzi. Zatrudnia średniorocznie 50 miedzi. Zatrudnia średniorocznie 50 pracowników. Swoje wyroby eksportuje do USA pracowników. Swoje wyroby eksportuje do USA (rozlicza się w USD), Niemiec (rozlicza się w (rozlicza się w USD), Niemiec (rozlicza się w EURO) i Iraku (USD). EURO) i Iraku (USD). Przedsiębiorstwo korzysta z kredytu na zakup Przedsiębiorstwo korzysta z kredytu na zakup towarów. Kredyt we FCH. towarów. Kredyt we FCH. Wymień 20 czynników ryzyka. Wymień 20 czynników ryzyka.

21

Page 22: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

RYZYKORYZYKO

Rodzaje ryzyka:Rodzaje ryzyka:rynkowe rynkowe kredytowekredytowepłynnościpłynnościoperacyjne operacyjne biznesubiznesuprawne/polityczneprawne/polityczne

22

Page 23: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

RYZYKORYZYKORyzyko rynkoweRyzyko rynkowe –– ryzyko zmian cen na rynkach ryzyko zmian cen na rynkach

finansowych i towarowych:finansowych i towarowych:ryzyko walutoweryzyko walutoweryzyko stopy procentowej ryzyko stopy procentowej –– cena pieniądzacena pieniądzaryzyko zmian cen na rynkach towarowych (towarów ryzyko zmian cen na rynkach towarowych (towarów strategicznych). strategicznych). Towary strategiczneTowary strategiczne, zorganizowane , zorganizowane rynki, notowane są na giełdach np. metale: złoto, rynki, notowane są na giełdach np. metale: złoto, miedź, nikiel; zboża, półtusze wieprzowemiedź, nikiel; zboża, półtusze wieprzoweryzyko cen energii ryzyko cen energii –– kupowana i sprzedawana na kupowana i sprzedawana na giełdziegiełdzieryzyko pogodowe (ale bardzo sceptycznie) ryzyko pogodowe (ale bardzo sceptycznie)

23

Page 24: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

RYZYKORYZYKORyzyko kredytoweRyzyko kredytowe

związane z udzielaniem kredytów przez związane z udzielaniem kredytów przez nasze przedsiębiorstwo innym nasze przedsiębiorstwo innym jednostkom:jednostkom:ryzyko opóźnienia zapłatyryzyko opóźnienia zapłatyryzyko braku zapłatyryzyko braku zapłaty

24

Page 25: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

RYZYKORYZYKO

Ryzyko płynnościRyzyko płynnościrozumiemy jako ryzyko utraty płynności rozumiemy jako ryzyko utraty płynności finansowej przez przedsiębiorstwo.finansowej przez przedsiębiorstwo.

25

Page 26: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

RYZYKORYZYKO

Ryzyko operacyjneRyzyko operacyjneryzyko wystąpienia błędów w systemie ryzyko wystąpienia błędów w systemie przedsiębiorstwa przedsiębiorstwa --produkcyjnym, produkcyjnym, logistycznym, administracyjnym. logistycznym, administracyjnym.

26

Page 27: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

RYZYKORYZYKO

Ryzyko biznesuRyzyko biznesuryzyko dotyczące zmiany wolumeny ryzyko dotyczące zmiany wolumeny sprzedaży. Zmiana wolumenu może sprzedaży. Zmiana wolumenu może wynikać:wynikać:z działania konkurencjiz działania konkurencjize zmian w potrzebach nabywcówze zmian w potrzebach nabywcówz innowacji technicznychz innowacji technicznych

27

Page 28: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

RYZYKORYZYKO

Ryzyko prawne/polityczneRyzyko prawne/polityczneryzyko zmian w przepisach prawa i zmian ryzyko zmian w przepisach prawa i zmian politycznych, niestabilność prawa, jakość politycznych, niestabilność prawa, jakość systemu prawnego, możliwe zmiany na systemu prawnego, możliwe zmiany na scenie politycznej i ich konsekwencje scenie politycznej i ich konsekwencje prawne oraz gospodarcze. prawne oraz gospodarcze.

28

Page 29: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

RYZYKORYZYKO

Co można robić z ryzykiem:Co można robić z ryzykiem:

zaakceptować zaakceptować ograniczać ograniczać transferowaćtransferować

unikaćunikać

29

Page 30: Podstawy Przedsiebiorczosci 4

RYZYKORYZYKO

Transferowanie ryzykaTransferowanie ryzykaprzeniesienie ryzyka na inny podmiot przeniesienie ryzyka na inny podmiot (osobę). (osobę).

30

Ryzyko, które można objąć ubezpieczeniem↓

transfer odbywa się poprzez zawarcie umowy ubezpieczenia

Ryzyko, które można zabezpieczyć instrumentem finansowym↓

transfer odbywa się poprzez zakup (sprzedaż) instrumentu finansowego