Εκπαίδευση στο Μουσείο: ο ρόλος του εκπαιδευτικού,

παιδαγωγικές αρχές και τεχνικές.

Ζαμπέλ ΜουρατιάνΕκπαιδευτικός ΜουσειολόγοςΕλληνικό Παιδικό Μουσείο

Το Μουσείο

Το Μουσείο είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός στην υπηρεσία της κοινωνίαςκαι της ανάπτυξή τηςανοιχτό στο κοινόπου αποκτά /συλλέγει, συντηρεί, ερευνά, συνδυάζει και εκθέτει, με σκοπό τη μελέτη, εκπαίδευση και ψυχαγωγία, τις υλικές μαρτυρίες του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του.

Σύμφωνα με το Άρθρο 3 του Καταστατικού του ICOM

Τι είναι Μουσείο;• Είναι ίδρυμα που συλλέγει, προστατεύει

και κάνει προσιτά αντικείμενα και δείγματα του φυσικού κόσμου που φυλάγονται προς όφελος της κοινωνίας.

• Το μουσείο δίνει στους ανθρώπους τη δυνατότητα να ανακαλύπτουν συλλογές και να αντλούν έμπνευση, γνώση και ευχαρίστηση.

( Ένωση Μουσείων Μεγάλης Βρετανίας, 1998)

Τι κάνει ένα μουσείο;Ένα καλό μουσείο προσελκύει, ψυχαγωγεί, προκαλεί περιέργεια, δημιουργεί ερωτήματα και προωθεί τη μάθηση…( John Cotton Danna,1909)

Μουσεία;;;• Προσπαθήστε να

φανταστείτε ένα κόσμο χωρίς

μουσεία, βιβλιοθήκες και αρχεία

Προσωπικά αντικείμενα και στολή του Θ. Κολοκοτρώνη, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

ΜουσείαΤα μουσεία φορείς εκπαίδευσης και ψυχαγωγίαςΚιβωτοί γνώσης, μνήμης, αισθητικής,, τεχνολογίας…

Μουσεία παντού… Σήμερα το ‘’μουσείο’’ μπορεί να είναι

οποιοσδήποτε χώρος που ανταποκρίνεται στη μουσειακή λειτουργία

Το μουσείο έρχεται να διαμορφώσει συμπεριφορές και σχέσεις με τον υλικό πολιτισμό

Το μουσείο μπορεί να στεγάζεται σε αγρόκτημα, σε πλοίο, σε αποθήκη, σε φυλακή, σε σπίτι, σε σχολείο…

Το μουσείο σήμερα•Το μουσείο καλείται να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της βιομηχανίας του ελεύθερου χρόνου και του καταναλωτισμού (Hooper-Greenhill E., 1996)•Διαμεσολαβητής για τη δια βίου εκπαίδευση και την ψυχαγωγία

Εκπαίδευση στο Μουσείο

• Η εκπαιδευτική αξία των αντικειμένων• Ελεύθερης επιλογής μάθηση• Ενίσχυση του ανθρωποκεντρικού

χαρακτήρα των μουσείων- εξέλιξη παιδαγωγικής επιστήμης

• Γνώση, κοινωνικό προϊόν- διεπιστημονικότητα

• Κοινωνική μάθηση

Το κοινό των μουσείων•Διαμορφώνει τις επιλογές του μουσείου•Συμμετέχει ενεργά στην ερμηνευτική προσέγγιση των εκθεμάτων και στη δημιουργία νοημάτων #Το μουσείο υποστηρίζει τον επισκέπτη και οργανώνεται.Προσφέρει το περιβάλλον για παρατήρηση,πειραματισμό,αλληλεπίδραση.

01/05/23 11

Μοντέλα Εκπαιδευτικών Θεωριών

ΘΕ

ΩΡ

ΙΕΣ ΓΙΑ

ΤΗ ΓΝ

ΩΣΗ

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΙΚΗ

ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΗ

(ερέθισμα-αντίδραση)

ΚΟΝΣΤΡΟΥΚΤΙΒΙΣΜΟΣ

Επαυξητική γνώση

Ο μαθητής κατασκευάζει τα νοήματα στηριζόμενος στις υπάρχουσες γνώσεις

η γνώση είναι ανεξάρτητη απο τον μαθητή

η γνώση κτίζεται απο τον μαθητή (προσωπικά και κοινωνικά)

01/05/23 12

Εκπαιδευτικές Θεωρίες1. Θεωρία της γνώσης (τι είναι και πώς

αποκτιέται)2. Θεωρία της μάθησης (πώς μαθαίνουν

οι άνθρωποι, παθητική ή ενεργητική διαδικασία)

3. Θεωρία της διδασκαλίας ( πώς θα διδάξουμε τις παραπάνω θεωρίες, στρατηγικές διδασκαλίας)

Φυσικήδιάσταση

Κοινωνικο-πολιτισμική

διάσταση

Προσωπικήδιασταση

χρόνος

(Falk, J. & Dierking, L., 2000, Learning from museums; Visitor Experiences and the Making of Meaning, p.12, AltaMira Press)

 

Πώς διαμορφώνεται η μουσειακή εμπειρία ;

01/05/23 14

1. Προσωπική διάστασηΚίνητρα και προσδοκίες, ο

επισκέπτης και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του

Επιλογή και έλεγχος, οι λόγοι που τον οδήγησαν στο μουσείο

Προηγούμενη γνώση, ενδιαφέροντα , ατομικά κίνητρα, τρόπος μάθησης και επικοινωνίας

Προσωπική υπόθεση

Έκθεμα: ΣοφίταΠαιδικό Μουσείο Αθήνας

Προσωπικός τρόπος μάθησηςΕπιλογή εκθέματος

Το παιδί και τα ενδιαφέροντά του

01/05/23 16

2. Κοινωνικοπολιτισμική διάσταση

Κοινωνική αλληλεπίδραση μέσα στο μουσείο: άλλες ομάδες κοινού, εργαζόμενοι, οι

«μαθησιακές ομάδες» (community of learners).

Το μουσείο περιβάλλον για την ενίσχυση της ομαδοσυνεργατικής μάθησης.

Διευκόλυνση από τουs άλλους- συμμετοχή σε εκπαιδευτικές δράσεις.

Κοινωνική υπόθεσηΑρχαιολογικό Μουσείο ΑστυπάλαιαςΕκπαιδευτικό πρόγραμμα: Ταξίδι στα αρχαία χρόνια

ΟμάδαΕρμηνευτήςΑλληλεπίδρασηΣχέση

01/05/23 18

3. Φυσική διάσταση / ο χώρος Το κέλυφος, η αρχιτεκτονική, η εσωτερική διαρρύθμιση Προσανατολισμός:

Η μάθηση διευκολύνεται όταν ο επισκέπτης αισθάνεταιασφάλεια μέσα στο περιβάλλον.

Σχεδίαση: όταν σχεδιαστούν κατάλληλα μετατρέπουν τις εκθέσεις

και τα προγράμματα σε δυναμικά εργαλεία μάθησης και ψυχαγωγίας.

Ενίσχυση γεγονότων και εμπειριών έξω από το χώρο του Μουσείου

Μουσεία

Τι είναι μάθηση;• Κεντρική ιδέα: η μάθηση επιτυγχάνεται πιο

αποτελεσματικά μέσα από την πράξη και τη χρήση αντικειμένων.

• Μάθηση δεν είναι μόνο η διδασκαλία γεγονότων και γνωστικών πληροφοριών, αλλά είναι οι εμπειρίες και τα συναισθήματα.

• Η μάθηση επηρεάζεται από τα κίνητρα, τις στάσεις, την προηγούμενη γνώση και αποτελεί μια προσωπική όσο και κοινωνική εμπειρία.

• (Hooper-Greenhill,1999)

John Dewey (1859-1952)• Ο κόσμος συγκροτείται από αντικείμενα• Σύνδεση σχολείου με την καθημερινότητα• Όλη η αυθεντική εκπαίδευση συμβαίνει μέσω

της εμπειρίας.• Learning by doing• Η εκπαίδευση είναι μια διαδικασία ζωής και

όχι μια προετοιμασία για μια μελλοντική ζωή.• Ο δάσκαλος δημιουργεί κατάλληλες συνθήκες και το παιδί αποκτά βιώματα

Τι είναι ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα;Ένας εναλλακτικός τρόπος προσέγγισης του Μουσείου, μια εκπαιδευτική διαδικασία που δίνει πρωταγωνιστικό ρόλο στο παιδί και στην ανάπτυξη της σχέσης του με το μουσείο. ένας συμμετοχικός ερευνητικός τρόπος μάθησης, με διαθεματική και διεπιστημονική διάσταση.

Βασικές αρχές ενός εκπαιδευτικού προγράμματος

• Να εξοικειωθούν τα παιδιά με το μουσειακό χώρο, το έργο τέχνης, την πολιτιστική, τεχνολογική και φυσική κληρονομιά .

• Να γίνει η επίσκεψη στο Μουσείο μια ευχάριστη εμπειρία προσαρμοσμένη στις ανάγκες και δυνατότητες του κοινού.

• Να εξελιχθούν μέσα από τα εκθέματα του Μουσείου οι ικανότητες του κοινού για παρατήρηση, πρόβλεψη, υπόθεση, γενίκευση, σύγκριση, διάκριση, αξιολόγηση.

• Να εφοδιαστούν τα παιδιά με τρόπους ανεξάρτητης μάθησης και μελέτης για επόμενες επισκέψεις.

Τα παιδιά ερμηνεύουν το μουσείο

• αποκαλύπτει ιδέες και πληροφορίες για το σχήμα, τη διακόσμηση, τα υλικά, τη χρήση και την αξία του στο κοινωνικό, πολιτισμικό, πολιτικό και οικονομικό πλαίσιο που εντάσσεται.

αντικείμενο

Υλικά (Ποια; Γιατί/γιατί όχι; Από πού;)

Παραγωγή (Πού; Πότε; Για ποιο λόγο; Από ποιον; Για ποιόν;)

Σχεδιασμός (υλικά, λειτουργία, διακόσμηση, κόστος, ύφος, συσχετισμοί)

Συσχετισμοί (προσωπικοί/δημόσιοι, ιστορικοί, κοινωνικοί, πολιτιστικοί (με διαφορετικές κουλτούρες)

Συμπληρωματικές πληροφορίες (φωτογραφίες, ζωγραφιές, βιβλία, άνθρωποι, τόποι/κτίρια, έγγραφα μουσείου, άλλα αντικείμενα, οπτικοακουστικά μέσα)

Νόημα/αξία (όταν πρωτοκατασκευάστηκε, σήμερα, για τον κατασκευαστή, για τον ιδιοκτήτη, για μένα, για τη χώρα μας, για άλλους πολιτισμούς)

Χρήση (Για ποιο πράγμα;, Για ποιον; Πότε; Πού;)

Η πολυδιάστατη προσέγγιση του αντικειμένου (Hooper-Greenhill E. 1994:235)

Μεθοδολογία σχεδιασμού εκπαιδευτικού προγράμματος

• Επιλέγουμε το Μουσείο και το θέμα.• Θέτουμε συγκεκριμένο στόχο με γνωστική, συναισθηματική

και κοινωνική κατεύθυνση • Ορίζουμε χρόνο, αριθμό μελών της ομάδας, υλικά-μόνιμα

και αναλώσιμα.• Εφαρμόζουμε το πρόγραμμα χρησιμοποιώντας τις βασικές

αρχές της μαιευτικής-ανακαλυπτικής μεθόδου. • Θέτουμε ερωτήσεις για να βοηθήσουμε τα παιδιά να

ανακαλύψουν στοιχεία και να οργανώσουν καλύτερα τη σκέψη τους.

• Αξιολογούμε τη διαδικασία και την επίτευξη των στόχων.

Τι είναι η ερμηνεία στο μουσείο; «η ερμηνεία δεν είναι διδασκαλία, αλλά πρόκληση» (Tilden

1957)

Ο ερμηνευτήςΟ ‘ερμηνευτής’ (interpreter) και η ‘ερμηνεία’ (interpretation) χρησιμοποιούνται από το 1987 ως βασικοί όροι της εκπαιδευτικής πρακτικής του Ελληνικού Παιδικού Μουσείου Αναφέρονται στους εκπαιδευτικούς του μουσείου και στην υλοποίηση/ διδασκαλία του εκπαιδευτικού/ερμηνευτικού προγράμματος αντίστοιχα (interpretation program)

Ο ερμηνευτήςΟ όρος ερμηνευτής, που στα ελληνικά προέρχεται ετυμολογικά από το θεό Ερμή, το θεό του λόγου και του πνεύματος, τονίζει τη δυναμική που απαιτεί ο συγκεκριμένος εκπαιδευτικός ρόλος προκειμένου να καταστήσει τον επισκέπτη ενεργητικό συμμέτοχο στη διαμόρφωση και νοηματοδότηση της μουσειακής του εμπειρίας.

Ο ερμηνευτήςΕρμηνευτής είναι αυτός που επικοινωνεί με το κοινό ανάλογα με τις δυνατότητες και τα ενδιαφέροντα του. Ο ερμηνευτής δε διδάσκει, δεν ξεναγεί, δε μεταδίδει γνώσεις, αλλά βοηθάει τους επισκέπτες να ανακαλύψουν μόνοι τους αυτό που τους ενδιαφέρει και να μάθουν πώς να μαθαίνουν

Πώς;

Πώς;Ο ερμηνευτής/εκπαιδευτικός, μέσα στο

μουσείο, βοηθάει τα παιδιά • να εξερευνήσουν και να ανακαλύψουν, • να τεντώσουν τη φαντασία τους, • να ορίσουν και να λύσουν προβλήματα, • να πάρουν ρόλους και • να δημιουργήσουν νοήματα-έννοιες

γύρω από τα αντικείμενα.

«κάθε ερμηνεία που δεν συνδέει με κάποιο τρόπο τα όσα εκτίθενται ή περιγράφονται ή γίνονται μέσα

στο μουσείο με την προσωπικότητα ή την εμπειρία του επισκέπτη, θα είναι στείρα»

Με καταγραφή σε αράχνες

με ερωτήσεις ανοιχτού τύπου • της παρατηρητικότητας, ( τι βλέπεις γύρω σου;) • της σύγκρισης, (πόσο διαφέρει η δική σου συλλογή

γραμματοσήμων από τις συλλογές που έχει το μουσείο;)

• της υπόθεσης, (τι νομίζεις ότι θα συμβεί αν εξαφανιστούν όλες οι συλλογές του κόσμου;)

• της πρόβλεψης, ( αν η τάξη σου ήταν μουσείο, πώς θα ήταν;)

• της ανακάλυψης των συναισθημάτων (πώς θα αισθανόσουν αν χανόταν ένα αντικείμενο από τη συλλογή σου;)

• της δημιουργικότητας, (τελικά τι όνομα θα δώσουμε στο μουσείο μας;)

• της αξιολόγησης. (ποια συλλογή νομίζετε ότι είχε μεγαλύτερο ενδιαφέρον;)

Πρακτικές συμβουλές

• Ξεκινάτε πάντα από το συγκεκριμένο και αυτό που ήδη γνωρίζουν τα παιδιά.

• Χρησιμοποιείστε ΟΛΕΣ τις αισθήσεις τους. Αν δεν μπορούν να πιάσουν ένα μαρμάρινο άγαλμα, σκεφτείτε τρόπους για να πιάσουν κάτι μαρμάρινο, π.χ. το πάτωμα.

• Έχετε πάντα ένα στόχο για την επίσκεψη, που σημαίνει ότι περιορίζετε αυτά που έχετε να δείτε την ώρα της επίσκεψής σας, στους χώρους που αφορούν το συγκεκριμένο στόχο. Π.χ. αν θέλετε να δείτε τις κομμώσεις των αρχαίων εξερευνάτε το Μουσείο κοιτάζοντας μόνο τις κομμώσεις και μια άλλη φορά τα ρούχα ή τα αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν.

Πρακτικές συμβουλές

• Αρχίστε γνωρίζοντας στα παιδιά το χώρο. Πηγαίνετε μαζί τους στην τουαλέτα. Μιλήστε με το φύλακα. Αφήστε τα παιδιά να σας πουν τι νομίζουν ότι θα συναντήσουν μέσα στο Μουσείο.

• Αποφασίστε μαζί τι μπορείτε να κάνετε και τι όχι, μέσα στους χώρους του Μουσείου.

• Για να είστε στο ίδιο ύψος με τα παιδιά καθίστε μαζί τους στο πάτωμα, χρησιμοποιώντας ένα μικρό μαξιλάρι ή τα παλτά και πάντα ένα μέτρο περίπου μακριά από το έκθεμα.

Πρακτικές συμβουλές

• Έχετε πάντα μαζί σας μολύβια και χαρτιά, ακόμη κι αν δεν πρόκειται να τα χρησιμοποιήσετε.

• Χωρίστε τα παιδιά σε ομάδες.• Δώστε όσο μεγαλύτερη ποικιλία υλικών

και εμπειριών. • Δώστε έμφαση στην

παρατηρητικότητα και την έρευνα αντί απλά να ονοματίσετε ένα αντικείμενο.

Πρακτικές συμβουλές

• Ετοιμαστείτε για ανακαλύψεις, όπως ένας αρχαιολόγος όταν ανακαλύπτει κάτι καινούργιο και προσπαθεί να συνδέσει αυτά που ξέρει με το καινούργιο. Π.χ. είναι συναρπαστικό να φαντάζεσαι ότι είσαι αρχαιολόγος και μπαίνεις σε ένα δωμάτιο (η αίθουσα του Μουσείου) γεμάτο αρχαία και προσπαθείς να συλλέξεις όσα περισσότερα στοιχεία μπορείς για τους ανθρώπους εκείνης της εποχής.

01/05/23 40

Η ερμηνεία και το κονστρουκτιβιστικό μοντέλο μάθησης

Εστιάζεται στο άτομο/μαθητή και στους τρόπους που μαθαίνει (πώς) δίνοντας περισσότερο έμφαση στην ποιότητα των εμπειριών και στις διαδικασίες διαβίου μάθησης και λιγότερο στο περιεχόμενο της διδασκαλίας (τι).

Η μάθηση είναι μια ενεργητική διαδικασία όπου το άτομο κατασκευάζει νοήματα.

Η ερμηνεία και το κονστρουκτιβιστικό μοντέλο μάθησης

Δεν υπάρχει μια αντικειμενική γνώση της πραγματικότητας αλλά εναλλακτικές απόψεις που εκφράζονται και διαφέρουν από άτομο σε άτομο σύμφωνα με τα ενδιαφέροντα και τις υπάρχουσες γνώσεις του.

Η μάθηση είναι ολιστική επηρεάζοντας τη γνωστική, σωματική, συναισθηματική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη του ατόμου.

Συνεπώς στο Κονστρουκτιβιστικό Μουσείο

Επιτρέπεται η εξερεύνηση των εκθεμάτων χωρίς να ακολουθείται μια συγκεκριμένη σειρά/ διαδρομή με αρχή και τέλος. Διατίθεται ένα ευρύ φάσμα από ενεργητικές και βιωματικές μεθόδους μάθησης. Παρουσιάζονται διαφορετικές απόψεις (δεν υπάρχει μια και μοναδική αλήθεια) Δίνεται η δυνατότητα στον επισκέπτη να εμπλακεί ενεργά με τα αντικείμενα (και ιδέες) συμμετέχοντας σε εμπειρίες και δράσεις που έχουν νόημα για τη ζωή του. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα προσφέρουν εμπειρίες που επιτρέπουν στα παιδιά να πειραματιστούν, να προβούν σε εικασίες και να καταλήξουν σε συμπεράσματα.

01/05/23 42