ELEMENTVE

BİLEŞİKLER

ELEMENT: Aynı cins atomlardan meydana gelmiş saf maddelere

denir.ÖZELLİKLERİ

1.Yapılarında aynı cins atom bulundurur.

Demir Elementi ,Demir Atomu

Fe

2.Saf maddelerdir.

Aynı cins atom yada molekül içeren maddelere saf madde denildiğini biliyoruz. Elementlerde aynı tür atomlardan oluştuklarına göre elementlerde saf maddelerdir

Cu S

3. Belli bir erime ve kaynama noktaları vardır.

Tüm saf maddelerin belli erime ve kaynama noktaları vardır. Ayrıca erime ve kaynama süresince sıcaklıkları sabittir.

ÖRNEK:

Sıcaklık (0oC)

Isı (kal)

E.N

K.N

I.Bölge

II.Bölge

III.Bölge

IV.Bölge

V.Bölge

4.Fiziksel ve kimyasal yöntemlerle atomlarından daha basit birimlerine ayrıştırılamazlar.

5.Sembollerle gösterilirler.

• Elementlerin sembolleri Latince ismine bakılarak belirlenir. Latince isimlerinin ilk harfi büyük harfle gerekiyorsa diğer harflerden birisi küçük harfle yazılarak belirlenir.

LATİNCE İSMİ

SEMBOLÜ

Carbon C

Calcıum Ca

Claur Cl

6.Elementler;

• Metaller• Ametaller• Yarı metaller• Soygazlar olmak üzere 4 grupta incelenir ;

Mg Cl

METALLER:• Periyodik tabloda; 1A (H hariç), 2A, Tüm B grubu elementleri,

3A (B, Hariç), 4A’da Sn ve Pb, 5A’da Bi metaller sınıfında incelenirler.• METALLERİN ÖZELLİKLERİ:• 1. Cıva hariç hepsi, oda şarlarında (25 0C) katı halde bulunurlar. (Hg’nın EN:-39 0C)• 2. Metalik parlaklık gösterirler. • 3. İşlene bilirler. (Tel ve levha haline getirilirler.)• 4. Isı ve elektrik akımını iletirler. (Metallerde elektrik iletkenliği serbest elektronları

sayesine gerçekleşir. Sıcaklığın artırılması metalik iletkenliği azaltır.)• 5. Kimyasal tepkimelerde elektron verirler.(Elektron vererek + yükle yüklenirler,

yükseltgenirler, indirgendirler.) • 6. Elektron almazlar. (Kendi aralarında bileşik oluşturmazlar. Ancak homojen olarak

karışarak alaşımları oluştururlar.)

• 7. Asitlerle tepkimeye girerek H2 gazı açığa çıkartırlar. (Cu, Hg, Ag, Pt, Au hariç)

• 8. Metallerin oksitleri genellikle bazik özellik gösterirler. (CuO, Na2O, …gibi. Anfoter oksitler hariç.)

• AMETALLER:• Periyodik tabloda; 1A ‘da H, 4A’da C, 5A’da N ve P, 6A’da O,S ve Se , 7A’da F, Cl, Br, I

Ametaller sınıfında incelenirler

• AMETALLERİN ÖZELLİKLERİ:• 1. Oda şarlarında (25 0C) katı, sıvı ve gaz hallerinde bulunurlar.

Örnek: (KATI: C,P,S,I; SIVI: Br; GAZ: N2, O2, F2,Cl2 )

• 2. Mattırlar.• 3. Erime ve kaynama noktaları düşüktür.• 4. Kırılgandırlar.• 5. Elektrik akımını iletmezler. ( Grafit hariç )• 6.Metallerle tepkimelerinde, elektron alarak - yükle yüklenirler, indirgenirler,

yükseltgendirler. • 7. Kendi aralarında, kovalent bağlı bileşik oluştururlar. • 8. Ametallerin oksitleri genellikle asidik özellik gösterirler.

:

YARIMETALLER• Periyodik tabloda; 3A ‘da B, 4A’da Si ve Ge, 5A’da As ve Sb, 6A’da

Te ve Po , 7A’da At yarı metaller sınıfında incelenirler.

ÖZELLİKLERİ:• Bu elementlere yarı metaller denilmesinin sebebi; metalik özelliklerle beraber a

metalik özelliklerde göstermelerindendir.

B Si

• SOYGAZLAR:• Periyodik tabloda; 8A grubu elementlerine denir. Bu

elementler; He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn dur.

ÖZELLİKLERİ:• 1. Oda şartlarında hepsi tek atomlu tanecikler halinde

bulunurlar • 2. Değerlik elektron sayıları 8’dir. (He:2)• 3. Elektron dizilişleri, nS2nP6 ile biter. (He:1S2)• 4. İyonlaşma enerjileri yüksektir.• 5. Elektron ilgileri yok kabul edilir. • 6. Kimyasal aktiflikleri olmadıklarından soy yada asal gazlar

diye bilinirler.

He ,Ne Soygazları

BİLEŞİKLER

İki ya da daha fazla maddenin belli oranda kimyasal olarak birleşmeleri sonucu oluşturdukları yeni, saf maddeye bileşik denir..

• ÖZELLİKLER

1. Yapılarında iki ya da daha fazla madde bulundururlar.

Yukarıdaki örnekte de görüldüğü gibi, Karbon monoksit iki maddeden, karbon dioksit üç maddeden oluşmuştur

• Örnek:• Co ve CO arasındaki farkları açıklayınız?• Co = Kobalt elementini ifade eder. Tek bir atomdan oluştuğu için, elementtir. Co bir

sembol dür.

• CO= Karbon monoksit bileşiğini ifade ediyor. C ve O2 elementlerinden meydana gelmiştir. Yani yapısında iki farklı madde bulundurduğu için, bilşiktir. CO bir formüldür.

2. Belli oranda birleşirler.

Yine yukarıdaki örnekten anlaşılacağı gibi bire bir birleşseler CO oluşması için, 1 C ve 1O atomu tepkimeye girmelidir. Bir CO2 molekülü oluşabilmesi için 1 C ve 2 O

atomu gereklidir.• Kısaca anlaşılacağı gibi bileşikleri oluşturan elementlerin kütleleri arasında belli bir

oran olmak zorundadır

3. Kimyasal olarak birleşirler.

• Bir bileşik oluşurken atomlar ya elektron alırlar ya verirler ya da ortaklaşa kullanırlar.

• Metal-ametal bileşiklerinde, metaller elektron verir, ametaller elektron alır.• Ametal-ametal bileşiklerinde elektronlar ortaklaşa kullanılır.• Metal-metal bileşik oluşturmazlar. Homojen olarak karışarak alaşımları

oluştururlar.

• Kısaca bileşikler oluşurken kimyasal olay olmak zorundadır.

122( ) 2( ) 2 ( )g g SH O H O

• 4.Kendini oluşturan maddelerin özelliklerini taşımazlar.

• Bileşikler kendini oluşturan elementlerden farklı özelliklere sahiptirler. • Bunu hepimizin bildiği bir örnekle açıklayalım :

122( ) 2( ) 2 ( )g g SH O H O

Tepkimesinde; H2:Yanıcı O2:Yakıcı H2O: söndürücü özelliği

gösterirler. Yani su elementlerinden farklı bir özellik gösterir

5. Saftırlar.

• Tüm elementler olduğu gibi, tüm bileşiklerde saf maddelerdir.

6. Belli erime ve kaynama noktaları vardır.• Tüm saf maddelerin belli bir erime ve kaynama noktaları vardır.

Sıcaklık (0oC)

Isı (kal)

E.N

K.N

I.Bölge

II.Bölge

III.Bölge

IV.Bölge

V.Bölge

8.İyonik yapılı maddeler iyonlardan,

kovalent yapılı maddeler moleküllerden oluşmuşlardır.

9. Formüllerle gösterilirler.•Tüm bileşikler, oluştuğu sembollerin yan yana yazılmasıyla,

oluşturulan formüllerle gösterilirler.•Mesela:

•X ve Y elementlerinden oluşmuş bir bileşiği XmYn gibi bir formülle gösterirsek.

•Burada; •m=X’ in mol sayısı Ya da sayısı.•n= Y’nin mol sayısı ya da sayısıdır.

• Kütlenin Korunumu:• Bileşiklerin, kimyasal bir olay sonucu oluştuğunu öğrenmiştik. • Kimyasal tepkimelerde, tepkimeye giren maddelerin kütleleri toplamı,

tepkime sonunda oluşan maddelerin kütleleri toplamına eşittir. Bu kurala; Kütlenin Korunumu Kanunu denir.

18g 2g 16g

2 ( ) 2 21

2elektroliz

SH O H O

Örnekten de anlaşıldığı gibi, 18 gram suyu analiz ettiğimizde, 2 g hidrojenle, 16 g oksijen elde ederiz. Yani tepkimeye giren ve çıkan

maddelerin kütleleri eşit olacaktır.

• Sabit Oranlar Korunumu:• Bir bileşik hangi yolla elde edilirse edilsin, bileşiği oluşturan atomların kütleleri

arasında basit tam sayılarla ifade edilen sabit bir oran vardır. Bu orana Sabit Oranlar ya da Belirli Ağırlık Oranı Kanunu denir.

Örnek:

H2O bileşiğinde sabit oranları nedir ? H:1 O:16

ÇÖZÜM:

Yani su bileşiği oluşurken, 1 g H2 ile 8 g O2 tepkimeye girmektedir

mH

mO=

2

16=1

8

• Katlı Oranlar Kanunu:• İki element bir biriyle birden fazla bileşik oluşturuyorsa, bu

elementlerden birinin sabit miktarına karşılık gelen diğer elementin değişen kütleleri arasında basit tam sayılarla ifade edilen sabit bir ora vardır. Bu orana Katlı Oranlar Kanunu denir.

• ÖRNEK:

• NO2 - N2O Katlı oranı 4/1

• N2O - N2O3 Katlı oranı 1/3

• NO2 - N2O4 Kat.Oranlar Kan. Uymaz

• C2H4 - C3H6 Kat.Oranlar Kan. Uymaz

• NO2- H2O Kat.Oranlar Kan. Uymaz

• İYON-ANYON-KATYON-KÖK: + yada – yüklü atomlara İYON denir. + yüklü iyonlara KATYON, -yüklü iyonlara ANYON denir. Kimyasal tepkimelerde tek bir iyon gibi davranan atom gruplarına da KÖK diyoruz. ÖR: NH4+ bir köktür.

4

ÖNEMLİ KATYONLAR

+1 YÜKLÜ +2YÜKLÜ +3 YÜKLÜ

Li+1 Lityum

Na+1 Sodyum

K+1 Potasyum

Rb+1 Rubityum

Cs+1 Sezyum

Ag+1 Gümüş

Cu+1 Bakır (I)

Hg+1 Cıva (I)

NH4+1

Amonyum

Be+2 Berilyum

Mg+2 Magnezyum

Ba+2 Baryum

Zn+2 Çinko

Cu+2 Bakır(II)

Hg+2 Cıva (II)

Fe+2 Demir(II)

Cr+2 Krom (II) Pb+2 Kurşun (II)

Sn+4 Kalay (IV)

Pb+4 Kurş. (IV)

+4 YÜKLÜ

Al+3 Aleminyum

Fe+3 Demir(III)

Cr+3 Krom (III)

• ÇAPRAZLAMA KURALI• Bileşiği oluşturan katyon ve anyonlar yan yana yazılır. Katyon ve

anyonların yükleri diğerinin sağ alt köşesine gelecek şekilde çaprazlanır.

X+m Y-n Xm Yn

Bileşiklerin İsimlendirilmesi:

• 1.METAL-AMETAL BİL. İSİMLENDİRİLMESİ• METALİN ADI + AMETALİN ADI + ÜR• ÖRNEK:• CaF2 : Kalsiyum Florür• NaCl : Sodyum Klorür

• AlBr3: Alüminyum Bromür

• MgI2 : Magnezyum İyodür

• Eğer anyon halojen değilse, isimlendirme diğer anyonların ismiyle biter.

• CaH2 : Kalsiyum Hidrür

• Ca2C : Kalsiyum Karbür

• Ca3N2 :Kalsiyum Nitrür

• Ca3P2 Kalsiyum Fosfür

• CaO : Kalsiyum Oksit• CaS : Kalsiyum Sülfür• Eğer metal değişik değerlik alabiliyorsa;• CuCl : Bakır –I-klorür

2.METAL-KÖK BİL. İSİMLENDİRİLMESİ

• METALİN ADI + KÖKÜN ADI

• ÖRNEK:

• CaSO4 : Kalsiyum Sülfat

• NaNO3 : Sodyum Nitrat

• AlPO4 : Alüminyum Fosfat

• Mg(ClO3)2 : Magnezyum KloratCaCr2O7: Kalsiyum di Kromat

• CaCO3: Kalsiyum Karbonat

• FeSO4 : Demir-II- Sülfat

• Fe2(SO4)3 : Demir-III- Sülfat

3. KÖK–KÖK BİL. İSİMLENDİRİLMESİ

KÖKÜN ADI+ KÖKÜN ADI • ÖRNEK:

• NH4NO3 : Amonyum Nitrat

• (NH4)3 PO4 : Amonyum Fosfat

• (NH4)2SO4 : Amonyum Sülfat

• NH4ClO3 : Amonyum klorat

4. KÖK - AMETAL BİL. İSİMLENDİRİLMESİ• KÖKÜN ADI + AMETAL ADI • ÖRNEK:

• NH4Cl : Amonyum Klorür

• (NH4 )2S : Amonyum Sülfür

• (NH4)3N : Amonyum Nitrür

• (NH4)3P : Amonyum Fosfür

5. AMETAL -AMETAL BİL. İSİMLENDİRİLMESİ

SAYI EKİ + ELEMENT ADI + SAYI EKİ + ELEMENT ADI + ÜR

• ÖRNEK:• NO : Azot Monoksit

• N2O :Di Azot Monoksit

• NO2 : Azot Di Oksit

• N2O4 : Di Azot Tetra Oksit

• N2O5 : Di Azot Penta Oksit

• OF2 :Oksijen Di Florür

• SF6 : Kükürt Hekza Florür

• ClF7 : Klor Hepta Florür

• 1: Mono • 2: Di • 3: Tiri • 4:Tetra• 5: Penta • 6: Hekza • 7: Hepta • 8: Okta • 9: Nona • 10: Deka

6.ÖZEL ADLANDIRMA:• Bazı bileşikler özel olarak adlandırılır.• ÖRNEK:

• H2O : Su

• NH3 : Amonyak

• NaCl : Yemek tuzu

• CH4 : Metan

• H2SO4 : Sülfirik asit

• CaCO3 : Kireç taşı

• CaO : Sönmemiş kireç