Orasecom Brochure Sesotho Final 4 Nov 2008wis.orasecom.org/content/study/FGEF/general... · Page 8...
Transcript of Orasecom Brochure Sesotho Final 4 Nov 2008wis.orasecom.org/content/study/FGEF/general... · Page 8...
Page 8 Page 1 Page 2 Page 3
Boithuto ba Litebe‐tebe bo entsoe ke ba ofisi ea PEMconsult ka thusano le DHI le TCC(pty) Ltd Lesotho. Boithuto bo ne bo tšehelitsoe ka lichelete ke Setsi sa France sa tsa Tlatsetso Tikolohong. (FFEM)
Qalo Morero oa Noka ea Senqu o tšehetsa boieane ba tlholeho le merero e meng ea ntlafatso ea linaheng tse ‘ne ho tloha ka temo ea boemo ba tlase le ea thekiso ea lihlahisoa ho ea kena mererong e phahameng ea khoebo le mesebetsing e meholo.
Mehloli ea metsi a Senqu e hlaha matsarankeng a lithaba a lihlaba tsa Lesotho moo ho namalla ha naha, metsi a pula le liphorohloana li etsang boieane ba mekhoabo. Mekhoabo ea lihlaba tsa Lesotho ke lits’obotsi tsa tlholeho tse sa fumaneheng ka bongata tikolohong e ka Boroa ho Aforeka kaha e ikhetholla ka limela le sebopeho ho mefuta e meng ea mekhoabo tikolohong ena. Mekhoabo eo ho buang ka eona e ka lihlabeng, ke e bitsoang ka hore ke litebe‐tebe. Ke mekhoabo eo boholo e fumanehang moo ho phahameng, moo likhohlo li thomehang, le mehloling e phahameng ea linoka. ‘Mapa oa Lesotho o bonts’ang Mekhoabo le Noka ea Khubelu
Mekhoabo e etsa ts’ebetso ea bohlokoa taolong ea metsi ka ho boloka le ho lokolla metsi a pula hanyane ka hanyane, a itlhahisa ka liliba tse runyang le linokana. Mekhoabo e boetse e laola tlhoekiso ea metsi ka ho hlokola litšila, ho boloka matsoai, ho tlisa phetoho, ho hlahisa esita le ho fetisetsa matsoai a tlholeho moo a lokelang.
Ha ho le joalo litebe‐tebe kahohle‐hohle ke mehloi ea bophelo esita le ho Kenya chelete kahare ho naha. Hajoale metsi a bokelletsoe ke Morero oa Metsi a lihlaba ho tlatsetsa mohloli o moholo o kenyang chelete Lesotho ho tsoa kantle.
Lehoja mekhoabo e le bohlokoa ho batho le moruong, mekhoabo e ntse e felloa ke matla, ka ho khetholoha sena se bakoa ke phuliso e sa laoleheng ea liphoofolo. Le ho hatikelakoa kamehla, ho runya ha mehaho, ho motela le khoholeho ea mobu, temo le tšebeliso e mpe ea lihlahisoa tsa mekhoabo.
Komishini ea Noka ea Senqu le boithuto ba litebe‐tebe In Ka selemo sa 2000 linaha tsa Botswana, Lesotho, Namibia le South Africa li ile tsa theha Komishini ea Noka ea Senqu (ORASECOM) ho akofisa ea karolelano ea
lihlahisoa tsa metsi e le ho ka matlafatsa boikopanyo, ntlafatso ea bonngoe ba tikoloho le ho tšehetsa ntlafatso ea moruo tabeng tsa bophelo ho khothaletsang taolo ea moshoelella ea Noka ea Senqu le lihlahisoa tsa eona.
Mokhoabo oa ha Seema (Hlakola 2008)
E le mokhoa oa ho ts’ehetso lenaneong la ORASECOM Mokhatlo oa Fora oa Lichelete oa Tikoloho Lefats’eng (FGEF) ho ile ha khethoa litsebi ka 2008 ho etsa boithuto ba mekhoabo ka sepheo sa ho sireletsa boteng le boemo bo botle ba metsi nako e telele ho tloha mehloling ea Senqu ka lihlabeng ka ho etsa moralo oa tšireletso e akaretsang le likhato tsa polokeho molemong oa hore litebe‐tebe li sale li ntse li le teng.
Sebaka sa noka ea Khubelu karolong e ka Leboea‐Bophirimela ea setereke sa Mokhotlong se ile sa hloauoa e le sebaka sa teko bakeng sa boithuto ba litebe‐tebe. Nokana ea Khubelu ke mohloli oa mantlha oa noka ea Senqu; e fumaneha haufi‐ufi mehloling ea linokana tsa mokhahlelo oa bobeli oa letamo la LHWP
Mekhoabo ea Khubelu Mekhoabo e hlahelletseng ka mahetla bohareng le e holimo ho noka ea Khubelu e ile ea ithutoa ka botebo. Limela tse fumanehang mekhoabong li tsoakane, ke tse telele le tse khutšoane.
2. Tsosoloso ea Mekhoabo e feletsoeng ke matla nokeng ea Khubelu. Litebello tse sisintsoeng ke tse latelang − Mefuta ea joang e ka lengoang ho kata mangope e ileng ea
hlahlojoa nokeng ea Khubelu. − Makhotla a puso ea libaka a filoeng boikarabello bakeng sa
ho phethahatsa esita le ho baballa mekhoabo e tsosolositsoeng‐bocha.
− Meralo ea taolo ea mangope e ileng ea hlahlojoa nokeng ea Khubelu.
− Mekhoabo e tsosolositsoeng e behoe leihlo esita le ho e baballa
Bophethahatsi bo tla etsoa ke Makhotla a puso ea libaka ka kopanelo le Lefapha la Ntlafatso ea Mobu, Mokhotlong
3. Thibelo ea kholoheho ea mobu e bakoang ke metsi mebileng. Litebello tse sisintsoeng ke tse latelang: − Meralo ea tšireletso ea tikoloho e etsoang mebileng nakong
eo e qhalang metsi e hlahlobiloeng nokeng ea Khubelu. − Litataiso le meralo e nepahetseng bakeng sa ho qhalla metsi
ka thoko ho mebila. − Basebetsi ba Lefapha la Litsela ba fuoe boikarabello ba ho
etsa meralo e nepahetseng bakeng sa ho qhalla metsi ka thoko ho mebila.
Bophethahatsi ke ba Lefapha la Litsela
4 Liphetho tsa ho behoa leihlo ha mekhoabo nokeng ea Khubelu, phuputso le pokeletso ea tse ithutiloeng tse teng bakeng sa ho sebelisoa linokeng tse ling. Litebello tse sisintsoeng ke tse latelang: − Tlhakiso le tumellano ea tsamaiso ea mesebetsi ea bohle ba
chang ba tšola le mekhoa ea tšebetso mekhoabong, lihlahisoa tsa metsi le lihloliloeng Lesotho.
− Ho thehoa le ho kengoa tšebetsong mokhoa oa ho beha leihlo ha MRC (ho kenyeletsoa mekhoabo GIS)
− Ho thehoa ha setsi sa phehlo ea metsi le sa tsa boemo ba leholimo holimo ho noka ea Khubelu hore li sebetse le ho hlokomeloa ka kopanelo le MRC.
− Boteng ba liphetho tsa phuputso holim’a boemo ba metsi mekhoabong e lihlabeng tsa Lesotho bo ka thusa esita le ho fana ka tšusumetso bakeng sa mananeo a tšireletseho mekhoabong kamoso.
− Boteng ba liphetho tsa mananeo a mathata holim’a maphelo, merafo, mehlape le litloaelo tsa taolo ea makhulo bo ka thusa esita le ho fana ka tšusumetso bakeng sa mananeo a mang linokeng tse ling.
− Boithuto bo ka etsoang ho fumana hore na ebe sebaka se holimo ho noka ea Khubelu na ebe se nkoa e le se sireletsehileng.
Bophethahatsi ke ba Lefapha la Metsi ka kopanelo le Sekolo se Seholo sa Sechaba esita le ba bang ba chang ba tšola Komiting tsa Mekhoabo.
ORASECOMKomishini ea Noka ea Senqu
Botswana|Lesotho|Namibia|South Africa
1 noka – 4 linaha
Page 4
Noka ea libtaolo Sehlooa noka
‘Mapa tlas’a M
Mesebmekho− Ph− Me
liph− Me
ma− Joa− Bo− Me− Phe
4
ea Khubelu aka, ‘me kaea puso eoho oa Malina e hakanyet
oa Khubelu oMorena oa Seh
betsi ea mantoabo ea Khubuliso etsi bakeng sahoofolo etsi a sebelisoalapeng ang chaba le kholoerafo ehlo ea motla
e laoloa ke rolo ea 40%ea libaka sengoaneng. Ptsoa ho 20,00
o bonts’ang mlooho.
ft
tlha ea belu
a
ang
o moeeng
akase
Makhotla a % ea sebakae tsamaisoa alo ea secha00.
makhotla a ntla
Mekhoabo libaka tsa phKhubelu, ‘mboholo se itšla liphoofolmekhoabo haholo bakeba nako e teho khetholofutsanehilentse iphelisaboemo bo tl
mahlano a se ka thokke Morena
aba se mabop
afatso le libak
ke karolohuliso nokenme kaha secšetlehile ka llo, mesebts
e bohleng sa bopelele ba bathoha likarolong tsa secng ka temoase.
Pag
puso o ho a oa pong
ka tse
ea ng ea haba eruo si ea okoa phelo o, ka o tse haba o ea
Smt1linip
‘M
ge 5
Sebakeng senmabopong a umello ea 10,000, linku ipelesa tse kntse li phelapapisitsoe le
Mapa oa Khube
Tlotlontsoe A. Libaka ts
mehlolinPuso ea LLihlooho
B. Libaka ts‘me li kahmoo phuMotšeanLibaka (Hmangolo
C. Libaka tslebeletsoPulungoa
na ho fula lipesita le ba hho fulisa mtse ka bang a bang 1000a mona ka e linako tsa se
elu o bonts’ang
ea libaka tsa sa phuliso ea Lg, libakeng tsLibaka. Taolo . sa phuliso le tshare ho meeliuliso e lebeletsnong le LoetseHajoale Moreno a tumello kasa phuliso tse oeng ho fulisoana tse laoloa
phoofolo tsehlahang ka mmetebong. Li 50,000, lipo0 le lipere tselebaka la pelemo.
g sebaka sa ph
phuliso Lehlabula mooe ka thoko hoea phuliso e b
sa metebo li bi ea Makhotlasoeng hore e e, e laoloa ke Mna oa Sehloohrolong ena eafumanehang oa lipakeng tsaang ke Makhot
e ruiloeng kemathoko ba ikhomo tse oli tse ka bane ka bang 500phuliso e et
uliso.
o metebo e bao meeli ea Maboliseng ba M
bohareng ba na a Puso ea Libbe lipakeng tsMakhotla a Puho le eena o faa B). haufi le metsea Phuptjane letla a Puso ea
e baahi ba abeloang ka bang
ng 25,000, 0 e sa le li soang ho
ang khotla a
Marena a
noka, baka sa uso ea ana ka
e, tse e Libaka.
Page 6
MelemoMelemonokeng joalokah
Mesebetsechabase phela
Litjeo tipapisits(nyollo ebakeng ka Lihlabalipoli hoho beng
Mesebetempa holitjeong hajoale.
Mathatarunya haMekhoae tlotsenling tse f
Phapanotlola moe
Mekhoafeletsoe fana ka litali ho e ntšekhohole
Phuman
‐ Ea metsi bakenooa ke liphoofolo/bat‐ Ea metsi bakehlapa le ho hlatliphahlo.‐ Ea metsi bakephehlo ea mot‐ Ea metsi bakelitšebeletso tsa
o ea mekhoao ea mekhoea Khubelu
ha ho bonts’i
tsi ena ea se phelang ang hohle ma
tsa tšenyehsoe le mathaea limilione khaho ea moa) le phokots entseng tah ba liphoofo
tsi e meng o thata ho etse kae ho
a a hlahisoaa mehaho bo e lihlabeng moeli, hafulisehang ts
o pakeng tsa meli. (Sebaka sa
bo e seng eke matla emonyetla hofata mekot
etsang peleho ea mobu
Mese
ntšo N
eng sa ho
ho.eng sa ho tsoa
eng sa lakase.eng sa a merafo.
‐ Ea t‐ Ea l‐ Ea jmese‐ Ea leleng‐ Ea lhlaha
abo e tsamaioabo kapa u e ka hloptsoe sets’oa
mekhoabo mabopong aabopong a no
elo mabopoata a tlisitsotse mashom
okhahlelo oaseho ea tlhahlehelo ea Mlo.
ea mekhoae hlopholla ho ipapisitsoe
ang ke phuli
ng tsa Lesotholo libakensa A.
makhulo a sira phuliso sa B
e e o ti e .
betsi ea M
Ntlafatso
tlhapi. ekhulo.oang ba ebetsi. imela tseo g meriana.imela tse a.
isoang ka botšebetso e
pshoa ka liknts’ong se la
e bohlokoa noka ea Khoka ea Senqu
ong li hakaoeng ke pokme a mahlaa bobeli oa lehiso ea boea
Maloti a 200,
abo e ntse ehore na e kae le mathat
so e tlotsen
ho e bothateng tsa B le C,
relitsoeng le aB se pel’a Letš
Mekhoabo
Taolo
‐ Ea ho phallela ka bongata ha metsi a mehloling ea Senqu.‐ Ea boemo ba tlhoeko ea metsi.
okhabane ea mekhoakarolo tse ‘atelang:
oa bakeng hubelu esitau.
anyelitsoe kello ea meano tsa maloetamo la Mea ba linku le 000 ka selem
e le bohloka hakanyetsthamo a te
ng moeli le
eng ba phuli, le likarolo t
a fulisitsoeng šeng la terae)
o
Bochaba
‐ Ntlafatso ea kholo moeeng/meseetsi e tlotlang bochaba.
Pag
bo ne
sa le
ho tsi oti etsi ba mo
oa oa ng
ho
iso tse
ho
Ho matntse
Meboc
Boitširsep
‘Motebkatmekho ntla
Liphkho
1nml−
−
−
−
BklM
eb
ge 7
runya ha mtla mekhoabeng a tloaets
ehato e lokecha le ho bol
thuto ba Liteletso, tsosopheo sa mant
oralo o akaree’ nokeng tamelo bakkhoabo e tlae sireletsa nafetseng ba
heo tse ikheolo tsa lenan
1. Boemo bo nnokeng ea Khmoshoelella eatelang: − Komiti ea T
noka ea Kh− Moralo oa
thehoa ha meeli ea Cpuso ea Lib
− MRC le balmehlape, mlibaka le mo tla tšoar
− Botsamaistšehetsa mtaolo e nep
Bophethahatka kopanelo e mekhatlo eMakhulo.
mehaho hahobong le khose ho tsamae
elang ho nkloka mekhoa
ebe‐tebe booloso‐bocha tlha sa lona e
etsang oa tšea Khubelu
keng sa tsa tsoela molenako e telele‘ona ho tloha
ethang le liteeo ho sisingo
ntlafetseng bubelu ho ipapea makhulo. L
Tsamaiso ea Lhubelu. a phuliso oa nolibaka tsa tao
CC le boikarabebaka. lisana ba filoemekhatlo ea pmarena ba laolrella nako e tesi ba Setereke moralo oa mopahetseng ea tsi ke makhole Morena oea phuliso es
olo mebila, hoholeho libaea ho tsona.
koa ho sirelabo
o entse litšisle polokehoeleng:
šireletso le pu o tla fansamaiso eaemo sechabae boteng ba a mehloling e
ebello tse shoa ke hore ts
a bophelo bapisitsoe le tsaLitebello tse s
Lihlahisoa e tl
oka ea Khubelolo ea makhulello ba maren
eng boikarabephuliso, makhle makhulo a elele. bo filoeng boshoelella oa tmehlape esit
otla a mahlanoa Sehlooho,sita le Lefaph
ho na le khakeng tseo m
Khoholetlisoangmetsi a‘mileng
etsa, ho tso
inyo tsa lenao ea mekhoa
polokeho ea na ka mokha moshoelea esita le tikometsi le boeea Senqu.’
hebaneng le se latelang::
sechaba se pamaiso ea isintsoeng ke
a thehoa bake
lu ho ipapisitslo (A‐B‐C) ho lna le Makhotla
ello, beng ba hotla a puso eKhubelu ka m
ikarabello ho tšebeliso ea ma le makhulono a puso ea beng ba meha la Taolo e
atello e metsi a
eho e g ke a tsoang g
osolosa
aneo la abo leo
‘Litebe‐hoa oa ella ea oloho le emo bo
lintlha‐
phelang
e tse
eng sa
soe le latela a a
ea mokhoa
ka mobu le o. libaka
ehlape ea