PLASTİK TEKNOLOJİSİ - megep.meb.gov.tr · Auto CAD yazılımı sadece tasarım yapmaya imkan...
Transcript of PLASTİK TEKNOLOJİSİ - megep.meb.gov.tr · Auto CAD yazılımı sadece tasarım yapmaya imkan...
-
T.C.
MLL ETM BAKANLII
PLASTK TEKNOLOJS
CAM UYGULAMALARI 2
Ankara, 2013
-
i
Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.
Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.
PARA LE SATILMAZ.
-
i
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii GR ....................................................................................................................................... 1 1. CAM PROGRAMI LE CNC TORNADA TAKIM YOLU IKARMA ............................ 3
1.1. CAMn Tanm ............................................................................................................ 3 1.2. CAM Programnn Menleri ......................................................................................... 5 1.2. CAM Programnda Basit izimler Yapma ................................................................. 11
1.2.1. CAM Programnda ember izmek ................................................................... 11 1.2.2. CAM Programnda Dz izgi izmek ................................................................ 13 1.2.3. CAM Programnda Kare veya Dikdrtgen izmek ............................................. 16 1.2.3. CAM Programna CAD programlarndan izim Aktarma .................................. 18
1.3. CAM Programnda Tornalama Yapma ve Post Alma ................................................. 24 1.3.1. CAM Programnda Boyuna Tornalama Yapma .................................................. 24 1.3.2. CAM Programnda Aln Tornalama Yapma ........................................................ 31 1.3.3. CAM Programnda Tornada Delik Delme ........................................................... 33
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 36 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 44
RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 46 2. CAM PROGRAMI LE CNC FREZEDE TAKIM YOLU IKARMA ............................ 46
2.1. CAM Programnda Frezeleme Yapma ve Post Alma ................................................. 46 2.1.1. CAM Programnda Yzey Tarama ...................................................................... 46 2.1.2. CAM Programnda Kontur Dolama ................................................................... 49 2.1.3. CAM Programnda Havuz veya Cep (Paket) Boaltma ....................................... 53 2.1.4. CAM Programnda Plot Delik Delme .................................................................. 56 2.1.5. CAM Programnda Delik Delme ......................................................................... 59 2.1.6. CAM Programnda izgi Takip Etme (Yaz Yazma) .......................................... 65 2.1.7. CAM Programnda Seili Yzeyi leme ............................................................ 69 2.1.8. CAM Programnda Kaba Profil leme ............................................................... 71 2.1.9. Zdeki Talalar Fini leme ............................................................................... 74 2.1.10. 3 Boyutlu Fini leme ....................................................................................... 77
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 82 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 91
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 93 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 95 KAYNAKA ......................................................................................................................... 96
NDEKLER
-
ii
AIKLAMALAR ALAN Plastik Teknolojisi
DAL/MESLEK Plastik Kalp
MODLN ADI Cam Uygulamalar 2
MODLN TANIMI Bilgisayar, CAD-CAM programlar ve CNC ileme
makineleri ile ilgili bilgilerin verildii derstir.
SRE 40/32
N KOUL CAM Uygulamalar 1 modln baarm olmak
YETERLK CAM program kullanarak CNC ile i paras retmek
MODLN AMACI
Genel Ama Bu modl ile gerekli ortam salandnda cam program
aracl ile CNC makinelerinde kurallara uygun talal
retim yapabileceksiniz.
Amalar 1. CAM program ile CNC tornada takm yolu
karabileceksiniz.
2. CAM program ile CNC frezede takm yolu karabileceksiniz.
ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam: Bilgisayar laboratuvar, CNC Atlyesi
Donanm: CNC simlatr programlar, cam programlar,
CNC torna tezgh, CNC freze tezgh, bu tezghlara uygun
balama ve kesme elemanlar.
LME VE
DEERLENDRME
rencilere modl ile kazandrlan yeterlikler ve derste
yaplan etkinlikler Snf Geme Ynetmeliine gre
llerek deerlendirilir.
AIKLAMALAR
-
1
GR
Sevgili renci,
Talal retim ilemleri, plastik teknolojisi alannda nemli bir konu olarak karmza
kmaktadr. Plastiin gnlk hayatmzdaki yeri ve kullanm alannn genilii gz nne
alndnda bu nem daha da iyi anlalacaktr. Gnmzde kullandmz birok rnn
hammaddesini plastik oluturmaktadr. Hal byle olunca deiik amalar iin kullanlan
plastik malzemelerin ilenmesi iin rne has kalplara ihtiya vardr. Bu kalplarn
retilebilmesi iin gnmzde manel torna freze gibi makineler kullanlmakla birlikte
bilgisayar kontroll torna ve frezelerde kullanlmaktadr fakat bu CNC tezghlarn tamamen
el ile yazlan programlarla kontrol etmek yeterli olmamaktadr. CNCler CAM programlar
aracl ile daha kolay ve daha verimli ekilde programlanarak kullanlabilmektedir.
CAM Uygulamalar-2 modl, bu yndeki becerileri kazandrmak zere hazrlanm
bir modldr. Bu modlde sizler, kalplar oluturan paralar CAM program kullanarak
yapabilme becerisini kazandrmaktr. Bununla beraber bu ilemleri yapmak iin gerekli olan
programlama bilgilerini edineceksiniz. Bu bilgi ve beceriler, plastik kalplarn ilenmesinde
sizlere yardmc olacaktr.
Bu modlde hedeflenen yeterlikleri edinmeniz durumunda, plastik kalp teknolojisi
alannda daha nitelikli elemanlar olarak yetieceinize inanyor, baarlar diliyoruz.
GR
-
2
-
3
RENME FAALYET-1
CAM program ile CNC torna tezghnda uygun kesicilerle uygun sre iinde
paralarn takm yolunu karacak programlar yapabileceksiniz.
evrenizdeki CAM program kullanarak CNC tornalar programlayan iyerlerini
ziyaret ederek;
Plastik kalp imalatnda cam programlarnn yeri ve nemini aratrnz.
1. CAM PROGRAMI LE CNC TORNADA
TAKIM YOLU IKARMA
1.1. CAMn Tanm
CAMn tanmn yapmadan nce CADn tantmndan bahsetmeliyiz nk CAD
olmadan CAM da olmaz.
CAD adn Computer Aided Design kelimelerinin ba harflerinden almaktadr.
Trkeye evirisi bilgisayar destekli tasarm eklinde olmutur. Yani bilgisayar ile
izdiimiz, tasarladmz her ey CAD anlamna geliyor. Tasarm yapmak iin, bilgisayar
ile kullanc arasnda kpr oluturan yazlmlara da CAD programlar denilmektedir. te
baz programlarn sonundaki CAD eklentisi bunu ifade etmektedir. (rnein Auto CAD ). El
ile yaplan izimlerin veya tasarmlarn ne kadar meakkatli ve uzun zaman alan bir i
olduunu hepimiz biliyoruz. CAD programlar ile bu zorlu i neredeyse ocuk oyuncana
dnyor. Ayn zamanda bir yerde yaplan bir hata tm projenin alt st olmasna neden
olmuyor. Bylece verim olduka artyor.
ekil 1.1: CAD program
RENME FAALYET-1
AMA
ARATIRMA
-
4
CAM Adn Computer Aided Manufacturing kelimelerinin ba harfinden almaktadr.
Bilgisayar destekli retim (veya imalat) anlamna gelmektedir. Bir defaya mahsus
bilgisayara verilen komutlar ile makine insan gc ve mdahalesi gerektirmeksizin imalat
yapabilir duruma gelmektedir. CAM zellikle seri retim yapan iletmelerde retimi
maksimum derecede hzlandrmaktadr. CAM in gerekleebilmesi iin otomasyon kavram
sz konusu olur. Otomasyon; bir iin insan mdahalesi ile yaplrken bunu CAM sistemine
evirerek mevcut iin bilgisayarlar tarafndan eyleme dklmesi iin kurulan altyapdr.
Teknolojiye ve iletmelere getirdii avantajlarn yannda, insan gc ihtiyacn o denli
azaltmaktadr ki isizlik nedenlerinde st sralarda yer aldn syleyebiliriz.
ekil 1.2: CAM Sistemi
CAD/CAM Bu iki teknoloji bir araya geldiinde muhteem bir tablo kmakta. CAD
ile yaplan tasarmlarn, bilgisayar ortamnda makine kodlarna evrilerek retim
makinelerine (ounlukla CNC makinelerine) direk olarak aktarabildiimiz sistemlerdir.
CAD programlarnda tasarm yaplan rn, CAM programlarnda makine kodlarna
dntrlerek (CNC makineleri iin G kodlarna) retimi salanmakta. Yani sizin
bilgisayarda tasarladnz bir i parasn, makineye sadece i parasnn ktn balayp
bir tua basarak elde edebilirsiniz. CAD CAM sistemi i parasn bilgisayarda grlen ekle
dntrecektir. Bilgisayar destekli imalat makineleri gnmzde o kadar geliti ki i paras
ile ilem bittiinde kalite kontrole bile gerek kalmamakta ve yksek hassasiyette paralar
imal edilebilmekte.
-
5
Mantk olarak, tasarm 3 boyutlu dzlemde koordinatlar listesine dkerek ve
makinenin anlayabilecei birtakm kod ablonlarn kullanarak makine ile iletiimi salyor.
Makine gerekli operatr ilemlerinden sonra bu koordinatlar bulutunu adm-adm i paras
zerine uyguluyor (ileme, tala kaldrma).
Bu sistemin gereklemesi iin CAD/CAM yazlmlarna ihtiya duyulur. Kimi
yazlmlar sadece CAM iken kimileri hem CAD hem de CAM olabiliyor. Yani hem izimi
yapabiliyorsunuz ayn program zerinden izimi makine kodlarna evirip imalat makinesine
program aktarabiliyorsunuz. Bu tr yazlmlara CAD-CAM yazlm denir. (rnein SURF
CAM, CATIA, ) Auto CAD yazlmn rnek vermitik. Auto CAD yazlm sadece
tasarm yapmaya imkan tanr. CAM iin Auto CAD programnn yannda ek yazlmlara da
ihtiya duyulur fakat CAD-CAM alt yaplarnn ikisini de iinde barndran programlar ile
hibir ek yazlma ihtiya duyulmadan retim salanabilir.
1.2. CAM Programnn Menleri
ekil 1.3: CAM program ekran
New: Yeni bir izim sayfas aar.
Open: izilmi olan resmi aar.
-
6
Save: izilmi resmi kaydeder.
Fit: Ekrandaki resmi tam ekranda gsterir.
Rotate: Ekrandaki resimleri koordinatlar deimeden dndrr.
Zoom In: Seilen blgeyi yaknlatrr.
Zoom Out: Ekrandaki resmi bir kademe uzaklatrr.
Pan: Ekrandaki resmi koordinatlar deimeden tar.
Last View: Resmi bir nceki grnmne getirir.
Next View: Resmi bir sonraki grnmne getirir.
Repaint: izim kalitesini iyiletirir.
Delete: stenilen nesneyi siler.
Transform: Kopyalama ve tama ilemlerini yapar.
Operations Manager: CAMda yaplan ilemleri gsterir.
Set Color: izilecek resmin rengi ayarlanr.
Set View: Resmin grn seilir
ekil 1.4: View mens
Set Construction View: Konstrksiyon grn
-
7
Set Layer: Katman belirlenir.
ekil 1.5: Layer mens
Set Shade Mode: Resimi glgelendirir.
Set Coordinates: Koordinatlar belirler.
Set Mask On/Off: Maskeleme yapar.
ekil 1.6: Mask mens
-
8
Set Depth: izim derinlii belirtilir.
ekil 1.7: Depth mens
Set Scale: Ekrandaki resmin grntsn leklendirir.
ekil 1.8: Scale mens
CAM programnn ana mensndeki komut listesi ve bu komutlarn altndaki izim
seenekleri aadaki gibidir.
ekil 1.9: CAM program kayar men
File : Dosyayla ilgili ilemler yaplr. Create : Nesne oluturma ilemleri yaplr. Edit : izilmi resimler zerinde deiiklik yaplr. Display : Ekrandaki resimleri dndrme, zoom yapma gibi ilemler yaplr. NC : Saysal Kontrol (CAM ilemlerini ierir). Analyze : Analiz Options : SurfCAM seeneklerini ierir. Help : SurfCAM yardm mens
-
9
File (Dosyalama)
Yeni bir sayfa amak, izimi kaydetmek, farkl formatta (DXF, IGES, SAT, DWG,
gibi) kaydetmek ve yazc kts almak gibi ilemlerin yapld mendr.
ekil 1.10: File mens
Create (Nesne olutur)
Create mens altnda geometrik elemanlar izme, yzey oluturma gibi ilemler
yaplr. stenilen geometrik izimler bu men altndaki komutlarla oluturulur.
Create mens altndaki komutlar ekil 3.3de grld gibidir.
ekil 1.11: Create mens
-
10
Edit: (Dzenleme)
Bu mendeki komutlar oluturulan nesnelerin sonradan dzenlenmesinde kullanlr.
ekil 1.12: Edit mens
Display: Ekranda renk temizle, dndr, byt gibi seeneklerin bulunduu, ekran
fonksiyonlarn ieren mendr.
ekil 1.13: Display mens
NC: Dik ileme, torna ve tel erozyon CAM (Computer Aidet Manufacturing)
blmn ierir.
ekil 1.14: NC mens
-
11
Analyze (zellik): tasarlanan nesnelerin zellikleri belirlenir.
ekil 1.15: Analyze mens
1.2. CAM Programnda Basit izimler Yapma
CAM program CNC programlamak iin dizayn edildii halde; hemen-hemen her
CAM programnda CAD yani izimde yaplabilmektedir. CAM programnda izim
programlamaya yardmc olmas iin tasarlandndan Auto CAD programna gre izim
kabiliyeti daha az fakat biz bu konumuzda baz basit izimler yapacaz.
1.2.1. CAM Programnda ember izmek
Cam programnda yeni bir dosya atktan sonra create mensnde circle komutu
seilir. Ekranmza bir toolbar belirir. Burada izeceimiz emberin zellii seilir. Yani
noktan geen bir ember mi merkezi ve yarap belli olan bir ember mi veya merkezi ve
ap belli olan bir ember mi vesaire izeceimiz zellie gre sembollerden bir komut
seeriz.
ekil 1.16: Circle komutu
ekil 1.17: Circle zellikleri
-
12
Genelde merkezi ve ap belli olan ember en ok kullanlr. imdi bununla ilgili bir
rnek yapalm.
rnek1: ap 30 mm olan bir emberin merkezini orijine yerletirerek izelim.
Create mensnden circle komutu verildikten sonra zellii
seilir. Alan pencereye ap ls girilir(30 mm)ve oka baslr.
ekil 1.18: ember ap girme
Alan toolbarstan keyboard seilerek x,y,z koordinatlar sfr olarak ayarlanr ve OK
butonuna baslr. Bylece orijin merkezli, ap 30 mm olan bir ember izmi oluruz.
ekil 1.19: ember merkezi iin zellik seimi
ekil 1.20: ember merkezi girme
ekil 1.21: Cam programnda izilmi ember
-
13
stersek bir sonraki admda ayn apta birok emberi merkez koordinatlarn girerek
veya fare kullanarak izebiliriz.
ekil 1.22: Ayn apl birok ember
1.2.2. CAM Programnda Dz izgi izmek
CAD programlarnda da olduu gibi dz izgi izme ilemini CAM programnda da
line komutu ile yaplyor.
ekil 1.23: Line komutu
-
14
Create mensnden line komutu seildikten sonra kan toolbarstan endpoints zellii
seilir. kan toolbarstan fare ile; ister sketh seilerek, istersek keybord seilerek
koordinatlar belirleyip ilemi tamamlarz. ember iziminde olduu gibi dier izgileri
izmek iin yalnz koordinat belirlemek yeterlidir. Bu ilemi bir rnek ile pekitirelim.
ekil 1.24: End points
rnek1: Balangc orijin olan, x ekseni boyunca 50 mm uzunluunda bir doru
izelim.
Create den line komutu verildikten sonra end point zellii seilir. Daha sonra kan
toolbarsdan keyboard seilir. lk noktann koordinat 0,0,0 olarak girilir.
ekil 1.25: lk nokta koordinat
Bu pencerede OK butonuna basldktan sonra kan ikinci pencereye ikinci noktann
koordinat girilir. Bu pencerede de OK butonuna basldktan sonra izgi izilmi olur.
ekil 1.26: kinci nokta koordinat ve izgi
Daha nce bahsettiimiz gibi izme iine kan dier pencerelere koordinatlar girerek
devam edebiliriz. imdi de ikinci bir rnekte bir dik gen izelim.
-
15
rnek 2: Dik kenarlar orijinde olan, alt dik kenar 30 mm, sol dik kenar 60 mm olan
bir dik gen iziniz.
Bu ilem iin de line komutu verildikten sonra end point zellii seilir kan
toolbarstan keyboard seilir ve orijin (0,0,0) koordinatlar girilir. kinci koordinat olarak X e
30 girilir.
ekil 1.27: kinci nokta koordinat ve izgi
imdi de ikinci dik kenarn koordinatlarn girelim. Bu izginin koordinatlarndan biri
orijin olduuna gre kan pencereye orijin koordinatlar girilir. kinci koordinat olarak ta Y
koordinatna 60 girilir.
ekil 1.28: kinci nokta koordinat ve izgi
Hipotens iin en son girdiimiz koordinat tekrar girilir 0,60,0 ve alt dik kenarn
koordinat girilir. Bylelikle genimiz olumu olur.
-
16
ekil 1.29: Son koordinat ve gen
1.2.3. CAM Programnda Kare veya Dikdrtgen izmek
Cam programnda kare veya dikdrtgeni yapabilmemiz iin yine line komutunu
kullanyoruz. Dikdrtgen komutu olarak rectangle komutunu veriyoruz.
ekil 1.30: Rectangle komutu
kan pencereden iki ekilde dikdrtgen oluturma seenei karmza kyor. Select
Two Corner Point seeneinde dikdrtgenin sol alt koordinat noktas ile sa st noktasnn
koordinatlar girilerek dikdrtgen oluturulur. Dier seenekte ise dikdrtgenin eni ve boyu
pencereye girilir. Ayrca dikdrtgenin ke rads de ayarlanabilir.
ekil 1.31: Rectangle komutu
-
17
imdi iki rnekle bu iki seenein farklarn grelim.
rnek 1: Balang noktas orijin olan yatay kenar uzunluu60 mm ve dikey kenar
uzunluu 30 mm olan bir dikdrtgeni Select Two Corner Pointsseenei ile iziniz.
Create sekmesinde Line seilir sonrasnda rectangle yazan ksm seilir. kan
pencerede OK tklanr. Sonrasnda birinci nokta olarak orijin koordinatlar girilir. (0,0,0) Bu
pencerede ok butonu tklandktan sonra ikinci noktann koordinatlar girilir. (60,30,0)
Dikdrtgen oluturulmu olur.
ekil 1.32: Dikdrtgen izimi
rnek 2: Balang noktas orijin olan yatay kenar uzunluu60 mm. ve dikey kenar
uzunluu 30 mm olan bir dikdrtgeni One Corner Length-Width seenei ile kelerinde 5
mm radsler olacak ekilde iziniz.
Create sekmesinde Line seilir sonrasnda rectangle yazan ksm seilir. kan
penceredeOne Corner Length-Widthseili iken dikdrtgen koordinatlar ve rads ls
girilir ve OK butonuna baslr.
ekil 1.33: Radysl dikdrtgen lleri
kan toolbarstan keyboard seildikten sonra dikdrtgeni konumlayacamz
koordinat girilir. (0,0,0) Bylece dikdrtgen izilmi olur.
-
18
ekil 1.34: Radysl dikdrtgen konum koordinatlar ve izimi
1.2.3. CAM Programna CAD programlarndan izim Aktarma
CAM program Auto CAD bata olmak zere birok programdan izim alabilecek
ekilde tasarlanmtr. Bu zelliinden faydalanarak alacamz kat model bizim
kullandmz programn dnda baka bir CAD programyla tasarlanm ise bu tasarm
kendi programmzda kullanabiliriz. Bu ilemi yapabilmemiz iin CAM programnda file
mensnden open sekmesi seilir. kan pencereden dosya tr olarak all files seilir ve
amak istediimiz dosya klasr bilgisayarn kaytl blmnden bulunarak buradaki dosya
seilir.
ekil 1.35: Cam programnn aabildii dosya uzantlar
-
19
ekil 1.36: Auto CAD programnda izilen bir resim
Bu ilemin uygulamasn yukarda grlen izimi farkl bir CAD programnda izelim
ve kaydedelim. Daha sonra kullandmz CAM programndan dosya tr all filesseili iken
biraz nce kaydettiimiz dosyay ayoruz. kan pencereyi Cancel butonuna basarak
geiyoruz.
ekil 1.37: Cam programnda stok oluturma penceresi
-
20
Tekrar karmza kan pencerenin hayr butonuna basarak CAD programndaki ekli
btn l ve geometrik zellikleri ile beraber cam programna aktarm oluyoruz.
ekil 1.38: 2D veya 3D sorgu penceresi
Eer aktardmz tasarm boyutlu ise program nc boyut koordinatlar ile ilgili
soru penceresini amadan ilemi tamamlar.
ekil 1.39: Cam programna aktarlan 2d resim
ekil 1.40: Cam programna aktarlan 3d resim
-
21
CAM programna tasarm aktardmzda dikkat edeceimiz husus, dier CAD
programn orijin noktas ile kullandmz programn orijin noktalar ayn grn
dzleminde olmayabilir. Bu durum tasarmn ilem yaplacak yzeyinin konumunda
deiiklie neden olur. Bu durumu paray evirmemiz gerekir. Genelde tasarm orijini i
paras referans noktas (G54) olarak atanr.
ekil 1.41: leme konumunda olmayan para
evirme ilemini yapabilmemiz iin paray orijine tamamz gereklidir. Bu ilemi
yapmak iin CAM programnda edit mensnden transform komutu seilir. kan
toolbarstan move komutu iaretlenir. Tekrar kan toolbarstan location komutu iaretlenir.
ekil 1.42: Location komutu
kan toolbarstan seilir. (Ekrandaki grnenin tmn seer)
tklanr ve orijine getireceimiz objenin merkezi seilir.
ekil 1.43: Merkeze getirilecek ember
-
22
ember seilmi konumda iken toolbarstaki keyboard tklanarak kan pencereye
orijin koordinatlar girilir.
ekil 1.44: ember seilmi konumda iken orijin koordinatlar
Para orijine tanm olur.
ekil 1.45: para orijine tanm durumda
Daha sonra CView tklanarak kan pencereden left side view ift tklanarak evirme
ekseni belirlenir.
ekil 1.46: evirme ekseni belirleme
-
23
Daha sonra edit mensnden transform komutu seilir ve move komutu tklanr.
kan toolbarsdan rotate komutu seililir. kan toolbarsdan visible komutu seilir. kan
pencereden evirme derecesi -90 girilir. Keyboard dan orijin koordinatlar girilerek OK
butonuna baslr. Sonra CVewden Top View ift tklanarak koordinat dzeltilir.
ekil 1.47: Para uygun ekilde evrilmi fakat orijin aada
Yukarda eklimizde de grld gibi para uygun yne dndrlm fakat
koordinatlar parann altnda kalm durumda. Paramz bir tama operasyonuyla aa
indirmeliyiz. Bunun iin srasyla edit-transform-move-location-visible-center komutlarn
setikten sonra para zerindeki ember seilir.
ekil 1.48: Para zerinden emberin seilmesi
Sonra toolbarstan keyboard tklanr ve orijin koordinatlar 0,0,0 girilir ve paramz
ileme koordinatlarna uygun olarak yerletirilmi olur.
-
24
ekil 1.49: Para ileme koordinatna yerlemi
1.3. CAM Programnda Tornalama Yapma ve Post Alma
CAM programnda tornalama ilemi yapabilmemiz iin para profilinin yarm
simetrik ksmn ya CAM programnda oluturmalyz yada bir CAD programnda
oluturarak CAM programnda bu dosyay amalyz.
1.3.1. CAM Programnda Boyuna Tornalama Yapma
CAM programnda tornalama ileminde en ok kullanlan yntem boyuna tornalama
ilemidir. Bu ilemde dz boyuna tornalama ilemi yapabildiimiz gibi eitli profiller de
oluturabiliriz.
ekil 1.50: 42 mm aptan 20 mmlik boyu ap 30a ilenmi para
Yukarda resmi verilen i parasnn; ilenmemi ktk ap 42 mmdir. 20 mmlik
boyunu ap 30 mm ye indirmek iin gerekli ilemleri birlikte yapalm. Bir CAD
programnda paramzn n merkez ksm orijine gelecek ekilde izim yaparz. Bu
izimdeki kalemin talal hareket edecei ksmlar ayr olarak izeriz. Aadaki ekilde
-
25
kaln izgi ile gsterilen blgeler ve iki nokta kalacak ekilde dier izgiler silinir ve ayr
olarak kayt edilir.
ekil 1.51: lenecek para ve kesinin izleyecei yol
ekil 1.52: Kesinin izleyecei yol, yaklama noktas ve geri ekilme noktas
Yukardaki zellikleri ieren dosya CAM programnda aldktan sonra CAM
programnn NC mensnden lahte komutunun altndaki turn sekmesi seilir.
-
26
ekil 1.53: Boyuna tornalama komutu
kan toolbarstan chain (zincir) komutu seilir.
ekil 1.54: Zincir seme komutu
Kesicinin izleyecei yol farenin sol tuu ile iki kere tklanr. Zincir seilmi olur
(Zincir seildiinde izgi sar renge dnr).
ekil 1.55: Zincir seilmi
Sonra done komutu seilir ve alan pencereden nce kesici takm geometrisi seilir.
Takm malzemesi ve i parasnn malzemesi seilir.
-
27
ekil 1.56: Boyuna tornalama penceresi
Select Tool butonu tklandnda uygun u seilir. Ayrca kesicinin malzemesi Tool
Material butonundan kesici malzemesi seilir. leyeceimiz malzeme Select Material
butonundan seildikten sonra program uygun devir ve ilerlemeyi verir fakat biz istediimiz
kesme hzna ayarladmzda (SS:70) otomatik olarak spindle speed (ayna devri) deiir.
Feed chip load (az bana den yanal ilerleme tala) deeri girildiinde feed rate(yanal
ilerleme) otomatik olarak deiir. Plunge Chip Load (dikey ilerleme, dalma) deeri
girildiinde (budeer genel olarak yanal ilerleme deerinin yars olarak alnr) Plunge Rate
(dikey ilerleme) deeri otomatik olarak deiir. Takm numaras Tool Number ksmna
girilir. Offset numaralar takm numarasnn ayn girilir. Work Offset 54 olarak girilir.
Bylece tool information penceresindeki ayarlamalar yaplm olur. Sonra buradan Cut
Control butonu tklanarak dier sayfaya geilir. (ekil 1.57.) Buradan
deeri kaba tornalamadaki tala miktarn belirtir.
finish talan belirtir. Bu talalar uygunsa tamam butonu tklanr.
Farenin sol tuu ile nce geri ekilme noktas sonra yaklama noktas seilir kan
pencereden accept butonuna baslr ve paramz kaba ve finish ilemesi birlikte olacak
ekilde ilenmi olur.
-
28
ekil 1.57: Turn control penceresi
ekil 1.58: Boyuna tornalama takm yolu (kaba ve fini)
-
29
Parann ileme simlasyonunu izgisel halde grmek istiyorsak backplot tuuna
baslr. Daha sonra OK ile gsterilmi tua baslarak simlasyon altrlr. Bu toolbarstan
simlasyon hz ayarlanabilir, ilem durdurulup tekrar altrlabilir.
ekil 1.59: Boyuna tornalama izgisel simlasyon
Parann kat simlasyonunu grebilmek iin ilem iin stok oluturmak gerekir. Stok
oluturma ilemini yapmak iin NC Operasyon Manager butonuna baslr ve aadaki
pencere alr. Bu pencerede setup one zerine gelerek mousenin sa tuuna baslarak edit
setup information komutu verilerek alan pencereden stock penceresi seilir.
ekil 1.60: NC operations manager
-
30
Cylinder tipi seilerek X ekseni seilip para boyu 50 mm x-50, x0 olarak belirlenir.
Para ap diameter ksmna girilir. Add butonu tklanarak stok eklenir ve tamam tklanr.
ekil 1.61: NC section information
ekil 1.62: Kat simlasyonu
-
31
Kat simlasyonu da izlendikten sonra eer bir sorun yoksa sra post almaya gelir. Bu
ilem iin yukardaki ekilde uzun okla gsterilen buton tklanr. Aadaki ekilde
gsterilen penceredeki zellikler seilerek post baslr ve G kodlarnn bulunduu bir dosya
alr.
ekil 1.63: Post karma
ekil 1.64: CAM programnda karlm G kodlar
Bu dosya ya bir bellee kayt ederek CNC ye tanr veya kablolu bir sistem ile CNC
tezghna aktarlr. Tezghta kalem paraya sfrlandktan sonra program arlr ve para
ilenir.
1.3.2. CAM Programnda Aln Tornalama Yapma
Cam programnda en ok kullanlan dier bir tornalama yntemi de aln tornalama
yntemidir. Bu ilem CNClerde genelde parann dndan merkeze doru ileme yaplarak
olur. Bu ilemi tanmak iin bir nceki konumuzda boyuna tornalayarak ilediimiz paray
bu konumuzda aln tornalama ile ileyeceiz.
-
32
izim ayn ekilde bir CAD programnda izilerek cam programndan alr. NC-
Lathe-Face komutlar verilir. Daha sonra ekrandaki tornalama yaplacak izim farenin sol
tuu ile iki kere tklayarak seilir. Ekranda seilen izginin sar renge dnt grlr.
ekil 1.65: CAM programnda aln tornalama komutu
Sonra done butonuna baslr. Karmza tool information penceresi alr. Boyuna
tornalamada yaptmz ayarlar deimeden karmza ktn grrz. Bu pencerede takm
deitirilmemise hibir ayar deimediini grrz fakat istee bal olarak biz para
apna gre ayna devrini veya ilerlemeleri deitirebiliriz. Eer select tool butonuna baslp
ayr bir kesici seilirse ekrandaki birok deer deiir o zaman bilhassa takm numaras ve
offset numaralar dzeltilir.
ekil 1.66: CAM programnda tool information penceresi
-
33
Face control penceresinde bildiiniz gibi kaba ve ince ileme yntemlerini
seebiliyoruz ve kaba ve ince tala miktarlarn belirleyebiliyoruz. Eer istersek stock to
leave ksmndan hem X ynnde hem de Z ynnde pay brakarak ileme yapabiliyoruz. Bu
ayarlamalarmz yaptktan sonra tamam butonuna basarz.
ekil 1.67: CAM programnda face control penceresi
kan onaylama penceresinden accept ile onayladktan sonra parann ilenmesi
tamamlanm olur. Daha sonraki ilemler boyuna tornalamadaki gibi post alma ve tezgha
aktarma ilemleri ile para ilenebilir.
ekil 1.68: CAM programnda ilemin onaylanmas
1.3.3. CAM Programnda Tornada Delik Delme
Cam programnda tornada matkapla veya udiril ile delik delme ilemi yaplabilir. Bu
ilemi yapabilmemiz iin CAM programnda iki nokta oluturmalyz. Bu noktalar CAM
programnda oluturabildiimiz gibi bir CAD programnda da oluturup cam programna
aktarabiliriz.
-
34
Bu ilemi dolu bir paraya 50 mm delik delerek birlikte ileyerek grelim.
ekil 1.69: CAM programnda tornada delik delme
Yukardaki ekilde grlen orijine bir nokta oluturulduktan sonra matkabn paraya
yaklama mesafesini belirleyen ikinci bir nokta oluturulur. Daha sonra sras ile NC-Lathe-
Drill seilir.
ekil 1.70: CAM programnda tornada delik delme komutu
Daha sonra farenin sol tuu ile orijin noktas (delik balama noktas) tklanr ve alan
pencereden takm seilerek gerekli deiiklikler yaplr. Buradaki ayarlar ap 10 mm lik
matkap iin ayarlanmtr. Parann sertliine gre veya matkabn malzemesine gre devir ve
kesme hz ayarlar deitirilebilir. Tool information ksmndaki ayarlar tamamlandktan
sonra Aadaki ekildeki lathe drill control penceresinden peck seilerek gagalamal
delme zellii verilir. Hole depth zelliinden delik delme derinlii girilir. Peck increment
den her gagalamadaki tala kaldrma miktar 2-3 mm kadar girilir. Bu pencerede tamam
tklandktan sonra yaklama noktas seilir kan pencereden accept tklandktan sonra delik
-
35
delme ilemi tamamlanm olur. Simlasyon kontrol yapldktan post alnr ve tezgha
aktarlr.
ekil 1.71: CAM programnda tornada delik delme kesici penceresi
ekil 1.72: CAM programnda tornada delik delme kontrol penceresi
-
36
UYGULAMA FAALYET
Yukarda resmi ve lleri verilen i parasn, aadaki resim ve llere gre 2mm
kaba talala 0,5 mm finish tala ile CAM programnda ileyiniz.
UYGULAMA FAALYET-1
-
37
lem
Basamaklar
neriler
Verilen resmin izimini yapnz.
alma ortamnz hazrlaynz. izeceiniz resmin n hazrln bir karalama kdna yapnz. Bir CAD program anz ve istenilen izimi orijinden balayarak
iziniz.
Yaptnz izimi bir klasre kayt ediniz.
-
38
Kesicinin yolunu karnz.
Yaptnz izimin zerinden kesicinin izleyecei yol kalacak ekilde dier izgileri ve lleri silin.
Kesicinin geri ekilme noktas ile yaklama noktasn belirleyin.
Bu ilemleri yaptktan sonra dosyann ismini deitirerek kayt edin.
-
39
Dosyay cam programna
aktarnz.
Kesici yolu izilmi ve takm geri ekilme noktas ile yaklama noktas izilmi olan dosya cam programnda alr.
Cam programnda
tornalama
komutunu
veriniz.
Kayar men toolbarsndan nc-lathe-turn komutlar verilir. kan toolbarsdan zincir seilir.
Kesici takm ve tezgh ayarlarn
yapnz.
Zincir seilip done tuuna basldktan sonra kan pencereden kesici ve tezgha ait ayarlar yaplr.
Kullanacamz kesici ucu ve malzemesi seilir. leyeceimiz malzeme seilir. Takm numaras girilir. Workoffset girilir. Tezgh devri ve ilerlemeler girilir.
-
40
leme ayarlarn giriniz.
Raugh Depth Of Cut dan kaba tala miktar girilir. Finish Depth Of Cut dan fini tala miktar girilir. Rough and/or finish cut seeneinden ileme cinsini seebiliriz
yani istersek yalnz kaba veya yalnz finish ilemi yapabildiimiz
gibi ikisini birden both seenei ile seebiliriz.
Operation seeneinden ileme ynn deitirebiliriz. Stock to leave seeneinden X veya Z ekseninde payl ileme
yapabiliriz.
-
41
Geri ekilme ve yaklama
noktalarn
seiniz.
Bir nceki maddede ilem yaplan pencerede tamam butonuna basldktan sonra sra ile nce geri ekilme noktas ve daha sonra
yaklama noktas seilir.
-
42
kan pencereden accept butonu tklanr ve parann takm yolu karlm olur.
stersek ilemeyi backplot komutundan izgisel olarak simle edebilir.
Kat simlasyonu iin ise komutu verilerek izlenir.
lemeye ait G kodlarn
kartnz
Operatons manager komutu verilerek CNC zelliine gre G kodlar karlr.
G kodlar dosyas istenilen isimde kayt edilir. Dosya uzantsnn ncc olmasna dikkat edilir.
-
43
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri Evet Hayr
1. Bir CAD programnda resmin izimini yaptnz m?
2. Kesici yolunu kardnz m?
3. Dosyay CAM programna aktardnz m?
4. CAM programnda tornalama komutu verdiniz mi?
5. Kesici takm ve tezgh ayarlarn yaptnz m?
6. leme ayarlar yaptnz m?
7. Geri ekilme ve yaklama noktalar belirlediniz mi?
8. Simlasyon yaptnz m?
9. Post kardnz m? (G kodlar)
10. CNC ye aktardnz m?
11. Paray ileyebildiniz mi?
12. Sreyi iyi kullandnz m (5-16 saat)
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.
-
44
LME VE DEERLENDRME Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1. Aadakilerden hangisi CAMn almdr? A) Bilgi ilem sistemi B) Compitr aidet manufactoring C) Compitr aidet desing D) Compiter nmeric control
2. Aadakilerden hangisi file mens komutlarndan deildir? A) New B) Open C) Save D) Create
3. CAM programnda dz izgi izmek iin hangi komut verilmelidir? A) Circle B) Line C) Fillet D) Chamfer
4. CAM programnda dikdrtgen izmek iin hangi komut kullanlr? A) Line-Rectangle B) Circle-Rectangle C) Fillet-Rectangle D) Four line
5. CAM programna Autocad dosyasn hangi dosya uzants ile arrz? A) prt B) sat C) dwg D) ncc
6. CAM programnda visible ne anlama gelir? A) Ekranda grnenin tmn sememize yarar B) Tezgh sfrn belirtir. C) Koordinat merkezini belirtir. D) Tezgh merkezini belirtir.
7. CAM programnda turn komutu ne ifade eder? A) Delik delme B) Boyuna tornalama C) Vida ama D) Aln tornalama
LME VE DEERLENDRME
-
45
8. CAM programnda drill komutu ne ifade eder? A) Delik delme B) Boyuna tornalama C) Aln tornalama D) Vida ama
9. Stock oluturma penceresinde diameter ne ifade eder? A) Bara boyunu ifade eder. B) Para apn ifade eder. C) Para alann ifade eder. D) Para evresini ifade eder.
10. Face control penceresinde both ne ifade eder? A) Kaba ileme B) Fini ileme C) Kaba ve finish ileme D) Vida ama
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
-
46
DE
RENME FAALYET-2
Cam program ile CNC freze tezghnda uygun kesicilerle uygun sre iinde
paralarn takm yolunu karacak programlar yapabileceksiniz.
evrenizdeki cam program kullanarak CNC frezeleri programlayan iyerlerini ziyaret
ederek;
Plastik kalp imalatnda cam programlar ile CNC frezeleri kullanmann yeri ve
nemini aratrnz.
2. CAM PROGRAMI LE CNC FREZEDE
TAKIM YOLU IKARMA
2.1. CAM Programnda Frezeleme Yapma ve Post Alma
CAM programnda frezeleme ilemi yapabilmemiz iin paray veya ilenecek
ksmlarn zelliklerini ya cam programnda oluturmalyz ya da bir cad programnda
oluturarak cam programnda bu dosyay amalyz.
2.1.1. CAM Programnda Yzey Tarama
Kalp yapmnda ilk ilem plakalarn yzeylerinin ilenmesidir. Bu ilem frezelerde bir
tarama kafas ile manel olarak yaplr. Biz bu konumuzda CNC ileme merkezinde bu
ilemi yapabilmemiz iin CAM programnda hangi ilemler yaplacan beraber greceiz.
ekil 2.1: CAM programna aktarlan para sfr noktasnda
AMA
ARATIRMA
RENME FAALYET-2
-
47
Bu ilem iin lleri 150x100x50 olan bir plakay orijin en st noktaya gelecek
ekilde bir CAD programnda izeriz. Daha sonra CAM programnda bu dosya alr. Bu
ilem doru olarak yapldnda izdiimiz para CAM programnda ilemeye uygun olarak
alr.
leyeceimiz paray uygun ekilde atktan sonra NC-2 Akxis-Face Mill komutlar
verilir. Daha sonra fare ile ileyeceimiz yzeyin evresi iki kere tklayarak seilir.
ekil 2.2: CAM programnda face mill komutu
Ardndan tool information penceresi alr.
ekil 2.3: CAM programnda ileme yzeyi seimi
-
48
Alan pencereden takm seimi, malzeme seimi, kesme hz ayar ve ilerleme
ayarlar yaplr. Tool information penceresindeki ayarlamalar bittikten sonra cut control
penceresine geilerek ileme metodu adm ayarlar yaplr. ile
ileme adm 12,8mm olarak ayarl gelir. Toplam alnacak tala miktar
9,3 mm olarak girilmi, her kademede kaba tala miktar 1 mm ve
finish tala miktar 0,3mm olarak ayarlamtr.
ekil 2.4: CAM programnda face milling cut control penceresi
Bu penceredeki ayarlama ilemleri bittikten sonra tamam tklanr ve para ileme
program hazrlanm olur. Parann simlasyonu yapldktan sonra eer bir deiiklik
yaplmas gerekiyorsa Nc Operations Managerpenceresinden yaptmz ilemin zerine
gelerek farenin sa tuu ile tklanr ve buradan Regenere Toolpath With Orginal
Geometry sekmesi seilerek tekrar ayarlamalarn yapld pencereye gelinir, deiiklikler
yaplr ve tamam tklanr.
-
49
ekil 2.5: CAM programnda ilemede deiiklik yapma
ekil 2.6: CAM programnda dzlem yzey ileme
Btn ayarlarmzn uygun olduu grldnde ilemenin postu alnarak CNC
tezghna aktarlr ve program arlarak para ilenir.
2.1.2. CAM Programnda Kontur Dolama
Kalp yapmnda plakalarn yzeylerinin ilenmesinden sonraki ilem dikdrtgenin
evresini dolaarak hem lye getirmek hem de referans yzeylerini oluturmaktr. Biz bu
konumuzda CNC ileme merkezinde bu ilemi yapabilmemiz iin cam programnda hangi
ilemler yaplacan beraber greceiz.
-
50
ekil 2.7: CAM programnda referans yzeyleri oluturulacak para
Bu ilem iin bir nceki konumuzda yzeyi ilenen paramzn 150x100 llerine
gelecek ekilde ileyebilmek iin uygun apta bir parmak freze kullanlmaldr. lemimize
yine NC mensnden srasyla NC-2Axis-Contur seilerek balanr.
ekil 2.8: CAM programnda contur komutu
Kontur dolalacak kenar farenin sol tuu ile iki kere tklanarak zincir seilir kan
toolbarstandone tuu tklanrsonra ilk i olarak kan pencereden kesici takm seilir.
ekil 2.9: CAM programnda parmak frezenin seilmesi
-
51
Takm seimi yapldktan sonra tool information penceresinde tool diameter bilgisi
olarak 18 mm apnda bir kesici olduu grlr.
ekil 2.10: CAM programnda tool information penceresi
Bu kesicinin malzemesi tool material ksmndan girilir ve bununla ilgili kesme hz ve
ilerleme deerleri deiir fakat biz yine istediimiz deiiklii yapabiliriz. Yukardaki
ekilde ap 18 mm bir karbr freze iin uygun kesme hz, devir ve ilerlemeler verilmitir.
Bu pencerede iimiz bittiinde cut control penceresine geilir.
ekil 2.11: CAM programnda cut control penceresi
-
52
Bu pencerede bu ilemimiz iin iki deiiklik yapmamz yeterlidir. Biri amount to
remove (toplam ileme yapacamz mesafe), dieride rough spacing (her pasoda
vereceimiz tala miktardr). Bylece 30 mm lik ilemeyi 2er mm tala kaldrarak 15
kerede tamamlar. Bu pencerede de tamam tuuna basldktan sonra setiimiz zincirin d
tklanr ve bylece parann d ksm ilenmi olur. Eer konturun dna tklanrsa ayn
ilem konturun iine yaplr.
ekil 2.12: CAM programnda contur ileminde takm yolu
Eer aa doru ilerken belirli bir ada lleri byterek inmemiz gerekiyorsa cut
control penceresinden taper angle ksmna istenilen a girilir. Taper angle 10 girildiinde
aadaki ekilde grld gibi aaya ilerleme al olarak gerekleir.
ekil 2.13: CAM programnda al contur ileme
Eer kaldrlacak tala miktar fazla ise ve kesici ak bir dnte bu tala
kaldramayacaksa o zaman yanal tala miktar girilerek 2 veya daha fazla turda para lye
getirilir.
-
53
ekil 2.14: CAM programnda fazla tala olduunda contur ileme
Bu yaplan ilemler yalnz dikdrtgen paralara deil herhangi bir profile de
uygulanabilir. Dikkat edilmesi gereken ilenilen profilde takmn giremeyecei bir i rads
olmamasdr. Aada deiik bir profildeki ileme grlmektedir. Contur komutu
verildikten sonra zincir olarak evre kenar ile delik kenar beraber seilmitir. Ayarlar
yapldktan sonra konturun dna tklanmtr ve ekilde grlen ileme gerekletirilmitir.
ekil 2.15: CAM programnda deiik profilde contur ileme
Bu ilemler tamamlandktan sonra post alnp CNC ye aktarlr ve parann ilemesine
geilir. Grld gibi yalnz contur komutu ile birok ilemleri CAM programnda
yapabiliriz.
2.1.3. CAM Programnda Havuz veya Cep (Paket) Boaltma
Plakamzn geni yzeyini ileyip referans yzeylerini de lsnde iledikten sonra
bir maa yerletirmek veya scak yokluk manifold yeri boaltmak veya baka bir maksatla
dikdrtgen eklinde bir boaltma yapmamz gerekir. Bu ileme biz havuz veya cep boaltma
diyoruz.
-
54
Paramz bir CAD programnda izdikten veya CAD/CAM de ilenilecek konturu
izdikten sonra pocket sekmesi seilir. Daha sonra boaltma yaplacak kontur(zincir) seilir
done tuuna baslr.
ekil 2.16: CAM programnda cep boaltma komutu
ekil 2.17: CAM programnda tool information penceresi
kan pencerede takm zelliklerini (takm eidi ve ap, kesme hz, devri,
ilerlemesi) gireriz. Daha sonra cut control penceresi alr.
-
55
ekil 2.18: CAM programnda cut control penceresi
Bu penceremizde ileme metodu olarak clamp seilmi yani
kesicinin dn yn ile ilerleme yn ayn ynl kesme yaplyor. Bu kesme yntemi daha
ok kaba ilemede kullanlr. Fini ilemlerinde ise genelde
conventional yani zt ynl kesme kullanlr.
Kesme modu olarak spiral kullanlm istee bal olarak zigzag da seilebilir. leme
modu zigzag seildii takdirde cut control penceresi onaylandktan sonra ileme ynn
belirtmemiz gereklidir.
ekil 2.19: CAM programnda cut control penceresi
Contur ileminde olduu gibi taper angle zelliinden a deeri girildiinde cep
boaltmay aa doru al olarak gerekletirir.
-
56
Bu cep boaltma ilemimizde Z deki derinlik 30 mm olarak girilmitir. Kaba tala
olarak 2mm finish tala olarak 0,5mm yanal tala miktar ise 5,6 mm olarak girilmitir.
Btn ayarlamalar bittikten sonra tamam tklanr ve onay penceresindeki accept
tklandktan sonra cep boaltmann takm yolu karlm olur. Bu takm yolundan post alrak
G kodlar retilir. Daha sonra tezgha aktarlarak para ilenir.
2.1.4. CAM Programnda Plot Delik Delme
Bir nceki konumuzda CAM programnda cep boaltma ilemini renmitik.
Bilindii gibi cep boaltma ilemi dolu bir para zerinde gerekletiriliyor. Freze aks Z
deki her kademede dolu paraya diklemesine dalmas gerekiyor. Bu dalma ilemini daha
kolay gerekletirebilmek iin freze aksnn para zerinde dalma yapt eksene freze
aks apnda veya daha byk bir delik delinmelidir.
ekil 2.20: CAM programnda plot delik delinmesi
Cep boaltma yapabilmek iin parmak freze her dalta bu plot delikten dalp ilemeye
balamaldr. te bu ilemi CAD/CAM programnda Plot Hole delik delme ilemi ile ok
kolay ekilde otomatik olarak yapabiliyoruz.
ekil 2.21: CAM programnda plot delikten balanan boaltma ilemi
-
57
leme dier komutlardaki gibi NC-2Axis-Pilot Hole komutlar sra ile verilerek
balanr.
ekil 2.22: CAM programnda plot hole komutu
Plot Hole komutu seildikten sonra karmza kan pencereden plot delik ilemi
uygulanacak ilem seilir.
ekil 2.23: CAM programnda plot delii delinecek ilemin seilmesi
-
58
ekil 2.24: CAM programnda tool information penceresi
NC operation onaylandktan sonra karmza tool information penceresi alr. Bu
pencereden ilk nce delik deleceimiz aptaki matkap seilir. Takm numaralar, devir ve
ilerleme bilgileri girildikten sonra Plot DrillControl mensne geilir.
ekil 2.25: CAM programnda cut control penceresi
-
59
Bu pencerede ileme tipi olarak gagalamal delme metodu seilir.
Daha sonra tamam tklanr ve para ilenmi olur. Daha sonra post ilemi yapldktan sonra
makineye aktarlr.
ekil 2.26: CAM programnda plot delii delinmi havuz boaltma
2.1.5. CAM Programnda Delik Delme
Kalplk ve tesviyecilik ilemlerinde en ok yaplan ilemlerden biride delik delme
ilemidir. Cad cam programnda delik delme ilemini en kolay ekilde yapabilmemiz iin
gerekli tm kolaylklar yaplmtr. CAD/CAM programnda delik delme ilemi
yapabilmemiz iin delik delinecek koordinatlara emberler izilmi olmaldr. Bu ilemi ya
bir cad programnda izip aktarabiliriz ya da CAD/CAM programnda pratik olarak
izebiliriz.
Biz bu konumuzda daha nce st yzeyini ve referans yzeylerini ilediimiz ayrca
maa yeri iin cep boaltma yaptmz paramzn kolon mili deliklerini birlikte delerek bu
konumuzu renelim.
ekil 2.27: CAM programnda kolon mili delikleri ilenecek para
-
60
izimi CAD/CAM programna aktardktan veya emberleri izdikten sonra delik
delme ilemine balamak iin ilk i olarak delik delme komutunu seiyoruz.
ekil 2.28: CAM programnda delik delme komutu
ekil 2.29: CAM programnda deliklerin seilmesi
Komut verildikten sonra kan toolbarsdan eer izimimiz izgisel ise visible komutu
seildii zaman program otomatik olarak tm delikleri seer fakat aktardmz izim bir kat
model ise bizim tek tek single komutu ile farenin sol tuu ile istenilen emberleri sememiz
gerekir. nk kat modelde deliklerin ayn ekseninde hem st yzeyde hem de alt yzeyde
-
61
bir delik iin iki ember bulunur. Visible komutu verildiinde drt delik iin sekiz ember
seilmi olur. Seilen emberler sar renge dnr. Daha sonra done tuuna baslr ve
karmza penceresi kar.
CAD/CAM programmzda bir hole prosessing penceresinde birden ok matkapla
delik delme ilemi yaplabilir. Bu zellikten faydalanarak delikleri ilk nce punta matkab ile
merkezleri belirledikten sonra nce kk bir matkapla daha sonra da istediimiz matkapla
kademeli olarak delebiliriz.
Bu pencerede yapmamz gereken ilk i takm semek olacaktr. Bu ii bildiiniz gibi
select tool butonuna basarak ilk kesici takmmz seeriz. Biz bu ilemimizde ilk takm
olarak punta matkab seiyoruz. Daha sonra ayn pencereden takm numaralarn ve work
offset numarasn ayrca kesme hz ve ilerleme deerlerini giriyoruz. Daha sonra cycle
control penceresine geip kontrolmz yapyoruz.
ekil 2.30: CAM programnda tool information penceresi 1 no.lu takmn zellikleri
-
62
ekil 2.31: CAM programnda tool information penceresi 1 no.lu takmn cycle control
penceresi
kinci takm seebilmemiz iin yukardaki pencereden insert before (ste satr
ekle) add after(alta satr ekle) komutlar ile alta satr ekleriz. Yine bu satrda da takm
seip zelliklerini gireriz.
ekil 2.32: CAM programnda tool information penceresi 2. takm zellikleri
-
63
Fakat burada dikkat etmemiz gereken bir konu birinci takmda cycle control
penceresini kontrol edip gemitik. nk birinci takmmz punta matkab olduundan
program delme derinliini otomatik olarak veriyor bu nedenle bizim derinlik deeri
girmemize gerek kalmyor. kinci takmzda ise setiimiz normal bir matkap olduundan
tool information penceresinden takm numarasn ve matkap apna gre devir ve
ilerlemeleri girdikten sonra ikinci takm iin cycle control penceresine geilir.
ekil 2.33: CAM programnda tool information penceresi 2. takm cycle control penceresi
Cycle control penceresinde cyle type (delme tipi) peck (gagalamal delme) seilmi
delme iini 3er mm ara ile yapacak bu paramz boydan boya delik olduundan deph to
shoulder seilip para kalnl girilmitir.
ekil 2.34: delme boyu eidi tip ve shoulder
-
64
nc takmmzda ayn ilemleri tekrar edip delik apnda matkap seiyoruz.
ekil 2.35: CAM programnda tool information penceresi 3. takm zellikleri
ekil 2.36: CAM programnda tool information penceresi 3. takm cycle control penceresi
Btn bu ilemleri yaptktan sonra OK tuuna baslr ve takm yolu karlm olur.
-
65
ekil 2.37: CAM programnda delik delme ileminin takm yolu
Ayn pencereden raybalama, baralama ile delik bytme veya klavuz ekme ilemleri
yine ayn mantkla yaplabilir.
2.1.6. CAM Programnda izgi Takip Etme (Yaz Yazma)
CAD/CAM programnda izilen izgilerin zerinden kesici takm takip ettirerek baz
formlar oluturmamz gerektiinde 3D contur komutunu kullanmamz gerekir. Bu ilem ille
de yaz olmas gerekmez bir kanal veya form olabilir.
ekil 2.38: Cam programnda yaz yazma komutu
-
66
imdi bu konumuzda bundan nceki konularda ilediimiz paramzn st yzeyine
100x50 llerinde kenarna 5 mm rads oluturulmu bir dikdrtgen iine ismimizi
yazalm. CAD/CAM programnda dikdrtgen izmeyi daha nceki konularmzda ilemitik.
Yaz yazmak iin CAD/CAM programnda text/dimension komutunu veriyoruz. Sonra
kan pencereden yazmz yazarz. Yaz bykln text height den ayarlarz.
ekil 2.39: CAM programnda imput text penceresi
A vermek istersek angle ksmndan verebiliriz. Daha sonra OK tuuna baslarak
farenin sol tuu ile istenilen yere yaz yaptrlr. Bu ilemler yapldktan sonra hemen NC
ilemlerine geilmez. Yaznn NC ilemeleri olarak seilebilmesi iin patlatlmas gerekir.
Bu ilem iin edit tool barsndan text/dim komutu verilir. Ve kan toolbarstan
patlatma komutu verilir. Tekrar kan toolbarstan visible (tm grneni se) tklanarak
yaznn NC ilemi iin seilebilir hale getirmi oluruz.
ekil 2.40: CAM programnda text/dimkomutu ve explode komutu
-
67
Bu ilemleri yaptktan sonra NC-2Axis-Contour 3D komutu verilir.
ekil 2.41: CAM programnda 3d contur komutu
kan toolbarsdan komutu verilir. kan toolbarsdan komutu
seilir ayn toolbarsdan done komutu seilir. Daha sonra kan toolbarsdan tekrar done
komutu seilir ve ardndan tool information penceresi alr.
ekil 2.42: CAM programnda yaznn seilmesi
-
68
ekil 2.43: CAM programnda tool information penceresi
Tool information penceresinden gerekli ayarlamalar yapldktan sonra cut control
penceresine geilir. Burada stock to leave ye eksi l vererek yaz derinliini
ayarlayabiliriz. Bu ksma eksi tala derinlii girmemiz yaz Z sfrda yazld zaman
geerlidir. Eer yaz Z -0,5 de yazld ise ozaman stock to leave sfr olmaldr.
ekil 2.44: CAM programnda contur 3d de cut control penceresi
-
69
Bu ilemler sra ile tamamlandktan sonra takm yolu karlm olur. Simlasyon
ilemleri yapldktan sonra bir hata yoksa post alnr.
ekil 2.45: CAM programnda contur 3d de cut control penceresi
2.1.7. CAM Programnda Seili Yzeyi leme
CAD/CAM programnda eer tek bir yzey ileyerek para retebilmek mmknse
cut komutu kullanlr. Komut satrndan NC-3Axis-Cut komutlar sras ile seilir ve
ilenecek yzey seilir.
ekil 2.46: CAM programnda cut komutu
Yzey sar renge dnp hemen ardndan tool information penceresi alr.
-
70
ekil 2.47: CAM programnda tool nformation penceresi
ekil 2.48: CAM programnda cut control penceresi
-
71
Tool information penceresindeki ayarlamalar bittikten sonra step size den tala
aral seildikten sonra tamam butonu tklanr ve yzeyin takm yolu karlm olur. Yalnz
bu ilenen yzeylerin etrafnda bulunan dier yzeylere zarar vermeyecek ekilde
yaplmaldr.
2.1.8. CAM Programnda Kaba Profil leme
Baz boyutlu profilleri ktkten karmamz gerektiinde kaba boaltmalar daha
byk bir kesici ile kaba ileme yaparak boaltmalyz. Bu ilem iin CAD/CAM
programnda Z raugh komutu ile yapyoruz. Bu ilemi yaparken finish ileme iin pay
brakmamz gereklidir. CAD/CAM programnda buna stoa pay brakma denilir. Bu pay
daha sonraki ilemelerde kalemin giremedii talalarla beraber alnarak finishte temiz bir
yzey elde edebiliriz.
CAD/CAM programnda bu ileme balayabilmemiz iin NC, 3Axis, Z Rough
komutlar sras ile seilmelidir.
ekil 2.49: CAM programndaz rough komutu
Z Rough komutu seildikten sonra kan toolbarsdan visible komutu seilir. Ardndan
Material nformation penceresi kar buradan da material tipi olarak top profile seilir.
Material ykseklii olarak bizim ilemek istediimiz ykseklik girilir.
ekil 2.50: CAM programnda malzemenin tanmlanmas ve ileme mesafesinin belirlenmesi
-
72
Bu pencerede OK butonuna basldktan sonra zincir seilmesi gerekir. Farenin sol tuu
ile iki kere tklayarak zincir seilir. Seildiinde izgi sar renge dnr ve ardndan tool
information penceresi alr.
ekil 2.51: CAM programnda kaba ileme iin zincir seilmesi
ekil 2.52: CAM programnda tool information penceresi
-
73
Tool information penceresinde gerekli ayarlamalar yapldktan sonra cut control
penceresine geilir. Bu pencerede finish iin ileme pay 0,15 mm braklmtr.
En fazla ileme derinlii 15 mm olarak belirlenmitir.
Z deki paso miktar 0,5 mm olarak girilmitir.
ekil 2.53: CAM programnda cut control penceresi
Btn bu ilemler yapldktan sonra tamam butonuna baslr ve parann kaba
ilemesinin takm yolu karlm olur. Ayn zamanda kan onay penceresinden ilemi
accept ile onaylarz. lemi simle ederek ilemede bir hata olup olamadn kontrol ederiz.
Daha sonra post ilemine geebiliriz.
ekil 2.54: CAM programnda kaba ileme takm yolu
-
74
ekil 2.55: CAM programnda kaba ileme
2.1.9. Zdeki Talalar Fini leme
boyutlu profilleri ktkten Z raugh komutu ile kardktan sonra kaba olarak
ilediimiz freze aksnn giremediimiz yerlerde kalan talalar Z finish komutu ile Z
eksenindeki talalar alabiliriz. Z finish komutu dz olan ksmlarda ilem yapmadndan
zaman kaybetmeden bir nceki takmn giremedii talalar albiliriz. Z finish komutu bir
finish komutu olduu iin kesinlikle ktk halindeki paraya uygulanmamaldr. Yoksa
tezgh bindirir aky krarz. Z finish komutunu vermek iin NC, 3Axis, Z Finish
komutlar sra ile seilmelidir. Komut verildikten sonra kan toolbarstan visible komutu
seilir ve karmza tool information penceresi alr. Daha nceki kaba ilemede ap 10
mm parmak freze aks kullanmtk imdi ise ap 4 mm parmak freze aks kullanacaz.
ekil 2.56: CAM programnda z finish komutu tool information penceresi
-
75
ap 4 mm karbr kesici iin gerekli devir ve ilerlemeleri verdikten sonra dier
pencere olan Cut Control penceresine geilir. Burada ileme derinlii
den girilir. Z deki tala derinlii girilir.
ekil 2.57: CAM programnda z finish komutu cut control penceresi
Bu ilem son fini ilemi olmad iin son fini ilemine tala pay brakmak iin
girilir.
ekil 2.58: CAM programnda ileme blgesi seme(snr belirleme) penceresi
lem yapmamz gereken blge (zincir) seilebilmesi iin seili
olmaldr. Bu ilemler tamamlandktan sonra tamam butonuna baslr. Karmza ileme
snrlarn belirleyeceimiz pencere kar. Bu pencereden add boundaries butonuna baslr
-
76
ve farenin sol tuu iki kere tklayarak zicir seilir. Zincir seildinde krmz renge dnr.
Toolbarstaki done butonuna baslr bir nceki menye geri dnlr.
ekil 2.59: CAM programnda ileme blgesi seme(snr belirleme) penceresi
Buradan done butonuna baslr. lemin takm yolu karlm olur. kan onay
penceresinden accept butonuna baslarak ilem tamamlanr. Bundan sonra post karma
ilemine geilebilir.
ekil 2.60: CAM programnda ileme blgesi seme (snr belirleme) penceresi
-
77
Bylelikle takm dz olan yzeyleri ilememitir. Yalnz Zdeki talalar almtr.
ekil 2.61: CAM programnda Z finish ile parann ilenmesi
2.1.10. 3 Boyutlu Fini leme
CAD/CAM programnda parann ktkten kaba olarak boaltma ilemleri yapldktan
sonra son finish ilemi yaplmaldr. Finish ilemini tam ve eksiksiz olarak yapabilmemiz
iin ileyeceimiz parann zerindeki tm girinti ve kntlarn formlarn net ekilde
verebilecek bir kesici seilmelidir. Daha gzel bir yzey elde edebilmemiz iin kesme
metodu bu komutumuzda otomatik olarak zt ynl kesme metodu (conventional)
seilmitir.
Biz bu konumuzda da bir nceki konumuzda kaba olarak ilediimiz parann
zerinde uygulama yaparak bu komutu ileyeceiz. leme NC, 3 Axis, 3D Offset komutlar
verilerek balanr. kan toolbarstan visible komutu verilir. Ardndan karmza kan tool
information penceresinden ilk nce takm seilir.
-
78
ekil 2.62: CAM programnda 3d offset komutu tool information penceresi
Bu ilemimizde takmmz ap 3 kre ulu parmak frezedir. Fini ileme takmmz
setikten sonra ayn pencereden bu takma ait kesme hz ve ilerleme deerleri girilir ve cut
control penceresine geilir.
ekil 2.63: CAM programnda ap 3 kre ulu parmak freze
-
79
ekil 2.64: CAM programnda 3d offset komutu cut control penceresi
Bu pencerede stepover 0,1000 mm verilmi yani ilemedeki adm miktar 0,1 mm dir.
Stock to leave 0 verilmi yani parann tam llerinde ileme yaplacaktr. Stock to leave +
l olarak verilebildii gibi l olarak verilip gerek lden kk para retme imkn
da sunulmu oluyor. Use boundaries ikonu seili olmaldr. Bylelikle ileme blgesi
snrlarn belirlemi oluyoruz. Cut control penceresindeki deiiklikleri yaptktan sonra
tamam butonu tklanr ve karmza add containment penceresi kar buradan add
boundaries butonu tklanr.
ekil 2.65: Cam programnda add boundaries penceresi
-
80
Daha sonra farenin sol tuu ile iki kere tklayarak zincir seildikten sonra done tuuna
baslr.
ekil 2.66: CAM programnda ileme blgesi seilmesi
Tekrar kan add boundaries penceresinden bu defa done butonuna baslr.
ekil 2.67: CAM programnda ileme blgesi seim onay
-
81
3 D Offset ileme takm yolu karlm olur.
ekil 2.68: CAM programnda 3 boyutlu ileme takm yolu
Eer bu takm yolunda ileme hatas grmyorsak accept tuuna basarak ilemi
onaylyoruz.
ekil 2.69: CAM programnda 3 boyutlu ileme takm yolu onay penceresi
Simlasyon kontrollerini yapp eer bir hata grmyorsak post alma ilemi yaparak
paray ileyebiliriz.
ekil 2.70: CAM programnda 3 boyutlu ileme simlasyonu
-
82
UYGULAMA FAALYET
Yukarda resmi verilen parann yzeyini ap 32 mm tarama ile taraynz. Deliklerini
sra ile punta matkab, ap 8 mm ve ap 15 mm matkap kullanarak deliniz. Delikleri sra ile
ap 12 mm parmak freze ile dairesel interpolasyon ile lye getiriniz. ki delik arasndaki
havuz boatmay ap 12 mm parmak freze ile kaba olarak, ap 6 mm ile finish ilemesini
yapnz. Para eninden ve boyundan 2er mm byk olan plakadan parann evresinden
interpolasyon yaparak parann d snr llerini ileyiniz.
UYGULAMA FAALYET-2
-
83
lem Basamaklar neriler
Resimdeki paray bir cad
programnda
iziniz.
Verilen resmi bircad programnda byk delik orjine gelecek ekilde iziniz.
Bu izimi CAD/CAM programnda anz. CAD/CAM programnda 134,5x62x21 llerinde stock
oluturunuz.
Yzey tarama ilemini yapnz.
NC-2 Axis-Face Mill komutlarn veriniz. Stock iin oluturulan zincir seilir.
ap 32 mm tarama takm seilir. Takm zellikleri girilir. Kesme zellikleri girilir. 1mm kaba tala, 0,2 mm ince tala
verilir.
-
84
Penceredeki deerler girilir ve tamam butonuna baslr.
Delik delme programn
yapnz.
NC-2 Axis-drill komutunu veriniz. Mouse nin sol tuu ile delikleri seiniz. kan toolbarstan sra ile takmlar seilir.
Gerekli deerler girilir.
-
85
Delikleri parmak freze ile llerine
getiriniz.
NC-2 Axis-contour komutunu veriniz. ap 20 mm delik seilir. ap 12 mm parmak freze seilir. Kesme deerleri girilir.
Tamam butonuna baslr. ap 20 deliin ii seilir. kinci delik iin NC-2 Axis-contour komutunu veriniz. Ayn takm ile ileneceinden takm ayarlar aynen kalr
deitirilmez.
kinci delikte tala fazla olduundan kesme ayarlar deitirilir (yanal kesme 4,5 mm iki kerede verilir).
-
86
Tamam butonuna baslr. ap 30 deliin ii tklanr.
ki delik arasndaki havuz
boaltma yapnz.
Kaba ileme iin NC-2 Axis-pocket komutunu veriniz. Havuz evresi seilir. ap 12 mm parmak freze seilir. Kesme deerleri girilir. On sides stunundan stock to leave ye 0,1 yazlr (X ve Y de 0,1
mm tala braklr Z te braklmaz).
Tamam butonuna baslr.
-
87
Farenin sol tuu ile havuzun ii seilir. Fini ileme iin tekrar NC-2 Axis-contour komutu verilir. Havuz evresi seilir. ap 6 mm freze seilir. Kesme deerleri girilir.
Plot delik iin NC-2 Axis-Plot hole komutu verilir. kan pencereden havuz ileme operasyonu seilir.
kan pencerede takm olarak ap 15 matkap seilir. Takm no.su 3 seilir. Tamam butonuna baslr. Onay penceresi kabul edilir.
-
88
Bylece delikleri deldiimiz matkap ile havuz boaltmann plot delii delinmi olur.
Para evresini ileyiniz.
NC-2 Axis-contour komutunu veriniz. Para evresi seilir. ap 12 mm parmak freze seilir. Kesme deerleri girilir.
Tamam butonuna baslr. Farenin sol tuu ile para evresinin d tklanr.
evre ilemenin de takm yolu karlm olur.
-
89
Post karma ilemini yapnz.
NC operations manager komutu verilir. Setup one seilir. Fanuc seilir. Post butonuna baslr.
G kodlar karlm olur.
-
90
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri Evet Hayr
1. Paray CAD programnda izdiniz mi?
2. izimi CAM programna aktardnz m?
3. Para yzeyini ilediniz mi?
4. Delik deldiniz mi?
5. Delikleri interpolasyonla ilediniz mi?
6. Para evresini interpolasyonla ilediniz mi?
7. Para stnde kaba ilediniz mi?
8. Para stnde finish ileme yaptnz m?
9. lemin tmne post aldnz m?
10. G kodlarn tezgha aktardnz m?
11. Paray ilediniz mi?
12. Tezgh durdurdunuz mu?
13. Paray kardnz m?
14. Teknolojik kurallara uygun bir alma gerekletirdiniz mi?
15. Sreyi iyi kullandnz m? (10 saat)
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.
-
91
LME VE DEERLENDRME Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1- CAM programnda yzey tarama komutu aadakilerden hangisidir? A) drill B) chain C) face mill D) stock to leave
2- CAM programnda zincir manasna gelen ileme alann sememize yarayan komut aadakilerden hangisidir?
A) drill B) chain C) face mill D) stock to leave
3- CAM programnda finite ilemek zere pay brakmaya ne ad verilir? A) drill B) chain C) face mill D) stock to leave
4- CAM programnda objeleri (yaz veya l) patlatmak iin kullanlan komuta ne ad verilir?
A) explode B) chain C) face mill D) stock to leave
5- CAM programnda paralara yaz yazmak iin kullanlan komut aadakilerden hangisidir?
A) single B) contour 3D C) plot hole D) conventional
6- CAM programnda tek tek nesneler semek iin hangi komut kullanlr? A) single B) visible C) plot hole D) conventional
LME VE DEERLENDRME
-
92
7- CAM programnda frezede zt ynl kesme komutu aadakilerden hangisidir? A) single B) visible C) plot hole D) conventional
8- CAM programnda paket boaltma ileminde dolu ksma frezenin rahat dalabilmesi iin n delik delme komutuna ne ad verilir?
A) single B) visible C) plot hole D) conventional
9- CAM programnda delik delerken gagalama yaptran komut aadakilerden hangisidir?
A) drill B) peck C) line D) circle
10- Aadakilerden hangisi cam programnda fini komutlarndan deildir? A) Cut B) Z finish C) 3 D Offset D) Z Rough
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.
-
93
MODL DEERLENDRME
Yukarda lleri verilen paray CAD/CAM programnda; CNC Torna ve CNC
Frezede ileyebilmek iin gerekli takm yollarn ve ileme programn karnz.
MODL DEERLENDRME
-
94
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri Evet Hayr
1. Paray CAD programnda izdiniz mi?
2. izimi CAM programna aktardnz m?
3. CNC torna iin takm yollar ve ileme programn kardnz m?
4. CNC tornaya program aktardnz m?
5. Tornaya kt balayp ilediniz mi?
6. CNC freze iin takm yollar ve ileme programn kardnz m?
7. CNC frezeye program aktardnz m?
8. Frezeye tornada ilediiniz paray baladnz m?
9. Kullanlacak takmlar seip takm sfrlamas yaptnz m?
10. paras referans noktasn belirlediniz mi?
11. parasn ilediniz mi?
12. Tezgh durdurdunuz mu?
13. Paray kardnz m?
14. Teknolojik kurallara uygun bir alma gerekletirdiniz mi?
15. Sreyi iyi kullandnz m? (20 saat)
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
-
95
CEVAP ANAHTARLARI RENME FAALYET 1N CEVAP ANAHTARI
1 C
2 D
3 B
4 A
5 C
6 A
7 B
8 A
9 B
10 A
RENME FAALYET 2NN CEVAP ANAHTARI
1 C
2 B
3 D
4 A
5 B
6 A
7 D
8 C
9 B
10 D
CEVAP ANAHTARLARI
-
96
KAYNAKA CADCAM Notlar, eng.harran.edu.tr
KAYNAKA