Organik Bileşikler

• Kimya bilimi temelde organik kimya ve anorganik kimya olarak ikiye ayrılır.

• Bu sunu süresince organik bileşiklerle ilgili genel özellikleri anorganik bileşiklerden farklarını ve bazı yaygın organik bileşikleri öğreneceksiniz.

• Organik kimya yapısında C H N ve O elementleri bulunduran maddeleri inceler.Kısaca karbon kimyası olarak adlandırılır.karbon kimyasına organik madde denmesinin en önemli nedenlerinden biride bu maddelerin genellikle canlı organizmaların yapısında bulunmasıdır.

• Organik bileşiklerin bitki ve hayvanlardan elde edilmesi çok eskilere dayanır.

• El-Razi 900 yıllarda ilk defa bitkilerden saf alkol elde etmiştir.

• Aspirin söğüt yaprağından, penisilin ise ilk defa küflü peynirden elde edilmiştir.

• Günümüzde kullanılan bir çok organik madde yapay olarak elde edilmektedir.

• Kimyasal maddeler, 19. yüzyıl başlarında organik ve anorganik maddeler olarak sınıflandırılmıştır.

• Organik maddeler, büyük ve karışık yapılarda maddeler oldukları ve genellikle canlı organizmalarda bulundukları için bu maddelere “hayatın gücü” denmiş ve uzun yıllar boyunca laboratuar şartlarında elde edilemeyecekleri düşünülmüştür.

• 1828 yılında alman kimyacı Friedrich Wöhler, laboratuarda anorganik bir madde olan KCN den organik bir madde olan üreyi elde etmiştir. Wöhler böylece organik maddelerin laboratuar şartlarında elde edilebileceğini ispatlamıştır.

• Organik maddelerin bu şekilde elde edilişinden sonra hızla yeni maddeler elde edilmiş ve günümüzde milyonlarca çeşit organik bileşik kullanılmaktadır.

• Organik bileşiklerin bu şekilde çok olmasının nedeni C atomunun çok sayıda çeşitlilikte bağlanabilme kabiliyeti ile ilgilidir.

ORGANİK VE ANORGANİK BİLEŞİKLER

• Organik hemen hemen tamamında C ve H atomu vardır. Bu nedenle CO2, CO, CS’ gibi bileşikler ve karbonat içeren bileşikler organik bileşik sınıfına dahil edilmezler.

• Şimdi organik ve anorganik bileşikler arasındaki farkları inceleyelim:

Organik ve anorganik bileşikler arası farklar

• 1. Organik bileşikler genellikle yanıcıdır. İnorganik bileşikler yanıcı değildir. 2.Organik bileşiklerin erime noktaları genellikle düşüktür.(300 c nin altındadır.) İnorganik bileşiklerin ise genellikle yüksektir. 3.Organik bileşikler genellikle suda çözünmezler,inorganiklerin çoğu suda çözünürler. 4.Organik bileşikler çoğunun yapısı iyonik değildir. inorganikler ise iyonik yapıdadır. 5.Organik bileşiklerin kendilerine özgü bir renk ve kokuları vardır.Anorganik bileşiklerde ise bu oran daha azdır.

6. Organik bileşiklerin oluşumunda katalizörlerin rolü büyüktür.farklı katalizörler kullanılarak aynı maddelerden farklı bileşikler oluşturulabilir. 7. Organik bileşiklerle yapılan reaksiyonlar fazla ısı ve zaman gerektirirler ,inorganik bileşiklerin reaksiyonları daha hızlıdır. 8. Organik bileşiklerin yoğunlukları genellikle düşüktür.

Organik Bileşiklerin Sınıflandırılması

R

H

H

H

R H

N

O

H

R

R R'

O

R N

R

O

R

R R R

RR

R

O

OH

R

O

OR

alkanlar

alkenler

alkinler

aldehitler

ketonlar

aminler

organik asitler

esterler

amitler

Ornagik bileşikler fonksiyonal (işlevsel) gruplara göre sınıflandırılırlar.

Fonksiyonal Grup: Belirli kimyasal davranış gösteren atom grupları.

Bazı fonksiyonal gruplar:

R,R’: Hidrokarbon zinciri

Organik Bilesiklerin Islevsel Gruba Gore Siniflandirilmasi (I)

C C

C C

C C

A- Molekul iskeletinin bir parcasi olanlar

yapi bilesigin sinifi

alkan

alken

alkin

B- Oksijen iceren islevsel gruplar a- karbon oksijen tekli bagi olan

b-karbon oksijen ikili bagi olan

c- karbon oksijen hem tekli hem ikili bag olan

C OH

C O C

alkol

eter

C

H

O

C C C

O

aldehit

keton

C OH

O

C O

O

C

karboksilli asit

ester

Organik Bilesiklerin Islevsel Gruba Gore Siniflandirilmasi (II)

C NH2

C N

C-Azot iceren islevsel gruplar

yapi bilesigin sinifi

primer amin

siyanur(nitril)

D- Azot ve Oksijen iceren islevsel gruplar primer amid

tiyol(merkaptan)

C S C tiyoeter

C NH2

O

E- Kukurt iceren islevsel gruplar C SH

Soru: Asagidaki bilesiklerin yapisal formullerini cizelgeyi kullanarak yaziniz

C4H10O (alkol) C3H8O (eter) C3H6O (aldehit) C4H8O (keton)

C3H6O2 (karboksilli asit) C5H10O2 (ester) C3H9N (amin)

HİDROKARBONLAR

ALİFATİK HK AROMATİK HK

DOYMUŞ HK DOYMAMIŞ HK

ALKANLAR ALKENLERALKİNLER

TEK HALKALI BİTİŞİK HALKALI

BENZEN VE TÜREVLERİTOLUENKSİLEN

NAFTALİNANTRESEN

DÜZ ZİNC. YADA DALLANMIŞ

HidrokarbonlarHidrokarbonlar

AromatikAromatikAlifatikAlifatik

HidrokarbonlarHidrokarbonlar

AromatikAromatik

AlifatikAlifatik

AlkanlarAlkanlarAlkinlerAlkinlerAlkenlerAlkenler

Doymuş HKDoymuş HKDoymamış HKDoymamış HK

HidrokarbonlarHidrokarbonlar

AlifatikAlifatik

AlkalarAlkalar

• Alkanlar yapı içindeki bağların tamamının tekli bağlar olduğu hidrokarbonlardır.

C CH H

H H

H H

HidrokarbonlarHidrokarbonlar

AlifatikAlifatik

AlkenAlken

• Alkenler yapı içinde karbon-karbon çift bağı içeren hidrokarbonlardır.

C C

H H

H H

HidrokarbonlarHidrokarbonlar

AlifatikAlifatik

AlkinlerAlkinler

• Alkinler yapı içinde karbon-karbon üçlü bağı içeren hidrokarbonlardır.

HC CH

HidrokarbonlarHidrokarbonlar

AromatikAromatik

• En çok karşılaşılan aromatik hidrokarbonlar benzen halkası içeren yapılardır.

H

H

H

H

H

H

FORMÜL VE FORMÜL ÇEŞİTLERİ

Bileşiklerin kısaca gösterilmelerine FORMÜL denir. Organik Kimyada formüller Kapalı - Yarı Açık - Açıkolmak üzere 3 grupta ifade edilirler.

İsim Kapalı Yarı Açık Açık

Etan C2H6 CH3-CH3

H

C C

H

H H

HH

Propan C3H8CH3-CH2-CH3

C

H

H

HH C CH H

HH

C ve H den oluşmuş organik bileşiklere HİDROKARBONLAR denir.

Hidrokarbonlar, ALİFATİK ve AROMATİK hidrokarbonlar olmak üzere iki gruba ayrılırlar.

Aromatik olmayan hidrokarbonlara, Alifatik Hidrokarbonlar denir.

Alifatik Hidrokarbonlar, düz, zincirli ve dallanmış yada halkalı biçimde olabilirler.

HİDROKARBONLAR

Alifatik Hidrokarbonlar, doymuş ve doymamış biçimde de sınıflandırılabilir.

C-C tekli bağları,C=C ikili bağları,C≡C üçlü bağları görülmektedir.

H

C C

H

H H

HH

H

C C

H

HH

C≡C HH

Doymuş hidrokarbonlara ALKAN; ikili bağ içeren doymamış hidrokarbonlara ALKEN, üçlü bağ içeren doymamış hidrokarbonlara ALKİN denir.

C2H6 Etan

ALKAN

H

C C

H

H H

HH

C2H6 Eten (Etilen)

ALKEN

H

C C

H

H H

C2H2 Etin

(Asetilen) ALKİN

C≡C HH

ALKAN

1. Genel formülü CnH2n+2 dir.

2. C atomları arasındaki bütün bağlar tekli bağdır.

3. İsimlendirme yapılırken sonu na -an eki getirilir.

4. Doymuştur.

5. En küçük üyesi 1 karbon atomludur

C2H6 Etan

ALKAN

H

C C

H

H H

HH

ALKEN1.Genel formülü CnH2n dir. 2. C atomları arasında en az bir

tane 2 li bağ vardır. 3. İsimlendirme yapılırken sonu

na -en eki ya da -ilen eki getirilir.

4. Doymamıştır. 5. En küçük üyesi 2 karbonludur

C2H4 Eten (Etilen)

ALKEN

H

C C

H

H H

ALKİN1. Genel formülü CnH2n–2 dir. 2. C atomları arasında en az

bir tane 3 lü bağ vardır 3. İsimlendirme yapılırken

sonu na -in eki getirilir. 4. Doymamıştır. 5. En küçük üyesi 2

karbonludur

C2H2 Etin

(Asetilen) ALKİN

C≡C HH

ALKAN ALKEN ALKİN

CH4       MetanC2H6      EtanC3H8      PropanC4H10     BütanC5H12     PentanC6H14     HegzanC7H16     HeptanC8H18     OktanC9H20     NonanC10H22    Dekan

—C2H4      Eten(Etilen)

C3H6      PropenC4H8      BütenC5H10     PentenC6H12     HegzenC7H14     HeptenC8H16     OktenC9H18     NonenC10H20    Deken

—C2H2      Etin(Asetilen)

C3H4      PropinC4H6      BütinC5H8      PentinC6H10     HegzinC7H12     HeptinC8H14     OktinC9H16     NoninC10H18    Dekin

AROMATİK HİDROKARBONLAR

Aromatik Hidrokarbonlar denildiğinde;1. Halkalı yapı gösterirler.2. Halkadaki bağlar tek-çift-tek-çift şeklinde

sıralanmıştır ve Molekül tek düzlemlidir.3. Aromatik hidrokarbonlar doymamış oldukları

halde, doymamış hidrokarbonların özellikleriniz göstermezler.

4. En önemlisi benzen bileşiğidir.

AROMATİK HİDROKARBONLARAromatik hidrokarbonların en basit örneği benzen dir.

BENZEN

(C6H6)

BENZEN;1. Halkalı yapı gösterir2. Halkadaki bağlar tek-çift-tek-çift

şeklinde sıralanmıştır.3. Aromatik hidrokarbonlar doymamış

oldukları halde, doymamış hidrokarbonların özellikleriniz göstermezler.

CH

CH

CH

CH

HC

HC

AROMATİK HİDROKARBONLAR

Diğer bir üyesi naftalindir. (C10H8)Diğer bir üyesi de antresendır. (C14 H10)

BENZEN NAFTALİNANTRESEN

b. Fonksiyonel grupları farklıdır.

Örnek: Alkoller-eter

CH3-CH2-OH Etil alkolCH3-O-CH3 Di etil eter

c. Fonksiyonel grupların yerlerinde farklılık vardır.

Örnek: C5H10 da çift bağların yerleri farklıysa;

CH3-CH═CH-CH2-CH3 2-pentenCH2═CH-CH2-CH2-CH3 1-penten