Obligaciono pravo_Predavanja nedelja I.pdf

Obligaciono pravoPredavanja

Predmetni nastavnik: Prof. dr Žaklina Spalević

e-mail: [email protected]

I nedelja predavanja

• Pojam, predmet i značaj Obligacionog prava

• Nastanak i razvoj obligacionog prava

• Odnos obligacionog i stvarnog prava – sličnosti i razlike

• Izvori obligacionog prava – materijalni (društveni uzrok koji izaziva

nastajanje prava kao društvene pojave) i formalni

✓ Pisani izvori (zakoni, podzakonski akti, međunarodne konvencije)

✓ Nepisani izvori (običaj, pravila morala)

Prof. dr Žaklina Spalević


• Izvori obligacija

✓ Ugovori

✓ Prouzrokovanje štete

✓ Sticanje bez osnova

✓ Poslovodstvo bez naloga

✓ Jednostrana izjava volje

• Struktura obligacionog prava – opšti i posebni deo

• Načela obligacionog prava



• Pojam i karakteristike obligacije

• Vrste obligacija

• Subjekti obligacija – poverilac i dužnik

• Cesija (ustupanje) potraživanja

• Preuzimanje (prijem) duga

• Pristupanje dugu i preuzimanje ispunjenja


POJAM I PREDMET

OBLIGACIONOG PRAVA• Izraz "obligaciono pravo" ima svoje sinonime u nekoliko drugih naziva:

"obvezno pravo", "tražbeno pravo", "dugovinsko pravo".

• Nazivi koji su kod nas najčešće u upotrebi: "obligaciono pravo" i "obvezno

pravo" – na najpotpuniji i najadekvatniji način ispoljavaju suštinu pravnih

odnosa kojih se tiču.

• Nazivi "tražbeno pravo" i "dugovinsko pravo" pravne odnose kojih se tiču

izražavaju nepotpuno i na neki način jednostrano, budući da se njima

naglašava samo jedna strana u pravnom odnosu koji se ima u vidu, a

zanemaruje ona druga.


POJAM I PREDMET

OBLIGACIONOG PRAVA• Terminom "obligaciono pravo" označavaju se dve različite pojave:

✓ Jedna grana u opštem sistemu pozitivnog prava

✓ Pravna nauka (teorija) koja se bavi naučnom obradom obligacionih odnosa i

pravnih normi koje te odnose regulišu.

• Kao grana u opštem sistemu pozitivnog prava – obligaciono pravo je

skup opštih pravnih normi kojima se regulišu obligacioni odnosi.

• Predmet obligacionog prava su obligacioni odnosi – posebna vrsta

građanskopravnih odnosa između određenih lica koja su jedno drugom

obavezna na određeno ponašanje (prava i obaveze koje proizilaze iz

odnosa poverioca i dužnika).

• Obligaciono pravo čini deo jedne šire celine pravnog sistema poznate kao

"građansko pravo".


POJAM I PREDMET

OBLIGACIONOG PRAVA• Za razliku od drugih delova građanskog prava – koji se bave pravnim

regulisanjem stečenih imovinskih vrednosti, odn. već stvorenim pravnim

odnosima i njihovom zaštitom, obligaciono pravo se, najvećim svojim

delom, bavi stvaranjem i promenom pravnih odnosa.

• Obligaciono pravo je, pretežno, pravo prometa roba i usluga – sadrži

pravila o prenosu određenih dobara, stvari ili usluga iz imovine jednog u

imovinu drugog lica, i isti omogućava (kao sredstvo pravnog prometa) i

opravdava (kao pravni osnov).

• U odnosu na druge delove građanskog prava, obligaciono pravo

predstavlja najobimniju granu građanskog prava (obligacioni odnosi su

najčešći u pravnom životu), i tehnički najrazrađeniju, odn. najteoretskiju

pravnu disciplinu.


ZNAČAJ OBLIGACIONOG

PRAVA

• Značaj obligacionog prava je uslovljen velikim značajem

obligacionih odnosa, zbog:

✓ Činjenice da su obligacioni odnosi najčešći pravni odnosi među ljudima, i zbog

✓ Uloge obligacionih odnosa određene funkcijom koju imaju u društvu

➢ Preko obligacionih odnosa se obavlja cirkulacija (promet) dobara i prava povodom

njih u društvu, odn. prenošenje dobara i prava povodom njih između subjekata, te bi

bez obligacionih odnosa raspodela dobara među ljudima bila gotovo nemoguća.

❖ Obligacioni odnosi predstavljaju pravnu formu – pravno sredstvo koje

omogućuje obavljanje ekonomskog i pravnog prometa.

• Značaj obligacionog prava proizilazi i iz njegovog značaja kao

naučne discipline – ono je opšti deo svih građanskih prava, jer sadrži

osnovna pravila za sve oblike duga. Sva pravna dobra (imovinska i

neimovinska) zaštićena su, između ostalog, i normama obligacionog

prava.Prof. dr Žaklina Spalević

NASTANAK I RAZVOJ

OBLIGACIONOG PRAVA• Nastanak i razvoj obligacionog prava: obligaciono pravo nastaje sa

pojavom robne proizvodnje i razmene (kada je napuštena čisto naturalna

privreda); vraćanjem na istu, u srednjem veku, razvoj obligacionog prava

se zaustavlja; ponovo oživljava kasnije, sa obnovom tržišne privrede i

robnonovčanih odnosa; svoj potpuni procvat doživljava u doba nastanka

kapitalizma i kapitalističkih odnosa u privredi, u 19. veku (u tom se periodu

vrše i sistematske kodifikacije građanskog, odn. obligacionog prava, u

formi zakonika, koji na terenu imovinskopravnih odnosa slede osnovne

principe buržoaske revolucije – slobodu i jednakost za sve članove

društva); trend razvoja obligacionog prava se nastavlja i u 20. i 21. veku,

jer odnosi koje ono reguliše postaju od sve većeg značaja za savremeno

društvo.

• Zaključak: od početka svog nastanka, obligaciono pravo se stalno

razvijalo i njegov razvoj nije ni do danas završen, jer je ono odraz i

saputnik drugih društvenih pojava podložnih stalnim promenama.Prof. dr Žaklina Spalević

NASTANAK I RAZVOJ

OBLIGACIONOG PRAVA• Preobražaj obligacionog prava vidljiv je, kako u njegovom posebnom, tako

i njegovom opštem delu. U opštoj teoriji obligacija, promenjeni su i

dopunjeni mnogi principi rimskog prava iz razloga što su isti vremenom

postali skučeni. Ipak, preobražaj obligacionog prava posebno je vidljiv u

njegovom posebnom delu:

✓ Razvijeniji i raznovrsniji društveni odnosi uslovljavali su nastanak novih tipova

ugovora

✓ Stari tipovi ugovora iščezavali su sa nestankom odnosa koji su ih izazvali.

• I pored pomenutih preobražaja, obligaciono pravo je relativno najstabilniji

deo građanskog prava (manje je od ostalih podložno promenama).

• Razlog za to leži u činjenici da potreba za prometom roba i pružanjem

usluga postoji svuda i u svim epohama, pa samim tim i pravna pravila koja

se tiču tih potreba imaju izvesnu opštost i zajednička su za sve kulturne

narode.


ODNOS OBLIGACIONOGI

STVARNOG PRAVA• Odnos obligacionog i stvarnog prava karakterišu određene sličnosti

i razlike.

• Sličnosti:

✓ Tesna povezanost i funkcionalna zavisnost – putem obligacionih odnosa se

obavlja promet stvarnih prava dok, s druge strane, stvarna prava služe kao

sredstvo osiguranja obligacionih, te na taj način potpomažu i učvršćuju

obligaciona prava

✓ Imovinska prava

✓ Povreda istih se otklanja putem štete (budući da je reč o pravima koja se

mogu izraziti u novcu).

• Razlike:

✓ U ekonomskom smislu – stvarno pravo, pre svega pravo svojine, predstavlja

pravo prisvajanja, dok obligaciono pravo predstavlja način na koji se obavlja

promet već prisvojenih vrednosti


ODNOS OBLIGACIONOGI

STVARNOG PRAVA✓ Prema predmetu – stvarna prava imaju za predmet određenu, konkretnu,

individualizovanu stvar, a obligaciona prava određenu radnju dužnika, odn.

ponašanje koje se može sastojati u predaji stvari (kako individualno određene,

odn. individualizovane, tako i stvari određene po rodu), činjenju, nečinjenju i

trpljenju

✓ Prema dejstvu – obligaciona prava su relativna i deluju između ugovornih

strana (inter partes), dok su stvarna prava apsolutna i deluju prema svakome

(erga omnes)

✓ Prema načinu sticanja – stvarna prava se stiču i gube predajom (pokretne

stvari), odn. upisom (nepokretne stvari) u zemljišne knjige – katastar, dok se

obligaciona prava stiču na osnovu ugovora, odn. jednostrane izjave volje

✓ Prema broju – broj stvarnih prava je zakonom ograničen (numerus clausus),

za razliku od broja obligacionih prava koji nije zakonom ograničen (s obzirom

da odražavaju dinamiku ekonomske strukture društva, broj obligacionih prava

se stalno menja).


IZVORI OBLIGACIONOG PRAVA

• Izvori obligacionog prava: materijalni i formalni.

• U materijalnom smislu: društveni uzrok koji izaziva nastajanje prava kao

društvene pojave.

• U formalnom smislu:

✓ Pisani izvori (zakoni, podzakonski akti, međunarodne konvencije)

✓ Nepisani izvori (običaj, pravila morala).

• Pisani izvori obligacionog prava preovlađuju i imaju veću pravnu

snagu od nepisanih. Običaji (kao nepisano pravo) imaju supsidijeran

karakter: primenjuju se samo u slučaju kada nedostaju odgovarajuće

odredbe pisanog prava, ili kada se takve odredbe pokažu kao nedovoljne,

ili kada pisano pravo upućuje na primenu običaja.



• Najznačajniji pisani izvor obligacionog prava – Zakon o obligacionim

odnosima.

• Donet je 30. marta 1978. godine, a stupio na snagu 1. oktobra 1978.

godine.

• Kao propis saveznog karaktera, važio je na celoj teritoriji SFRJ.

• Nije regulisao sve obligacione odnose. Deo obligacionih odnosa regulisan

je posebnim zakonima:

✓ Bivšim saveznim – oblast drumskog, železničkog, vazdušnog i pomorskog

prevoza; odgovornost za nuklearne štete

✓ Bivšim republičkim – ugovor o doživotnom izdržavanju, promet nepokretnosti.



• Zakon o obligacionim odnosima, ali ni republički propisi ne regulišu:

✓ Odgovornost za štetu od životinje

✓ Od građevine

✓ Za pad

✓ Bacanje ili prosipanje

✓ Ugovor o poklonu

✓ Ugovor o posluzi

✓ Ugovor o ortakluku.



• Sudska praksa nije formalni izvor obligacionog prava – sudovi ne

stvaraju, već samo primenjuju pravo.

• Sudsku praksu čine:

✓ Pravna shvatanja

✓ Načelni pravni stavovi

✓ Načelna pravna mišljenja

✓ Pravnosnažne sudske odluke.

• Značaj sudske prakse nije isti u svim granama prava – manji je u sferi

javnog prava, a mnogo veći u sferi privatnog, građanskog prava.

• Veliki značaj sudske prakse proizilazi iz činjenice:

✓ Da se na našem području propisi stalno menjaju

✓ Da propisima nije moguće predvideti i regulisati sve životne situacije.



• Sudska praksa vrši veliki uticaj na primenu prava, posebno na

popunjavanje pravnih praznina – jedinstvena sudska praksa smatra se

faktičkim autoritetom koji u određenoj meri učestvuje u stvarnom

regulisanju društvenih odnosa. Ipak, s obzirom da formalno ne obavezuje

sudove ne može se smatrati formalnim izvorom prava.


IZVORI OBLIGACIJA• Izvori obligacija: činjenice iz kojih nastaju obligacije. Da bi neku činjenicu

mogli smatrati izvorom obligacija ona mora biti kao takva zakonom

predviđena – ukoliko zakon ne predviđa da jedna činjenica proizvodi

nastanak obligacionog odnosa, onda ista i nije izvor obligacija.

• Bitno je napomenuti da zakon nije izvor obligacija – zakon je formalni

izvor obligacionog prava, dok je izvor obligacija činjenica za koju zakon

vezuje nastanak obligacionog odnosa.

• Zakon o obligacionim odnosima u izvore obligacija ubraja:

✓ Ugovore

✓ Prouzrokovanje štete

✓ Sticanje bez osnova

✓ Poslovodstvo bez naloga

✓ Jednostranu izjavu volje.

❖ Obligacije mogu nastati i iz drugih zakonom utvrđenih činjenica (brak,

srodstvo).


STRUKTURA

OBLIGACIONOG PRAVA

• Obligaciono pravo se deli na dva dela:

✓ Opšti – obuhvata pravna pravila koja imaju opšti značaj i važe za obligacione

odnose u celini

✓ Posebni deo – obuhvata pravna pravila koja važe za pojedine vrste

obligacionih ugovora.

• Među pravnim piscima postoje različita shvatanja o tome šta spada u

opšti, a šta u posebni deo obligacionog prava.

• Na našem području je uobičajeno da se:

✓ U posebnom delu nauke obligacionog prava izlažu samo posebne vrste

ugovora, a

✓ Svi drugi izvori obligacionih odnosa i ostala zajednička pitanja – u opštem delu.


NAČELA OBLIGACIONOG PRAVA

• U osnovna načela obligacionog prava spadaju:

1. Načelo autonomije volje

2. Načelo dispozitivnosti zakonskih normi

3. Načelo ravnopravnosti

4. Načelo savesnosti i poštenja

5. Načelo zabrane zloupotrebe prava

6. Načelo jednake vrednosti davanja

7. Načelo zabrane stvaranja i iskorišćavanja monopolskog položaja

8. Načelo zabrane prouzrokovanja štete

9. Načelo dužnosti ispunjavanja obaveza

10.Načelo ponašanja u izvršenju obaveza i ostvarivanju prava

11.Načelo mirnog rešavanja sporova

12.Načelo primene dobrih poslovnih običaja

13.Načelo postupanja u skladu sa opštim aktima.


POJAM OBLIGACIJE

• Pojam obligacije: uži (obligacija je sinonim za reč dug – tražbina) i širi

smisao.

• U užem smislu: pravna obaveza određenog lica da drugom ispuni neku

činidbu – pravno ovlašćenje određenog lica da zahteva od drugog neku

činidbu.

• U širem smislu – pravni odnos između dve određene strane na osnovu

koga:

✓ Jedna strana (poverilac, creditor) ima ovlašćenje da zahteva od druge strane

(dužnik, debitor):

➢ Određeno davanje

➢ Određeno činjenje ili

➢ Uzdržavanje od nečega što bi inače imala pravo da čini; a

✓ Druga strana (dužnik, debitor) je dužna da to ispuni.


KARAKTERISTIKE

OBLIGACIJE• Obligaciju karakterišu sledeće osobine:

1. Obligacija je pravni odnos

✓ Obligaciju prati odgovarajuća pravna sankcija, osim u slučaju tzv. prirodnih obligacija.

2. Obligacija je odnos između određenih lica

✓ Obligacija može postojati samo između određenih fizičkih ili pravnih lica (dva ili više lica).

3. Obligacija je odnos sa određenom sadržinom

✓ Obligacija stvara prava za poverioca i obaveze za dužnika (prava i obaveze čine

sadržinu obligacije – prestaciju, obligacionu radnju, činidbu).

4. Obligacija je odnos koji ima imovinsku vrednost

✓ Obligacija stvara imovinsko-pravni odnos zasnovan na određenoj koristi ili imovinskom

interesu koji se (neposredno ili posredno) može izraziti u novcu, pa makar i

neadekvatno.

5. Obligacija je odnos relativnog karaktera

✓ Obligacija je odnos koji proizvodi pravna dejstva samo između određenih lica –

poverioca i dužnika (inter partes)

✓ Od relativnosti obligacije postoje i neka odstupanja (pobijanje dužnikovih pravnih radnji

od strane poverioca, ugovor u korist trećeg, kolektivni ugovor).Prof. dr Žaklina Spalević

KARAKTERISTIKE OBLIGACIJE

• Svaka obligacija da bi bila punovažna mora da bude:

✓ Moguća

❖ Nemogućnost obligacije može biti:

➢ Objektivna i subjektivna

➢ Početna i naknadna

➢ Fizička i pravna

✓ Određena ili odrediva

✓ Dopuštena (dozvoljena).


VRSTE OBLIGACIJA

• Sve obligacije možemo podeliti:

✓ Prema sadržini radnje

✓ Prema vremenu trajanja radnje

✓ Prema predmetu obligacije

✓ Prema subjektu koji izvršava obligaciju

✓ Prema broju subjekata i broju predmeta u obligaciji

✓ Prema zaštiti koju uživaju.

• Prema sadržini radnje:

✓ Pozitivne obligacije

➢ Dužnik se obavezuje na neko davanje ili činjenje

✓ Negativne obligacije

➢ Dužnik se obavezuje na neko nečinjenje ili trpljenje.

• Prema vremenu trajanja radnje: trenutne, trajne i sukcesivne.


VRSTE OBLIGACIJA

• Prema predmetu obligacije, razlikujemo tri podgrupe obligacija:

✓ Deljive i nedeljive

✓ Novčane i nenovčane

✓ Individualne i generične.

• Prema subjektu koji izvršava obligaciju, obligacije delimo na:

✓ Lične obligacije

✓ Nelične obligacije.

• Prema broju subjekata i broju predmeta u obligaciji, obligacije delimo

na:

✓ Jednostavne (proste) obligacije

✓ Složene obligacije

➢ Složene obligacije sa više lica (zajedničke, solidarne i nedeljive)

➢ Složene obligacije sa više predmeta (kumulativne, alternativne i fakultativne).


VRSTE OBLIGACIJA

• Prema zaštiti koju uživaju, obligacije delimo na:

✓ Sankcionisane (utužive) obligacije

✓ Nesankcionisane (prirodne) obligacije

➢ Zastarele obligacije

➢ Obligacije iz ugovora o igri, opkladi ili kocki između fizičkih lica ukoliko predmet

opklade nije predat trećem licu

➢ Obaveza izdržavanja između srodnika gde ne postoji zakonska obaveza

izdržavanja

➢ Obaveza iz poništenog ugovora, zaključenog od strane poslovno nesposobnog lica

(maloletno ili punoletno lice kome je oduzeta poslovna sposobnost).


SUBJEKTI OBLIGACIJA

• Subjekti obligacija: fizička i pravna lica između kojih postoji konkretan

obligacioni odnos (poverilac i dužnik).

• Poverilac: lice koje ima neko pravo prema dužniku, odn. potražuje od

dužnika određenu činidbu.

• Dužnik: lice koje ima obavezu da izvrši neku činidbu poveriocu.

• Promene u toku trajanja obligacionog odnosa: može doći do promene

ličnosti poverioca (putem cesije) ili dužnika (preuzimanjem – prijemom

duga), bez promene sadržine samog odnosa.

• Promena ličnosti poverioca u obligacionom odnosu (cesija):

prenošenje potraživanja jednog poverioca iz obligacionog odnosa sa

dužnikom na drugo lice.


CESIJA (USTUPANJE)

POTRAŽIVANJA • Za cesiju je potrebno da se ispune sledeći uslovi:

✓ Da stari poverilac sa novim poveriocem zaključi ugovor o prenosu

potraživanja

✓ Da se radi o potraživanju koje je moguće preneti

➢ Novčana potraživanja i

➢ Potraživanja koja se sastoje u činjenju

❖ Cesijom nije moguće preneti:

▪ Potraživanje vezano za ličnost poverioca (alimentacija, naknada nematerijalne štete)

▪ Potraživanje za koje je dogovoreno između poverioca i dužnika da se ne može preneti

cesijom

✓ Da dužnik bude obavešten o ustupanju.

• Zaključenjem ugovora o cesiji nastaje trostrani odnos:

✓ Odnos cedenta i cesusa (ustupioca i dužnika)

✓ Odnos cesionara i cesusa (prijemnika i dužnika)

✓ Odnos cedenta i cesionara (ustupioca i prijemnika).Prof. dr Žaklina Spalević

CESIJA (USTUPANJE)

POTRAŽIVANJA• Posebni slučejevi cesije:

✓ Ustupanje potraživanja bez obaveštavanja dužnika

✓ Ustupanje potraživanja umesto ispunjenja i radi naplaćivanja

✓ Ustupanje radi obezbeđenja

✓ Ustupanje hartije na donosioca.

• U pravnoj teoriji postoji mišljenje da se u posebne slučajeve cesije

ubrajaju i zakonska i sudska cesija:

✓ Sudska cesija – nastaje na osnovu odluke suda (npr. deoba imovine)

✓ Zakonska cesija – postoji kada ustupanje potraživanja dolazi ex lege (npr.

kada jemac izvrši isplatu umesto glavnog dužnika, stiče pravo da od glavnog

dužnika traži ono što je za njega platio).

❖ I u jednom i u drugom slučaju (kako u slučaju sudske, tako i u slučaju

zakonske cesije) nije reč o cesiji u pravom smislu te reči.


CESIJA (USTUPANJE)

POTRAŽIVANJA• Razlike između cesije i subrogacije:

✓ Cilj cesije je prenos potraživanja, a cilj subrogacije naplata potraživanja

✓ Cesija nastaje samo na osnovu saglasne izjave cedenta – starog poverioca i

cesionara – novog poverioca, dok subrogacija nastaje bez saglasnosti

poverioca, može i protiv njegove volje

✓ Kod cesije cedent garantuje za postojanje potraživanja kada je cesija izvršena

na osnovu teretnog posla, dok kod subrogacije nema nikakve garancije

✓ Kod cesije novi poverilac dobija ista prava koja je imao stari poverilac, dok kod

subrogacije lice koje je isplatilo umesto poverioca ima kako sva njegova prava,

tako i pravo da od dužnika traži da izmiri njegov dug i po osnovu punomoćstva

i po osnovu poslovodstva bez naloga

✓ Kod stečaja na imovini dužnika cedent i cesionar konkurišu istovremeno i

naplaćuju se proporcionalno, dok kod subrogacije poverilac ima prvenstvo u

pogledu naplaćivanja (naplaćuje se pre subrogiranog lica).


PREUZIMANJE (PRIJEM) DUGA

• Promena ličnosti dužnika u obligacionom odnosu: preuzimanjem –

prijemom duga.

• Uslovi za promenu ličnosti dužnika u obligacionom odnosu:

✓ Zaključenje ugovora između starog i novog dužnika

✓ Pristanak poverioca.

• Dugovi koji se mogu preuzeti od drugog lica: novčani dugovi i obaveza

dužnika koja se sastoji u predaji stvari ili nekom činjenju.

• Dugovi koji se ne mogu preuzeti od drugog lica: dugovi koji su vezani za

ličnost dužnika (plaćanje alimentacije).


PREUZIMANJE (PRIJEM) DUGA

• Dejstva preuzimanja duga:

✓ Novi dužnik stupa na mesto starog dužnika

✓ Stari dužnik se oslobađa obaveze

➢ Stari dužnik se ne oslobađa obaveze ukoliko poverilac (iako je dao pristanak na

preuzimanje duga) nije znao niti je mogao znati da je preuzimalac duga prezadužen

✓ Ukoliko su uz potraživanje postojala i sporedna prava, ona ostaju i dalje

➢ Ako su treća lica dala jemstvo ili zalogu, mogu da se saglase da će i dalje da jemče.

Ukoliko ne pristanu da odgovaraju i za novog dužnika, jemstvo i zaloga prestaju

✓ Novi dužnik ne odgovara za nenaplaćene kamate koje su dospele do

preuzimanja

✓ Novi dužnik može istaći sve prigovore koji proističu iz pravnog odnosa između

starog dužnika i poverioca (iz koga potiče preuzeti dug) i prigovore koje novi

dužnik ima prema poveriocu.

✓ Novi dužnik (preuzimalac) ne može isticati prigovore koji potiču iz njegovog

odnosa sa prethodnim dužnikom.


PRISTUPANJE DUGU I

PREUZIMANJE ISPUNJENJA

• Pristupanje dugu: zaključenjem ugovora između poverioca i trećeg lica

kojim se treće lice obavezuje poveriocu da će ispuniti njegovo

potraživanje od dužnika (treće lice stupa u obavezu pored dužnika).

• Preuzimanje ispunjenja – zaključenjem ugovora između dužnika i nekog

trećeg lica kojim se treće lice obavezuje dužniku da će ispuniti obavezu

prema poveriocu:

✓ Treće lice odgovara dužniku ako blagovremeno ne ispuni obavezu poveriocu.

✓ Poverilac nema nikakvo pravo prema trećem licu, već samo prema dužniku.


Literatura

• Aleksandar Radovanov, Obligaciono pravo-opšti deo,

ISBN: 978-99955-26-24-5, Univerzitet Sinergija,

Bijeljina 2011.

• Siniša Ognjanović, Obligaciono pravo-poseban deo,

ISBN: 978-99955-26-23-8, Univerzitet Sinergija,

Bijeljina 2011.

• Đorđe Nikolić, Obligaciono pravo, ISBN: 86-86105-13-

0, PROJURIS, Beograd, 2012.

• Jakov Radišić, Obligaciono pravo-opšti deo, ISBN: 86-

81781-45-6, NOMOS, Beograd, 2008.


Obligaciono pravo_Predavanja nedelja I.pdf

Documents

Transcript of Obligaciono pravo_Predavanja nedelja I.pdf