OGx'/]8 OG6/g]zgn - Inhured International...4 k"j{–klxrfg ug'{kb{5 . k|sf]knfO{ /f]Sg ;lsPdf jf...
Transcript of OGx'/]8 OG6/g]zgn - Inhured International...4 k"j{–klxrfg ug'{kb{5 . k|sf]knfO{ /f]Sg ;lsPdf jf...
1
2
cjwf/0ff÷;Dkfbg M 8f= uf]kfn s[i0f l;jfsf]6L
n]vg M ljb'/ k|;fb clwsf/L
;x–n]vg M k|= lg= t]h/fh zdf{
lrqn]vg M /fh]z dfgGw/
ljlzi6 of]ubfg M ;~hLj k|wfg, >[hgf kf]v/]n
pTkfbg ;xof]uL M s?0ff–;]r]g
d'b|0f k|lt M @*))
;+:s/0f M @)&^
;jf{lwsf/ © M OGx'/]8 OG6/g]zgn
n]–cfp6 M OGb| du/
d'b|0f M ldq k|]; k|f= ln=
ISBN M 978-9937-9309-2-5
kf]=a=g+= !@^*$, sf7df8f}+s'k08f]n, nlntk'/–!), g]kfn
kmf]g g+=M %)!)%#^, km\ofS; M %)!)^!^[email protected] www.inhuredinternational.org
OGx'/]8 OG6/g]zgn
3
ljkb\ hf]lvd M r]tgf / Go"gLs/0fsf] ;]/f]km]/f]df
elgG5 ljkb\ afhf ahfP/ cfpFb}Gf t/ oyfy{tfdf sltko ljkb\ k"j{–;"rgfdf cfwfl/t
x'G5g\ . ;fdfGotof dflg;, 3/, sfof{no, ejg, ;8s, k'n tyf v]tjf/L, 3/kfn'jf
kz'kIfL / hLjgofkgsf ;|f]tdf Iflt k'¥ofpg] k|fs[lts jf u}/–k|fs[lts 36gfnfO{ ljkb\
elgG5 . ljkb\sf] lsl;d, ef}uf]lns tyf jftfj/0fLo cj:yf, ljsf;sf] :t/, dflg;sf]
r]tgf:t/, /fhgLlts, cfly{s tyf ;fdflhs cj:yfh:tf sf/0faf6 Ifltsf] kl/df0fdf
leGgtf Nofpg] jf x'g] ;Defjgf /xG5 . km/s :yfgdf x'g] Ps} k|sf/sf k|sf]ksf
36gf st} k|nosf/L aG5g\ eg] st} dWod sf]6Lsf t st} ;fdfGo x'G5g\ . t;y{, ;a}
k|sf/sf k|sf]kn] ljkb\ lgDTofpF5 g} eGg] xf]Og . ha ;fdgf ug{ g;Sg] :t/sf k|sf]k
;d'bfodf cfOk5{g\, k|sf]kn] ljkb\sf] ¿k lngk'U5 .
;d'Gb|L rqmkft, cfFwL, af9L, klx/f], cfunfuL, r6\ofª, e"sDk, x'/L–atf;, ;'gfdL,
Hjfnfd'vL ljikmf]6, ;k{b+z, v8]/L, zLtnx/, lxdtfn ljikmf]6, dxfdf/L, b'3{6gf
-;8s, xjfO, hn_ cflb k|sf]k x'g\ . ljkb\ cjZoDefjL / ljZjJofkL ;d]t 5 . tyflk,
plrt k"j{tof/Lsf pkfoaf6 o;sf] c;/ Go"g ug{ ;lsG5 . ljkb\ Joj:yfkg /fHosf]
k|fyldstfsf] ljifoj:t' agfO{ s'g} klg ljkb\ cfOnfUg' k"j{ k|sf]ksf ;Defljt If]q /
d"Nofª\sg ub}{ ;d'bfosf] Ifdtf ljsf; ug{ h?/L 5 . ;dfhdf r]tgf / ;fjwfgLn]
hgwgsf] Iflt lglZrt ¿kdf sd ug{ ;lsg]5 .
ljkb\sf cGt/f{li6«o kl/efiff, k|sf/ / k|efjnfO{ cfTd;ft\ ub}{ g]kfnn] ljkb\ hf]lvd
Go"gLs/0f tyf Joj:yfkg P]g, @)&$ nfu" u/]sf] 5 . pQm P]g Ps ;3g / ;dfj]zL
/x]sf]df b'Odt 5}Gf . P]gn] ljkb\ k"j{ ul/g] sfo{, ljkb\ eP nut} ul/g] sfo{ jf ljkb\
eO/x]sf] cj:yfdf ul/g] sfo{ tyf ljkb\ kZrft\ ul/g] sfo{ u/L ;Dk"0f{ r/0fnfO{
;d]6]sf] 5 . k'gMlgdf{0fdf dfgjLo kIfnfO{ ;d]t k|fwfGotf k|bfg ug'{ o; P]gsf]
ljlzi6 pknlAw dfGg'k5{ . hgr]tgf clej[l4, k|sf]k, hf]lvd / ;Í6–n]vfhf]vf tyf
Go"gLs/0f tyf /f]syfd ljkb\k"j{ ul/g] r/0fj4 sfo{x? x'g\ . hf]lvdsf] sf/0f, :t/
jf cj:yf / To;af6 x'g;Sg] Ifltsf] cg'dfg ug{ / hf]lvd 36fpg ug{'kg]{ sfo{sf]
4
k"j{–klxrfg ug'{kb{5 . k|sf]knfO{ /f]Sg ;lsPdf jf k|sf]knfO{ ljkb\df kl/0ft x'gaf6
yfDg ;lsof] eg] klg ljkb\ hf]lvd :jtM Go"g eP/ hfG5 .
3/–6f]naf6 b}lgs pTkfbg x'g] kmf]xf]/–d}nfsf] ;d'lrt Joj:yfkg, z'4 vfg]kfgLsf]
Joj:yf tyf k|b"if0f lgoGq0f u/]/ ;'/lIft cfjf;sf] Joj:yf ug{ ;s] emf8f–kvfnf,
?3f–vf]sL, a8{–ˆn', :jfOg–ˆn' h:tf dxfdf/LhGo ljkb\af6 aRg ;lsG5 . o;}u/L,
lah'nL / cfuf]sf] b'?kof]u /f]Sg], jg tyf hldg ljgf; /f]syfd ug]{, t6aGw ug]{,
;k{b+z k|lt/f]wL k"j{–/f]syfd pkfo cjnDjg ug]{ h:tf sfo{n] ;Defljt ljkb\ :jtM
6/]/ hfg;S5 . ;Defljt ljkb\af6 aRgsf nflu 3/ kl/jf/ tyf ;d'bfodf kof{Kt
vfBfGg, kfgL, sk8f, cf}iflw, :j+o;]jL ;d"xsf] cflbsf] ;~ro ug{ ;s]df ljkb\sf]
k|efj Go"g ug{df d2t ldN5 . ef}uf]lns If]q / ;Defljt ljkb\sf] cj:yfcg';f/ pkof]u
x'g;Sg] nfOkm Hofs]6, 6r{nfO6, l;of]wfuf], a]Nrf, s'6f]–sf]bfnf], v's'/L, 8'Ëf,
6\o'j, 6fo/ 8f]/L, :6]«r/ / cGo cfjZos cf}hf/ tyf ;fdu|Lsf] ;~ro ;d'bfo tyf
kl/jf/:t/d} ug{ ;s] ljkb\sf] gsf/fTds k|efjaf6 aRg ;lsg] ePsfn] ;d'bfosf]
Ifdtf / cfTdljZjf; a9\g]5 .
s'g} klg ;d'bfodf ljkb\sf] a]nfdf cfjZos kg]{ v'Nnf :yfgsf cnfjf ;fd"lxs
cf>o:yn -;fd'bflos b'u{_ sf af/]df lgSof]{n u/L /fVg'k5{ . ;fy} ljkb\sf] ;dodf
tTsfn cfOkg]{ c;fdfGo kl/l:yltsf] ;fdgf ug{ cfkTfsfnLg of]hgf agfOg' a'l4dfgL
x'G5 . cfw'lgs k|ljlwsf] k|of]u u/L sltko ;Defljt k|sf]ksf] hf]lvdsf af/]df
k"j{–;"rgf lng ;lsG5 h:t} df};ddf cfpg] v/faL, lxdkft, jiff{, af9L, 8'jfg cflbsf]
k"j{–;"rgf ;xh} pknJw x'g;S5 .
hlt b'|t ultdf p4f/ tyf /fxt sfo{ ;~rfng ug{ ;lsof] Tolt g} hgwgsf]
;Defljt Iflt sd ug{ ;lsG5 . ljkb\sf] klxnf] 306fleq ul/g] p4f/af6 hgwg
hf]lug] ;Defjgf a9\5 . ;fy} s'g} klg ljkb\sf] klxnf] p4f/stf{ eg]sf] ;d'bfosf
;b:o ePsfn] Ifdtf / cfTdljZjf; a9fpg] ljz]if sfo{j|md nfu" ug'{k5{ . o;sf lglDt
;d'bfodf tflnd k|fKt :j+d;]js Pj+ k|fylds pkrf/ ug{ ;Sg] hgzlQm tof/ ul/g'
jf~5gLo x'G5 . t;y{, ;d'bfosf ;b:odf p4f/ tyf /fxt sfo{sf] hfgsf/L tyf
;Lk x'g h?/L 5 . o;} oyfy{nfO{ dgg u/L OGx'/]8 OG6/g]zgnn] ;z:q k|x/Lan;Fu
5
;xsfo{ u/L ;d'bfodf tflnd / cEof; b'j} ;~rfng ul//x]sf] 5 . p4f/;Fu} ufFl;Psf]
æk|fylds pkrf/Æ sf lglDt s?0ff–;]r]g;Fusf] ;xsdL]{ ;+:yf ægfb]d ;]G6/Æ ;Fu
;dfgGt/ ¿kdf Ifdtf clej[l4 sfo{qmdnfO{ cufl8 a9fOPsf] 5 . dgg\ ug'kg]{ s'/f
of] klg 5 ls s'g} klg 7"nf] ljkb\n] csf]{ ljkb\ lgDTofpg ;S5 . h:t} af9L, klx/f],
8'jfg ePsf avt jftfj/0f k|b"lift eO{ /f]u–JofwL k}mlng]h:tf] csf]{ ljkb\ pTkGg
x'g] pRr ;Defjgf /xG5 eg] e"sDkn] ;+/rgf tx;–gx; x'Fbf cfunfuLsf 36gf x'g]
;Defjgf klg TolQs} /xG5 .
;d'bfosf] cfly{s, ;fdflhs, z}lIfs, ;f+:s[lts kIfdf ;sf/fTds kl/jt{g Nofpg
ljkb\kl5 k'g:yf{kgfsf sfo{ ug{'kg]{ x'G5 . ljkb\–k"j{sf] cj:yfd} ;d'bfonfO{ Nofpg]
sfo{ g} k'gM:yf{kgf xf] . ;fy} eljiodf cfOkg]{ yk ljkb\sf 36gfaf6 arfpg] u/L
k"j{–cj:yfsf] l;h{gf ug{'k5{ . ljkb\sf sf/0f cQflnPsf] ;d'bfosf ;b:osf] dfgl;s
cj:yf;d]t sdhf]/ ePsf] x'g;S5 . o:tf] cj:yfdf eljiodf ;'/lIft hLjgofkg
ug{ ;lsG5 eGg] ljZjf; lbnfpg ;fdflhs dgf]k/fdz{ sfo{ u/L dfgl;s ¿kdf
;d'bfonfO{ ;an agfO{ /fVg'k5{ . OGx'/]8 OG6/g]zgnåf/f ;+rflnt ædgf];fdflhs
k/fdz{Æ tflnd o;} ;Gb{e;Fu s]lGb|t 5 .
ljkb\af6 ePsf] ;+/rgfut IfltnfO{ k'glg{df{0fsf] k|lqmofaf6 k"j{jt\ cj:yfdf Nofpg
;DalGwt ;d'bfosf] dxŒjk"0f{ e"ldsf x'G5 . :yfgLo ;fwg, ;|f]t / ;Lksf] k|of]uaf6
k'glg{df{0fnfO{ ldtJooL / k|efjsf/L 9Ëaf6 ;DkGg ug{ ;lsG5 h;sf lglDt ;d'bfosf]
;dfj]zL ;xeflutf h?/L x'G5 . ljkb\sf sf/0f ;d'bfodf cfly{s tyf ;fdflhs
;d:of pTkGg ePsf] x'G5 . ljkb\af6 u'd]sf] /f]huf/ tyf hLljsf]kfh{gsf If]qdf ePsf]
Ifltaf6 l;lh{t c;fdfGo cj:yfnfO{ ;fdfGo t'Nofpg j}slNks ;|f]t klxrfg ug{'k5{ .
c;'/lIft a;fOF;/fO / dfgj a]rljvgsf ck/fwnfO{ /f]Sg ;d]t ;d'bfonfO{ g} cu|;/
t'Nofpg' kb{5 eGg] dfGotfsf ;fy xfd|f sfo{qmdx¿ lgb]{lzt 5g\ .
o;} k[i7e"ldnfO{ dWogh/ u/L ljkb\sf ljleGg cfofdnfO{ ;d]6L klxnf] k6s OGx'/]8
OG6/g]zgnn] of] ;lrq k':ts kf7s ;fd' k]z u/]sf] 5 . d"ntM ljkb\ hf]lvdtfsf]
;Defjgfdf /lx/x]sf ;d'bfonfO{ nlIft u/L ;j{;fwf/0fn] ;d]t lrqsf] b[i6fGtaf6
6
ljkb\ s] xf], ljkb\ s;/L pTkGg x'G5 / ljkb\nfO{ k|efjsf/L 9Ën] s;/L ;dfwfg ug]{
eGg] ax'kIfLo 1fg k|;f/0fsf lglDt of] b:tfj]h cToGt pkof]uL x'g]5 eGg] ljZjf;
xfdLn] lnPsf 5f}F .
k':ts tof/L ug]{ ;Gbe{df ljz]if ;xof]u k'¥ofpg' x'g] s¿0ff–;]r]gsf ;ne /f0ff,
jL/]Gb| l;+x, /Ldf kf08], OGx'/]8 OG6/g]zgnsf OGb| l;+hfnL, ljdnf zfxL, ;'lznf
lnDa', kf;fË z]kf{, ¿kf kf}8]n, ;/f]h km'ofFn, ;ljgf 9sfn, :d[tL sfˆn], dlgsf
hf]zL, cfz'tf]if kf}8\ofn, d}of dxh{g Pj+ OGx'/]8 OG6/g]zgnsf ;DalGwt lhNnfsf
lhNnf hg;Dks{ clws[t Pj+ :yfgLo hg;Dks{ clws[tx¿nfO{ wGojfb lbg rfxG5f}F .
cGtdf, o; k':tsnfO{ cWoog kZrft\ ;bf em}F xfd|f sdLsdhf]/L cf}NofO{ xf};nf /
k|]/0ff k|bfg ug'{x'g]5 elg ck]Iff ;lxt ;a}nfO{ wGojfb lbg rfxG5f}F .
– 8f= uf]kfns[i0f l;jfsf]6L
cWoIf
7
ljifo ;"rL zLif{s k[i7 g+=
á ljkb\ / o;sf k|sf/ =============================================================================== !
á e"sDk ========================================================================================================== (
á af9L =========================================================================================================== !(
á klx/f] ========================================================================================================= @!
á cfunfuL =================================================================================================== @&
á ;8s b'3{6gf ========================================================================================== #!
á dxfdf/L ===================================================================================================== ##
á r6\ofª ====================================================================================================== #&
á ;k{sf] 6f]sfO{ =========================================================================================== #(
á ;+j}wflgs Pj+ sfg'gL Joj:yf ============================================================= $#
á ;Gbe{ ;fdu|L =========================================================================================== $(
8
ljkb\ / o;sf k|sf/kl/efiff
;/n efiffdf eGg'kbf{ ;fdfGo cj:yfdf ePsf] dfgjLo hLjgnfO{ cfsl:ds s'g} 36gf
36L hghLjg c;fdfGo cj:yfdf cfpF5 eg] To;nfO{ ljkb\ jf k|sf]k elgG5 .
ljkb\\ eg]sf] dfgj jf k|s[lt ;[lht crfgs x'g] 36gf xf] h;n] Jofks ¿kdf dfgjLo,
cfly{s tyf jftfj/0fLo Iflt k'¥ofpF5 / k|efljt÷kLl8tn] cfkm";Fu} pknAw ;|f]tx¿sf]
pkof]u u/]/ ;d]t kl/l:yltsf] ;fdgf ug{ ;Ifd x'G5g\ . ljkb\\sf] ;dodf dflg;x¿n]
w]/} sl7gfOx¿sf] ;fdgf ug{'kb{5 . t;y{, o:tf] ;dodf dflg;x¿nfO{ ;'/Iff, vfgf,
nQfsk8f, cfjf;, cf}iflwh:tf cfwf/e"t cfjZostf pkNfAw u/fpg' h?/L x'G5 .
1
92
10
k|fs[lts ljkb\á e"sDk
á af9L / klx/f]
á r6\ofª
á Hjfnfd'vL
á ;'gfdL
á dxf–e"d/L
á lxdklx/f] / lxdtfn ljikmf]6
á v8]/L
á x'/Latf;
á cfunfuL
á cltj[li6 / cgfj[li6
á zLtnx/
dfgjl;lh{t ljkb\á cfd x8\tfn, x'nbª\uf
á cftª\sjfb
á ;fdflhs åGå / o'4
á ljikmf]6g
á cfuhgL
á ;8s Pj+ xjfO{ b'3{6gf
á cf0fljs Pjd\ cf}Bf]lus b'3{6gf
á dxfdf/L
á hnjfo' kl/jt{gsf gs/fTds c;/
3
114
12
g]kfndf x'g] ;Defljt ljkb\x¿g]kfnsf] e"uf]n t/fO{, kxf8 / lxdfndf ljeflht 5 . km/s e"uf]nsf sf/0f oxfF cfOkg]{ ljkb\\ klg km/s lsl;dsf 5g\ .
kxf8 tyf lxdfndf x'g ;Sg] ljkb\á e"sDk á Jff9L÷klx/f]
á lxdtfn ljikmf]6g á cfunfuL
á lxdkft á v8]/L
á cl;gf kfgL á r6\ofª
á ;8s b'3{6gf á ef]sd/L
á dxfdf/L]
t/fO{df x'g ;Sg] ljkb\á cfunfuL á Aff9L÷8'afg
á zLtnx/ / n' á v8]/L÷cltj[li6
á e"sDk á xfjfx'/L
á ef]sd/L á ;k{sf] 6f]sfO
á dxfdf/L á ;8s b'3{6gf
á r6\ofª
ljkb\sf k|efjx¿á ;fdfGo hLjgz}nL eË á ;fdflhs ;+/rgfdf Iflt
á jftfj/0fLo Iflt á ;fdflhs bfloTjdf a[l4
á /fli6«o ;Dkbfdf Iflt á /fli6«o cy{tGqdf Iflt
á clgRIffk"0f{ Af;fOF–;/fO á pTkfbg k|0ffnLdf x|f;
5
136
14
ljkb\ Joj:yfkgá ljkb\sf sf/0f pTkGg x'g ;Sg] Iflt Go"gLs/0fsf nflu ul/g] Joj:yfnfO{ ;fdfGo
efiffdf ljkb\ Joj:yfkg elgG5 .
á Joj:yfkgsf] cy{ s'g} klg sfo{n] lnPsf] nIo xfl;n ul/g] k|efjsf/L Joj:yf xf] .
á ljkb\ Joj:yfkg Ps Jofjxfl/s lj1fg xf] .
á ha;Dd ljkb\ Joj:yfkgsf nflu dflg;x¿ Ps cfk;df h'6\b}gg\, cfkm} :jtM:km"t{ ljkb\ Joj:yfkgsf nflu sfo{ ub}{gg\, ta;Dd l;4fGt / efif0fn] dfq ljkb\
Joj:yfkg ug{ ;Dej x'Fb}g .
ljkb\ /f]syfdsf] k"j{ tof/L
á e"sDk k|lt/f]wfTds 3/ agfpg] .
á gbL lsgf/df af9L /f]syfdsf nflu ;'/Iff kvf{n nufpg] .
á gbL, vf]nf, afFwsf] lsgf/df dfgj a:tL ga;fpg] .
á xfjfx'/Lsf] df};ddf lah'nLsf] vDaf tyf ¿v glhs ga:g] .
á cfunfuLaf6 hf]lug HjngzLn kbfy{ tftf] 7fpF glhs g/fVg] .
á k|fylds pkrf/sf ;fdfgx¿ x/avt tof/ /fVg] .
á le/fnf] hUufdf afF; h:tf ;lhn} pknAw ;fdu|L k|of]u u/L kvf{n agfpg] .
á le/fnf] hUufdf kfgLsf] axfjnfO{ /f]Sg ux|f k|0ffnL ckgfpg] .
á af9L, klx/f]sf] d"n sf/0f jg ljgf; /f]Sg], j[Iff/f]k0f ug]{ .
á ljkb\ Joj:yfkg;DaGwL tflnd dfkm{t ;d'bfonfO{ ;zlQms/0f ub}{ n}hfg] .
á lj1n] hfg]sf] 1fg / ;Lk c¿nfO{ klg l;sfpg] .
á cfkt\sfnLg ;Dk{s gDa/x¿ s07 ug]{ jf df]afOn kmf]gdf ;'/lIft /fVg] .
7
158
16
e"sDk
k[YjL crfgs xlNng] k|s[ofnfO{ e"sDk elgG5 . k[YjLsf] ;tx sl/a bz j6f Kn]6x¿df
ljeflht 5 . oL Kn]6x¿ Ps 7fpFaf6 csf]{ 7fpFdf lg/Gt/ 3'ld/xG5g\ / 3'Dg] j|mddf
slxn]sfxLF cs:dft\ Ps–cfk;df 7Ss/ vfG5g\ . oxL 7Ss/sf sf/0f k[YjLsf]
;txdf cs:dft\ xnrn k}bf x'G5 h;n] ubf{ af9L, klx/f], cfunfuL, Hjfnfd'vL
ljikmf]6, ef}lts ;+/rgfsf] Iflt, dfgjLo Iflt h:tf ljkb\x¿ lgDTofpg ;S5 .
g]kfn lsg k|efljt 5 <
g]kfn ef/tLo e"–v08 / blIf0f ltAatLo e"–v08sf] ;Ldfgfdf cjl:yt 5 . sl/j
;f9] rf/ s/f]8 jif{ klxn] ef/tLo e"–v08 blIf0fL ltAatLo e"v08;Fu 7f]lSsg k'Uof] .
To;kl5 blIf0flt/af6 ef/tLo e"–v08 k|lt;o jif{df @ ldlnld6/sf b/n] pQ/lt/
sf] ltAatLo e"v08leq 3':g] qmd hf/L /xFbf ;txdf cjl:yt xNsf j:t'x¿ tyf
r§fg dfly p7\g] tyf oL r6fgx¿ Ps–cfk;df 7f]lSsg] ;Defjgf w]/} ePsfn] g]kfn
e"sDkLo b[li6n] clt g} ;Dj]bgzLn d'n'ssf] sf]6Ldf kb{5 .
9
1710
18
e"sDk k"j{–tof/L
e"sDk hfg'eGbf cl3e"sDk hfg'k"j{ e"sDk hfFbfsf] nflu vfgf tyf cGo ;fdfg hu]{gf u/L /fVg'kb{5 / To:tf] ;fdfg k|To]s ̂ ÷^ dlxgfdf abNg'kb{5 . ljz]ifu/L e"sDksf] tof/Lsf] nflu lgDg ;fdfg tyf pks/0fx¿ clgjfo{ tof/L cj:yfdf /fVg'kb{5 M
á afb{nL tyf dflyNnf] tnfdf km"nsf udnfx¿ gem'08\ofpg] .
á clUg lgoGqs d]l;g .
á cf}iflw tyf k|fylds pkrf/sf ;fdfg .
á s]xL lbgsf nflu vfg]kfgL .
á rfF8} g;8\g] vfgf M h:t} 8«fO km'8 .
á vfgf ksfpg] ;fwg tyf OGwg afnaflnsfsf] kx'Fraf6 6f9f /fVg] .
á cfjZos nQfsk8fsf] Joj:yf ug]{ .
á ;/;kmfO{sf ;fdfgx¿ h:t}M ;fa'g, 6\jfOn]6 k]k/ cflbsf] Joj:yf ug]{ .
á 3/nfO{ ;do–;dodf dd{t\ u/L ;'/lIft agfO/fVg] .
á ux|fF}, 7"nf tyf rfF8} elTsg ;Sg] ;fdfg e'OFtnfdf /fVg] .
á kmf]6f], P]gf, cflb ;'Tg] vf6 eGbf cGoq} /fVg] .
á ljB't\ nfOg tyf Uof;kfOk ;dod} dd{t\ ug]{ .
á 7"nf / cUnf kmlg{r/ leQfdf g9Ng] u/L afFWg] .
á u'8\g] jf lrlKng] kmlg{r/nfO{ xnrn gug]{ u/L /fVg] .
á HjngzLn kbfy{nfO{ tftf] 7fpFaf6 6f9f /fVg] .
11
1912
20
e"sDk uO/x]sf] a]nfdf
á e"sDk uO/x]sf] cj:yfdf ;Dej eP;Dd ;'/lIft eP/ a:g] .
á klxnf] wSsf cfO;s]kl5 s]xL ;dod} 7"nf wSsf cfpg ;Sg] x'gfn] ;fjwfgL
cj:yfdf /xg] / kl/jf/nfO{ klg ;f]xL jdf]lhd ;Nnfx lbg]] .
á w]/} k/ efUg'eGbf glhs}sf] ;'/lIft :yfgdf uO{ a:g] .
3/leq tyf lg:sg] :yfg c;'/lIft ePdf
á e"sDKf cfO/x]sf] a]nfdf otfplt gbf}8g] / aflx/ lg:sg gvf]Hg] .
á e'OFdf 3f]K6f] eP/ a:g], ;Dej eP alnof] 6]a'n, knª d'lg gcfFlQOsg a:g] .
á l;;f, ‰ofn, aflx/L 9f]sf cyjf kvf{n of s'g} v:g / km'6\g ;Sg] aQL, NofDk,
kmlg{r/ cflbaf6 6f9f /xg] .
á e"sDk cfPsf] cj:yfdf vf6df ;'lt/xg' ePsf] 5 eg] vf6dfly g} a:g] / glhs}
s'g} v:g ;Sg] u¥xfF} dfn;fdfgx¿ 5}g eGf] cfkm\gf] 6fpsfnfO{ tlsofn] 9fs]/
s'g} Ps s'gfdf cl8u eP/ a:Gf] .
á sf7sf 9f]sfx¿ alnof];Fu agfOPsf] 5 eg] dfq} To;sf d'lg uP/ a:Gf] cGoyf
cs{} ;'/lIft :yfgdf hfg] .
á e"sDksf] wSsf g/f]s'Ghn];Dd 3/leq g} a:Gf] / e"sDk /f]lsO;s]kl5 dfq}
;'/lIft v'nf :yfgdf lg:sg] .
á e"sDKf cfPsf] ;dodf crfgs aQLsf] nfOg hfg ;Sg] x'gfn] ljz]if ;fjwfgL
ckgfpg] .
á e"sDk uO/x]sf] a]nf lnkm\6sf] k|of]u gug]{ .
13
2114
22
cfkm' aflx/ x'Fbf
á ejg, lah'nLsf] nfOg, ?v cflb eGbf 6f9f a:g] -lsgls ltgLx¿ e"sDksf
sf/0f 9Ng ;S5g\_ .
á e"sDksf] cj:yfdf ;fF3'/f] uNnLaf6 glxF8\g] .
á ;s];Dd v'Nnf / ;'/lIft 7fpF vf]Hg] .
á afnaflnsf, la/fdL, ue{jtL, ;'Ts]/L, ckfª\utf ePsf] JolQm Pjd\ a[4–a[4fnfO{
ljz]if x]/rfx ug]{ .
rln/x]sf] uf8Ldf ePsf] cj:yfdf
á ;Dej eP;Dd ;'/lIft :yfgdf ;jf/L ;fwgnfO{ /f]Sg] jf uf8Lleq} al;/xg] .
á cUnf ejg, cUnf ?v, cfsf;] k'n / lah'nLsf tf/ glhs ;jf/L ;fwgnfO{
;s];Dd g/f]Sg] .
á tTsfn pTkGg x'g ;Sg] ;Defljt k/fsDk /f]lsO;s]kl5 dfq ;fjwfgLk"j{s
;jf/L ;fwg rnfpg] .
á e"sDkaf6 Ifltu|:t x'g ;Sg] cyjf Iflt eO;s]sf ;8s, k'n, ¥ofDk cflbdf
uf8L grnfpg] .
olb 3/leq x'g'x'G5 eg]
á ljB'tLo ;fdu|L aGb ug'{xf];\ .
á cfuf] aln/x]sf] 5 eg] l56f]–l56f] lgefpg'xf];\ .
á kfgLsf wf/fx¿ aGb ug'{xf];\ / ;'/lIft :yfgdf hfg'xf];\ .
15
2316
24
em6k6 emf]nfdf /fVg ;lsg] ;fdu|L
á lkpg] kfgL tyf ;'Vvf vfg]s'/f
á ;/;kmfO{sf ;fdfg
á k|fylds pkrf/ ;fdu|L
á bL3{ /f]uLx¿sf nflu cfjZos cf}iflw
á s]xL k};f
á dxTjk"0f{ sfuhft
á ;fdfGo cf}hf/
á xft] /]l8of], 6r{nfO6, ;nfO{, nfO6/, l;¶L cflb
á Ps hf]8L df};d cg';f/sf] sk8f
á 8f]/L
á cfjZos kg]{ dxTjk"0f{ 6]lnkmf]g gDa/
ug{ gx'g]
á cflQg] / c¿nfO{ klg cTofpg] .
á nx}nx}df nfu]/ xNnf km}nfpg] .
á :jfyL{ / c;xof]uL Jojxf/ .
17
2518
26
af9L;fdfGotof eGbf a9L clj/n d';nwf/] kfgL kg{ uO{ hghLjgnfO{ si6s/ Pjd\
c:tJo:t agfpg] 36gfnfO{ af9L elgG5 . af9Lsf k|d'v sf/0fx¿clgolGqt jgljgfz
/ clj/n jiff{ x'g\ . To;}n] af9LnfO{ lgoGq0f ug{ j[Iff/f]k0f, ux|f v]tL tyf t6jGw
lgs} pko'St dfWod x'g\ .
af9Lsf] :j?k
á af9Lsf] sltko cj:yfdf k"j{hgfp k|fKt ug{ ;lsG5 eg] sltko cj:yfdf k|fKt
ug{ ;lsFb}g .
á af9Lsf] ult la:tf/} jf PSsfl; a9\g ;S5 .
á ckjfbdf afx]s af9L jiff{sf] df};ddf cfpg] u5{ .
á d';nwf/] jiff{sf sf/0f af9L cfpg] ub{5 .
19
2720
28
klx/f]jghª\un, v]taf/L, le/ cflb 5]psf] le/fnf] hldg rls{P/ k'm6]/ jf wl:;P/ cl:y/
eO{ df6f], 9'ª\uf, r6\6fg;lxt jg:klt, dfgjlgld{t ef}lts ;+/rgf :ki6 b]lvg] u/L
v:g] cyjf aUg] k|lsofnfO{ klx/f] elgG5 . klx/f]sf] d'Vo sf/0f jg ljgfz tyf
cGo dfgjLo cltqmd0f xf] . t;y{, le/fnf] jf af9L klx/f] hfg] ;Defljt e"–efudf
jg:kltsf] ;+/If0f tyf j[Iff/f]k0f u/L lgoGq0f ug{'k5{ .
21
2922
30
af9L tyf klx/f]sf k|d'v sf/0f
á clj/n jiff{ x'g' .
á hyfefjL ;8s lgdf{0f ul/g' .
á hyfefjL e"ld s6fg ul/g' .
á clgolGqt hª\un km8fgL ul/g' .
á le/fnf] hldgdf v]tL ug'{ .
á ljifd\ ef}uf]lns cj:yf x'g' .
á gbL lsgf/df a;f]af; ul/g' / gbL lsgf/nfO{ ;fF3'/f] kfl/Fb} nlug' .
á cltj[li6 x'g' .
á sdhf]/ w/ftn x'g' .
á e"sDk hfg' .
á e"–Ifo x'g' .
á hyfefjL vfgL tyf vlgh vf]h ul/g' .
23
3124
32
af9L tyf klx/f] lgoGq0fsf pkfox¿á j[Iff/f]k0f ug]{ .
á t6aGw lgdf{0f ug]{ .
á jftfj/0fd}qL Jojxf/ ug]{ .
á vf]nfgfnfsf] k|fs[lts jxfjdf x:tIf]k gug]{ .
á km]bL kvf{n M s'g} klg hf]lvdo'Qm hldg jf le/fnf] hldgdf e"OF ;txaf6 vlbnf] u/L 9'ª\uf e/L nufOPsf] kvf{nnfO{ km]bL kvf{n elgG5 .
á vf8n k'g]{ M ;+efljt vf8ndf kfgL hd]/ vf8n km'6L af9L jf klx/f] hfg ;Sg] x'gfn] To:tf] vf8nnfO{ df6f], 9'ª\uf jf cGo j:t'sf] ;xfotfn] k'g{'nfO{ vf8n k'g{] ljlw elgG5 .
á 6]jf kvf{n M klx/f] jf jf9Ln] v:g nfu]sf] e"–efu jf r§fgnfO{ 9'ª\uf, sf7, l;d]G6 cflbsf] ;xfotfn] c8\ofpg] u/L agfOPsf] kvf{nnfO{ 6]jf kvf{n elgG5 .
á dfGb|] kvf{n M af9L jf klx/f] /f]SgnfO{ afF;af6 agfOPsf] kvf{nnfO{ dfGb|] kvf{n elgG5 .
á 9'Ëf 5fKg] M ;Defljt hf]lvdo'Qm e"–efudf ljleGg j:t'sf] ;xfotfn] 9'ª\uf la5\ofpg] tl/sfnfO{ 9'ªuf 5fKg] ljlw elgG5 .
á lgoGq0f afFw M gbL jf vf]nfsf] axfjnfO{ /f]Sgsf nflu Uofljg hfnLdf 9'ª\uf e/L gbLdf agfOPsf afFwx¿nfO{ lgoGq0f afFw elgG5 .
á h'6sf] hfnL M df6f] aUffO{ /f]Sgsf nflu h'6sf] hfnLdf df6f] e/L agfOPsf] afFw jf ;txnfO{ h'6sf] hfnL ljlw eGg] a'lemG5 .
á ;tx 9fSg] M klx/f] uO/x]sf] e"efunfO{ Knfli6s of cGo To:t} j:t'sf] d2tn] hldgsf] ;tx 9fsL kfgLnfO{ lglZrt lbzfdf k7fpg] tl/sfnfO{ ;tx 9fSg] ljlw elgG5 .
á gfnL lgdf{0f M kfgL lgoGq0fsf nflu s'nf]–s'n];f] vg]/ gfnL lgdf{0f u/L kfgLnfO{ lglZrt 7fpFdf k7fpg] tl/sfnfO{ gfnL lgdf{0f ljlw elgG5 .
á jg:ktL ;+/rgf M le/fnf] jf af9L klx/f] hfg] ;Defljt e"–efudf jg:kltsf] ;+/If0f tyf j[Iff/f]k0f u/L lgoGq0f ug{] ljlwnfO{ jg:klt ;+/rgf elgG5 .
25
3326
34
cfunfuLljleGg k|sf]kdWo] cfunfuL cToGt} ;Dj]bgzLn k|sf]ksf] ¿kdf lnOG5 . ;fdfGotof dflg;sf] nfk/jfxLaf6 a9L dfqfdf cfunfuLsf 36gfx¿ 36]sf] kfOG5 . ljz]ifu/]/ xfjf x'/L a9L rNg] df};ddf cfunfuLn] jif]{gL cToflws wghgsf] Iflt k'¥ofPsf] sof}F pbfx/0fx¿ /x]sf 5g\ .
cfunfuLsf] hf]lvd ljz]ifu/L x'/L w]/} rNg] df};ddf a9L x'G5 . t/ ;fdfGotof cfunfuLsf] 36gf dflg;sf] nfk/jfxLaf6 g} ePsf] b]lvG5 . ljz]ifu/L t/fO{df k/fnsf] 5fk|f] ePsf ;Fu} 6fFl;Psf 3/x¿ ePsf] sf/0f cfunfuLsf] vt/f / 36gfx¿ Kflg t/fO{df g} a9L x'g] ub{5g\ .
cfuhgLsf] :j?ká 7f]; kbfy{dfá /f;folgs -t/n_ dfá Uof;dfá kmnfdhGo j:t'dfá ljB'tLo h8fgdf
cfuhgLsf ;Defljt sf/0fá d}gaQL afn]/ lgefpg lal;{Pdf
á r'/f]6sf 7'6f hyfefjL kmfn]df
á c;fjwfgLk"j{s HJfngzLn kbfy{ rnfPdf
á afnaflnsfnfO{ cfuf]hGo j:t'l;t v]Ng lbPdf
á OGwg ebf{ ljB'tLo :jLrx¿ aGb gu/]df
á Uof; k|of]u ubf{ kof{Kt ;fjwfgL gckgfPdf
á ljikmf]6s kbfy{sf] glhs cfuf]sf] k|of]u u/]df
á ljB'tLo ;fdu|L hyfefjL rnfPdf
27
3528
36
cfuf] lgefpg k|of]u ul/g] ;fwg
á bdsn
á kfgL
á clUg;fds oGq
á kmf]d
á jfn'jf
clUg;fds oGqsf] k|of]u ljlw
á ;]lˆ6lkg y'Tg]]
á gf]hn tfSg]
á lne/nfO{ lyRg]
á a9f/] h:tf] u/L rnfpg]
cfuf] pTkGgx'g] / nfUg;Sg] :yfg
á cfjf; tyf sfof{no ejg
á snsf/vfgf
á dfgj a:tL
á hª\un–emf8L
á ljB'tLo 6«fG;kmd{/
á Uof; kfOk, cflb
29
3730
38
;8s b'3{6gfg]kfndf k|foMh;f] b}lgs¿kdf ;8s b'3{6gf eO/xg] x'Fbf 7"nf] dfqfdf hgwgsf]
Iflt;d]t eO/x]sf] 5 . ljz]iftM ;8s b'3{6gfsf] d'Vo sf/0f rfnssf] nfk/jfxL,
;8s tyf ;jf/L ;fwg b'j}sf] v/fa cj:yf Pjd\ hgr]tgfsf] cefj ;d]t xf] . b]zsf]
ef}uf]lns ljs6tfsf] sf/0f kxf8L Onfsfx¿df lgdf{0f ePsf ;fF3'/f, 3'DtLo'Qm tyf
sRrL ;8ssf sf/0f cToflws b'3{6gfx¿ x'g] u/]sf 5g\ .
;8s b'3{6gfaf6 aRg] ;'/IffTds pkfo
á 6«flkms lgodsf] ;b}j kfngf ug{] 6«flkms aQLnufot cGo ;ª\s]tsf] 1fg /fVg] .
á df]6/;fOsn rnfpFbf x]nd]6sf] k|of]u ug{] .
á uf8L rnfpFbf l;6 a]N6sf] clgjfo{ ¿kdf k|of]u ug{] .
á pRr ultdf ;jf/L ;fwgx¿ grnfpg] .
á dlb/f ;]jg u/L ;jf/L grnfpg] .
á lgoldt ¿kdf ;jf/L ;fwgsf] k/LIf0f u/fpg] .
á IfdtfeGbf a9L ofq' af]s]/ ;jf/L ;fwg grnfpg] .
á lgGb|f jf ysfOn] u|:t ePsf] a]nf ;jf/L ;fwg grnfpg] .
31
3932
40
dxfdf/L;d'bfosf] s'g} Ps If]qdf crfgs b]vf k/]sf] /f]u 5f]6f] ;dod} km}lnP/ cgk]lIft
¿kdf w]/} dflg; ;ª\qmldt x'g] / dg]{ cj:yfnfO{ ;fdfGotof dxfdf/L elgG5 . hf8f]sf]
;dodf Zjf;k|Zjf;hGo /f]u, jiff{ofddf af9L tyf klx/f]kl5 k|b"if0fdf x'g] j[l4sf sf/0f
pTkGg x'g] emf8fkvfnf, x}hf, Dofb]Hj/f], cf}nf], OG;]km\nfOl6;, sfnfhf/ sdnlkQ,
bfb'/f, OGkm\n'PGhf, 8]Fu', Hj/f]h:tf /f]u dxfdf/Lsf] ¿kdf km}lng ;Sg] x'G5 .
33
4134
42
Go"gLs/0fsf pkfo
á dxfdf/Laf6 ;'/lIft /xg To;sf] ;Defjgf, sf/0f / k|efjaf/] k|efljt x'g;Sg]
;d'bfonfO{ ;r]t agfpg' cfjZos x'G5 . o;af6 /f]u km}ng / dxfdf/Lsf]
¿k lng glbg ;d'bfon] cfkm}F ;r]t / ;hu eP/ kxn ug{ ;S5 .
á emf8fkvfnf, x}hf, Dofb]Hj/f] h:tf /f]ux¿ d'VotM ;/;kmfO{sf] sdLsf sf/0f
km}nG5g\ . ctM o:tf /f]usf] dxfdf/L x'g] ;Defljt :yfgdf hgr]tgf sfo{qmd;Fu}
JolQmut, 3/fo;L, ;fd'bflos / jftfj/0fLo ;/;kmfO{ cleofg rnfpg' a9L
k|efjsf/L x'G5 .
á w]/}h;f] ;?jf /f]u b"lift kfgLsf] k|of]uaf6 dxfdf/Lsf] ¿kdf km}ng] ub{5g\ .
ctM :jR5 vfg]kfgLsf] plrt Joj:yfkg ug]{ xf] eg] kfgLaf6 km}ng] /f]uhGo
dxfdf/Lsf] cj:yf gcfpg ;S5 .
á ;?jf /f]usf] dxfdf/L k|foM JolQmut, 3/]n' / dfgjl;lh{t jftfj/0fLo cj:yfsf
sf/0f km}ng] x'Fbf o;sf] /f]syfd / lgoGq0f dflg;sf] 1fg, wf/0ff / Jojxf/sf]
kl/jt{gaf6 dfq ;Dej x'G5 .
á dxfdf/Lsf] ¿kdf km}ng] ;Defjgf /x]sf] /f]u b]vf k/]df tTsfn} ;DalGwt ;/sf/L
lgsfodf va/ ug]{ .
á /f]usf] ;|f]t klxrfg u/L pkrf/ ug{ ljz]if1 / lrlsT;ssf] ;xof]u lng] .
35
4336
44
r6\ofªAffbnsf l9Ssfx¿ Ps cfk;df 3if{0f eO{ pTkGg x'g] zlQm h;nfO{ k[YjLsf]
u''?Tjfsif{0fn] cfkm'lt/ tfGb5 / cUnf ?v / 3/x¿df kg{ uO{ dfgjLo tyf ef}lts
Iflt x'G5 . jfo'd08ndf 3lge"t Affbnsf l9Ssfx¿ Ps–cfk;df hf]8bf/ 3if{0f eO{
eofgs cfjfh ;lxt r6\ofª pTkGg x'g hfG5 .
r6\ofªaf6 aRg] pkfo
á 3/ tyf cfkm' /x]sf] ejgleq} ;'/lIft eP/ a:g] .
á 3/ tyf cGo ejgleq ljB'tLo pks/0fx¿ Hf:t}– kmf]g, 6]lnlehg /]l8of],
sDKo'6/ cflb k|of]u gug{] .
á ?vsf] km]b tyf glhs ga:g] .
á kfgLaf6 6f9f /xg] .
á kmnfdsf vDaf / lah'nLsf] tf/af6 6f9f /xg] .
á ;jf/L ;fwg grnfpg] .
á v'nf hldgdf lj>fd gug]{ .
á u'kmf jf cf]9f/df ga:g] .
37
4538
46
;k{sf] 6f]sfO{;k{n] 6f]Sg'nfO{ ;k{b+z elgG5 . ;a} ;k{x¿ ljiffn' x'Fb}gg\ . ljZjdf hldg / kfgLdf
kfOg] u/L nueu @))) k|hfltsf ;k{x¿ clelnlvt ul/Psf 5g\ h;dWo] nueu
#&% k|hflt ljiffn' /x]sf 5g\ . g]kfndf ;k{sf hDdf && k|hflt Pj+ pkk|hfltx¿
clen]v ul/Psf 5g\ . && k|hfltdf %^ k|hfltsf ;k{x¿ ljifljxLg 5g\ eg] @! k|hflt
ljiffn' /x]sf 5g\ .
c:ktfn n}hfg' cufl8
á l:KnG6 jf l:nªåf/f ;k{n] 6f]s]sf] efunfO{ crn ug'{xf];\ .
á u/uxgf, cf}F7L, sl:;Psf] n'uf -sk8f_ cflb k'msfNg'xf];\ .
á w]/} lrlGtt jf Jofs'n ePsf] kLl8tnfO{ cfZj:t kfg'{xf];\ .
á cfkm}Fn] NofPsf]÷agfPsf] sf6\g] jf 3f]Rg] ;/;fdfgsf] k|of]u gug'{xf];\ .
á 6f]s]sf] 7fpFdf jf 6f]s]sf] xftuf]8fdf 6\of6' gagfpg'xf];\÷gvf]kfpg'xf];\ .
á 3fpaf6 ljif r';]/ lgsfNg] k|of; gug'{xf];\ .
á ;k{n] 6f]s]sf] v08df 3fpnfO{ sf6\g] tyf 3fpdfly a/km gnufpg'xf];\ .
á h}ljs jf /f;folgs hGo kbfy{x¿sf] k|of]u gug'{xf];\ .
á cf6]{/Lsf] sl:;Psf] 6lg{Sj]6 -cf6]{l/on 6lg{Sj]6sf]_ k|of]u gug'{xf];\ .
39
4740
48
;k{sf] 6f]sfO{af6 aRg] pkfo
á cUnf] 3fF; / emf8Ldf lxF8\bf afSnf] h'Qf nufpg] .
á Gflhs}sf] :jf:Yo rf}sLdf kLl8tnfO{ n}hfg], :jf:Yo rf}sL hfg l9nf] ePdf
3fpsf] @–$ OGr dflykl§ nufP/ /fVg] .
á 3/ jl/kl/ 3fF;kft, emf8L 5 eg] To;nfO{ ;kmf ug]{ .
á /ftL lxF8\bf aQL afn]/ dfq} lxF8\g] .
á ;s];Dd 3/sf] em\ofn–9f]sfdf hfnL /fVg] / ;wF} aGb ug]{ .
á ;'Tg'eGbf cufl8 la5\ofpg tyf sf]7f jl/kl/ x]g]{ .
á Ef'O{df eGbf vf6df tyf vl6ofdf ;'Tg] .
á 3/]n' pkrf/sf] af/]df hfgsf/L /fVg' ;fy} glhs}sf] :jf:Yo rf}sLsf] af/]df
k"j{–hfgsf/L /fvL /fVg] .
á k|fylds pkrf/sf ;fdu|L /fVg'sf ;fy} k|fylds pkrf/ ;DaGwL tflnd lng] .
41
4942
50
;+j}wflgs Pj+ sfg'gL Joj:yfk[i7e"ld
g]kfndf af/Daf/ uO/xg] af9L, ck|Toflzt e"sDk / af9L÷klx/f], cfunfuL, dxfdf/L
h:tf k|sf]ksf] w]/} vt/f x'gfn] g]kfnnfO{ blIf0f Plzofs} ;a}eGbf w]/} ljkb\ k|efljt
b]z eg]/ lrlgG5 . o:tf ljkb\x?n] hghLjgdf 7"nf] Iflt k'¥ofpg] x'gfn] o;sf]
Go"gLs/0f / hf]lvd sd ug{ g]kfndf ;+j}wflgs Pj+ sfg'gL Joj:yf ul/Psf] 5 .
o; vfnsf] sfg'gL Joj:yfn] ljkb\sf] hf]lvd, Go"gLs/0f, / Joj:yfkgsf] ;jfndf
b]lvPsf ;d:ofnfO ;Daf]wg ug{ d2t ub{5 .
k|fs[lts k|sf]k P]gn] ljkb\sf] kl/efiff lbFb} ljkb\ cyf{t k|fs[lts k|sf]knfO{ Joj:yfkg
ug]{ hdsf]{ u/]sf] 5 . P]gsf] bkmf @ -7_ df ljkb\ eGgfn] s'g} :yfgdf cfktsfnLg
cj:yf l;h{gf eO{ hg jf wgsf] Ifltsf] ;fy} hLjgofkg / jftfj/0fdf k|lts"n c;/
kfg]{ k|fs[lts jf u}/–k|fs[lts 36gfnfO{ hgfpF5 eg]/ pNn]v u/]sf] 5 . o; P]gn]
k|fs[lts tyf u}/–k|fs[lts b'j} k|sf]knfO{ ljkb\ eg]/ ;Daf]wg u/]sf] 5 .
k|sf]kx¿nfO{ lgoGq0f ug{ k|fs[lts k|sf]k P]g, @)#( n] k|d'v e"ldsf lgjf{x u/]sf]
lyof] . tyflk, o; P]gdf ljkb\sf] Go"gLs/0f tyf hf]lvd Joj:yfkg h:tf Wofg lbg'kg{]
d'Vo kIfx¿nfO{ ;d]l6Psf] lyPg . o; k[i7e"lddf b]zdf Pp6f gofF ljkb\ Joj:yfkg
P]gsf] cfjZostf b]lvof] h'g P]gdf ljkb\ rqm Joj:yfkgsf ;fy} g]kfndf cfOkg{]
ljljw lsl;dsf ljkb\sf] af/]df klg pNn]v ul/g' h?/L lyof] . kmn:j?k @)#(
;fnsf] k|fs[lts k|sf]k P]gnfO{ lj:yflkt ub}{ @)&$ ;fndf æljkb\ hf]lvd Go"gLs/0f tyf Joj:yfkg P]gÆ k|f/De ePsf] 5 . o; P]gn] k|fs[lts dfq geO{ u}/–k|fs[lts
ljkb\af6 ;j{;fwf/0fsf] Hofg, ;fj{hlgs, gLlh tyf JolQmut ;DklQ, k|fs[lts
Pjd\ ;f+:s[lts ;Dkbf / ef}lts ;+/rgfsf] ;+/If0f ug{ ljkb\ hf]lvd Go"gLs/0f tyf
Joj:yfkgdf d'Vo Wofg s]lGb|t u/]sf] 5 .
;+j}wflgs Joj:yf
g]kfnsf] ;+lj3fg @)&@ sf] efu $ sf] wf/f %!-5_-(_ df æk|fs[lts k|sf]kaf6 x'g] hf]lvd Go"gLs/0f ug{ k"j{–;"rgf, tof/L, p4f/, /fxt Pj+ k'g{:yfkgf ug{]Æ pNn]v
ul/Psf] 5 .
43
51
P]gn] u/]sf] Joj:yf ljkb\ hf]lvd Go"gLs/0f tyf Joj:yfkg P]g, @)&$
@)&@ ;fndf g]kfnn] Pp6f 7"nf] ljgfzsf/L e"sDksf] ;fdgf u/]sf] lyof] . To; e"sDkdf
lgs} 7"nf] ;+Vofdf dfgj hglhjg tyf wg ;DkQLsf] Iflt eof] . e"sDkkl5 g]kfn
;/sf/n] To;sf] hf]lvdnfO{ dWogh/ /fVb} ljkb\\ hf]lvd Joj:yfkgsf sfo{x¿nfO{
k|fyldstf lbg yfNof] / ;f] lbzfdf dxTjk"0f{ sbd rfNb} ljkb\\ hf]lvd Go"gLs/0f
tyf Joj:yfkg P]g, @)&$ sf] k|f/De eof] . o; P]gn] Kf|b]z / lhNnf ljkb\\ Joj:yfkg
;ldltsf] :yfkgf u/L ;f] ;ldltx¿sf] sfo{, st{Jo / clwsf/sf] Joj:yf u/]sf] 5 .
P]gn] ;d]6]sf d'ne"t ljifox¿
á ljkb\\ Joj:yfkgsf ;DaGwdf ;ª\3, k|b]z, lhNnf tyf :yfgLo txsf] ;+:yfut Ifdtf ljsf; u/fpg] .
á ljBfnotxb]lv pRr:t/;Ddsf] z}lIfs kf7\oqmddf ljkb\\ Joj:yfkgsf ;DaGwL ljifo ;dfj]z u/fpg] .
á ljkb\\sf] hf]lvddf /x]sf dlxnf, afnaflnsf, h]i7 gful/s, blnt, ;LdfGts[t ju{ tyf ;d'bfo, c;St tyf ckfª\utfdf /x]sf JolQmx¿sf nflu ljz]if of]hgf tyf sfo{qmd agfO{ sfo{fGjog u/fpg] .
á ljkb\\ k|efljtnfO{ tTsfn /fxt pknAw u/fpg] .
á ljkb\sf] ;dodf cfd ;~rf/ dfWodsf] e"ldsf;DaGwL cfjZos dfkb08 tf]s]/ sfof{Gjog u/fpg] .
á ljkb\\af6 k|efljt JolQmsf nflu dgf];fdflhs k/fdz{ ;]jf pknAw u/fpg] .
á k|b]z tyf :yfgLo txnfO{ ljkb\ Joj:yfkg;DaGwL cfjlws of]hgf lgdf{0f ug{ cfjZostf cg';f/ cfly{s tyf k|fljlws ;xof]u pknAw u/fpg] .
á ljkb\ Joj:yfkg;DaGwL sfo{df u}/–;/sf/L ;+:yf, lglh If]q tyf :yfgLo ;d'bfonfO{ ;+nUg u/fpg] .
á ljkb\ Joj:yfkgsf] If]qdf cGt/f{li6«o, låkIfLo Pjd\ ax'kIfLo ;xfotfsf] PsLs[t clen]v /fVg] .
á ljkb\ k|efljt If]qsf gful/sx¿nfO{ c:yfoL k'g:yf{kgf tyf l;sfO{ s]Gb|sf] lgdf{0fdf :yfoL ;d'bfo Pjd\ :jo+;]js kl/rfng u/fpg] .
44
52
á /fxt ;fdu|Lsf] Joj:yfkgsf nflu dfkb08 agfO{ nfu" ug]{ .
á ljkb\ k|efljt If]qdf lkpg] kfgL, nQfsk8f, vfBfGg tyf cf}iflw pkrf/h:tf cTofjZos j:t'sf] k|aGw ug{] .
á ljkb\sf] hf]lvd /x]sf jf ljkb\\ k|efljt If]qdf /x]sf c;';lIft ejgx¿ eTsfpg nufpg] .
á p¢f/ tyf /fxt sfo{sf] k|ult ljj/0f k|flws/0fdf k7fpg] .
á ljkb\df k/L x/fPsf, lau|]sf jf gi6 ePsf sfuhftsf] osLg tYofª\s cBfjlws u/L /fVg nufpg] .
á ljkb\\af6 k|efljt 3/kl/jf/sf] klxrfg, :t/ lgwf{/0f tyf kl/ro–kq ljt/0f
u/fpg] .
b08 ;hfosf] Joj:yf
á s;}n] ljkb\sf] 36gf 36\g ;Sg] u/L nfk/jfxL u/]df jf To:tf] 36gf 36fpg
k|ToIf ;+nUg ePdf To:tf JolQmnfO{ s;'/sf] dfqf cg';f/ kfFr nfv ?k}Fof;Dd
hl/jfgf jf @ jif{;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 .
á s;}n] b]xfo adf]lhdsf] s'g} sfo{ u/]df To:tf] JolQmnfO{ s;'/sf] dfqf cg';f/
Ps nfv ?k}Fof;Dd hl/jfgf jf ^ dlxgf;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 Ù
ï s'g} ljkb\sf] 36gf 36\g ;Sg] ckmjfx km}nfO{ ;fj{hlgs ?kdf qf; ;[hgf
u/]df .
ï cg'dlt lnO{ jf glnO{ ljkb\sf gfddf rGbf, /fxt jf ;xof]u ;Íng u/]df,
cfkm"v'zL ljt/0f u/]df jf JolQmut nfedf k|of]u u/]df .
ï ljkb\sf] ;dodf ck|fs[lts ?kdf ahf/ d"No j[l4 u/]df jf s[lqd cefj
l;h{gf u/]df jf u'0f:t/xLg j:t' tyf ;]jfsf] sf/f]af/ u/]df .
á pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;f] pkbjmf adf]lhdsf] s;'/
u/]s} sf/0f s;}sf] Hofg uPdf, cËeË ePdf jf rf]6k6s nfu]df To:tf sfo{
ug{] JolQmnfO{ k|rlnt sfg"g adf]lhd ;hfo x'g]5 .
á /fxt ;fdu|L ljt/0fdf cj/f]w u/]df jf /fxt ;fdu|Lsf] b'¿kof]u u/]df o;
P]gadf]lhd s;'/ 7xl/g] 5 / krf; xhf/;Dd hl/jfgf x'g]5 .
45
53
o;}u/L bkmf @! Nf] ljleGg lgsfon] ljkb\ Joj:yfkgsf nflu ug'{kg{] ;xof]usf] af/]df
Joj:yf u/]sf] 5 eg] bkmf #( n] /fxt ;fdu|Lsf] nflu Go"gtd\ dfkb08 tf]Sg] Joj:yf
u/]sf] 5 .
ljkb\ hf]lvd Go"gLs/0f tyf Joj:yfkg P]g, @)&$ / k|fs[lts k|sf]k P]g, @)#(
k|fs[lts k|sf]k P]g, @)#( n] d'VotM k|fs[lts k|sf]ksf kLl8tx¿sf nflu /fxt
ljt/0fsf] Joj:ygkgdf Wofg k'¥ofPsf] 5 . o; P]gn] /fxt ljt/0fsf sfo{ ug{ /
o:tf sfo{x¿ ;+rfng ug{sf nflu sfo{;ldltx¿sf] :yfkgfsf] If]qdf Wofgfsif{0f
u/]sf] 5 . t/ o;nfO{ @)&$ sf] gofF ljkb\ Joj:yfkg P]g;Fu t'ngf ubf{ k|fs[lts
k|sf]k P]gn] /fxt ljt/0fdf olt w]/} Wofg lbPsf] eP tfklg ;f] P]gn] /fxtdf lbOg]
;fdu|Lsf] u'0f:t/ tf]s]sf] lyPg h;sf sf/0f @)&@ sf] e"sDk / t/fO{df uPsf] af9L
tyf sflnsf]6df k/]sf] ef]sd/L ljt/0f ePsf] ;fdu|Lx¿df lgs} w]/} dfqfdf cvfB
j:t' e]l6of] . kLl8tx¿nfO{ p4f/sf lglDt lbOPsf] /fxt ;fdu|Ln] emg\ w]/} ljkb\sf]
>[hgf ePsf] b]lvof] . o; ;d:ofnfO{ Wofgdf /fvL ljkb\ Joj:yfkg P]gsf] bkmf
!$-3_ df /fxt ;fdu|Lsf] Joj:yfkgsf nflu dfkb08 agfO{ nfu" ug]{, u/fpg]sf ;fy}
bkmf #( n] /fxtsf] Go"gtd dfkb08 ;DaGwL Joj:yf u/]sf] 5 .
o;/L b'j} P]gnfO{ t'ngf ubf{ ljkb\ Joj:yfkg P]gn] u}/–k|fs[lts ljkb\nfO{ ;dfj]z
ub}{ k|fs[lts k|sf]k P]gn] eGbf 7"nf] sfo{If]q ;d]6]sf] 5 .
sfof{Gjog kIfx¿
á ljkb\ Joj:yfkgsf nflu Ps k|flws/0fsf] :yfkgf dxTjk"0f{ 5 . o; P]gsf] bkmf
!) df ljkb\ Joj:yfkg;DaGwL lqmofsnfksf] k|efjsf/L ¿kdf ;~rfng tyf
Joj:yfkg ug{sf] nflu dGqfno cGtu{t Ps /fli6«o ljkb\ hf]lvd Go"gLs/0f tyf
Joj:yfkg k|flws/0fsf] Joj:yf ul/Psf] 5 . tyflk o:tf k|flws/0fx¿ xfnsf]
/fli6«o k'glg{df{0f k|flws/0f h:tf] /fhg}lts / sd{rf/LtGqaf6 k|efljt x'g'x'Fb}g .
á ljleGg /fli6«o tyf cGt/f{li6«o ;|f]tx¿af6 cfPsf] sf]if kf/blz{tfsf] ljifo
x'g'kb{5 .
á o:tf sf]ifx¿sf] pkof]u ljkb\ Joj:yfkgsf nflu dfq x'g'kb{5 .
46
54
á kLl8tsf] ph'/L ;'g]/ To:nfO{ ;Daf]wg ug{ Pp6f 5'§} lgsfosf] :yfkgf ug'{kb{5 .
o;n] ljkb\df k/]sf kLl8tx¿sf] cg'ejsf] cfwf/df pgLx¿nfO{ rflxP cg';f/sf]
p4f/ tyf d2tsf] ;'lglZrt ub{5 .
á ljleGg k|sf/sf ljkb\x¿n] kfg]{ c;/, xfgL / IfltnfO{ cfwf/ agfO{ ljkb\sf]
jlu{s/0f ug'{kb{5 . o;n] /fxt ljt/0f sfo{sf ;fy} /fli6«o / k|b]z:t/sf
;ldltx¿sf] sfo{ ;~rfngdf d2t ub{5 .
á ljkb\sf] Joj:yfkg / ;~rfngdf ;/sf/L / u}/–;/sf/L If]qsf] Jofks ;dGjo
/ ;xsfo{sf] Joj:yfkg ug'{ h?/L 5 .
hf]lvd Go"gLs/0fsf nflu ul/g'kg]{ sfo{
á :yfgLo :t/d} tTsfn /fxt tyf p4f/ 6f]nL u7g u/L pgLx?nfO{ ;a} ;Lkx?n]
k"0f{ agfpFb} n}hfg'sf] ;fy} cfjZos ;|f]t / ;fwgsf] Joj:yf ul/g'kg]{ .
á :yfgLo:t/df ePsf ;|f]t / ;fwgnfO{ kl/rflnt ul/g'kg]{ / :yfgLo JolQmx?nfO{
k|jlns/0f ub}{ n}hfg ;lsPsf] v08df w]/} xb;Dd hf]lvd Go"gLs/0f x'g ;Sg]
ljifotkm{ Wofg s]lGb|t x'g'kg]{ .
á k"j{–tof/L eg]sf] s] xf], k"j{–tof/Ldf s]–s] s'/f kb{5g\, k"j{–tof/L ubf{ s] kmfObf
x'G5, ljkb\sf] a]nfdf vfBsf] Joj:yf s;/L / sxfFaf6 ug]{, p4f/sdL{ sf] x'g
;S5g\ / pgLx?nfO{ s;/L va/ ug]{, p4f/sf nflu bIf hgzlQm s;/L
h'6fpg], bIf hgzlQm eg]sf] s] xf] / cf}iflw tyf PDa'n]G;sf] nflu sxfF va/
ug]{ eGg] nufot dxŒjk"0f{ ljifodf hfgsf/L lbOg'kg]{ .
á /fhgLlts bn, gful/s ;dfh, u}/–;/sf/L ;+3–;+:yf tyf ;d'bfosf] ;xof]u
kLl8td"vL x'g'kg]{ .
á cj:yf / kl/l:ylt cg';f/ ljkb\af6 pTkGg hf]lvd Go"gLs/0f ug]{ ljBdfg
tf}/tl/sf / l;sfOdf kl/jt{g ub}{ n}hfg'kg]{ .
á ejg lgdf{0f ubf{ dfkb08 d'tfljs lgdf{0f ug'{kg]{ / ;s];Dd v'Nnf :yfgsf] ;d]t
Joj:yf ug'{kg]{ .
47
55
á ljz]ifu/L g]kfn w]/} k|sf]ksf] hf]lvd -e"sDk, af9L, klx/f], cfuhgL, 7"nf
dxfdf/L_ df /x]sf sf/0f / g]kfnsf] ef}uf]lns cj:yf ljs6 tyf sltko
:yfgdf s'g} klg ;jf/L ;fwg k'¥ofpg s7Lg x'g] ePsfn] ;d]t o:tf :yfgx?df
x]lnKof8sf] Joj:yf ug'{sf ;fy} tof/L cj:yfdf x]lnsf]K6/sf] Joj:yf ul/g'kg]{
tyf cfjZos d]l;g, cf}hf/ nufot bIf hgzlQmsf] plrt Joj:yf ul/g'kg]{ .
á ;8s af6f] tyf xjfO{ ;'ljwf ;d]t x'g g;s]sf] :yfgdf :yfgLo:t/d} ePsf ;|f]t
/ ;fwgnfO{ kl/rfng ug]{ nIo lnO{ ;|f]t / ;fwgsf] plrt kl/rfng ug{ tof/L
cj:yf /fvL :yfgLo:t/d} bIf hgzlQmsf] pTkfbg ub}{ n}hfg'kg]{ .
á ljkb\ Joj:yfkg tyf hf]lvd Go"gLs/0f;DaGwL hfgsf/L ;lxtsf] kf7\oqmdsf]
ljsf; u/L ljBfnodf cWofkg u/fpg'kg]{ .
á /fHon] ljutaf6 w]/} s'/f l;ls k'gM e}k/L cfpg ;Sg] vt/fnfO{ Wofgdf /fvL
;dGjo, ;+of]hg / ;+rf/nfO{ ;'b[9 agfpg'kg]{ .
á 7fpF–7fpFdf ljkb\ ;+s]t cfsl:ds ;"rgf k|bfg ug]{ d]l;gx? h8fg ug'{kg]{ .
á ljkb\sf] a]nf x'g] sfnf] ahf/L lgoGq0fsf nflu ;d'bfonfO{ kx/]bf/Ldf ;zQm
agfpFb} n}hfpg'kg]{ .
á j}1flgs 9ª\un] ;'/lIft :yfgdf j:tL ljsf; ub}{ n}hfg'kg]{ .
á cfjZostf cg';f/ ljkb\ Joj:yfkg;DaGwL gLlt lgodx?nfO{ kl/jt{g / ;'wf/
u/L kLl8td}qL agfpFb} n}hfg'kg]{ .
á cfsl:ds g]t[Tjsf] ljsf; tyf j}slNks phf{sf] ljsf; ub}{ n}hfg'kg]{ .
á ljkb\sf] a]nf ;/;kmfO{ / z'4 vfg]kfgLsf] cefjn] 7"nf–7"nf dxfdf/L /f]ux?
km}ng] x'gfn] To:tf ljkb\sf] a]nf z'4 vfg] kfgL tyf ;/;kmfO{sf] plrt k|aGw
ug{ ljz]if cleofg ;+rfng u/L cfjZos ;|f]t / ;fwgsf] k"j{–tof/L ul/g'kg]{ .
á ljkb\sf a]nf ;a}eGbf dxTjk"0f{ ljifo ;+rf/ ePsf] x'Fbf ;+rf/sf dfWodx?nfO{
h:tf] ;'s} ljkb\df klg sfdofjL agfO/fVg plrt Joj:yf ug{ cljnDa yfngL
ug'{kg]{ .
48
56
;Gbe{ ;fdu|L
á ljkb\ hf]lvd Go"gLs/0f tyf Joj:yfkg P]g, @)&$ / k|fs[lts k|sf]k P]g, @)#(
á g]kfnsf] ;+ljwfg, @)&@
á OGx'/]8 OG6/g]zgnåf/f k|sflzt ljkb\;DaGwL ljleGg kf]:6/ / tflnd lgb]{lzsf
á ljkb\ Joj:yfkg;DaGwL /]8qm;åf/f tof/ kfl/Psf ljleGg k|sfzgx?
á ljkb\;DaGwL lj1x?åf/f n]lvPsf n]v÷/rgf / ;Gb{e ;fdu|Lx?
á ljleGg ;+rf/ dfWdodf cfPsf ;"rgf tyf ;dfrf/x?
á ;z:q k|x/L lg/LIfs t]h/fh zdf{åf/f tof/ kfl/Psf] tflnd lgb]{lzsf
á 5fkf tyf ljB'tLo ;~rf/ dfWodx?
49