NướcMắtMộtThời

NguyễnĐăngKhoa

Chiasẽebook:http://downloadsachmienphi.com/Thamgiacộngđồngchiasẽsách:

Fanpage:https://www.facebook.com/downloadsachfreeCộngđồngGoogle:http://bit.ly/downloadsach

Phần1

Khôngthểngờđược,vâng,hoàntoànkhôngthểngờđược,ngườinisưgiànua,khuônmặt

hốchácnhưxácướpAiCậpđangthoithópthởôxytrênchiếcgiườngtrảinệmtrắngmuốtkia,lạilàÉncủatôi.Cũngkhôngngờkhuônngựclépkẹpmỏngdínhnhưlálúaấylạichínhlàbộngựcthanhxuâncăngcứngsaulànáoráchmàngàyấytôivôtìnhbắtgặpcứgâyxônxaotrongtôimấychụcnămtrời.NgàyấynhàÉnnghèolắm.Manháoráchchẳngsaocheđủtấmthâncongáiđangởtuổidậythì.

MấyhômtrướctôiởtrongthànhphốHồChíMinh.Mộtbuổitrưacómộtngườiđànông

khoảng30tuổi,dángvẻquêmùa,ngồisaungườiláixeôm,lầntheođịachỉghitrêntấmgiấyanhtacứgiữkèkètrêntay,tìmđượcđếnnhàtôi.Tôikhôngthểnhậnrađượcngườinàylàai,mãiđếnkhicậutatựxưnglàngườicủachùaBáoThiênnơinisưDiệuHằngđangtuhành,tôimớiphầnnàođoánracâuchuyện.

Anhthanhniênbuồnbuồnnóivớitôisaukhingồixuốngghế:

-CháulàTuệ,từchùaBáoThiênvàođây.Bácnhớrachưa.

Tôiầmờchoquachuyện,chứthựclòng,tôikhôngmuốnnhắcđếnchuyệnấy.Bốnmươilăm

năm,gầnhếtmộtđờingườirồi,cáigìđãquachonóqualuôn,cònnhắclạilàmgì.Nhưnganhthanhniênnàykhôngđểchotôiquên.Anhtanhìntôinhưthôimiênrồirơmrớmnướcmắt:

-Bácơi,sưcôDiệuHằngsắpmấtrồi!

Buộclòngtôiphảihỏilại:

-Sưbịbệnhgì.

-Thưa,bịungthưgiaiđoạncuối.Đangnằmởbệnhviệntỉnh.Kểracháucũngchẳngvàođây

tìmbáclàmgì,nếunhưnhàsưkhôngrấtmongđượcgặpbácvàonhữnggiâyphútcuốiđờinày.Bàbắtcháuphảivàođónvàmuavéchobácbayrangay.

·Saoanhbiếtđịachỉcủatôi.

·CháuhỏinhàbáoHảiMinhạ…

·À,mànày,tôihỏithậtnhá.Sưcôliênquangìđếntôi.

Anhthanhniênnhìntôingượngnghịutrảlời:

·Cóchứ!Nếukhông,cháunghĩlầnấybácchảcầnphảiđếnchùaBáoThiênlàmgì.

Tôihơigiậtmình,tưởnganhchàngnàykhôngcònnhớgìđếnchuyệncũnữa,vậymàaingờ.

Đếnnướcnày,tôiđànhphảihỏithật:

·Vậyhômấysưcôcónhậnratôikhông.

·Cháunghĩ làcó,nhưngvì lầnấy,nghesưcônói lại thấybáccóvẻcòngiận lắmnênbà

khôngmuốnliênhệtiếpnữa.Chỉđếnlầnnàythấykhôngcòncơhộinàokhácbàmớibảocháuvàođây.Nghĩatửlànghĩatận.Cháunghĩbáckhôngnêntừchối.

TôivộivãcùngTuệrasânbayTânSơnNhấtmuavébayraHàNộingaybuổitrưahômđó.

Phần2

Banămtrước,mộthômđangngồilàmviệcởtoàsoạnmộttờbáomàtôikýhợpđồnglàm

việcngắnhạn,tạiThànhphốHồChíMinhthìnhậnđượcđiệnthoạicủaHảiMinh,bạnthâncủatôi,mộtđạodiễnphimtàiliệutruyềnhìnhnổitiếngtừHàNộigọivàobảotôibayragấpvìcómộtviệcrấtcần.Thếlàtôithuxếpđingay.RađếnnơimớiđượcbiếtHảiMinhđangcầntôiviếtgấpchoanhmộtkịchbảnvề12nhàsưnữhiệnđangtuhànhở12ngôichùa,đềucóchungmộtquákhứlàthanhniênxungphongphụcvụchiếnđấutrêntuyếnđườngTrườngSơnnhữngnămkhángchiếnchốngMỹ.Khihếtchiếntranh,tuổixuânquađi,cácchịkhôngcócơhộilậpgiađìnhnênđãrủnhauvàochùaxuốngtócquyynươngnhờcửaphật.Trongsốnày,HảiMinhđặcbiệtlưuýtôimộtnisưphápdanhlàDiệuHằng,vừalàcựuthanhniênxungphong,vừalàthươngbinh,thươngtích2trên4,mấthẳnconmắttráivànhiềuvếtthươngphầnmềmkhác,hiệncóhàngchụcviênbiđangcòngămtrongđầu.TheoHảiMinh,hiệnnayđiềukhókhăn

nhấtchocácnhàbáonhàvănlàDiệuHằngkiênquyếtkhôngchịuhélộvềnhânthâncủamình.Nicôcókểthìcũngchỉkểvềnhữngthànhtíchchungcủađơnvịmàngàyđóbàthamgia.VìthếngườitamớichỉbiếtquêquáncủabàlàtỉnhHảiDương,cònxãnào,huyệnnàothìcũngchẳngaibiếtđược.

·Chuyệnhayđấy,ônghãyuốnbatấclưỡikhaithácnhânvậtnàyxemsao.Chúngtasẽcó

đượcbộphimnổiđìnhđámđấy!

HảiMinhbảothế.Anhthânvớitôitừkhicảhaicònđanglớngớchậpchữngbướcvàocon

đườngvănchương.Vàsauđấydohợp“giơ”nhaunêncóđềtàinàohayhayanhcũngớitôi,dùtôiởthànhphốHồChíMinhtrongkhianhởHàNộicáchnhaucảngàncâysố.

Kinhnghiệmchothấyvớinhữngnguyênmẫunhânvậtbíhiểmvàđộcđáonhưthếnày,viết

vềhọ,sángtácvềhọ,tácgiảsẽdễthànhcônghơn.Thếlàmáunghềnghiệpnổilên,tôithuxếpcôngviệcbayrangay.TheocáiđịachỉmàHảiMinhghilạiđằngsautờlịchlốc,khôngkhókhăngìtôitìmđếnđúngngôichùacótênBáoThiênấy.

Tôingạcnhiênkhithấytrongsânchùasừngsững,xumxuêmộtcâyngâuhoavàngcódáng

mâmxôinhưcâyngâuởnhàôngKhánVĩnhlàngtôingàytrước.Mùithơmngậptrànkhôngkhíkhiếncảkhuvườnnhưđượcướphương.Rồicáigiậubằngduốicũngthế,vàngrựcquảchín,lấplótrongđámlácâynhưnhữngngọnđènnhỏxíu.Lạinữa,haibêncổngravàolàhaidãycâytầmxuânmùanàyhoađangnởrộ,thứhoalúcnàocũnglàmngườithưởngngoạnthấycầncósựcôngbằngtrongcáchđánhgiá.Rằngtầmxuânđẹpthuagìhoahồngmàmộtbênsuốtđờilàmgiậu,mộtbênchuyênsốngtrongchậucảnhsangtrọng.Lầnấy,nhữngthứcâyđặcthùnàygợichotôimộtcảmgiácrằnghìnhnhưcómộtngườinàođóđãthổivàomảnhđấtlạnàyphầnhồncủaquêtôi,khiếnngôichùatrởnêngầngũi.

Đangngơngácchưabiếthỏiaithìthấycótiếngchânngườibậmbịchtrênmặtđấtrồimột

thanhniênđanglàmvườngầnđótấttưởichạyra.Cậumặcyphụcnhàchùa,quầnnâuáosồng,khoanhtaylễphép:“Adiđàphật,thưaôngcầngặpaiạ!”.TôinóingaycầngặpsưnữDiệuHằng.

-Vậymờiôngvàotraiphòngkia,chờconvàobạchvớithầyạ.

Tôivàotraiphòngngồilênchiếctràngkỷ.Mùihươngtrầmthơmdìudịungâyngất.Trước

mặttôilàtấmbảngghinắnnótlịchsửngôichùa.HoárachùaBáoThiêntuylàchùanhỏkhôngcótiếngtămtrongvùngnhưngcũngđãcótuổitrênmộttrămnămnay,từkhivùngđấtnàyđượccụNguyễnCôngTrứtổchứcdânchúngkhaihoanglấnbiển.

Đốidiệnvớinơitôiđangngồilàngôichínhđiện,tuynhỏnhưngmọichitiếtđềukiếntrúc

côngphuvớinhữngnétchạmtrổtinhvi,máicong,ngóiâmdương,rồngchầuphượngmúa,phảngphấtnhữngnơithầytròĐườngTăngthườnggặptrênđườngthỉnhkinh.Thoangthoảngbêntaitôilàtiếngmõ,tiếngchuôngvàtiếngtụngkinhlúcxalúcgần.Khinhữngthanhâmđóngừngbặtthì từngôichínhđiệnấybướcramộtvịsưnữgià lưngđãhơicòngthùngthìnhtrongbộáoquầnnhàphật.ĐoánđâylànisưDiệuHằng,tôiđứngdậychào.Nhàsưnămấykhoảngngoàisáumươituổi,nghĩalàcũngchỉxấpxỉtuổitôinhưngbướcđiđãtỏchậmchạpkhónhọc.Dotrờilạnhbàphảiquấnthêmlênđầuchiếckhănvuôngnâulàmchokhuônmặtbàđãtốilạicànguámhơn.Đãvậybàcònmangtrênmặtcặpkínhđen,chắclàmuốngiấuđiconmắtkhôngcònnguyênvẹn,tôinghĩthế.

Tôiliếcnhìnbànhưngrồiphảivộiquayrahướngkhác.SaovịsưnữnàycócáigìgiốngEùn

quávậy.Cũngđôimắt,tuygiàrồi,vếtrạnchânchimnhiềurồinhưngvẫnkhôngsaophaimờđượcnétđẹpmêhồncủacôÉnngàyxưa.Cũnghaihàmrăngtuykhôngsángtrắngnhưngàyxưa,nhưngvẫnlàhàmrăngđẹp,sítvàonhau,đềuchằnchặn,đượcchebởiđôimôigiốngnhưmôicủangườitrongtranh.ĐúnglàÉnrồi.Tôitựtrấntĩnh,cốgắngchegiấubớtnhữngcảmgiáckhôngbìnhthườngđangtrỗidậytrongtôi.Nhưkhôngdámnhìnthẳngvàomặtbà.Nhưkhôngdámcấttiếngnói.Tìnhthế,buộcbàphảicấttiếnghỏitôitrước:“Thưaôngcầngặptôicóchuyệngì”.

Bâygiờthìtôinhậnracảmgiácbanđầucủatôilàchínhxác.Vìrõrànggiọngnóiấylàcủa

Én,đíchthịcủaÉn.Conngườita,thờigiancóthểtànphátấtcảnhưngchắcchắngiọngnóithìkhôngsaobiếnđổiđược.Trẻthếnàogiàthếvậy.

Timtôithắtlạirồilạinởbùngra.Cóthểlàđâylàduyêntrờiphật,ngườiđãsắpxếpchotôi

cuộchộingộnày.Nghĩthế,tôivuilắm,dợmchânđịnhđứngdậyômchầmlấyÉnmàreolên,ôiÉncủatôi,tìnhyêucủatôi,nỗiđaukhổtộtcùngcủatôi.Nhưngmảnhđấtdướichântôiđãghìtôi xuốngvàbầukhôngkhí tôiđang thởnhưmộtbàn tayđãbịtmiệng tôi lại.Không,đâykhôngcònlàÉncủathờituổitrẻcủatôi,khôngcònlàtìnhyêucủatôinữa.Màlàlòngphảntrắc,sựbộibạc.Làlòngcămthù.

Tôilạingồixuốngghế.Vàvẫntuyệtnhiênkhônghérănglấynửalời.TôithầmtráchHải

Minh,bàyvẽlàmchiđểbâygiờtôithấykhóxử.

Mấychụcnămnay,lòngtôiđãlạnh,vếtthươnglòngđãkínmiệngvàlàngquêtôicũngđã

quênconngườinàyrồi.

NgàynayngườitrẻthìkhôngbiếtgìđếnÉn.NgườilớntuổithìnóiÉnđãchếtlâurồi.Ngày

ấy,saunhữngbiếncốkinhhoàngcủagiađìnhtôi,Énđãbỏlàngrađi.NgườilàngđồnbảoÉnđitheolãoĐộiKhoảnhvềNinhBình,làmvợhaicủalãorồikhôngchịunổicảnhghentuôngquáquắtcủamụvợcả,Énđãphátđiênđâmđầuvàođoàntầuhoảmàchếtkhôngtoànthây.

Nhưnglạicóngườibảongayngàyấy,ÉnđãnhẩyxuốngsôngHồngtựtử,mànguyênnhânvìtrótmangthaivớilãođộiKhoảnhnổitiếngdâmdụcrồibịlãobỏrơi.TómlạicócảhàngtátinđồnkhácnhauvềÉnmàtinnàonghecũngđautainhứcóc.

Ôi,vậythìtôicòngặplạiconngườinàylàmgìnữa.Quânphảnphúc,kẻbấtnhân.Bấtgiác,

tôinhếchmépcườimỉamộtmình.Vậymàcôtacòntángtậnlươngtâmnhờđếnsựchởchenơicửaphật,tìmđếntiếngchuôngtiếngmõđểtrốnchạysựtruyđuổicủalươngtâm.

Thôi,chảnêndừnglạiđâythêmmộtgiâymộtphútnữalàmgì.Gầnnửathếkỷqua,ôngthần

thờigianđãhiểuthấulòngtôi,giúptôixoánhoàgầnnhưtấtcảrồi,naysaotôilạinỡphụlòngôngchosốnglạilàmchi.Vảlại,ngườixưacũngđãnói“Mỹnhântựcổnhưdanhtướng-Bấthứanhângiankiếnbạchđầu”.Ngườiđẹpcũngnhưdanhtướng,khôngnênchongườiđờithấydungnhanlúcvềgià,hếtcảoaiphong,hếtcảdiễmlệ.

·Xinlỗi,tôilạiphảiđingayvìcóngườicầngặpgấp!

Tôimóctrongtúiquầnchiếcmáyđiệnthoạidiđộngrabấmmấycáilàmđộnggiả.Từlúc

gặpÉnđếngiờđâylàcâunóiđầutiêntôibậtra.Tôicốnéngiọngchonótrầmxuống,lạchẳnđi.

Phần3

TôiđiệnthoạibáochoHảiMinhtôibuộcphảiphụlònganh,khôngthểtiếptụccôngviệc

làmphimđược,dotoàsoạntriệuhồivềgấp.Đànhphảinóinhưthếdùtôikhôngmuốn.

Lòngnặngtrĩu.TôitrởlạiSàiGòncócảmgiácngười,hànhlývàcảcáimáybayđangngồi

nhưnặngthêm.Tôikhôngmuốnkểlạichuyệnnhàsưkỳbíkiavớibấtcứai,kểcảvớiHảiMinhvàvợtôi.Tôichỉcònbiếtlấycôngviệclàmvui,lấysựđẩylùinhữngámảnhnặngnềcủaquákhứ,củahìnhảnhÉnvàsưnữDiệuHằngrakhỏitâmtrílàmliềuthuốcanthần.

Tôiđịnhbụngtừnaysẽkhôngtrởraquênữa,sẽchônvùitấtcả.Nhưngrồisựđờiđâucó

chiềulòngngười.Mấynămsau,ngoàiquêcóviệcgọilà“việchọ”,buộctôiphảiquaytrởra,vìtôilàcháuđíchtônnênmọingườirấtcầnsựcómặtcủatôi.Thờigianđầudobậncôngviệctoàsoạntôichưathểrangayđược,đànhphảiđểvợtôi,hiệnđãnghỉhưu,vềtrướcthaytôi.Họtôi lúcnàycóhaiviệclớn.Mộtlàchỉnhtrang,tôntạokhulăngmộ.Hai làxâydựngngôitừđường,côngviệcmànhiềunămquachúngtôichưalàmđược,trongkhiởlàngởxãcácdònghọkháctiếnhànhviệcnàyrấtrầmrộ,nhưmuốnlàmnáođộngcảâmcung.HọNguyễnởlàngPhúTùngcủachúngtôilớnlắm,cótớivàitrămhộvớihàngngànxuấtđinh.Vìthế,ngoàitừ

đườngchungchocảdònghọ,mỗiphânchihọ,cònmuốnxâydựngchomìnhmộttừđườngriêng.ChihọNguyễnĐứcchúngtôiđánglẽrangaytừngàyđầucũngphảilàmnhưthế.Bâygiờmớitínhđếnchuyệnnày,cũngđãlàmuộn.

Phần4

Gầnhaigiờsau,chúngtôicómặtởbệnhviệntỉnh.Énđượcchuyểntừbệnhviệnmiềnbiển

lênđâymớiđượcmấyhôm.Khôngainỡkhắtkhevớingườisắpchết,tôinghĩthếnênđịnhbụngkỳnàygặpÉnsẽkhônglàmchonàngkhổthêmvềtháiđộlạnhlùngquáiđảncủatôinhưlầntrướcnữa.Màsẽcốgắngcảithiệnlàmchokhôngkhícuộcgặpgỡdễchịuhơn.Muốnthếhãynóiđếnnhữngchuyệnvui.BiếtđâunhờđóÉncóthêmsứcmạnhđểchốnglạibệnhtật.Trongnhữngchuyệnvuinày,tôisẽkểchoÉnnghechuyệnconsáotôinuôingàyấy.Nórấtthíchăênqủaduốichín,loạiquảcórấtsẵntronghànggiậutrướccửanhàÉn.Mùaxuânduốichínvàngrực.MàchỉcónhàÉnmớicóthứcâynày.NhờđómàtôicóđượccáicớđểmỗilầnnhớÉn,muốnnhìnthấyÉntôiđếnđóháivềchosáoăn,đểđượcnhìnquanhữngquảduốichínvàngnhưnhữnggiọtmậtong,thấyÉncủatôi,khuônmặttráixoanthanhtú,hàmrăngtrắngđềunhưhạtngônon,haiconmắtlonglanhnhưhaingôisaovàbộngựcthanhtânđẹpđếnmêhồn.Rồimộthômkhôngmayconsáocủatôilănđùngrachết.Cólẽnóbịbộithựcdophải ăn quá nhiều quả duối. Con sáo chết, tôi ngẩn ngơ cả tháng trời, thương nómột, tôithươngtôimười.TôilàmsaocòncơhộiđểđượcgặpEùnnữa.Thếlàtôiđánhliềunghĩracáchhuấnluyệnchobầygàănthứtráicâynày.ăn.Kếtquảbịmẹchửichomộttrậntơibời.

NhưngtôiđâucònđượckểchuyệnvuivớiÉnnữa.

Ngườinhàcủanànghétvàomáyđiệnthoạidiđộngcủatôi.Muộnrồibácơi!Sưcôđãhôn

mêsâu.Giờchỉcònthởôxy.Tôichoángváng,runcầmcậpbướcvàophòngcấpcứu.

“Cáchđâymấyphútnhàsưcònhỏibácsắprađếnđâychưa,chúngcháubảosắprồi,nhàsư

cườivuilắm,vậymàkhôngngờ…”MấyngườilàmcôngquảởchùaBáoThiêntìnhnguyệnđitheosănsócsưcôDiệuHằngnóivớitôi.Tôilặngngườiđirồibậtkhóc.Tuổigiàgiọtlệnhưsương.Khôngngờtôivẫncònnướcmắt.TôiđếnnắmlấytayÉn.45nămrồihômnaytôimớilạiđượcnắmlạibàntaycómấyngóndàibúpmăngấy.Trongsốnàycómộtngónngàyấytựtaytôiđãđeovàomột“chiếcnhẫnmặtvuông”bằngláchuốibánhtẻdotôimầymòcảbuổimớitếtđượcthành.“Nhẫncướiđâyàanh!Emhạnhphúcquá!”,hômấyÉnđãcườitươinóivớitôinhưthế.Khôngsaocầmđượcnướcmắt,tôilạikhóc.Ngườicủanhàchùakéotôiramộtchỗkínđáođưachomộtchiếchộp,bảotrướckhichìmsâuvàohônmê,nhàsưcónhờgiaotậntaychotôi.Ngườinhàchùamởhộplôiratừngthứnhưmuốnkiểmđếmtrướcmặttôi.

Đó làmộtcuốnbăngghiâmvàchiếcmáycasettenhỏ.Làchiếcmõ,vàquảchuôngcon,

nhữngthứmấychụcnămnayhàngngàyÉnvẫndùngđểtụngkinh,niệmphật.

Ngaychiềuhômấy,ÉnvềvớicõiNiếtBàn.Bênthihàinàngchỉcótôivàmấyngườicủa

chùaBáoThiên.

Phần5

MùaxuânnămMùiấy,tôibướcvàotuổi16thầntiên.Điềuđócónghĩa,từcậubé,tôiđang

trởthànhmộtngườilớn.Thànhmộtngườilớnthựcsự.Tôiđãthành“chàng”rồi.

Rấtvuivìđócũnglànămđầutiên,quêtôi,mộtlàngnhỏ,mộtđầugốilênbờđêmộtcon

sônglúcnàocũngđỏlựngphùsa,đầukiakềsátvớiquốclộ10,ngàytrướctừngtrángnhựaphẳnglìnhưnghồikhángchiếnchínnămnóđãbịđàolêntiêuthổkhángchiến,đểbâygiờlồilõm,ổgà,ổtrâu,bụibaymùmịt.Tuyvậynhờcónómàquêtôicóđượcnhữngchiếcôtôchạyquavàtrởthành“vănminh”hơnnhiềunơikhác,vừađượcgiảiphóng.Đâycũnglàlầnđầutiênquêtôi,kểtừngàytôisinhrađếnnay,đượcbiếtthếnàolàthanhbình,yênả.Còntrướcđótoànlàbomđạnliênmiên,làtậnmắtthấytừngcáichết.Batuổi,chứngkiếncảnhmáybayMỹnémbomxuốngchiếctầuchiếncủaNhậtđanghùnghổchạytrênsôngHồng.Nămtuổi,đembátcơmnguộirangõđịnhđưachođứabélúcnãycònruntaygiơraxinănthìbâygiờđãthấynóchếtgụcngaygiữalốiđi,rãirớtđầymặt.Sáutuổi,nghetiếngđạibáccủaPhápchiếmthànhNamĐịnh.Bảytuổi,Pháptấncôngsangquêtôi,bắnchếtcủanhàtôiconbòmộngcùngtuổivớitôi.Mườituổi,sángsớmtheongườiđichợThông,đãthấyôngCảm,nghenóicóâmmưutheogiặc,bịđộiTháiHùngdiệtácphátềcắtđứtcổrồixẻthịtthànhhaimảnhbàylêntấmphảngỗbóngnhẫymỡmàhàngngàyôngđồtểToạvẫndùngđểbánthịtlợn.Mườimộttuổi,giặccànvàolàng,gâyravụthảmsátQuangThẩm,bắtđihầuhếtnhữngthanhniêntraitráng,tróikhíthọlạivớinhaurồiđemrabãisôngHồng,bắtđứngthànhhàng,xảsúngbắnchếtcảloạtnhưngảrạ.Cáiđêmcácchútôiđilượmxácconcháuvề,cònnhỏquátôikhôngđượcđitheonhưngsánghômsauthìđượcnhìnthấyngườichếtnàobụngcũngtokềnh,trắngởnnhưconlợnchếttrôi.Nhưngcáiđậpvàomắttôimạnhnhấtlànhữnglỗđạnbắn.Lỗnàocũngđãsemiệng,trònxoe,xámxịtnhưlỗmũibò.

Tómlạisuốtcảtuổithơ,tôiluônphảithắttim,sởnóctrongkhóisúng,trongâmthanhhãi

hùngphátratừgótgiầyđinhcủabọnlínhlêdương,linhbảohoàngnệncồmcộpxuốngđườnglàng,xuốngmảnhsângạchnhỏtrướcnhà,saunhữnggiâyphútyênắngđếnrợnngười,khiđạnđạibácnãvàolàngdọnđườngchobọnbộbinhvừachấmdứt.

Vậymànayquêtôiđượchoàbình…

Chomãimãisaunày,tôivẫnkhônggiảithíchđượcvìsaocáikhôngkhícủamùaxuânnăm

ấylạirạorựctrongtôiđếnthế.Cảnhvậtthìvẫnlàcảnhvậttừngànxưa.Vẫnnhữngcâyxoan,mùađôngrụnghếtlá,chìalênbầutrờixámnhưchìnhữngcànhnhánhsùsì,gânguốc,đầutùranhưnhữngkhúcchânchó.Vẫnnhữngbụitầmxuângaigóckínđáogiấumìnhtrongbụirậmđểbấtngờnởtungranhữngchùmhoaphơnphớthồnglàmsángrựccảmộtkhônggian.Đó

cũngvẫnlànhữngrãnhđất,vạtvườnlâunaykhôcằn,xơxácvìnắnghanhgióbấc,naybỗngđồngloạtđộilênnàobínàobầu,nàomận,nàođào…nhữngmầmcâynonnớteấpmanghaibênhaimảnhláconconnhưhaibàntaytíhongiơlênchegióvànắng.Đócònlànhữngchồinonnghetiếnggọicủamùaxuânđãnhưnhữngconchimngủđôngrủnhauđồngloạtchìamỏchuira.

MùaxuânnămMùiấygâyấntượngmạnhchotôicònvìđólàmùaxuânđầutiêntrongđời

tôiđượcgặplạiÉntrongvócdángmộtcôgáituổidậythì.Tôinhớmãi,buổichiềuxuânấy,trờiseselạnh,cómưabụibaylayphayvànhữngđámmâythấpngangđầu,baylàlàtrênmặtđấttrànngậpmàuxanh.TôivừagiắtđượctừtrongnhàraconbêsắpvựcmàbốmẹtôimớitậuđượctrongphiênchợThôngracánhđồngchonógặmcỏdọctheocácbờruộngcỏxuânnontơđanglênmơnmởn.BấtchợttôinhìnthấyÉn.Mớingàynàocôbénàycòncòicọcnhưquecủi,tócđỏnhưrâungô,vậymàchỉmấynămxalàng,lênthịxãhọc,naytrởvềlàngđãthấyphổngphaohẳnlên.Nămấy,Én18,hơntôihaituổi.ÉnlàcongáiôngKhánVĩnh,ngườithờitrẻtừnglàmcanhđiềnrồikéoxetaychoôngnộitôi,bâygiờvềgiàsốngbằngnghềbẫychimvàomùaxuân,cònmùađôngthìbốcmộ.ÔngKhánVĩnhcócáchbẫychimrấtlạ.Trênmảnhđấttrốngtrướcnhà,ôngchocắmchichítnhữngchiếcquedínhđầynhựamít.Mộtconcúmèobịbuộcchânchođậutrênmộtcànhcâycắmgiữasân.Ôngchọcchoconchimcúmèokêulênmấytiếng.Và thế là, chỉmột lúcsau,khôngbiết từđâu,các loạichimthinhaukéođến,sàxuốnggâychiếnvớicúmèo.Chúngbịdínhnhựamít,khôngbaylênđược.(Khôngbiếtvìlýdogìmàcácloàichimđềughétcúmèođếnthế).Rồicứthếôngragỡtừngconchimchovàolồng.Nghenóicóbuổiôngkiếmđượchàngchụccon.Vớinghềbẫychimôngđộcđáothìvớinghềbốcmộôngcũnglạlùng,ghêgớmchẳngkém.Ôngtừngtỉmẩngỡtừngmiếngthịt,sợigânchưatiêuhếttrongnhữngchiếcquantàivừađượcđàolênrồitrưahômđólạinắmxôiănbìnhthường,saukhirửatayqualoabằngvàichénrượu.ÔngKhánVĩnhcóhaingườicon.Vìmêchimnênôngđềulấytênchimrađặttêncon.Ngườicontraiđầunămấy26tuổimangtênKền(chimkềnkền),trongkhángchiếnchốngPháptừnglàdukíchxã,ngườithứhailàÉn.VợôngchếtđóinămẤtDậu,nhưngvìnhàquánghèonênôngkhôngdámlấyvợlầnnữa.

Cũngnhưnhiềucôgáinôngthônởthờikỳnày,Énnghèolắm.Cáiáocômặctrênngườirách

vátứtungkhôngsaochehếtđượcnhữngphầnđángraphảikínđáotrêncơthểngườicongáimớilớn.Đơngiảnnhấtlànhiềukhichiếccúcchiếckhuycàichẳngđủ,Énphảibuộcnólạibằngnhữngcọngrơm,làmhômấy,timtôimuốnnhảyrangoàikhiÉnbấtngờcúixuốngcắtcỏ,đểlồlộbêntrongvạtáohaibầuvúnontơcăngcứng,nhưcặpbánhdầyvừanặn,hìnhảnhsaunàytôichỉnhìnthấyởtượngthầnVệnữ.Énkhổthếđấy,cáiáolóttânthời,gọilàxuchiênghaycorset,màlúcnàybắtđầutrởthànhquenthuộcvớicáccôthônnữquêtôi,Éncũngkhôngcóđược.

MơướcđượcgặpÉnlànhữngđiềuthườngtrựctrongtôinhữngngàysauđóvàđócũnglà

nguyênnhântôithườngtìmcớđểđượcgặpnàng.Khithìtrênđườngđihọc,tôiliềulĩnhbỏbạnbèđangcùngđitrênđường,rẽvàoconngõnhỏtrướcnhànàngvàgặpnàngđanglàmmộtviệcgìdó.Khithìtôithấynàngváccuốcđisauôngbốrađồngtrongnắngbanmairựcrỡvànhữnggiọtsươnglonglanhnhưsaosángtreotrênlácỏbênbướcchânnàng.Nàngđâucóbiếtlúcđótôiđangbiếnthànhtượngđángaysaulưngnàng.

Theothờigian,càngngàytôicàngmêÉn,mêđếnnỗikhông lúcnàotôikhôngnghĩđến

nàng,đếnnỗi,điđâu,đứngđâu,ngồiđâu,baogiờtôicũngluôntựhỏi:chỗnàynàngđãđếnchưa,cáicâyđagốcrễxùxìkia,câygạohoanởđỏnhưmộtngọnlửakhổnglồkia,đãbaogiờlọtvàođôimắtđẹpđếnmêhồncủanàng.Rồitôicứlẩnthẩnphátghenvớimọingười,từchamẹnàngđếnbàhàngxómkềbên.Nhữngngườiấy,họsungsướng,hạnhphúchơntôivìhọthườngxuyênđượcgặpnàng,đượctròchuyệnvớinàng.Cuốicùngsaumộtđêmmấtngủ,tôiquyếttâmphảitỏtìnhvớinàng.Tôibỏsẵntrongtúimộtbứcthưviếtrấtngắngọn,cóthếmớixoáysâu,mớiđánhtrúngtimnàngđược.Tôiviếtrằng:“Énơi,tôiyêuÉnlắm”.Hômsautôilạiđichănbê.Lúcnàytôiđanghọccấp2trườnghuyện,cáchnhà5,6câysố,sángđitrưavề,buổichiềuphụgiúpbốmẹviệcđồngáng,bàivởdồnhếtbuổitối.Maysao,chiềuấy,nhưthườnglệ,Énlạirađồngcắtcỏ.Nhìnquanhìnlạithấycánhđồngvắngvẻ,tôiliềumình,mặckệtimđậpnhưtrốngếch,cộtconbêlạirồiđithẳngđếnchỗÉn.Nhanhnhưđạibácbắn,tôidúimạnhvàotúiáoÉnláthưrồichạybiếnđếnchỗconbêcủamình.Cảbuổichiềuhômấytôicứthẩnthơ,thơthẩn.Cứnhưtựđốtcháymình!

Mấyhômsau,tôilạilựathờicơnhưlầntrước,khikhôngthấyaiđểýđếnmình,tôidắtcon

bêlướtquachỗÉnđangcắtcỏrồihỏinhỏ:“Đọcthưtôichưa”.Éntrốmắtnhìntôi,mãisaumớinóiđược:“Chết!Khôngthểđượccậuạ.Giađìnhcậukhácvớigiadìnhtôilắm”.Éngánhcỏchạynhưbayrakhỏichỗtôiđangđứng.

VậymàtôivẫnkhôngsaotừbỏtìnhyêuvớiÉnvừanhenlêntrongtôi.Tôilạilậpkếmới.

Nhânngườichịhọtôi,hơnÉnmấytuổi,lấychồngởxavềchơi,hômtrởlạinhàchồngđãbỏquênlạichiếcáogụcònmới.Tôithủluônchiếcáoấy,giấukíntrongngườichờđếntốiđemđitặngÉn.KhôngkhókhănlắmđểtôilàmviệcnàyvìvớigiađìnhôngKhánVĩnhviệcchúngtôi,concháucụHànthânhànhđếnnhàxưanayvẫnđượccoilàmộtniềmvui.ÔngKhánVĩnhcứrốiríthếtnângbátnướcmờitậntaytôilạiđưacáiđiếucầyđãtrathuốcvàonõbậtlửachotôihút.Ôngđâubiếtlàmthếchỉkhổtôivìlòngtôilúcnàyđangnóngnhưlửađốt.Lạithêmtộigiấucồmcộmtrongngườichiếcáoấynữa.MaysaovừalúccóngườiđứngngoàingõgọivớivàorằngxómtrongcóngườithắtcổcầnnhờôngKhánđếntháodâyhạxuống.ÔngKhánVĩnhtấttưởixuốngbếpcầmcáibùinhùirơmvừađivừathổilửa,ánhsángbậpbùngnhưmatrơi.CònlạimìnhtôivàÉnđangnhấpnhổmcóýmuốnđitheobố,tôinắmtayÉnkéolại.Énmởtohaiconmắtnhìntôi,sợhãi.Tôithìchảsợ.Màtrongnhà,lúcnàycócònaiđâu.AnhKền,lấyvợvàởrểởxómtrêncómấykhivề.CònvớiôngKhánVĩnh,giảsửôngcónhìnthấytôiđangômÉnchắcôngcũngchẳngnóigì.Đũamốcđãchòiđượcmâmsonrồimà.Énbuộclòngphảitheotôirasaunhà.Trênmảnhvườnnhỏ,ánhtrăngthượngtuầnsángmờmờnhưngcũngđủsoirõnhữngluốngngôđangbồngcon,xoãtócphấtphơtronggió.Gióđemtừcánhđồngngoàixavềmùiđấtnồngnồngngaingáivàtiếngếchnháikêugọinhauhộihèrộnrã.TôidẫnÉnđếnbêngốcmộtcâyổiđểÉndựalưngvàođấycòntôiđứngđốidiện.TôinhìnvàomắtÉntrongkhiÉnnhìnrangoàiánhtrăng.TrăngngoàitrờivàtrăngtrongmắtÉncùngsángmộtmàu,màugìtôikhôngđịnhnghĩanổi.ChờchoÉnhếthồihộp,chokhuônngựcthanhxuâncủanàngbớtphậpphồng,tôimớirúttrongngườirachiếcáocũấy.“TặngÉncáinày”-“Gìthếcậu”-“Cáiáo!”.Énvùngvằng:“Emchảdámđâu!”.VừanóiÉnvừacóýmuốnbỏchạy.VàrồiÉnbỏchạythật.Nàngtuộtkhỏitaytôi.KhôngcòncáchnàotôichỉcònbiếtnhanhnhưconsócnắmlấytàáocủaÉnkéolại.Thếlà,xoạcmộtcái,áovàngườibịphânlyđểphầnchạyđilàtấmthântrầnnõnnà,căngtrànsứcsống,phầncònlạitrongtaytôilàmảnháoráchcủaÉn.ThếlàÉnbuộclòngphảiquaylạivớitôi.TôilấycáiáocũcủachịtôikhoáchờlêncơthểÉn.Khuônngựcthanhxuân lồ lộđướiánhtrăng.Oâi tạohoáơi,người thậtvĩđại, thật tàihoakhi tạoracho loàingườibáuvậtnày.Tìnhyêurồicảdụcvọngnữathôithúctôiphảinhanhchóngchiếmlĩnhlấykỳquanấy.Nhưngtôiđâudám.Đúnghơn,tôichỉdámsaukhikhoácchiếcáolênngườicủaÉnthìcàikhuylạichonàng,thìvuốtvechonóùphẳng,chonóbósátcácđườngcong.Mộtlầnnữabàntaytôilạichạmvàolàndathịtấy.ChắcÉnmớitắmxong,tắmtrướckhigặptôimấyphút.

Bởirõràngvẫncònđónhữngmụngaiốclitinổilêntrênvồngngực,làmtêdạihếtcảmườiđầungóntaytôi.BấtgiáctôiômchặtlấyÉnvàđặtlênkhắpdathịtnàngnhữngcáihôn.Rồitôiravề.Sungsướngvàhãihùng.Losợvàyêntâm.Đâylàlầnđầutiêntrongđời,tôibiếtthếnàolàcongáivàdathịtcongái.Lầnđầutiêntôibiếtthếnàolàtìnhyêuvànhụccảm.

Mộthôm,khôngkìmhãmnổilòngmình,đánhliềutôihỏimẹtôivềÉn.

Khôngngờmẹtôihỏingượclại:

·Màythíchnóphảikhông?

Tôiđỏbừngmặt,côngnhận:

·Vâng,thếthìsaohảbu?

·Thìmàyrakhỏicáinhànàyngay!

Tôibốirối:

·Saovậy?·Cònsaovớigiănggìnữa.Bốnó,ôngKhánVĩnh,làcanhđiền,làphukéoxecho

ôngnộimàyđấy.

·Nếuthếthìđãsao?

Mẹtôitrừngmắtnhìntôi:

·Thìkhôngđược.Làhọnhàtômlộncứtlênđầu.

Mẹtôinóivậynhưngtôiđâucónản.Tìnhyêumà!Tôinhớtrongthờikỳnày,cómộtđêm

mưaphùngióbấc,đếnrủTường, thằngbạnnốikhốxuống làngSáoĐền,cách làngtôimột

cánhđồngđểxemphim.Vừamởbứcmành,tôiđãgiậtmìnhvìEùnđãcómặtởđấytừtrước.Chỉcóthếthôi,đúnglàchỉcóthếmàđêmấytôitrằntrọckhôngsaongủđược.Tôicứtưởngchuyệnnàychỉcóriêngtôibiếtnàongờởgiừơngbênmẹtôipháthiệnra.Bàhỏi,tôichốngchế:“TạichậptốiconuốngnướcchèđặcởnhàthằngTường!”.Mẹtôicườithànhtiếng:“AnhgặpconÉnphảikhông?”.Tôichịumẹtôitinhý.RồitôiphảilênBúngtrọhọc.SaucáiđêmtìnhcờgặpÉn,tâmtrạngtôivẫnchưahếtbànghoàng.TôichỉnghĩđếnÉn.Ânnghĩ.Ngủnghĩ.Điđườngcũngnghĩ.GặpaihoặcngồivớiaitôicũngchỉmuốnnóivềÉn.Mẹtôikhôngkhókhăngìđểkhôngnhậnrađiềuấy.Vìthếđãcómộtbuổitrưathứbảykhálạlùngcủađờitôi.Trongbữacơmtôivừamớigắpmiếngthứcăn(raubíngôxào-mãimãisaunày,tôikhôngthểnàoquênđượcmónăndândãấy)địnhđưalênmiệngthìbịmẹtôitrừngmắt,hỏi:

·MàyphảilòngconÉnphảikhông?

Tôichưakịpthanhminhvàcũngkhôngbiếtnênthanhminhthếnàothìmẹtôiđãdồntiếp:

·ThằngPhổngnóđangđegiếtmàyđấy.

PhổnglàngườiđangngấpnghéÉn.

·Đểbảođảmtínhmạngchomày,từmaitaocấmmàyvềnhà,cứởyêntrênđó,hếtgạotao

gánhlên.

Vềsautôimớibiếtđâylàcâumẹtôidoạtôi.BàvẫnkiênquyếtkhôngchotôiyêuÉn,màbà

cholàkhôngmônđănghộđối.Biếttínhmẹtôinghiêmkhắc,đãnóiconcáiphảinghe,từhômđótôikhôngdámvềlàngnữa.Càngkhôngđượcvềlàng,tôicàngnhớÉnhơn.TôichỉbuồnlàkhôngnóiđượcchoÉnrõvềcáiđiềukhiếnmẹtôicấm,khôngchotôichủnhậtđượcvềlàng.TôiđâucóngờÉnbiếtvànàngđãchủđộngviếtthưchotôi.Láthưđầutiên.

Thưđượcgửiquamột“hòmthưđặcbiệt”.Buổisángsớm,tôiđangngồiônbàitrướccửa

nhàtrọthìcóngườicongáivốn làbạncủaÉngánhgạođiqua.Hồinàycáccôgái làngtôithườngnhậnthóccủakhonhànướcđemvềxaythànhgạođểlấycámvàtiềncông.

NgườibạngáicủaÉndúivàotaytôicáiphongbìnhỏ,nóithậtnhanhnhưsợcóainghe

thấy:“CáiÉngửianh”.Tôinhậnthư,toànthânlạirunlênlầnnữa.Ôi,vậyranàngvẫncònnghĩđếntôi.Sợbạnbèbiết,tôilénđemthưrasaunhàđểđọc.Chữnàngxấuhayđẹp(màthựcralàxấunhưgàbới),câucúthếnàotôikhôngđểýđến,chỉthấycócáigìlinhthiêngđếnmaquáitrongmỗidòngchữcủabứcthư.Tôicứđọcđiđọclại,đọcxonglạigiơrangắm.Tôingherõtrongthưcógiọngnói,cóhơithởcủanàng.Nàngviếtrằngnàngrấtbuồnkhinghetintôivì

nàngmàtừnaychủnhậtkhôngđượcvềnhà.Nàngtráchyêunhauđãmấythángrồi,chưađủgangócđểchốngchọivớimọibiếncốhaysaomàcònnhátthế…

·Chếtnhá,đọcthưtình,tôibắtquảtang.

Thằngbạntrọcùngnhàthéttướnglênlàmtôigiậtnẩyngười,timmuốnrơikhỏilồngngực.

Hoáracậutarìnhtôitừlúcnàokhônghay.

Tôikhôngthểtiếptụcđọcthưnàngđượcnữa.Buồnvàbực.Nếukhôngvìnhữngcảmxúc

lânglângdoláthưnàngđemlạichắctôiđãtángvàomặtthằngbạncútáttrờigiángrồi.Tôicuộnnhỏláthưnhétsâuvàotrongtúiáorồicắpsáchđihọc,lòngđầynuốitiếc.

Tốihômấy,nhớthưnàngquá,tôilạitìmcáchđọclại.Đểtránhsựrìnhmòcủathằngbạn,

tôithắpđènrồiđemthưrachuồngxíđểđọc.Cóhiểusựbẩnthỉu,khaithốiđếnrợnngười,lợmgiọngcủanhữngnơigọilà“nhàvệsinh”ởnôngthônvùngđồngbằngBắcbộthờikỳnàymớithấysựbấtchấp,sựmêmuộiđếnmụngườitrướcmalựccủatìnhyêutrongtuổimớilớncủatôimạnhmẽđếnchừngnào.

NhưngđấylàchuyệncủamấythángđầunămẤtMùi,1955.Cònsauđó,chỉmấyngàythôi,

tìnhhìnhđãđổikháchoàntoàn.Ôngbiếnthànhthằng.Thằngđổithànhông.Quayngoắtđi180độ.Chuyệnbắtđầu từgiâyphútnhữngôngĐộiđeoba lôvề làng tôivàcuộcCải cáchruộngđấtlongtrờilởđấtbắtđầu.

Phần6

Mộthôm,cómộtngườiđànông,mặcbộquầnáomàugụ,thứyphụcquenthuộccủanhững

cánbộViệtMinhlúcbấygiờ,đeocáitúidếtbằngvảikakitựkhâu,chânđiđôidépcaosumàsaunàygọilàdéplốp,đếnnhàtôi.TôinhậnrađólàôngHứa,cánbộngànhlươngthực,từngăndầmởdềnhàtôicảmấythángtrờiđểvừathumuathócchochínhphủvừalođụctường,phácửabiếnngôinhàgỗlimhướngtâycủagiađìnhtôithànhkhochứathócchonhànước.Việcbiếncáiriêngthànhcáichungnàyhoàntoànlàsựtựnguyệncủabốmẹtôi,muốnđượcđónggópchútcôngsứcvà tàisảnchocáchmạngvàothờikỳđầumiềnBắcmớiđượcgiảiphóng,cònbiếtbaokhókhănchồngchất.Từđấytoànbộsinhhoạtcủagiađìnhtôigóigọntrongcănnhàbagianlợprạ,chậthẹp,dựngtạmtrêncáinềncủacáinhà7giancũtrướcđâybịbọnPháprỡmanglênbốtLãngĐiềnlàmnhàởchovợconbinhlính.Chậtchộilắm.Nhưngcảnhàtôilạilấyđólàmvui.Bởinghĩrằngmìnhđượcphụcvụxã,phụcvụcáchmạng,nhưthếlàhạnhphúclắmrồi.Vớilại,khókhănbâygiờnhằmnhògìvớinỗikinhhoàngkhibọngiặcPhápcònchiếmđóngởđây.Cứnhìnngayxuốngcáinềnnhànàythìrõ.Vếttíchtộiáccủachúngvẫncònrànhrànhkia.Đólàmộtbuổitrưahè,năm1953,khicảnhàtôiđangquâyquầnbênmâmcơmthìbỗngnghetừphíathịxã,đánh“ục”mộtcái,tiếngnổđầunòngcủamộtquảđạnđại

bác.Cũngnhưmọikhi,nghethấytiếng“nổ”ấy,chúngtôiđềuimlặnglắngtaidựđoánxemlầnnàychúngbắnvềđâu.Bởinếuđólàtiếng“oành”thìđạnnổhơixa.Cònnếulà“oàng”làđãquágần,cókhiởngaynhàbêncạnh.Nhưnghômnaychẳng“oành”cũngchẳng“oàng”,chỉthấycộcmộttiếng,cáiđầuđạntonhưbắpchuối,xuyênthủngmáinhà,rơithẳngxuốngđất,nằmchềnhềnhngaybêncạnhmâmcơmchúngtôiđangăn.Hoáraviênđạnấybịcâm.Cảnhàtôibànghoàng,nếunókhôngcâmmiệnghếnnhưthế,chắchọhàng,làngnướcchỉcòncáchdùngcuốcxẻnghốtcảnhàtôivàomộtđốngrồichônchungmộtlỗ.

Chonênthựclòngmànóiđượcđónggópchútgìchocáchmạngđốivớigiađìnhchúngtôilà

mộtniềmvuikhônggìsosánhđược.VậymàbâygiờcáiniềmvuiấyđangcónguycơbịcướpmấtkhiôngcánbộHứanóithẳng:

·Chúngtôisẽchochuyểnhếtsốthóctrongkhonàyđi!Khothóccủachínhphủtừnaysẽ

khôngđặtởnhàôngbànữa.

Bốtôicứngớngườira.Còntôithìbànghoàng.Bốtôirungiọnghỏilại:

·Vìsaovậyông?

·Vì…vì…Thôicáinàyônghỏicấptrênsẽrõ.

Bốtôinhưmuốnkhóc.Thấyvậy,mãisauôngHứamớiđápnửakínnửahở:

-NgheđâusắpcócuộcCảicáchruộngđấtgìđấy…

·Cảicáchthìliênquangìđếnchuyệnnày?

·Cóđấy,vìhìnhnhưgiađìnhôngthuộcvàodiện…Thôi,tôikhôngnóinữa.Chỗthântìnhtôi

đưaôngcáinày,ôngđọcthìsẽrõ.

Ôngrúttrongtúidếtratậptàiliệumỏngđưachobốtôirồilùilũibỏđi.

Tôicầmtậptàiliệuấylêntay.Nóchỉtobằngbàntay,giấyđen,đầynhữngcọngrơm.Dòngchữtrangđầuđậpngayvàomắt:“LUẬTCẢICÁCHRUỘNGĐẤT”vàconsốghiniênhiệunămtậpsáchrađời:1953.Saunày,tôimớiđượcbiết,đólànămQuốchộinướcViệtNamDânchủCộnghoàthôngquatrongkhoáhọp lầnthứ3ngày4tháng12năm1953, tạicăncứkhángchiếnViệtBắc.

Ngaychiềuhômấycótớihàngtrămthanhniênquangthúnglỉnhkỉnh,cườinóibôlôbala

đãtềtựutrongmảnhsângạchnhàtôi.HọchuyểnthóctừnhàtôisangkhomớiđặtởtừđườngôngThoại,cùngxóm.

Trongsốnhữngthanhniênnày,dùbiếtchắcrằngsẽcóÉn,vậymàkhinhìnthấynànghai

máđỏửngmặccáiáotôitặnghômtrước,từngoàingõquẩyđôiquangthúngbướcvàosân,tôivẫncứbốirối.Đứngsaucánhcửanhìnnàng,lòngtôibuồnrườirượi.Énơi,liệuchúngtacòncónhaukhông.

Khôngbaolâusau,toànbộsốthócmấynghìnthùngchấtcaođếntậnnócnhàđãbịchuyển

đisạchsànhsanh,kểcảbộkhunggỗvànhữngtấmliếpđanbằngtre.Sẩmtối,kéonhaulênthămlạicănnhàcũ,bốcontôinhìnmàngaongán.Tấtcảlạnhtanh,trốngtrải.Nhậnlạinhàđánglẽchúngtôiphảivui,đằngnàylạibuồnnẫuruột.

Vậylàkhôngcònnghingờgìnữa,cáchmạnghaychínhxáchơn,chínhquyềnxãnàyđãtừ

chốigiađìnhtôi, loạichúngtôirakhỏicộngđồng.Chúngtôisẽphảiđốimặtvớimộtcáigìkhôngbìnhthườngđây.

Bốtôibảo:

·Họchêbaithếnàycónghĩalàcuộccảicáchruộngđấtsắptớinhàmìnhbịgaygorồi.Dứt

khoátlàthế.

Mẹtôibảo:

·Thầymàycứlohão.Nhàmìnhxưanaycógiầucóhơnai.

Tôinói:

·Thầyđưaquyểnsáchlúcnãychocon.

Bốtôilậtđầugiườnglấysáchđịnhđưa,saunghĩthếnàolạibảo:

·Đểđấyđã.

Tôikhônghiểubốtôiđịnhlàmgì.Nhìntheothìthấyôngđiđếnchỗchiếcmáykhâu,hiệu

Minato,phươngtiệnlâunaybốtôivẫndùngđểkiếmthêmtiềnphụgiúpmẹtôi.Ôngđạpmáy,maylạitậpsách.Hìnhnhưbốtôisợcáighimsắtgỉsét,mỏngmảnhkiakhôngđủsứcgiữchocuốnsáchđượcvẹntoàn…Cũngcónghĩaôngsợchỗdựatinhthầnduynhấtcủagiađìnhtôilúcnàybịxộcxệch,lunglay!

Tứđấyvànhữngngàysau,bốmẹtôivàtôichỉxoáyvàotừngđiểmcủacuốnLuậtđểhỏi

nhauvàdằnvặtnhau.Theođóđãgọilàđịachủthìphảicóruộngđấtmàruộngđấtphảinhiềuvàphảibóclộtđịatô.Hômấyquẫntríquá,tôiđãnhưquantoàtruyhỏibịcáolàmẹtôi,vìlâunaytronggiađìnhtôimẹtôigầnnhưgiữquyềnquảnlý.

Quantoà:Sốruộngđấtnhànàylàbaonhiêu.

Bịcáo:6mẫu!(Hơn3mẫumớiđượcmộtha.Tínhraruộngđấtcủanhàtôichưađược2

hecta)

Quantoà:Nguồngốc.

Bịcáo:Mua.Dànhdụmbaonhiêunămtrờitừtiềnđibuôncủavợ,tiềnlàmmáykhâucủa

chồng.

Quantoà:Cóbóclộtđịatô.

Bịcáo:30cân,mộtsào,khôngnhiềuhơnsovớiquyđịnhcủachínhphủtrongLuật.

Nhưvậythìgiađìnhnàycóđộiđítmànânglêncũngkhôngthểnàothànhđịachủđược.Mẹtôinóithế.Nhưngtôibiếttheoluậtthìthếchứkhivậndụngvàothựctếthìđâunhưthế.Nhiềukhicònlànhânthân,lànguồngốcxuấtthân.

Tôilạilàmquantoàlầnnữavàlầnnàythìmẹtôichotôibiếtnhânthâncủabà.Thìratuylà

conquanhuyệnthậtđấy(ôngthânsinhramẹtôi làNguyễnQuýnh,saukhiđỗCửnhânđãđượcbổlàmtrihuyệnhuyệnNamXương,naythuộctỉnhHàTâyvàonăm1886.Gầnđâytôiđượcbiếtđiềunàylàdođượcđọccuốn“ÔngNghèôngCống,triềuNguyễn”)nhưnglàconvợba,màvợbangàytrướcchỉlànànghầunênmẹtôiphảivấtvảkhổsởtừthuởbé.Đãvậysaukhisinhmẹtôi,ôngngoạitôilạivềhưu,quyềnhànhchẳngcònnênbổnglộccũngkhông.Đếnnămmẹtôimườituổithìbàngoạitôichết.Chôncấtbàngoạixong,ngoàidìSótdocònquánhỏnênđượcđưavềquêngoạiđểnuôi,cònmẹtôivàdìKhuêlậptứcphảidờibỏquêhươngtheongườilớnvềHàNộiđểlàmconở.Mới10tuổiđầu,màngàynào,3,4giờsáng,mẹtôicũngbịđánhthứcbằngđấm,bằngđạp,bằngcảtròđậptãlótướtsũngnướcđáitrẻconvàomặt.Nhưvậysaobảomẹtôilàngườikhônglaođộngđược.Lạiđóngvaiquantoà,tôihỏimẹlầnnữa.

·Nhưngđólàthờitrẻ.Cònsaunày!

·Thìvẫnlàlaođộng,làđibuônđibánkhắpchợcùngquê,rạccảgấuváy,rồibốmàynữa,

ngàyđêmcònglưngrađạpmáykhâu,cóđượcđồngnàotíchcóplại,thuêngườicàybừa,cấyhái,nhưvậymàbảochúngtaobóclộtà?Làsựđổicôngchứ…

·Vậycònthầy.

·Thìcũngvấtvảkémgìbuđâu.TuylàconcụHànnhưnglàHànmuathôi.ĐãvậycụHàn

cònbịphásảnvìcóbaonhiêuruộngđất,tàisảnphảibánhết,trắngtaysauvụkiệntranhchấpquyềnsởhữuđấtđaivớiđámHànPhụHànBồngvềcáiấpởThiệnTùngdướihuyệnmiềnbiển.

Nhờmẹtôinóitôimớibiếttrướcđây,ôngnộitôicóbỏrakhánhiềutiềncủatrâubòthóc

gạoragiúphàngtrămhộnôngdânởcáiấpnàyphụchồisảnxuấtsaukhimộttrậnsóngthầnkhủngkhiếpxảyravàonăm1904,quét sạch toànbộnhàcửa, câycối,hoamàurabiểncảmênhmông.Biếttiếngôngnộitôixưanayhaylàmviệcthiện,bàconnôngdânởấpnàyđãcửđạidiệnlênquêtôi,cáchấpThiệnTùnggần30câysố,đểxinôngnộitôi“rataycứugiúp”chobàconphụchồisảnxuất.Ôngnộitôiđãdốctoànbộthóclúa,trâubò,tiềnbạcragiúpbàcon.NhờthếmàấpThiệnTùnglạiđượcnhưxưa.Nhàcửalạicấtlên.Câycốilạitươitốt.Lúangôlạixanhmướtcánhđồng.Thônấp lạivangrộn tiếnghát, tiếngcười, tiếng trẻhọcbài.DânấpThiệnTùngbiếtơnôngnộitôi,đãtôncụlàmthànhhoàngngaykhicụcònsống.CáctriềuvuaThànhThái,KhảiĐịnhlầnlượtxuốngchỉsắcphongchođìnhthờthànhhoàngnày.Sauđấykhônglâu,cánhHànPhụ,HànBồngởbênkiasôngHồng,nghetinđãđâmđơnkiệnôngnộitôivớilýdo,cáiấpnàynguyênlàcủanhàhọ,ôngnộitôiđãlấnchiếm.HọlàdâncóconcháuTây

học, thành thạopháp luậtnênđã thắngôngnội tôi trongvụkiệnnày.Kếtqủaôngnội tôikhông chỉmất trắng cái ấpThiệnTùngmà cònphảiđóngánphíđềnbù thiệthại chobênnguyênđơn,vớimộtsốtiềnkhálớn,đếnnỗi,ôngnộitôiphảibánđigầnhếtsốruộnghiệncómớithoátkhỏitùđầy.

Dođómàbốtôicùngcácôngchúbàcô,đúnglàtiếngcảnhàthanh,mangtiếngconnhàgiầu

nhưngruộngđất,tàisảncònlạichẳngđánglàbao.Cáùcôngïlạikhôngđượchọchànhđếnnơiđếnchốn,doôngnộitôighétTâyxâmlượckhôngchoconcáihọccáichữmàcụbảoloằngngoằngnhưcáixíchchó,trongkhichữnhođãđếnthờimạtvận.Kỳthicuốicùngcủathứchữthánhhiềnnàyxảyrađúngvàolúcbốtôivàcácchúđangtuổihọchành.

Thế là, vàođời, học vấnkhông co,ùbố tôi vàmấy chúbuộcphải lặn lội vàoNamkỳ và

CampuchialàmphucaosutrongcácđồnđiềncủangườiPháp.

-Vậysaobảothầymàybócvớilộtđược!

Càngnghemẹtôinóiđầuóctôicàngsángra.Tôigiởlạitập“Luậtcảicáchruộngđất”ra

xemmộtlầnnữa.Điều12,mục5ghirõ:“Nhữngngườicóítruộngđất,nhưngvìthamgiacôngtáckhángchiến,vìthiếusứclaođộng,vìbậnlàmnghềkhácmàphảiphátcanhthutôhoặcthuêngườilàm,thìkhôngcoilàđịachủ.Khôngđụngđếnruộngđấtvàtàisảncủahọ”.Giađìnhtôirõrànglàrơivàođiềuvàomụcnàyrồi.“Vìthiếusứclaođộng!”.Đúngrồicòngì.“Bậnviệclàm”.Thìcũngđúngnốt.Từnhỏđếnlớngầnnhưtôikhôngthấymấykhimẹtôicómặtởnhà.BàđihếtchợThôngđếnchợBúng,chợSóc,cóchợcáchnhàcảhaimươicâysố.Màtoànlàgánhnặngvàđibộ,phảithứcdậytừbabốngiờsángmớikịp.Cònbốtôithìsaukhihếtcông-tra,vềquê,cướimẹtôi,họcthêmnghềthợmay,từđấyôngbịcộtchặtvàochiếcmáykhâu,hếtthángnàynămkhác,“đítdầynhưcáimonang”,bốtôithườngbảothế.Ôngcònsợcáinghềnàynhưsợđịnhmệnh,đếnnỗimỗi lầntôitrèolênchiếcghếmayđềubịôngđuổixuống.“Mộtmìnhđờithầyđãkhổrồi,chẳnglẽlạitruyềnđếnđờicon”.NhưvậynhữngđiềuquyđịnhtrongLuậtđãrõràngnhưbanngày,chảcònđiềugìkhóhiểunữa.Giađìnhtôidứtkhoátkhôngphảilàđịachủrồi!“Dứtkhoátkhôngphảilàđịachủrồi!”Sungsướngquá…Tôihéttolên.Tôireolênnhưmộtthằngđiên.Rồitôihát“GiảiphóngĐiệnBiênbộđộitatiếnquântrởvềgiữamùahoanở…”.Tôihátthếvìvừanghetrêncâynhãnngoàibờaonhàtôingườiphụtráchthôngtintuyêntruyềnxómphát thanhquacái loabằngsắt tâyrằng:“Hômnay làkỷniệmmộtnămngàychiếnthắngĐiệnBiênPhủ…”

Hátrồireotokhôngđủ.TôiphảichạyngayranhàÉn.NhưngÉnkhôngcónhà.Nàngđihọp

thanhniênchuẩnbịchobuổilễchàomừngĐộiCảicáchramắtdânlàngrồi.NhìnvẻmặtlạnhtanhcủaKền,tựdưngtôithấylosợ.Hìnhnhưsắpcóchuyệnkhônghayxảyrarồi.Tôilầmlũiquayvềnhà.

Phần7

LầnnàythìtôichưavàoSàiGònngay.Làtrưởngcủamộtchihọ,tôikhôngthểvắngmặt

trongnhữngngàyquantrọngnày.TôiđiệnvàotrongđóxinphépTổngbiêntậplinhđộngchophéptôiđượcởngoàinàythêmmộtthờigiannữa.Tôihứasẽđềuđặngửibàivàotoàsoạnquaemail.Rấtmay,tôivừasắmđượcchiếcmáyvitínhxáchtay.Tổngbiêntậpđồngý.Thếlàcái“vănphònglưuđộng”nhỏbénàyđãgiúptôiđắclựctrongviệcgửibàivởvàlàmcầunốichotôiliênlạcđượcthườngxuyênvớitoàsoạn.Vìthế,tạiquê,cứchiềuthứhaihàngtuần,tôi“meo”bàivàoSàiGònđểtoàsoạndàntrang,trìnhbàyđưanhàinvàhaibahômsauracáisạpbáođầulàng,tôiđãđượcđọcsốbáocóbàimìnhmớigửivàomấyhômtrước.Cũngmay,nhờbáotôilàtờbáo“nguội”nêntôimớiđượcnhưthế,chứvớibáo“nóng”,tintứccầncậpnhậtthìchắctôicũngchẳngdámởlạingoàinàythêmvàingàynữa.Nhờthếmàtôivừayêntâmvớicôngviệccủamình,vừachuđáovớicôngviệccủachihọ.

Chiềuhômấy,saukhilễtang,lễhoảtángvàlễcầusiêucủaEùnhoàntất,mộtlầnnữa,tôi

thànhkínhnânglêntaychiếchũsànhdalươnđựngtrodihàicủaEùn,đồngthờicũnglàđựngtìnhyêuvànhữngkỷniệmêmđềmcủatuổixuâncủatôi,tạmbiệtchùaBáoThiên,tôibuồnbãtrởvềlàngPhúTùngcủatôi.

Tôikínđáochuẩnbịbànthờriêng,trênđócóhươngtrầmnghingút,cóbứcảnhÉnthờitrẻ

màtôicònlưugiữđược.TôicũngđặtlênđóchiếcmáycassettecùngcuốnbăngghiâmcủaÉn.Giónglênhồichuôngvàgõlêntiếngmõ,tôiđưacuốnbăngvàomáybậtlênvàngồithiền.Énhiệnvềquagiọngnóicònmangđậmâmsắccủatuổi18nămnào.Chậpchờnhưảo.Lúcxalúcgần.Tôinhưsốnglạituổithanhxuântươiđẹpnhưngđầycayđắngcủamình.

“Anh thânyêu!Lầnđầu tiên, saugần50nămemmớiđượcgọi anhbằng cái tiếngbình

thườngnhưngrấtthânthươngnàyđấy.Trướcđâynàoemcóđượcgọithế.Anhcònnhớkhông,ngàyđầuemchỉdámgọianhbằng“cậu”thôi,mặcdùembiếtanhkhôngmuốnthế!Sauđómạnhbạohơnemcũngchỉđượcxưng“emvớianh”cóvàilầnnữa,đểrồisauđóĐộivềlàcảhaichúngtađềuphảiimlặng,riêngemchỉdámgọianhbằngánhmắtnhìn.Tệhơnnữa,chắcanhkhôngngờđâu,cólầønemphảigọianhbằng“thằng”,khivắngmặtanh,đấylàkhilãoKềnvàlãođộiKhoảnh,bắtemphảinhưthế.Emđauđớnlắmnhưngmaychoemlàngàyấyanhhiểuem,hiểucáinguyênnhânbuộcemphảilàmnhưthế.

Anhthânyêu!CáihômanhbỗngdưngtìmđếnchùaBáoThiêngặpnisưDiệuHằngrồianh

trốnchạyemấy,tuyrấtbuồnnhưngrồiemlạithấyđólàniềmvui,vìđólạichínhlàthờiđiểmtạonênbướcngoặtcủađờiem,thờiđiểmcủamộttộiđồđượcthanhthảnthútội,thờiđiểmcủamộtconngườitừtrongbóngtốiđượcbướcraánhsáng.

Nóithậtvớianh,hômđó,bằnglinhcảm,ngaytừlúccònđứngngoàixa,emđãnhậnraanh.

Giấulàmsaođượckhuônmặtvàhaiconmắtấy.Embiếtanhcũngđãnhậnraemngaytừlúcấy,nhưngrồicảanh,cảem,chúngtakhôngaidámnhìnthẳngvàomặtnhau.Emthìvìsợcònanhthìvìgiận.Anhơi,emđoánlàchođếnlúcnày,anhvẫnchưathểhiểurađượcvìsaoemlạirathếnàyanhnhỉ,vìsaotừđứacongáiquêmùa,nghèokhó,cócáitêndândãnhưcủkhoai

hạtthócBùiThịÉnlạithànhnisưvớicáitênDiệuHằngsangtrọngvàbíẩn.Rồitừtừanhsẽhiểu,nhấtlàvớicuốnbănganhđangcótrongtaynày.

Anhạ!Embịbệnhungthưđangởgiaiđoạncuối.Bácsĩdựđoánemcósốnglâucũngchỉhai

nămnữa.Emđãđịnhmangtoànbộnhữngbímậtcủađờiemxuốngtuyềnđàinhưngrồiemđãkhônglàmđượcviệcấy,kểtừhômemgặplạianh.Bởinếuemcứtiếptụcgiấuanhthìsẽlàmanhbịtổnthương,sẽ làmanhtiếptụcbịmấtthăngbằngtrongcuộcsống.Vìthếemquyếtđịnhnóitấtcảvớianh.Chiếcmáyghiâmvàcuộnbăngsẽgiúpemthựchiệnýnguyệnvàchắcchắnđólànhữnglờitrungthựcnhất.Emcầnphảitranhcướpthờigianđểtròchuyệnvớianh,vìembiếttừnayđếnkhiemkhôngcòncóthểcấtlêngiọngnóiđượcnữathờigiankhôngcònnhiều,vìembịungthưvòmhọngđangởgiaiđoạncuốimàanh.Vớicuốnbăngghiâmnày,emsẽtròchuyệnvớianhmỗiđêm,khilòngemlắngxuống.Hiệndiệncùngemtrongnhữnglúcnhưthếnày làgươngmặthiềntừcủađứcPhật từbi,ngườiđangngựtrêntoàsen.Emchỉmonganhsaunàymỗilầnnghelạitiếngnóicủaem,anhhãyimlặngnhưđangngồithiền.Chỉcóthếanhmớihiểuemhơn.

Anhthânyêu,emkhôngdámđòihỏiởanhgìnhiềuđâu.Emchỉmongmỗilầnđếnvớiem,

anhhãythanhthảnthắpnhanglên,banénthôianhnhérồitrongkhóihươngnghingútnhưcósựchứnggiámcủa lòngem,anhgióng lênnăm tiếngchuôngvàgõ lênbẩy tiếngmõ.Khóinhangsẽđánhthứctâmlinh.Tiếngchuôngsẽđưaanhvềvớicõixaxămvìởđócóemđểemđượcgặpanh.Tiếngmõsẽđưaanhvềvớithựctạiđểanhlàmtiếpnhữngcôngviệccònđangdangdởtrêncõiđờinày.Cứnhưthếanhnhé!Emchàoanh!

Phần8

Mấtcảmộtbuổitốingheanhemcháuchắtbànbạccãinhauỏmtỏi,vớitưcáchtrưởngchi

họ, tôi đưa ra quyết định cuối cùng: Chỉ xây tháp lưu niệm , chứ không xây từ đường, báiđường…vìkhôngcóđắt,vìđơngỉảnmảnhdấthiệncó,chỉcóđược6métvuông,vừađủxâymộtcáithápthờvớimảnhsânnhỏbằngcáichiếulàmchỗđứngthắpnhang.

Đámconcháuđượchuyđộngvềxâythápkháđông,xanhấtthìởHàNội,thànhphốHồChí

Minhgầnnhấttấtnhiênlàởtạilàng.Toànbộkinhphíxâydựngkhoảng3câyvàng,docôQuỳ,emconchúBẩytôi(ôngnộitôi,cụHànBằng,có7ngườicontrai,đượcgọitêntụctheothứtự:Cả,Hai,Ba…)hiệnsốngởCanadabaotrọngói.Vợtôi,đểnhàcửalạiởSàiGònchoconcáitrôngnom,rađâynấuănphụcvụcôngtrìnhvàquảnlýchitiêu.Tôiđượcchihọcửlàmtổngchỉhuy“côngtrình”.

Đếnlúcnày,đànhphảinóithật,việcbàyvẽlôithôinàykhôngphảilàýmuốncủachúngtôi.

Conđâuchamẹđấy,lậpbànthờôngbàchamẹởnơikhác,thậmchíởnướcngoàithìcũngđãsao.Aidámchothếlàbấthiếu.Khốnnỗi,aisốngởnôngthônmiềnBắcthờigianquahẳnrõ.Chảbiếttừđâumàcứnhưmộtcơnlênđồngtậpthể,khắpchốnkhắpnơi,ngườingườiđuanhauxâycất,tôntạohếttừđườngnàyđếnlăngmộnọ.Lúcđầucònlẻtẻsauthànhphongtrào.

Màđãlàphongtràothìkhônglựcnàongăncảnnổi.Giábảophúquýsinhlễnghĩađãđành,đằngnàynhiềungườicònphảiănđóinhịnkhátvậymàngàygiỗchạpcỗbàncũngcứphảilinhđình.Nhiềungườicònphảichuirúctrongcănnhàxậpxệnhưngphầnmộcủangườikhuất,dứtkhoátcứphảiđườnghoàng,cómáiche,rồngchầuhổphục.Đốtvàngđốtmãcũngthế.Trầnsaoâmvậy.Nhưngâmnhấtđịnhphảioaihơntrần.Ngàyxưacònsốngcáccụchẳngbiếtđixeđạpvàcũngchẳngcóxeđạpmàđi,thìnayconcháuphải“xoáđóigiảmnghèo”chocáccụ.Phảixehơiđờimới.Quầnáophảisangtrọng,tânthời.Còntiềntiêucũngthế,cứphảilàđôla,nếukémngườita,khôngchịuđược.Thànhrabâygiờnhiềunơisongsongtồntạihaiđôthị,ngườichếtvàngườisống,màđôthịngườichếtbaogiờcũnghòanhtráng,rựcrỡsắcmàuhơn.

Giađình,dònghọchúngtôi,làmsaothoátrangoàiquỹđạođóđược.Cómàbiệtxứ,cảđời

đừngvácmặtvềlàng.Chảcóvậymàthờikỳđầu,côngviệcchậmhơnngười,thấyngòaibãithama,mồmảnhàngườita,chỗnàocũngrựcrỡxanhxanhđỏđỏ,trongkhiđámmộhọhàngtôivẫncứxámxịt“xèxènấmđấtbênđàng”,dânlàngnhiềungườiđãngứamồm,hoặcbónggió,hoặcchửithẳngvàomặtchúngtôilàđồmấtgốc,là“bắnsúngvàoquákhứ”.Vânvân…Ngherợncảngười.Miệngdânsóngbể.Khôngthểthanhminhgiảithíchhếtđược.Thếlàchúngtôiđànhphảihènhausửachữabổsungcáisựchậmtrễđó.Đólàlýdovìsaobaonhiêunămnayxaquê,lytánmỗingườimộtnơi,naychúngtôilạitrởvềlàngtềtựuvớinhau.

Nhưtrênđãnói,cáikhócủachúngtôilúcnàykhôngphảilàkinhphí,màlà…mặtbằng.Vì

chúngtôimuốnxâynơithờcúngtổtiêntrênmảnhđấtcủatổtiêncủachúngtôi.

Bàitoánnàythậthócbúa,vìđấtđainhàcửacủagiađìnhchúngtôitrướcđâyvàonhững

năm55,56củathếkỷtrướcđãbịcácôngĐộicảicáchruộngđấttịchthusạchsànhsanhrồi.

NgàyấyĐộisaukhitịchthutoànbộtàisản,chỉdànhlạichogiađìnhtôivẻnvẹnmộtcái

bếp,bốnbềđennhẻmbồhóngtíchtụmấyđờithànhkeođặcquánhnhưnhựathuốcphiện,kínminmítnhưcáilôcốt,đểlànnơichuirachuivàochomẹcontôi.Phầncònlạigồmhaicănnhàgỗlimlợpngói,mỗicănbẩygianvà5sàochèĐộichiachogiađìnhlãoKềnvàhaigiađìnhnôngdânkhác.

Đểcóthểsốngđượctrongcáilôcốttămtốinày,anhemtôiđãphảinailưnglấymảnhchai,

mảnhsành,khănướtkhănráoracạocạochùichùinhưngcũngchẳngăn thua,vẫncứ lemnhem,tởmlợm.Saunàymẹtôichođậpđilấygạchxâylạiđượccănnhànhỏhơnvàđểchừarađượcmộtkhoảngsânchỉrộnghơncáichiếumộtchút.

Cáchđâymấynăm,saukhimẹtôichếtthìcănnhànhỏnàygiaolạichocôNgân,emgáimà

lúcnàylàút,trôngnom,thờcúngtổtiên,ôngbà,chamẹ.Côemgáitôithuộcloạilỡthì.Nhưngkhôngphảidoxấuxíhaydốtnát.Màdo…nhưmộtbàithơkhôngbiếttácgiảlàaimàngàyấyaicũngthuộc,hộinghịnàocũngđượcngâmlên,vớinhữngcâuthaycholờicảnhbáo:“Anhđãtrótconyêuconđịachủ-Lỡyêurồibiếtbỏ làmsao”.Cũngdođóchođếnnhiềunămsau,chẳngmộtanhcontrainàodámbénmảngđếngiađìnhtôiđểthươngyêucôấy.Chẳngcần

khônngoanlắm,họcũngbiếtdínhvàoemtôithìconcháubađờisauvẫnïkhôngthểngócđầunổi,khôngthểlàmđượccánbộ,nóichilàmôngnọbàkia.Mãigầnđây,khingọngióđổimớivềđếnquêtôithìsốphậncôemtôimớicóchútthayđổi.Nhưngconđườngchồngconthìvẫncứbếtắcvìtuổiđãlớn,đãcótócbạctrênđầu.Theobướcanhemchúngtôi,Ngâncũngthoátlykhỏilàng.Nhưngcôkhônglàmgìđượchơnlàcáinghềgiúpviệcnhà.Thếlàcănnhàcủamẹtôiđểlạiđànhphảikhoácửabỏkhông.Dùvậy,côemgáitôichỉđồngýnhườnglạichochihọmảnh sân trước cửađể xây cái tháp lưuniệm.Tôi cóđềnghị chihọ choxây tháphoặc từđườngởchỗkhácnhưngmọingườikhôngchịu,cứchorằngđãgọilàlưuniệmthìphảiđặtởchỗcóindấunhiềukỷniệmchứđặtởchỗkhácthìcòncóýnghĩagìnữa.Thếlàchúngtôiđànhphảichấpnhậnphươngánnày.Rồimọingườicũngphâncôngnhauđixemthầy,xembàđịnhngàytốt,giờtốttiếnhànhkhởicông.

Vàcáingàygiờhoàngđạoấyđãđến.Sánghômấyanhem,vợchồng,cháuchắttrongchihọ

đềucómặtrấtsớmvàđôngđủ.Cúngkiếngxong,trongkhi,tôivớitưcáchcháuđíchtôncủachihọvừađược“bổnhátcuốcđầutiên”mởđầucôngtrìnhtrongtiếngvỗtayhoanhỉcủađámcháutraivàtiếngkhócnứcnở‘ôngơi”“thầyơi”“bácơi”củađámđànbàcongáithìbấtthìnhlìnhtừngoàingõvanglêntiếnghétrấtto:“Dừnglại!Khôngđượcphéplàmnữa!”

Quaynhìnrathìthấybốnnămđứathanhniênchoaichoai,cầmgậygộc,cuốcxẻng,sátkhí

đằngđằng,nhưchỉchờchúngtôibướcralàchém,làđập.Đứngtrongsântôinghiêmgiọnghỏi:“Cácanhmuốngì”.Mộtgãtrongđám,tuổikhôngcòntrẻnữa,mắttrắngmôithâmdaxanhmét,sautôimớibiếtđólàthằngCò,contrailãoKền,đáp:

·Muốncácôngkhôngđượcphépxâybêncạnhnhàtôichỗthờcúng lãoCảLân,kẻngày

trước,hồiCảicáchruộngđấtđãbịtaxửtử!

TôiđangđịnhđứngranóichuyệnphảitráivớithằngChíPhèohiệnđạinàynhưngbịnhiều

ngườigàn,nócóhiểubiếtgìdâu,nóichỉtốnnướcbọt.Tôiđànhphảichịuthôinhưngtrongbụngvẫnấmức.Vừalúcđó,cótiếngxehondavàôngHoạch,phóchủtịchphụtráchcônganxãmặtđỏgay,hồnghộcchạyvào.BọnthằngCòthấythếlủimất.ChúngtôixúmlạibênôngHoạch.Ngườitứctốichửithề.Ngườixanhmặtsợhãi.ÔngHoạchchobiết,xãcửôngđếnđâyvìvừanhậnđượcđơntốgiáccủaBùiVănKềnvàcủamộtsốngườicùngkýtên,đềnghịxãcanthiệpkhôngchođámconcháuđịachủđượcxâytháplưuniệmtrongkhuvựcnày.Vìlàmthếkhácnàotiếptaychobọnđịachủđãbịnôngdânđạpxuống“bùnđenvạnkiếp”nayđượcngócđầudậycùngsánhvaiđiđếntươnglaivớidânlàng.

TôimờiôngHoạchvàonhà,trìnhgiấyphépxâydựngchoôngxem,kèmtheocuônsổđỏ

côngnhậnquyềnsởhữumảnhđấtcủacôemgáitôi.ÔngHoạchxemxonglắcđầuquầyquậy:

-Làmviệcởnôngthônkhóthế.Chẳngcóluậtlệgìcả.Cácônghãyđihỏilạixãvàhuyệnxem

sao.

Trướckhilênxãrồilênhuyện,tôicóhỏithămmộtsốbàconchungquanh.HoáralãoKền

pháhoắng.Mấynămnaylãobịxuấthuyếtnãorồibịbánthânbấttoạinằmmộtđốngởnhà,cơmchẳngcómàăn,áochẳngcómàmặcnênluônnghĩcáchlàmtiềnbằngcáchchuyên“chỉđạo”chothằngconchọcpháhếtchỗnàyđếnchỗkhác,buộcđươngsựmuốnyênổnlàmănsinhsốngthìphảichohắntiền,cóthếhắnmớichịuthôi.

Nghetôikểlại,anhemtôicóngườiđịnhdúichohắnmộtíttiềnđểhắnimcáimiệngđi.Tôi

vànhiềungườikhôngchịu.Làmthếhoáramìnhthuahắn,rồiđượcđằngchânlânđằngđầu,hắnlạitiếptụclàmtìnhlàmtộimìnhhơn.

TạiUûybanhuyện,NguyễnTiếnLộc,chủtịchhuyện,vốnquenbiếttôikhitôicònlàmbáoở

quê,nghetôikểphálêncườihahả:

-Ngườitakhônghiểuthìnhàbáophảigiúpđỡngườitachứ!

Rồiôngđicùngtôivềlàng,bướcchânđếntậnhiệntrường.ÔngChủtịchchogọithằngCò

conlãoKềnsangnghiêmgiọnghỏi:“CácanhbiếtgìvềcuộcCảicáchruộngđấtngàyxưamàđịnhdínhvào.Đâylàchuyệnlớnlaocủadântộc,củalịchsử.Khôngphảicứchoxâydựngcáithápkỷniệm,cáinhàthờdònghọlàcóthểchophụchồicảmộtgiaicấpđãbịđánhđổhaysao!Cácanhđừngcólàmtiềnmàlạimỹmiềunóilàlàmcáchmạnggiaicấp,hiểuchưa!”

Còimthinthít,lủithủiravề.

Phần9

CáinămMùiấyhìnhnhưmùahèđếnsớmhơn.Chưahếtthángbamàhoaxoanđãrụngđầy

ngõ.Vànắng,nóngvàmuỗi,muỗihoaxoanvừachậptốiđãbayloạnxạnhưvãitrấu,kêunhưsáothổi.

Nhưmọinăm,cứđếnmùahètôilạiđemcáivõngđayđãvứttrongxótủsuốtcảmùađông

ramắcvàohaicáimóctrêntường.Lâuthànhquenđếnnỗicólẽcảnămtôichỉnằmgiừơngvàonhữngngàymùađôngrétmướt.Cònlạilàvõng.Mưavõngvànắngcũngvõng.Nằmlênchỉcầnđuđưamấycái,nghevõngkêucótkét,làgiấcngủậpđếnngay.Vậymàngủsayđáođể.Cáilầnvàogiữatrưa,bọnlínhtrênđồnLaUyêncànvàolàng,lụcsoátquáttháoầmĩ,vậymàtôichẳngbiếtgì,cứngủkhì.

Vậymàđêmnay,tôikhôngngủđược.QuyêûnbáoảnhViệtNam,tôimượnđượccủachú

Năm,docontraichú,đibộđộisuốtnhữngnămkhángchiếnnaymớiđượcnghỉphépđemvềlàmquà,đãámảnhtôisuốt.QuyểnbáoảnhđãđăngrấtnhiềuhìnhảnhvềcuộcCảicáchruộngđấtvừadiễnraởTháiNguyênmàtôinhìnvàocứthấysợmãi.NgườitaghichúrằngđâylàcuộcCảicáchthíđiểm,đượcthựchiệnlầnđầutiênởnướcta.Tôikhôngthấyvui,đánglẽmộtthằnghọcsinhvừalớntừbéđếngiờchưanhìnthấyảnhmàutrênbáobaogiờthìphảithấyvui,thấyhấpdẫnchứ,vậymàchỉthấybuồnthấylo.Lonhấtlàkhinhìnthấyảnhmộtngườiđànbàcan“tội”làđịachủbịđemraxửbắn.Ngườiđànbàấykhácgìmẹtôi.Mẹtôicũngtrạctuổibàta.

Cũnglạicònvìchuyệnkhácnữa.Chậptốinay,thằngThăng,conchúSáu,từmấynămnay

chuyênngủchungvõngvớitôirùrìnóinhỏ:

-Độivềxãrồi,anhbiếtchưa?

Nhưngườibịpháthiệnquảtangvìmộtýnghĩvụngtrộm,tôigiậtmìnhhỏilạiThăng:

-Độigì.Aibảocậu?

-Độicảicách.Tôinhìnthấymà!

-Ởđâu?

-NhàbàTụ…

-Mấyngười?

-Hai…

-Đenhaytrắng,trẻhaygià?

-Mộtđenmộttrắng.Đennóigiọngtrọtrẹkhónghelắm.Trắngnóigiọngnhưmình.Cảhai

đềucòntrẻ.Mặcquầnáogụ.Đidépcaosu.Đeosáccốtkakitrôngoailắm.

BàTụlàngườinghèonhấtởxómtôi.Chồngmớichết.Lúcnhúcmộtđámconbốnnămđứa.

Nghèođếncáibátănkhôngcó,toànphảiănbằngnhữngmảnhgáodừa.MỗilầncáiTý,conbàTụđem“bát”racầuaonhàtôirửa,tôicứthấybùingùi,thươnghại.

A,vậy làtôibiếtrồi.MấyôngđộinàyđếnởnhàbàTụlàđể“bacùng”,để“xâurễ”,“xâu

chuỗi”đấymà!Cáchđâymấyngàyởtrườngthầygiáođãnóichochúngtôingheviệcnày.

VậylàCảicáchđếnlàngtôirồi.CáitinThăngbáolàmtôiđếngàgáysángmớichợpmắt

được.Rồitôilạinằmmê.Haiôngdukíchmặtđensìsì,quấnngườimẹtôibằngcáivõngtôiđangnằmrồidẫnramảVần.Giốngnhưngườiđànbàtôinhìnthấytrênbáo,mẹtôicũngbịtróivàocột,bịbịtmắtbằngmảnhvảiđenvàbị sáukhẩusúng trườngđenngòmchĩavàongười.Hoảngquá,tôiphóngnhưtênbaytớichỗmẹtôi:

-Khôngđượcbắn…Thảra.Mẹtôilàngườinghèokhổ,vấtvảlắm,khôngsungsướnggìđâu.

Tôihétlên,dãydụarồirơibịchxuốngđất,đautứctưởi.Cúngãvõngđộtngộtấylàmngực

tôiđaunhóinhưbịgãyxươngsườn.Đếnbâygiờđêmđếntôivẫncònđauâmỉmỗikhitrờitrởlạnh.

Bốtôirồimẹtôichoàngdậyhốthoảngchạylạiđỡtôilên.ThằngThăngcũngngãtheotôi.

Mắtnhắmmắtmở,tôigiậtlấycáiđènhoakỳrồicứthếsoiquasoilạikhắplượtmặtmẹtôilàmbốmẹtôiđềusữngngườilạivìsợ.Chắcngỡtôibịmalàm.Mãiđếnkhithấyđúnglàmẹtôiđangcònsốngsờsờtrướcmặttôikia,tôimớitinlàmìnhvừabịnằmmê.Tôihoànhồnleolênvõngngủtiếp.

TôiđónđợingàyĐộiramắtdânlàngvớimộttâmtrạngnhưthế.

Phần10

Vàcáingàytôivừamonglạivừakhôngmongấyđãđến…

Mấyngàyhômnaycảđếnnhữngngọngióthổivàolàngtôicũngnhưđềuđượcnhuộmcùng

mộtmàu.Ấylàmàuđỏ.Rồichínhnhữngngọngiómàuđỏấylạinhuộmchonhữngmảnhvảiởkhắplàngtôirựclênthànhmàucủacờ,củabăngbiển,màucủakhẩuhiệu,củacổngchàovàthànhmàuhồngửngtrêngươngmặtnhữngcôthônnữđangnáonứcđónchờnhữnganhĐộivềlàng..

Cóthểnóitấtcảsinhlựccủalàngtôilúcnàyđềuđổdồnchokhẩuhiệu.Ngườingườikhẩu

hiệu.Nhànhàkhẩuhiệu.Khẩuhiệudán lênnong, lênnia, trên thúng, trênmủng…Chỗnàotrốngthìkhẩuhiệulấpvào.Chữđẹpviết,chữxấu,nguệchngoạcnhưgàbớicũngviết,cũngkẻ.Khôngđủgiấyđủmựcthìlấykim,lấydùinhọntỉmỉđâmthủngvỏcây,lácây…Mặckệ,miễnsaongườinôngdântỏđượctấmlòngcủamìnhđốivớiĐảng,vớicuộccáchmạnglongtrờilởđấtsắpsửaxảyra,miễnsaochuyểntảiđượcnhữngđiềucầnbàytỏ,miễnsaođượchámiệngthậttođểhôlên:“HoannghênhcuộcCảicáchruộngđất…”-“NhiệtliệtchàomừngcáccánbộĐộivềxãnhà”-“Đảđảogiaicấpđịachủ”.Là: “Cókhổtốkhổ-Nôngdânvùng lên”-“Tốkhổnhiều-Đấutranhmạnh”…vânvân.Ainghemàchảhừnghựccămthù .Ainghemàchảthấylòngmìnhrạorực,nhấttềchỉmuốnvùnglên“đạplũchúađấtxuốngbùnđenvạnkiếp”(câuthơcủaTốHữumàhồinàygầnnhưaicũngthuộc),nóichinhữngngườinôngdânquêtôilâunaycứtựchorằngmìnhkhôngđượcăn,đượcnói.

Phần11

Tôinhớmãikhôngquêncáibuổichiềuhômấy,mộtbuổichiềusắctrờirạngrỡnhưnglạiu

ámbậcnhấtđờitôi.Độithiếunhixóm,trốngếchrộnràng,khănquàngđỏthắmtrênvai,rồngrắn,lũlượtlenlỏiđếntừngngõxóm,từngquãngđườnglàng,vừađivừahátnhữngbàicacáchmạngmàphầnlớnlànhữngbàinóivềnôngdânvàđịachủ.Như“Anhemơi,côngtacấy,côngtacày,màtakhôngđượcbátđầy.Bởivìđịachủđêmngàyhạita…”.Hátxonglạiđồngthanhhôvangcáckhẩuhiệu.Vẫncứlà“Cókhổ,tốkhổ-Nôngdânvùnglên”…nhưnglầnnàyđãcóthêmmộtlờirao:“KínhmờibàcontốinayrađìnhHátđểdựlễchàomừngĐộiGiảmtô-Cảicáchramắtgiaicấpnôngdânxãnhà!”-“Kínhmời,kínhmời”.Hôxong,trốngếchlạiđậpthìnhthịch,rộnràng,phènglalạigõlênxoexóe.

Ngồitrongnhànghenhữngâmthanhấy,tôivừarạorựcvừatáitê.Nhữngngàytớikhông

biếtsốphậntôivàgiađìnhtôisẽrasaođây?Bầnnông,trungnônghayphúnông,địachủ?

Nhìnquahànggiậutregaithưathớt,thấybóngdángnhữngđứatrẻ,đứaômtrốngcái,đứa

khoáctrốngcon…quạithậtlựccáidùivàomặttrốngchovanglênnhữngâmthanhrộnrã,tôibỗngthấythèmthuồngvàướcgìmìnhđượcbélại.Độithiếunhiđãđiđếnbờao,saubếpnhàtôi.

Chưabaogiờquêtôilạivui,lạiồnãnhưthế.ConĐốmcứnhảycẫnglênmàsủa.Muốnchết

hả.Muốnbị“triệtđểchó”hả.(1).Tôiquátlên,chạyragọiĐốmquayvề.Rồitôiđâucóngờ

ngaysauđấytôibịbắtmấthồn,cứbângkhuânglơlửngnhưbaytrongkhôngtrung.TôivừagặpÉncủatôi.Hoára,chỉsaumấyngàyĐộivề,Énđãcóđượccuộcđổiđờiđầutiên,đượcĐộicửlàmchịphụtráchthiếunhithôn,thaychịLoanmớiđilấychồng.Contimtôilạigiởchứng.Cứđậpmạnh,rấtmạnhkhôngtheoýtôi,đểmặttôithìtáiđi,haivànhtailạiđỏbừnglênvàđầuócrốitinhrốimù,khiếnbụngtôithìmuốnnóivớiÉnmộtcâunhưngcáimiệngkhôngsaocấtlênnổi.Tôichỉcònbiếtquaymặtđiđểrồihốitiếc.

Độithiếunhixadần.Tiếngtrốngvàtiếnghátcũnglặndầncùngvừngmặttrờiđỏốiởphía

tây.Buồnbã,tôiquayvềnhà,vuvơhỏimẹtôimộtcâu:

Tốinayconcónênrađìnhdựmíttinhkhôngbu?

Mẹtôihỏilại:

-Míttinhcáigì.

-MừngCảicách.MừngĐộivềxã.

-Đimừngchứcóđichửirủangườitađâumàphảisợ!

-Sợgiađìnhmìnhđịachủ,ngườitakhôngchodự!

-Vớvẩn!Địacáiconkhỉ!

Mẹtôinóinghecũngphải.Cógìmàphảiđắnđo.Đượcrồi,tôiđi.TôirủthêmbéNgânđi

cùngchovuinhưngnólắcđầu.ChỉcóconĐốmlằngnhằngtheosau.Sợvàochỗđôngngườinólạc,tôiphảidậmchânmấylầnnómớichịuvề.Tôicứlấylàmtiếcgiáhômấycónóđitheo.Chắcchắnlãokhốnnạnấysẽđượcnódạychomộtbàihọcthếnàolàlòngtrungthànhcủachó.

Đêmđầumùahètrờitrongvàcaolắm.Lạiđầysaonữa.Conđườngnhỏrađìnhlàng,nơitổ

chứcmíttinhngoằnngoèonhưconrắnnướcbơigiữaaođầm.Tôicứngỡrằngmìnhđisớm,aingờdânlàngcònsớmhơn.Cơmannàolàngười,làđuốc.Lửacháybậpbùnghắtlênnềntrời,lênhàngtre,hắtxuốngmặtnướcnhữngbónghìnhlunglinhmaquái.

Đãlâulắmrồilàngtôimớicómộtđêmlửathahồcháy,thahồsángnhưđêmnay.Chảbù

chomấynămqua,giặcđóngbốtđầulàng,ngọnđènhọccủatrẻconcũngphảichebớthoặcvặnchothànhhạtđỗ.Cũngchưabaogiờquêtôicómộtbuổitụhọpquầnchúngđôngvuivàthoảimáiđếnvậy.Thậtvui,náonứchơnhộiSáoĐềncũngvàothángnày.

Tôibỗngdưngcócảmgiácmìnhnhưconcáđanghoàvàodòngnước.Vàcũngnhưnhiều

ngườikhác,tôitựchomìnhcáiquyềnđượcngẩngcaođầu,đượchùngdũngbướcđi.Vuiquá,hồihộpquá,thậtsungsướngchomộtcôngdâncủamộtmiềnquêvừađượcgiảiphóng,sauhàngchụcnămbịkẻthùkìmkẹp,giamhãmtrongnhữnghàngràodâythépgaivànhữnghọngsúng.Đãbaonămrồi,từkhitôilớnlên,quêtôimớicónhữngđêmđượcthảsứcvuichơiháthò,cườinóioangoangtrênmiệngvàtrênloaphóngthanhthếnày.

Vuiquánêntôiquênhết.Quênhếtcảnỗilocanhcánhmấyngàynay,đểbâygiờchỉthấy

náonức,thấytrongsânđìnhlunglinhmộtsânkhấubắcrấtcao,phấpphớinhữnglácờđỏsaovàng,cờláchuốingũsắc.

Lòngtôicũngmuốnbaylên…

Vậymàđúnglúcấy,tôibịđứngtimvìmộthànhđộnghếtsứcđộcác,khimàbấtthìnhlình,

từtrongbóngtốiđenkịtcủabụitrebênđường,thòramộtbàntaylạnhlẽo,xươngxẩu,nhưbàntayphùthủy,chộpmạnhlấycổáotôi.Tiếptheolàmộttiếngquátkinhhoàng:“Đứnglại!”

-Đứnglại!Quayvề!

Lạitiếngquátnữa!

Dùtimtôirunlênvìsợnhưngtôivẫnđủlýtríđểtrảlời:

-Tôi…tôi…đidựmíttinh!

Vẫnlàtiếngcủabàntayphùthủy:

-Khôngđược!Màylàconđịachủ.Màykhôngđượcphéphọphành!

-Tôicứvào.Aicấmđượctôi!

Lậptứcmộtcáitátnảyđomđómmắttrảlờitôi.Rồilạichínhbàntayphùthủyấyđẩytôi

mộtcáithậtmạnh.Tôingãsõngxoàixuốngmặtđườngđấtlổnnhổnvỏốc,vỏtraivàmùikhaikhắmnướcđáibò.

Mộtánhđènpinrọithẳngvàomặttôi.HoárabàntayvừarồilàcủalãoKền,anhruộtcủa

Én.

Kềnbồithêmchotôimộtcâunữa:

-Thằngconđịachủkia,màycònđịnhđứnglạilàmgì,địnhlàmbẩnthỉucuộcmíttinhcủa

nôngdânchúngtaophảikhông?

Lãonàythậtmaugiởmặt.Mớihômtrước,cònngọtngàogọitôibằngcậu.

-AnhKền,anhnóigì,tôikhônghiểu!

Kềnnóigằntừngtiếng:

-Từnaychúngmàyphảigọichúngtaobằngông,bằngbànghechưa!

Lãobồitiếptôiquảđấmnữavàomặt.Máutừmồm,từmũitôichảyramặnchát.Ưùcquá,

tôiđạpmạnhchânxuốngđấtlaotrọncảngườivàocáithânhìnhgầygònhưcâysậycủahắn.Kềnhétlên:

-Anhemơi,thằngđịachủconnóđánhtôi.

Nhữngngườiđidựmíttinhdừngđứnglại.Tôisợquálủivàođámđôngnhưngvẫncònnghethấyphíasaumộtgiọngcongái:“Gìvậy,anhKền?”ĐólàtiếngcủaÉn.Nàngvừatừđâuchạylại.Nhụcquá!Thậtlànhục.BỗngdưngtôicảmthấyxấuhổvớiÉn,dùbiếtmìnhchẳngcógìphảixấuhổ.

Lòngnặngnhưchì,tôilêtừngbướcvềnhà.

Phảichăngchếđộmới,xãhộimớigạttôirarìa?Khôngchotôi làmmộtconngườitheo

đúngnghĩaconngười!Đếnmộtcuộcmíttinhquầnchúng,nhưcáichợ,aivàocũngđược,airacũngchẳngsaomàtôicònbịđuổi,khôngbiếtmaisaunhữngcôngviệclớnhơn,tôicóđượclàm.

Câuhỏiđósuốthàngchụcnămvềsaucứnhoinhóitrongtôi,đòimộtlờigiảiđáp.

Phần12

LạitrởlạinămMùi,trướcngàyĐộivềlàng.Kểtừkhicảmthấymìnhđangtrởthànhngười

lớn,tôirấtmongmuốnđượcthamgiacôngtácxãhộidùchỉlàmộtviệcrấtnhỏ.LòngtôiluôncháylênmơướcsaosớmđượctrởthànhđoànviênThanhniêncứuquốc.Cònnhớhômxãmíttinhngoàisânđìnhđểchàomừnghoàbìnhvừalậplại,nhìnthấybứchuyhiệuĐoànvẽtrêncáimẹïtsẩythóc,tôimêcáihìnhvẽcánhtaychắcnịchcầmcánlácờđỏsaovàngđếnthế,đếnnỗicứchìacánhtaytrẻconnhẽonhèochẳnggâncốtgìcủamìnhrasosánhrồitựhỏi:Baogiờtaytôimớiđượcthếkia,baogiờtôitrởthànhđoànviên?

Lạimớiđêmvừarồi, tôicònngớngẩnbòđếnnhàôngKhánVĩnhxemngười takếtnạp

ĐoànchothanhniêntrongxómtrongđócóÉncủatôi.ĐêmấyÉnđâubiếtởbêncháinhà,trongbóngtốiđenkịtcủađêmcuốitháng,cómộtgãthanhniênđứngâmthầm“dựthính”toànbộcuộchọpcủađoàn.

“Đilênthanhniên,cóngạingầnchi,đilênthanhniênlàmtheolờiBác,khôngcóviệcgìkhó,

chỉsợlòngkhôngbền,đàonúivàlấpbiển,quyếtchíắtlàmnên…”,Đó,mơươcmộtthờicủatôilàthếđó.

TôimêtrởthànhmộtđoànviênthanhniênnhưmêÉncủatôi.Ứơcmơấythậtquáđơn

giản,dễdàngđốivớimọithanhniênViệtNam,vậymàtôiphấnđấuphảiđến8nămsau,saubaonhiêudằnvặtđớnđau,baonhiêuhyvọngvàthấtvọng,mãiđếnkhiđãlàmộtgiáoviêncấphai,chủnhiệmmộtlớptoànlàđoànviên,chắclàcấptrênthấynếutôicứmãilàthanhniên“trơn”thìsẽkhólàmtốtcôngviệc“giáodụclớptrẻ”nênngườitamớichịuchotôivàoĐoàn,

saukhiđãbỏngoàitailờiphêcủađịaphươngvàolýlịchcủatôi,mộtlờiphêrấtngônghê,saingữpháp:“KhôngthểchovàoĐoànvìgiađìnhđịachủ,bảnthâncónhiềusâusắcvớichếđộta”.TôichẳnghiểucáiôngDiệp,phụtráchthanhniênởxãtôiphêthếlàthếnào.“Sâusắùc”làcămthùhayyêuthương.Khôngbiếttrênđờinày,ởđấtnướcnàycóbaonhiêungườibịgiếtchếthaybịkhốnkhổmộtđờivìnhữnglờiphêvừangungốcvừatànbạothếnày.Baonhiêungườichếtvìsựdốtnát.

TừđìnhHátnơitôivừabịđuổirakhỏicuộcmíttinh,tôithấtthểunặngnềlêtừngbướcvề

nhà.Xómlàngimắngrợnngười.Giundếkêuaioán.Thậtbuồnkhôngtảnổi.Tôikhôngmuốnvềnhànữa.Tôichỉmuốnbỏlàngrađi.Nhưngđiđâubâygiờvàđilàmsaonổi.Gạochẳngcó,tiềncũngkhông,lạibầncốnôngnhannhảnbủalướivâychặtkhắpnơithếkia,tôisaolọtnổirakhỏilũytrelàng.Vềđếnnhà,tôinằmvậtrabậchè.Ngaongánquá,tôibuôngracâutrốngkhông:

-Bịlênđịachủrồi…

Bốtôikhôngnóigì,chỉ lặnglẽtrathuốclàovàonõđiếu,bậtlửarítmộthơidài.Rồiông

ngồi,chốnghaitayrasau,tuônkhóilêntrời,mỗikhicógìxáotrộntronglòngôngthườngnhưthế!

Mẹtôithìkháchẳn.Bàkhôngnóigìthêm,cứlẳnglặngngồitẽngô,nhữnghạtngôchắc,rắn

nhưđárơiràoràoxuốngnia.

-Địachủthìđãsao!Dễthườngngồichơimàthànhđịachủđượcđấy.

Haiôngbàcãinhau.Lầnđầutiêntôichứngkiếnchuyệnnày.Bốtôilalên.Saungàycướibà

về,bàcứmặckệtôinghèokhổnhưhaichúemtôiđánhbàiđánhbạcbánhếtruộngvườnthìcóphảibâygiờtôiđượclàbầncốnông,đượcnghèokhổ,đượcsungsướngkhôngchứ.

Mẹtôivặc lại: “Ôngkhông làcon trai cụHàn,danhgiánhấtvùng, có tiếngmàkhôngcó

miếngthìtôicũngmặcxácông,vấtvảlàmgìchocực”.Bịthua,bốtôilạigiởsangchuyệnkhác.LạibảocứđểmặcôngdicưvàoNamcóphảibâygiờôngđangvivuở“Namkỳlụctỉnh”khôngnào.Mẹtôikhôngnóinữa.Bànhìntôimuốntôitrảlờigiùm.Tôinóiluôn:

-Tạicon!

Tôinóitolênvớibốtôi.

Màtạitôithật,đúnghơntạicáixãhộimớimẻnàyhấpdẫntôi.Hồitháng2ẤtMùi,sautết

vừarồi,anhThoanlàcháunộicụHànLãm(mẹcảtôilàcongáicủacụ)từlàngMỹBổngxuốngnhà tôivậnđộngbốmẹ tôibánhếtnhàcửaruộngvườnđểcùnganhdi cưvàoNam .AnhThoannóisắptớiquêmìnhsẽcócuộccảicáchruộngđất,nhữngngườicóruộngvườntrâubònhưbốmẹtôichắcchắnsẽbịđấutố,đánhđập,tùđầy,thậmchícònbịxửbắn,bịtịchthutàisản.AnhThoanbảotronglúccòntranhtốitranhsángthếnày,cócáigìhãybánhết,biếntấtcảthànhvàng,rồiđitheoanhraHảiPhòng,xuốngtàuhámồmdicưvàoNam,vàoSàiGòn.ChỉcólúcnàymớiđiđượcvìhiệnnayquânPhápcònkiểmsoát300ngàynữa.

Bốtôihỏiýkiếnmẹtôi.MẹtôibảolàmsaokhiêngđượctấtcảruộngđấtcủabàvàoNamthì

bàmớiđi.Bốtôihỏitôi.Tôibảotôikhôngthíchcáichếđộấyvìnóđẻravàdungtúngnhữngthằnglínhlêdương,línhbảohoàngtrongđócónhữngthằngáchơnquỷnhưthằngCaiViệtởThuậnVy.

Bọnnàyngàytrướcthườngvàocànquétlàngtôi.Chúngđồngnghĩavớinỗikhiếpsợkinh

hoàngvànhữngtộiácnghĩđếnđãmuốnsởngaiốc.Ngàyấy,sángra,cứnghetiếngđạibácdọnđườnglàyrằngmộtlátsaubọnlínhtrànvàocànquét.Dânlàng,đànôngtraitráng,ởlạiđánhtrảhoặcrúcxuốnghầmbímật,congáithìcũngphảitrốnnhưngtrốnbằngcáchdùngnhọnồitrátkínmặtđểnếubắtđượcmayrađượcbọnchúng“chêxấu”khôngthèmđếmxỉatới,nhờđótránhkhỏibịhãmhiếp(phòngxathếthôi,chứlâmtrận,bọnchúngchẳngcóthaaiđâu.TôinhớcólầnchínhmắttôinhìnthấythằngTâyđenđèngửamộtbàgiàrụnghếtrăngxuốngbờtrenhàtôi).Sốcònlại,bàgià,trẻconrủnhaungồitậptrunglạimộtchỗđểmàkhithấychúngxụcvàonhàcảđámcúigầmmặtxuống,haitayváilạylialịa,miệnglầmrầmnhưcầukinh“Lạyquanlớnạ”.Màquanlớnquanbéđócóxalạgìvớidânlàngtôiđâu.Trongđámquanlớnnàytôitừngnhìnthấycónhữngđứacáchđấykhônglâucòncởitrầnđóngkhốđếnlàngtôiđánhgiậm,đunriuhoặctaynàyxáchcáisọttre,taykiacầmcáibùcàobốnrăngsụcsạokhắpcácbờtrebụidứađểgắp…cứt...Cứtngườivàcứtchó.Ngàyđóởquêtôigắpcứtcũnglànghềkiếmsống,nghềcủaquân“tưrănggơ”,têngọicủadânlàngtôinháitheotiếngPháp.

Bọnnàygiếtngườikhôngbiếtghêtay.Haiđứaemhọtôi,đứalên6,đứalên2,lầnấybịCai

Việtvàotậnnhàbắnnhưngphúcđứclàmsaolạikhôngchết,trongkhibốnngườicònlạicùngngồitậptrungmộtchỗvớiemtôingườivỡtoangđầu,ngườinátbấyvồngngực.HoárathằngCaiViệtkhátmáu(nghenóingàynàokhônggiếtngườihắncứbồnchồnnhưbịđiên)trướckhirútkhỏinhàđãkêtiểuliênsauđítbópcòrêmộtbăngđạn.Haiemtôikhôngchếtlàdoconchịbếthằngemngồikhuấtsaucánhcửa.

TrậnthảmsátnàygiađìnhôngTụnghàngxómnhàtôichếthai.ThằngƯởng,bằngtuổitôi

vàmẹnó,bàTụng.NhàcụBoongchếtba:cụvàhaivợchồngngườicontrai.

Vậychảlẽbâygiờtôilạibỏnhữnganhbộđội,nhữngchịdukích,lúcnàonụcườicũngtươi

đỏtrênmôi,hếtdạychúngtôihátlạibàytròchochúngtôichơiđểchạytheođuôinhữngconthúmặtngườimà tên caiViệt làđạidiệnhay sao?Không,dứtkhoátkhông.Dứtkhoát tôikhôngvàoNam.VàoNamlàtheogiặc,làphảnbộichếđộnày.

Bêntaitôivẫncòntiếngcằnnhằncủabốtôi.Tôibuộcphảigắtlên:

-Thầybuởlạilàđúng.Khôngcógìphảiânhậncả.

Phần13

Đêmấy,trừcáiThân,emúttôicònbé,chưadứtsữamẹ,cònlạicảnhà,kểcảcáiNgân,mới

mườituổi,đềumấtngủ.Bốtôichốcchốclạibậtlửahútthuốclào.Tiếngđiếuríttrongđêmnghethậtaioán.Mẹtôithìliêntụclẩmbẩmtrongmiệng:“Đúnglàmìnhngu,nguhếtchỗnói.Ngàyđóđượcđồngnàoxàođồngấy,cóphảivừasướngthân,đỡkhổchồngcon,giờđâylạiđượcmọingườikínhtrọng.Conơi,conđừnggiậnbu.ĐángnhẽcáiphiênchợThônghômấybuphảimuaáolenchocon,đằngnàybulạitiếctiềnchỉdámmuachoconmộtchiếcáosợi.Buchỉnhằmnhèdànhtiềnđểmuaruộngthôi”.

Tôithìlạicàngđaukhổhơn.Bởidùgìthìbốmẹtôiđangcảnhvềchiềutrongkhitôinhư

bìnhminhvừaló.Đờichúngtôicòndàilắm.Chảlẽchúngtôikhôngcóquyềnđượcphấnđấu,khôngcóquyềnđượctrởthànhngừơihữuíchcủaxãhội.

Hômsauđúnglàngày“lịchsửsangtrang”vớigiađìnhtôi.Mởđầulàcáchxưnghômàông

bànôngdândànhchobốmẹtôi,nhữngngườinămấyđềuởtuổingoàinămmươi.Mànếunhưchiềuhômqua,hômkiahọcòngọibốmẹtôilàông,làbàrồixưngconxưngcháuthìnaytấtcảtừđứanhãiranhchưasạchmáuđầuđếnngườirụngrăng,tấtcảđềuđồngloạtgọibốmẹtôilàthằng,làmày,làconmẹ,làconmụ,conđĩrồixưngtao,chúngtaonghecứráohoảnhnhưđámtrẻconngoàibãichănbòđánhchửinhau…Aiđặtracáiquyđịnhnàynhỉ!Ai.Chođếnmãimãinhữngnămthángsaunày,tôivẫnkhôngđượcnghemộtlờigiảithích,mộtchỉthịhaymộtchủtrương.

Phátsúngđầutiênbắnvàonhàtôibằngthứngônngữxằngbậynàykhôngphảiaikhácmà

làtừmiệnglãoKền:

-VợchồngthằngLânđâurachoôngbànôngdânbảo.

Cảnhàtôisữngsờ.Bốtôikhôngtinvàolỗtaimìnhnênchạyrahỏilại:

-Kền!Nóigì?

-Kềnkèncáiconmẹchúngmày!Thôi,khônglôithôidàidòngvăntựnữa,nghetaobáolại

lờicủacácanhĐộiđây:Chiềunayvàngmặttrời,vợchồngnhàmàyphảiđếntừđườngôngThoạiđểngheĐộiphổbiếnchínhsáchđốivớigiađìnhđịachủ.Khôngđượcvắngmặt,nghechưa?

-Dạ…vâng.

Lầnnày,chắcđểyênchuyện,bốmẹtôiđồngthanh“ngoanngoãn”.

Bọnhọđirồi,cảnhàtôingaongán.Nhụcơilànhục.Nếpsốngtôntigiatruyềncủagiađình

chúngtôiđâurồi.Baođờinaychúngtôitôntiđếnmứcđãlàconnhàbácthìbécũngphảiđượcgọibằnganh,bằngchị.Vậymànay,đúngnhưmẹtôinói,họnhàtômlộncứtlênđầurồi.Khủngkhiếpquá.

Phần14

Trưahômsau,vừaăncơmxongthìchịNghiệmsangnhàrủtôiđihọp“concáiđịachủ”.Bố

mẹtôicó4ngườicon,2trai,2gái.ChịNghiệmlàvợanhNghiệm,anhcảtôi,baonămnayởgoáthờchồng.AnhNghiệmbịgiặcbắnchếtcáchđấy4nămtrongtrậncànQuangThẩmkhichúngbắtthanhniêntraitrángxếpthànhhàngchochúngliađạntrungliên.NămCảicáchchịNghiệm25tuổi.Kháđẹp.NếuÉnđẹptrầntụcnhưquảchínlúcnàocũnghấpdẫnmờigọibầychimthìchịNghiệmnhưbứctranhtốnữchỉtreocaođểngắmnhìn.Đẹpthế,vậymàsuốtbốn,nămnămgoáchồng,chịvẫngiữđượcmình,vẫnlạnhlùngvớimọicámdỗ.Nhớmùahènămngoáikhihoàbìnhmớilậplại,khôngbiếttừđâuđưađến,quêtôibỗngdưngnhưlêncơnđộngrồ,cảxóm,cảlàng,traigáitrẻgiàxúmxítrủnhauđinhảy…kếtđoàn.“Kếtđoànlàsứcmạnh,kếtđoànlàchiếnthắng”.Chỗnàocũngnhảy,cũnghátbàihátđó.Cứcóhaingườitrởlênlànhảy.Nhảyởsânnhà.Nhảyngoàisânđình.Nhảyngoàiđồng.Nhữngđêmtrăngsángthìnhảythâuđêm.Muốnmờiainhảychỉcầnvỗhaitayvàonhauđánhđétmộtcái,xoèra,nhịpnhịpbàn chân vàmiệng hát: “Chúngmình cùng đoàn kết tiến lên…Xây cuộc đời tươi mới hoàbình…”làbạnnhảy,dùđangbămbèocholợnhayhútthuốclào…cũngbỏviệcđấy,đứnglêntaynắmtay,dậmdậmchân,nhảyvànhảy.Cứnhưđiên.Thậtlạ.Ngàyđókhôngaithốngkêđượcxemcóbaocôgáitrinhbạch,xuânxanhhơhớ…chỉvìnhảymàbiếnthành…đànbà,bụngmangdạchửa.Chắclànhiều.Vìthếmớithànhcadao:“Ngườitachếtvìnướcvìnon–Congáitôichếtvìsonđốmì”.ChịNghiệmcủatôithậtđángngợicavìđãkhôngbịdínhvàođámmạngnhệnđó.Phảinóichịlàngườibảnlĩnh.Vậymà…

ChịNghiệmbảovớitôisángnayđộiKhoảnhcũngbáochochịbiếtcócuộchọpnày.Tôihơi

lấylàmlạ.SaođộiKhoảnhlạibáoriêngchochịấy.

Phần15

TheolờidặncủaÉn,trướckhimởcuốnbăngghiâmranghe,tôithắplên3nénnhang,gióng

lên5tiếngchuôngvàgõlên7tiếngmõ.Quákhứvàhiệntạinhưhoàquyệnlấynhau.Énlạihiệnvềchậpchờnhưảo.TiếngÉnxaxôinhưtừcõiâmvọngvề:

“Mấyđêmnay,emkhôngsaongủđược.EmcóhỏianhKềnsaolạiđánhngườita.Anhấy

bảođịachủlàgiốnghôitanhbẩnthỉunhưloàichó,chuyênhútmáungười,nhưloàiđỉa,khôngđánhnóđểnónhờn,nóliếmmặt,nóđeobámà!Emcũnghỏisaongườitagiàbằngbốbằngmẹmìnhmàcácanhlạigọibằngthằng,bằngmày.Kềntrảlời:Phảithếmớihạđượcuythếcủabọnđịa chủ. Chứ cứ gọi chúngbằngôngbằng anhnhư trước, chúng coi thường, khóhoànthànhcôngcuộccảicáchlắm,Độibảovậy,Độibảođúnglàđúng,côcứtinđi.

EmcămghétKềnlắm.Emchỉmuốnnhổbọtvàomặtanhta.Đồbấtnhân.Emhứavớianh

bấtkỳhoàncảnhnàoemcũngvẫnyêuanh.Dạotrước,bấtchấpsựngăncảncủamẹ,anhcứyêuemthìnaycũngchẳngaicấmđượcemyêuanh.Emyêuanhđếntrọnđời,monganhhãytinnhưthế!”

Phần16

Trongthờigianxâytháp,ngôinhànhỏbélụpxụpnhưcáichuồngtrâulâunaykhoácửabỏ

đấycủaemgáitôiđượctrưngdụnglàm“trụsởbanchỉhuycôngtrường”.Cóhơingười,giannhàấmáphẳnlên.Chảbùmấynămquanềnnhàcứmốcxanh,phảngphấtmùingaingái.Tuyvậy,vớicáinhàbébằngmắtmuỗinày,lúcđầucóvàingườithìcònởđược,sauconcháuđánhtiếngvềđông,nhàkhôngchứanổi,chúngtôiđànhphảichiabớtngườisangbênnhàvợchồnglãoHếtSạch,conchúSáu.Bênấynhàhaitầngrộngrãi,thoángmát,baonhiêungườimàchảchứahết.HếtSạchnămnaycũngđãgià,gần50tuổirồicòngì,vậymàhắnnóivẫnchưasõi,vẫnchưaphânbiệtđượcgiữatôivớihắnhọhàngmáumủthếnào,điđườngvẫncứchúiđầuvềphíatrước,gặpaicũngmắttrướcmắtsauchỉtìmcáchtrốn.Nghenóihắnsợ,aihắncũngsợ,kểcảđứatrẻcon,vìcứtưởngđólà“ôngđộicảicách”đếnbắtmẹhắnđitruytô.Ấyvậymàcáilão“thầnkinh”ấygầnđâylạilàtấmgươngđiểnhìnhđểnhiềungườiđemrasosánhrồichửichúngtôirằng“cácbácmangtiếngcóhệthầnkinhtốtđẹprồi tríóckhônngoanhơnthằngHếtSạchrấtnhiềunhưngthửhỏicóbácnàophụchồinổiđượctoànbộcơngơinhàcửacủabốmẹngàytrước.VậymàvợchồngthằngHếtSạchlàmđượcđó.Thếmớitài.

Mànào,hắncóphảihọchànhtốncơmtốngạogìđâu.Vàgiảdụcóhọcthìhắncũngchẳnghọcnổi,vìngaycáiviệcxưanaychẳngaiphảihọcthìhắnvẫnphảicóngườihướngdẫn.Ấylàviệcsaukhicướivợ,trongđêmđộngphòng,phảilàmthếnàomớiđượcgọilàchồng.Khôngaingờmộtngườinhưthế,khôngbaolâusau,chỉbằngcôngviệchàngxayhàngxáo,chồnggiãvợsàngmàlàmnêncơđồnày.NgườitabảoHếtSạchcómộtkhảnăngkhácthường.Ngườitacũngbảogiángàyđó,cácôngĐộiđừnglàmhỏanglọan,làmtêliệthệthầnkinhcủahắn,chắcchắnbâygiờhắnđãlàmộtnhântài…Nếukhông,ítrahắncũnglochochihọtôiđượcmộtchỗxâycấttừđườngđànghòang,mộtnơithờphụngtửtế,chứđâuphảiđểcáccụphảichậthẹp,úixùithếnày.

KhenHếtSạchbaonhiêu,dânlàngchửimắngchúngtôibấynhiêu.“Cácbácnóithìgiỏilắm,

lúcnàocũngkêugọingườitaphảivềnguồnvớivềtổnhưngbảnthâncácbáccóvềnổiđâu.Mộtmiếngđấtđểđủxâycáitừđườngcacbáccũngkhônglonổi,đếnnỗiphảixâycáichuồngchimđểthờ,lạicònsĩdiệngọilàtháplưuniệm,thậtnhụcơilànhục!”.Tôichỉbiếtnghechúđâudámcãilại.

Saugầnhaithángtrờimấyanhemtôiđổmồhôisôinướcmắt,cáitháplưuniệmđãgần

hoànthành.PhảinóiTúy,contraichúHaitôi,cótàikiếntrúcvàđầuócthẩmmỹ.Nhìnngôithápaicũngưngý.VừacódángtháprùaởhồHoànKiếm,vừanhưchùaCổLễbênNamĐịnhthunhỏ.Thápcaochỉkhoảngđộ4métnhưngvẫnđủchỗđểchiađượcthànhnămtầng,mỗitầngtươngứngmộtthếhệ.TínhtừđờicụGiáolàcụcốthìđếnđờiconcáichúngtôilàđãtrọn5đời.SáchThọMaixưaquyđịnhkhiđãquá5đời,concháusẽchônbàivịđi,khôngcònphảicúnggiỗđờithứnhấtnữa(ngũđạimaithầnchủ)

Trênthântháp,mỗitầnglạiđượcchialàmtừngngănnhỏlàmthànhtủthờriêngchomỗi

giađình,mỗicánhân.

Bốnmặtcủatháp,đượcđắpnổithếpvàngbốnđôicâuđốivớibốnchữ“đạitự”viếtbên

trên.Mặtbắccóchữ“Đức”,mặtđôngchữ“Hữu”,mặttâychữ“Thế”.Mặtnamcóchữ“Tâm”.ĐôicâuđốicủamặtNamlàï:“Đứcthừatiêntổthiênniênthịnh-Phúcấmnhitônbáchthếvinh”.Cónghĩa“Thừahưởngđạođứccủatổtiênthìnghìnnămpháttriển-Phúcđứcconcháuđượchưởngđếntrămđời”.Cóýrăndạyconcháunênluônnhớđếntổtiên.

ChúngtôiphâncôngvợchồngHếtSạchquảnlýngôithápvớinhiệmvụthắpnhang,quét

dọn,đóngmởcổngkhicóngườimuốnvàocúngbái.Anhemconcháusẽgóptiềnlạiđểhàngnămtrảlươngchovợchồngnhànày.

ĐêmhômấyvợchồngHếtSạchchínhthứcthựchiệnnhiệmvụđượcgiao.HếtSạchđem

chănmànđếnngủ.Haingọnđènđiện,mộtởcổng,mộtởđỉnhthápđượcthắpsángsuốtđêm.Gầnnămmươinămnay,giađình,họhàngchúngtôimớicóđượcmộtbuổi“sinhhoạtcộngđồng”vuinhưthế.Aingờ,sángsớmhômsau,vừabảnhmắt,HếtSạchđãhốthoảngchạyvềnhà,nóichẳngrahơi,vừanóivừabịtmũi,liulôlíulường:

-Cức!Thằngđểunào…nó…nótrátcức…lêntường…lêncả…bệthờ!Thối…thốilắm.

Tôivộichạysangđãthấymấyđứaemđứacháuđếnđótrước,taybịtmũi,đầulắclialịa.

Bọnlưumanhkhôngchỉtrátcứt,chúngcòndùngthancủiviếtlaliệt,làmsốnglạinhữngcâukhẩuhiệu,tưởngđãquênđiđượctừmấychụcnămnay:“Đảđảobọnđịachủ!”,“Cươngquyếtkhôngchobọnđịachủngócđầudậy”,“Hãydìmchúngnóxuốngbùnđenvạnkiếp”…CôThêu,vợlãoHếtSạch,đọcthấytứcquáchanhchuachửi,khôngkhácgìbànôngdânbịmấtgà:

-Tiênsưquânkhốnnạn!Khôngngócđầudậyđểcảđờicứphảiđóirách,phảiđiănmàyăn

xinăncắpà.Đừngthấyngườitaănnênlàmra,họchànhtấntới,ghenăntứcở,hiểuchưa!

Chảaicòn lạgì lốichửichanhchuacủamấyngườiđànbànôngthônmiềnBắc.Tôibảo

Thêukhôngđượcchửibậynữamàtrướcmắtphảixúmnhaulạidọnchosạchđámbẩnthỉudơdáynàyđã.

Thếlàmỗingườimộtviệc,ngườixáchnước,kẻlauchùi,chảmấylúcthápthờnhàtôilại

thơmthosạchsẽnhưcũ.Tôiraxãrồilênhuyệnbáocáochuyệnvừaxảyra.Mộtanhcônganhuyệnđượcpháivềđểlàmsángtỏđiềunày.TôiđivớianhsangnhàlãoKền.Vậylàlâulắmrồihômnaytôimới lạibướcvàocănnhànày.Mộtcáiổchuột thìđúnghơn.Chăngối,giườngchiếubừabộn.Mùihôithốicủaphân,mùikhaikhắmcủanướctiểuứđọnglâungàyxônglêntậnóc.Mộtlãogiàhốchácnhưnắmxươngkhôvớichiếcđầulâusâuhoắmhaihốmắt,nằmbấtđộngtrênchiếcgiườngbằngtreọpẹp,địnhcấtđầudậynhưngdokhônggượngnổinênlạinằmvậtxuống,nhếchcáimiệngmómmémúớđịnhcấttiếngchàonhưngkhôngnênlờilàmtôiphảilêntiếngtrước:

-Ối,ôngKềnđấyư!

Tôiđếnnắmlấytaylão.Kềnrunrẩynắmlại,miệnglắpbắpmãimớinóiđược:“Cậu!Cậu

vẫnkhoẻchứ!”

Tôichẳngmuốncảichínhtiếng“cậu”làmgì.Chẳngquađócũngchỉlàthờitiết,sángnắng

chiềumưacủađờingười,củanhântìnhthếthái,việcchiphảinặnglòng.

Tuylâurồihômnaymớigặplạilãogiànàynhưngnhững“thànhtíchbấthảo”củalão,tôi

chẳngcònlạgì.Tôibiếtngàyấy,saukhiĐộirútđi,dothuộcthànhphầncốtcánbầncốnông

nênlãođượccửlàmchủnhiệmhợptácxãnôngnghiệpxómTrung,chứatới125hộvớidiệntíchvàitrămmẫu.Đangtừmộtcốnông,khôngthướcđấtcắmdùi,kinhnghiệmquảnlýđãkhông,đếnkỹthuậtcàycấylãocũngrấtlơmơ,nêncáihợptácxãdohắnđứngđầusảnxuấtbịthấtbại,xãviênđóimờmắtlàchuyệnhiểnnhiên,khôngtránhkhỏi.Đãvậy,lạimangsẵntrongcơ thể cáimáu thèm tiền (máu thamhễ thấyhơiđồng làmê) củahạngngườiđãmấyđờinghèokhổ,lãođãkhôngthoátkhỏisựmồichài,quyếnrũcủađồngtiền.Thếlàlão,trướctiênbịsathảivìnănglựcyếukém,sauphảivàotùvìtộithamôtàisảnxãhộichủnghĩavớimứcán10năm.Rồitrongtùlãolạiphạmthêmtộinữa,tộigiếtbạntùvìgianhănvàbịkhoácthêmmứcán20năm.Lãomớiratùvềnhàcáchđâymấytháng,vềđượcíthômthìbịxuấthuyếtnão,bánthânbấttoại,ỉađáicảraquầnáo,giườngchiếu.Đứacondâulão,vợcủathằngcontrainghiệnmatuýnặng,dichứngcủanhữngngàyđiđãicáttìmvàng,mỗilầnphảitựtaydọncứtdọnđáicholãolạichửilãotụctĩuhơnchửichó.

Anhcônganđicùngtôivàođềluôn:

-ÔngKềncóbiếtđứanàotrátcứtlênbànthờnhàngườitakhông!

Lãogiảvờnhưkhôngnghethấy,anhcônganphảinhắclại.Bấygiờhắnmớinhănmặt:

-Thưakhôngbiếtạ!

Anhcôngantấncôngthêm:

-LàmthếlàphạmtộihìnhsựđấyôngKềnạ.Tộixúcphạmnơithờtựcủangườikhácđấy.

Nghexong,hắnkhôngbiếtnóigìthêm,tiunghỉugậtđầuchàolạikhichúngtôiquaychân

ravề.Bỗnghắnchocôcondâuchạyragọitôiquaytrởlạirồinóinhỏ:

-Cậucótiềncholãomấyđồng.Lãođóiquá,thèmmiếngbúnănvớimắmtômmàlâunay

chẳngcó.

Tôiđưacholãotiền.Lãorunrunđỡlấybằngcảhaitay,mắtsánglênnhìntôinhưkẻtộiđồ

đượcquantoàchiếucốgiảmán.Lãolầmbầmtrongmiệng:“Vậylàcuốicùng,chúngtôivẫnlạilà…chúngtôi!”

Từđấycáithápthờnhàtôimớitạmyên.

Phần17

CũngvàocáinămMùiấyvà lạivẫnvàobuổi chiều.Nắnghèđổdàibóngcâycauxuống

mảnhsângạchtrướccửanhà.Conngõtrementheobờaosaunhàtôivanglêntiếngtrốngếchvàtiếnghômớilạcủađộithiếunhi:“KínhmờibàconnôngdânđếntừđườngôngThoạithamgiatốkhổ!”.

Bốtôibỏchiếcxeđiếuxuống,thởdài:

-Thếlàbướcđầutiêncủacuộcphátđộngquầnchúngđãbắtđầu.

Tôibuồnbãhỏilại:

-Hômnayngườitatốaithếthầynhỉ?

Bốtôibuồnbuồn:

-Thiếunhichảvừahôđấythôi.Cókhổtốùkhổ.Họsẽtốtấtcảnhữngđiềuhọcholàkhổ.

Dĩnhiêncácgiađìnhđịachủ,phúnôngkhôngđượcthamgiatốkhổ.ĐêmấytôirủThăngđi

nghetrộmxemhọtốkhổthếnào.Chúngtôitrèolêncâysimọcởbờaotrướccửatừđường,chuivàobúirễchằngchịtrậmrịtnhưrâukỳlântếttrungthu.Trongquầngsángvàngkhècủahaibangọnđènbão,cuộctốkhổđượcmởđầubằngmộtchươngtrìnhvănnghệcâynhàlávườn.Cóaiđóhátrằng:“Thằngphongkiếnthườnghaynóirằng:giầunghèohayđóino,tìnhchunglàtạisố.Kiếptrướcôngtrờøiđãđịnhchochúngta”.Rồihàngloạtngườihátnháitheođiệpkhúc:“Đừngnghelờiquângiantham,bầncốtrungnôngtaơi,đờimìnhxácxơlàvìđịachủ”.Tânnhạcxonglàđếnhátchèo.Khôngngờngườilên“háthiếntặngbàconmộtbài”lúcnàylạilàÉncủatôi.Nànghátbàichèotheođiệuxẩmxoan“Aixuilàxuibônglúachín”.Giọngnàngngọtlìmgạotámthơm.Mỗicâuhátlạinhưxoáyvàolòngtôimộtnỗibuồntêtái.

Cuộcbiểudiễnvănnghệchấmdứt,cuộc“biểudiễn”thứhaicótênlà“tốkhổ”đượcbắtđầu.

ĐộiKhoảnhđứnglênlàm“nhạctrưởng”“hát”mấycâumàođầu.“Hàngnghìnnămnaynôngdântalầmthanđóikhổlàdosựbóclộttànbạocủagiaicấpđịachủ.Bọnchúnglàconmuỗi,conđỉahútmáunôngdân.Chúngtaphảivùnglêntiêudiệtchúng.Muốnthếphảicólòngcămthù.Cămthùcànglớnhànhđôngcànglớn.Màmuốncămthùthìphảivạchrađượctộiáccủachúng.Phảitốkhổ.Trongchúngtađâyaimàchảcókhổdobọnđịachủgâyra.Vậyđềnghịbàconanhchịemhãytốra!”.ĐộiKhoảnhvừanóixong,đãthấytừcuốinhàvanglêntiếnghômàođầucủaKền:“Cókhổtốkhổ!Nôngdânvùnglên!Tốkhổnhiều,đấutranhmạnh!”Lậptứccảtrămcáimồmhôtheo.

Đêmấybàconnôngdânxómtôiđãđứnglêntốđịachủvớiđủmọiloạitộiácngherợncả

người.Nàotộiđánhngười.Tộihiếpdâm.Tộingồimátănbátvàng.Tộithunặngđịatô.Tộichỉđiểmchogiặcđemmáybayđếnnémbom.TộilàQuốcDânĐảng.Quađâychothấyngườinôngdânnàocũngtốt,cũngkhổ,cũngbịbóclộttậnxươngtuỷvàtênđịachủnàocũnggianác,dãman,dâmdục.

Nghechántaiquá, tôirủThăng luồncànhcâynhảyxuốngbờaochuồnvềnhà.Rấtmay

khôngainhìnthấychúngtôi.

Saubuổitốkhổcótínhchấtmởmànấy,cảxãtôibừnglêncơnsốttốkhổ.Ngườingườitố

khổ,nhànhàtốkhổ,đêmtrướctốkhônghết,khổcònnhiềuthìdànhđếnđêmsaurồiđêmsaunữatốnốt.Tốởxómkhôngđủthìtốởthôn,ởxã.Khổítnóithànhkhổnhiều.Khôngcókhổthìcứviệcbịararằngmìnhkhổ.Khôngbịđánhđậpcứvulàbịđánhđập.Khôngbịhiếpdâmcứnhậnlàbịhiếpdâm.Đãsao.Cóaixácminhgìđâumàlo.Dịpnàyquêtôibỗngdưngxuấthiệnmộttừmớixưanaychưacótrongtừđiển.Đólàtừ“tốđiêu”.Tốđiêu.Đúngthế.Vàaicũngbiếtthế,nhưngkhôngaitừchốinó,khôngbuổihọp,buổimíttinhnào,lạikhôngvanglênnhữngkhẩuhiệumangnộidungđó,đượchùngdũnghôtoquacửamiệngcủahàngtrămhàngnghìnngười:“Cókhổtốkhổ-Nôngdânvùnglên-Tốkhổnhiều-Đấutranhmạnh…”.

Vềsautôimớiđượcbiếtđểnhữngngườinôngdânquêtôicóthểđườnghoàngđứnglên

giữachỗđôngngười,nóitrơnlèolèo,khôngngậpngọng,chữtácđánhchữtộ,khôngrunnhưcầysấy,ngượclạinhiềukhicònbiếtdiễntảtìnhcảm,sướtmướtkhóclóclàmnhiềungườinghephảichảynướcmắtsụtsùitheo,làdotrướcđóđộiKhoảnhtrongnhiềuđêmliềnđãphảilàm“đạodiễn”bấtđắcdĩchonhững“diễnviên”tựnguyệndiễntheokịchbảnđãsoạnsẵn.Nào làphải tốthếnàocho lâmlybiđát,phảikhócmếuthếnàochorungđộng lòngngười.“Thằngđịachủgianáckia!Màycúimặtmàyxuống,màyvểnhtaimàylên,đểnghetaonóiđây”lànhữngcâugiáođầuđượchầunhưtấtcảnôngdânlàngtôilúcnàythuộclòng.Màmuốnđượcdiễntảthànhthạonhữngđộngtácấnđầu,víttócđịachủđiệunghệnhưdiễnviêntrênsânkhấu,bàconnôngdânquê tôi thườngphảiđược tập luyệnnhiềuđêmtạisânđìnhvớinhữngthâncâychuốidựngđứngđóngvaiđịachủ.

Cũngmãisaunàytôimớihiểungườitađuanhautốđiêunhưthếchỉvìcónhưthếngườitố

mớiđượcthêmruộngthêmvườnthêmnhàthêmcửa.Cóthế,ngườikhôngnghèovàcólýlịchbabốnđờikhôngtrongsạchcholắm,nhưcócụcốlàphólý,cóôngnộilàlýtrưởng,cóbốlàtrươngtuần…mớicócơmaythoátkhỏibịquylàđịachủ,phúnông.

Chưabaogiờlàngtôi,nhữngngườikhôngnghèolắmhoặcnhữngngườilobịrơivàohoàn

cảnhnhưchúngtôi,ngàynàocũngmơ,đêmnàocũngước,ôi…giágiađìnhmìnhsaumộtđêmthứcdậybỗngđượctrởthànhmộtngườinghèo,nghèorớtmùngtơinhưmộtcụgiàởThanhHoá,đượcinhìnhtrêntờbáoảnhViệtNam,ravàodịpcuốinăm1954,80tuổivẫnchưabiếtđượccụcđườnghìnhthùvuôngméorasao,mùivịngọtđắngthếnào.

Thếmớilàhạnhphúc!

Phần18

Đợt“tốkhổ”khủngkhiếpquađi.Đámđịachủchúngtôitưởngnhữngnỗikhổdobàcon

nôngdântrútlênđầumìnhđãđượcgiảitoả,đượchạnhiệtthìsẽchảcòncáigìđểmà“khổ”nữa.Nàongờlạicònnhiềucái“khổ”hơn.Khổvìphongtrào“tựbáoruộngđất”,khổvìchiếndịch“truytô”vàkhổvìđấutranhtrên“đấutrường”.

Tựbáoruộngđấtlàgì?Thưa,làcáiphongtràoxácđịnhdiệntíchruộngđất,vườntược,ao

chuômkhôngcầnthướcđo,khôngcầncăncứvàosổsáchvăntự,màđơnthuầnchỉbằngcảmgiácchủquan.Theođó,ôngbànôngdânsẽtựbáolênchoĐội,chonhữngngườidựhộinghịbiếtdiệntíchtừngthửaruộng,từngmảnhvườncủamỗigiađìnhđịachủ,theonhưlốibánđấugiá,đểtừđóĐộitínhrasốthóclúaphảinộpthuếnôngnghiệp,phảitruythuhoặcsốthóctôphảithoái.

Khôngbiếtbaonhiêuchuyệnkhôihài.MảnhruộngcủanhàtôiởvenđườngCổCò,trước

cửađìnhHátlàthuộcvàodiệnnày.Kíchthướccủanó,ngangbaonhiêu,dọcbaonhiêu,bảnđồđịachínhvẽtừthờiPhápvàtrongvăntựghirõrànhrànhnhưthế,vậymàĐộikhôngtin,phảiđemrabìnhbầulôithôirắcrốithếnày:

OângCấpvốnlàngườinuôirẽbònhàtôilêntiếngtrước:

-Mảnhruộngấykhôngphải5sàonhưđịachủkhaitronggiấytờđâu.Màphảilà7sào.Mấy

nămtrờiđánhtrâucàybừamảnhnày,tôibiếtmà.Chồncảchânbò,mỏinhừcảgốingười.

Lâmbạchtạngtiếp:

-Mảnhấy,không8sào,tôixinđiđầuxuốngđất.Mộtlầngánhrạquatôithấynólớnlắmmà.

ThằngTạolácbĩumôi:

-8sàosaođược.Phảilà1mẫu.Cấyrẽmấynămtôibiếtmà.

Kếtquảlầntựbáokhôihàiấy,mảnhruộng5sàonhàtôităngdiệntíchlên1mẫu2.Các

mảnhkháccũngbịdãnnởnhưbịnấuvớibộtnởnhưthế,làmsốruộngđấtvốncócủagiađìnhtôitrongphútchốcphồnglêntừ5mẫuđãvụtlênthành9mẫu7sào.

Hỏithămnhữngđịachủkhácthìthấyruộngđấtnhàhọcũngđềubịnhữngcáimiệngthần…

dânnhưmiệnglưỡiphùthủy,làmtăngđộtbiếnnhưthế.NhàchúSáutừ3mẫulên5mẫu.ChúTư,chúNămtừ2lên4.

Từsốdiệntíchmanày,tấtnhiênsốthóctô,thócthuếnôngnghiệpphảitruynộpcũngphải

cũngphảităngtheo,phảithànhconsố…maluôn.Cácgiađìnhđịachủchếtvềnhữngconmaấy.Conmacủanhàtôilà95thùngthóccácloại.Cácnhàkháccũngcứthếtănglên.

Tiếptheođólà“khổnạn”“truytô”(truynộpthócthoáitô,thócthuếnôngnghiệp)bắtđầu.

Ngườibịđemralàmvậttếthầnđầutiênchochiếndịchnàylàmẹtôirồiđếnbốtôi.

Phần19

Liềnkềngôinhàgỗlimlợpngói7giancủanhàtôilàngôinhàcũng7giannhưthếcủachú

Bảybịbỏkhôngđãvàichụcnămnay,kểtừngàychúdẫncảgiađìnhvàoNamlàmănsinhsống.Vìthếnóthànhvươngquốccủaloàichimsẻvớinhữngchiếctổnhưcáibúirácrửabátngoàicầuaogiắtchichíttrênnhữnglỗhổngmáinhà.Từđâychúngđẻtrứng,sinhcon,đánhchửinhauinhỏi.

TôinhắcđếnngôinhàhoangnàyvìgầnđâyđộiKhoảnhcóhaiviệclàmkhôngthểkhông

gâybàntánchomọingười.Mộtlà,bỗngdưngôngtachogiađìnhbàTụ,cốnông,nơiôngtađang“bacùng”đượcchuyểnđếnđâyở,màtheonhưĐộiKhoảnhnóithìđểôngta,vừalàmtrụ

sởĐội,vừacóđiềukiệntiếptụcthựchiện“bacùng”vớigiađìnhcốnôngnày.Hailà,bỗngdưng(lạibỗngdưng),ôngtađộtngộthạthànhphầnchochịNghiệm,từthànhphầnliênquanvớiđịachủthànhtrungnônglớptrên.Rồi,dựavàocáinguyêntắcdoôngtađưara“thỏkhôngthểsốngchungvớichósói,nôngdânkhôngthểởcùngnhàvớiđịachủ”,ôngtaralệnhbuộcchịNghiệmphảitừbỏgiađìnhtôiđểsangsốngvớigiađìnhcốnôngLêThịTụ.Tạiđây,chịNghiệmđượcưutiênsởhữuhẳnmộtgianbuồng.

ThếlàtừđâyngôinhàhoangcủachúBảytrởthànhtrungtâmcủahaicáisự“hành”:Mộtlà,

hànhxácbốmẹtôivàcácđịachủkhác,hailàhànhlạcvớichịdâutôi.Tuyvậy,doĐộisángsuốtnêncũngcósựphâncôngphânnhiệmrõ ràng.Hànhxácđịa chủ thìdànhchonhữngngườinôngdânchânchínhnhưlãoKền,lãoLâmbạchtạng.CònhànhlạcvớichịNghiệmvàvớinhũngchịem“chuỗirễ”khác,thìđộiKhoảnhgiànhđộcquyền.

Ngườibị“hànhxác”đầutiênlàmẹtôi.

TheoconsốtừvănphòngĐộiphíchxuốngthisốthócnhàtôibịtruythutínhđếnthờiđiểm

đólà95thùng,baogồm35thùngthuếnôngnghiệpvà60thùngthócthoáitô.Đâylàconsốmavìnhưtrênđãnói,nóđượctínhratừdiệntíchma,diệntíchtựbáo.Dĩnhiênbốmẹtôikhôngthểnàođóngnổisốthócquálớnnày.Nămấymấtmùa,9thùngrưỡicònchẳngcónóichi95thùng.

Đêmấycảnhàtôihoảngsợđếnnỗikhôngaingủđược.Vìviệchànhhạmẹtôirồibốtôi,các

chúthímtôivànhiềuđịachủmớiđượcquylên,đềuđượcdiễnraởngôinhàhoangấy.“ConvợthằngLân,baogiờmàynộpđủsốthócấychoĐội”-TiếnglãoKền.“Dạ,trongnhàconmộthạtchảcó,chứđừngnóiđếnmộtthùng!”-Tiếngmẹtôi.“Khôngcóthócthìđưavàngrathaycũngđược”-“Nhànôngthìlàmgìcóvàng”-“A,conmụnàybướngthật!Quỳxuống”…“Véo,véo!”tiếngroirít lêntrongkhôngkhí.“Ái,ái…đauquá!Đauquá!”Tiếngmẹtôikêulên.LạitiếnglãoKền:“Cónộpvàngkhôngthìbảo!”-“Dạ,đãbảonhàconkhôngcómà”-“A,conmụnàyđánhthếmàvẫncònbướnghả.Raquỳgốingoàisânkia!Khôngphảiquỳchỗấymàquỳlêncáivỏmítkiakìa!”-“Xinôngthacho,thângiàđầugốitoànxươngvớida,conquỳkhôngđược!”-“Vậykhibóclộtôngbànôngdânchúngtaochúngmàycóhỏithếkhông”.

Mẹtôiđượcthảvềvàolúcđãquánửađêm.CáiThânkhátsữakhóctừchậptốiđếngiờtiếng

khànnhưconmèohen.Bâygiờđếnlượtbốtôibịgọisang.Tôicứphảilấyngóntaybịttailạivìkhôngsaochịunổitiếngquáttháo,tiếngroivọtđangquấtlêndathịtbốtôimàtôinghĩnhưđangdứtdadứtthịttôi.Cứthếhếtđêmấysangđêmkhác,hếtbốmẹtôilạiđếncácchúthímtôiliêntiếpbịgọiđếncănnhàhoangnàyđểđánhđập,đểtruytô,đểchođámnôngdânchưasạchmáuđầuquáttháo,chửirủa.

Đêmấy,saukhibịquỳtrênđámgaimíttrởvề,quầnáoráchbươm,haiđầugốirướmmáu,

bốtôibuồnbãnóivớimẹtôivàtôi,giọngnghẹnlại:

-Tìnhhìnhnày,nếucứởnhàmãithìkhôngchếtvìđóicũngchếtvìbịtratấnvànhụcnhã.

Bunólàđànbàchắchọchỉhànhhạthếnàythôi.Cònvớitôichắchọcònlàmdữhơnnhiềuvàhọsẽcònmoimócrarồiđổlênđầubaonhiêutộilỗinữa.Thôi,xinnhàchotôitrốnđi.Biếtđâutôilạitìmđượcmộtchỗsống.

-Ôngđịnhđiđâu.

-TôiđixuốngấpThiệnTùngởdướibể.ỞđấyngườitavốnkínhtrọngcụHànnhàmình

chắchọsẽchechởtôi.Cònkiếmsốngthìtôiđãcócáinghềnày.

Bốtôiđậptayvàocáibịcóiđeobênngườingheloảngxoảngtiếngkimkhívavàonhau.Đó

làbộđồnghềcắttóc.HoáramấythángtrướcngàyĐộivề,bốtôiđãrachợhọcôngMễđượccáinghề “đèđầu thiênhạ”này.Thậtđúng làquân tửphòng thân.Phải côngnhận làbố tôi“nhìnxatrôngrộng”!

Nửađêm,bốtôikhoácbịquầnáovàđồdùngcắttócrađí.Bốtôiđirồimấymẹcontôinằm

lănragiườngkhócchođếnsáng.

Giađìnhtôikhốnkhổthế,giađìnhcácchúthímcũngchẳngdễchịuhơn.Mấyngàynay,

khôngchịunổiáplựccủanhữngđòntruytô,thímSáuđãphảinhảyxuốngcáiaosaunhàđịnhtựtử,khibụngmangthaisắpđếnngàysinhđẻ.Rấtmay,ngườinhàcứuđượctínhmạngcủathímnhưngđứabétrongbụngthímthìbịsinhnon.Đứabéthiếuthángấy,chúSáuđặttênlàSạch(NguyễnThịSạch),bổsungchocáitêncủaanhtrainó,màchúđặtlàHết,sinhtrướchainăm,đánhdấuthờiđiểmnăm1953,nhàchúbịbọnlínhngụyngoàibốtvàodỡvàlấyđihầuhếttàisản.CònSạchlàđểđánhdấuthờiđiểmnày.HếtSạchtứclàhếttấtcả,làchẳngcòngì.Kiếpconngừơithậtkhổ.Hếtlúctrướcvàsạchlúcsau.BéSạchđãsinhthiếuthánglạichàođờiđúngvàolúccảlàngđóivàngmắtnênnóchỉsốngoặtoẹobằngnướccơm,cháokhoailangđượcmấythángrồicũngrađivàocõivĩnhhằng.ChỉcònlạiHết(vềsauđểdễphátâmmọingườithườnggọigộplàHếtSạch)sốngđếntậnngàynaynhưngtríócđầnđộn,tínhtìnhdởdởươngương,bốbảoxemchainướcmắmcóbịthốikhôngthìbêcảchailênngửingoàivỏ,lấyvợvềphảicóngườicầmtaychỉviệcmớibiếtcáchlàmtình.

-Tạilúcnócònbé,bậpbẹnói,tôiliêntụcbịĐộivàôngbànôngdângọiđitruytô,bếnóđi

theo,nghetiếngquáttháo,tiếngroivọtnhiềuquá,đầuócnóhoảngloạnmàhoárangớngẩnnhưthế,chứlúcmớisinhnócũngkhôingô,tuấntúđáođể.

Bâygiờ,đãgần50nămtrôiqua,hễaihỏivềHếtSạch,thímSáuthườnggiảithíchnhưthế.

Nghĩmàkinhhoàng,sởntócgáy.

Phần20

Sánghômsau,gặptôingoàigiếngxóm,chịNghiệmkéotôiramộtchỗrồinóinhỏ:

-Chịbáotinmừngchochú.Chịđượchạthànhphầnrồi.Khôngcònbịlàphúnôngnữamàlà

trungnônglớptrên!

Tôichưakịphỏithêm,chịđãgiảithích:“Độibảo,chị làcondâu,ruộngđấtđãđượcnhà

chồngchiachođâumàbảolàphúnông”.

Vậylàtừnaygiađìnhtôimấtđimộtngười.TôivừagiậnvừathấythươngchịNghiệm.Vậy

làchịNghiệmđượcthànhngườinghèorồi.Ôi,baogiờtôimớiđượcthếnhỉ!

Mộtbuổitrưa,consáotôiđangnuôibịlạcsangcănnhàhoangấy.Tôitrèotườngsangđể

bắtnóvềnhưngvừabướcvàosânđãbịbàTụgiữlạikhôngchođi:“Khôngđượcvàonhà,Độiđanggiáodụclậptrườnggiaicấpchocondâuđịachủ”.Tôibiếttỏngtongtổconchuồnchuồnrồi.Làchuyệnấychứcònchuyệngìnữa.ChờchobàTụmảiđuổitheoconmèovừaquắpđikhúccácontraibàvừacâuđược,tôilẻnrasaunhà.Chỗấy,cóchiếccửasổmụcnátlâunayvẫnđóngimỉm.ThằngMiêng,contraiútbàTụ,9,10tuổi,bédại“khôngsợliênquanvớiconđịachủ”,thấytôinócầmngaylấytayrồivừacườivừachỉchỏ:“Lạiđâyxem,cócáinàyhaylắm”.Vừatòmò,vừatứcvớichịNghiệmnêntôiđitheonó,dímặtvàokhecửasổ,ghémắtxem.Trờiơi,khôngngờhômnaytôilạiphảichứngkiếncảnhbẩnthỉuấy.Trênchiếcgiườngtreọpẹp,phíatrướcchebằngtấmchănđơnNamĐịnh,phíasautrốngtuềnhtrốngtoàng,chắcvìđộiKhoảnhkhôngngờnơiấylạicócáikhecửasổđểbênngoàicóthểnhòmquađược,haicơthể,mộtđànông,mộtđànbàtrầntruồngđangquằnquại,quấnchặtlấynhaunhưhaiconrắnđếnthờikỳgiaophối.A,thìrađànôngđànbàănngủvớinhaulànhưthếđấy.ChịNghiệmkínhyêu,ngườibaonămnaychínhchuyên,thủtiếtthờchồngcủatôihômnaythếnàyđây.Mặttôiđỏbừnglên,timđậpcònrộnrànghơncảtiếngtrốngếchthiếunhinhữngđêmtốkhổ.Đâylàlầnđầutiêntrongđời,tôibiếtthếnàolàhoạtđộngtínhgiaocủaloàingười.

Tôichạyrangoài.Lợidụnglúcvắngngười,bắtchướcđámquỷsứtrongxómmỗikhimuốn

trêuchọcbàTụ,tôibênguyênnồihôngnướcgiảiđổđánhthùmmộtcáivàochumnướcăncủanhàbà.Rồitôibiếnmấtngay.BàTụtừtrongnhàlậpcậpchạyrachửitóanglên:“Chatiênsưthằngkhốnnạnnàođổnướcđáivàochumnướcnhàbà.Phennàybắtđượcbàxéxácnóra.NólàquânViệtgian,quânphảnđộng.NópháhoạikhôngđểĐộilàmviệc…”

Rấtmay,độiKhoảnhhômấykhôngpháthiệnratôivừa“nhòmtrộm”ôngta.Nếukhông

chắctôicũngbịquylà“Quốcdânđảngphảnđộng”vàbịbắtgiamrồi.

Kếtquảsaunhữngngày“bacùng”vàthựchiệnsứmạnggiáodụclậptrườnggiaicấpcủa

độiKhoảnhlà:TrongkhicáithànhphầngiaicấpcủachịNghiệmđượcxẹpxuống(từphúnôngxuốngtrungnông)thìcáibụngchị lạingàymộttokềnhra(từ lépkẹpđếntrònvonhưcáitrốngcàrùng)đểrồichínthángsaumột“ôngTrờicháu”(cóthểgọinhưthếvìởquêtôingườitavẫngọiĐộilà“ôngTrờicon”mà)đãrađời.Sauvụviệcnày,chịNghiệmbếcon,vềquêbênkiasôngHồng,bỏlạisaulưnglàngtôivớidònghọnhàchồng,đồngthờibỏluôncảcáithànhphầnnghèokhổmàchịmongướcbaolâumớicóđược.Từđó,tôikhôngđượcgặpchịnữa.Cònchị,hìnhnhưvìquáxấuhổvềchuyệnấynêncũngkhôngbaogiờtrởlạiquêtôi.

Ởquêtôithờikỳnàynhữngcôgáiđẹpnếukhôngmaylọtvàonhữngđôimắt…xanh,àquên,

đụclờcủanhữngôngtrờiconnàythìthậtkhómàthoátđược.Nhấtlàmộtkhicáccôđượccácôngấytínnhiệmtuyểnchọnlàmchỗđểthựchiện“bacùng”,hoặc“bắtxâu,bắtchuỗi”.

“ĐộivềĐộidựavàomông-ĐộiđiĐộiđểtrốngđồngemmang”.Đếnnaychưacóaitổngkết

xemngàyđócóbaocôgáibịchửahoangvìnhữngôngĐộinày.Nhưngmộtkhiđãvàocadao,vàovănhọcdângianthìchắcđókhôngphảilàtrườnghợpcábiệt.Ngàynayđọclạicâucadaonàytathấymỉamai,cayđắngnhưngngàyđóthựctìnhcókhôngítôngbốbàmẹlạithấyđólàniềmtựhào,mãnnguyệnnhưchuyệncócongáitiếncungngàyxưa.

KhôngbiếtÉncủatôicóthoátkhỏicáinạnnày!

Phần21

Câuhỏiấycứlởnvởnnhưtreocáimóctrướcmắttôicảmộtthờigiandàisauđó.Nóchỉ

đượctrảlờikhivàomộtđêmtrăngthanhgiómát,tôiđithảbòtrêncánhđồngAoĐào.Đâylàthờiđiểmlýtưởngcủađámtrẻchănbò.Vìcảcánhđồngrộngmênhmônglúavừagặtxongchỉcòntrơcuốngrạ,khoailạcthìsắprỡ,sắpbớithếnày,trâubòchảcònbịcấmđóannữa,tấtcảđượctháokhoán,thahồănlá,ăndây,hếtruộngnàysangruộngkhác.Thoảimáinhấtlàvàobanđêm.Thảbòxong,ngườiđichănchỉcầntìmmộtchỗnàokínđáo,caoráonhưnócngôimộxâyhoặcmộtgòđốngcao,gomrạkhôdướiruộngtrảilên,nhổdâylangdâylạccuộnlạilàmgối,rồinằmxuống,mượngiónồmnamhâyhẩylàmquạt,làcóthểđánhmộtgiấcngonlànhđếnsángvànếukhôngcósươngđêmlànhlạnhđánhthứcbắtchoàngdậychạyđitìmbòđểdắtvềthìcóthểngủđếnlúcnắnglên.

Nhưngđêmấy,nằmnhưthếlâurồimàtôivẫnkhôngsaongủđược.Tôinghĩđủthứ,nhớđủ

thứ.NhớnhấtvẫnlànhớÉn.Vậylàtừsaucáiđêmtặngnàngchiếcáorồisauđóômhônnàng,chiếchônđầutiêntôibiếtthếnàolàhươngsắc,làdathịtcongáimàdưvịđếnbâygiờvẫncònngọtngào.Khôngkhícăngthẳngcủacuộccảicáchruộngđất,nhữngconmắthậnthù,ghẻlạnh

củanhữngngườinôngdâncàngngàycàngkéodãnraxakhoảngcáchgiữahaichúngtôi.ChợtnhớlạicâucáiNgânkhoelúcbanchiềurằngchịÉnhồinàytốitốithườnghaymangvóraaoĐàocấttép,tôivộilặnglẽđiđếnchỗđó.Đâylàcáiao,ngàytrướcôngnộitôithuêngườiđàolấyđấtđắpnềnnhà.Tôinhónchânđinhưmộtconmèo.Đãcảmnhậnđượclànhơinướclànhlạnhthổitới.Rồitiếngnướcchảyquamànvórơixuốngmặtaolõngbõng.Énđanggiơchiếcgậydàiramặtnướccấtlêntừngchiếcvó.Sóngnướclấplánh.Aùnhtrăngnhưdátbạclêntừngchiếcgọngvó, lênmáitócdàithathướtvàkhuônmặtthanhtúsánglonglanhcủaÉn.Nấpđằngsauđốngdâylangdâylạcchấtcao,timtôiđậprộnlên.TôichỉmuốnnhảybổraômchặtlấyEùnđểthoảlòngaoướcbấylâunay.Nhưngngaylậptứctaychântôibịkhựnglại.Tôivừanghethấycótiếngngườinóilàoxàoởtrênbờao.TiếnglãođộiKhoảnh.“Ến,bỏvóđấy,lênvớianhđi,chúngtacầnbànchuyệnnày.Maulên,anhcònlênhọptrênxã”.TiếngÉn,chỏnglỏn,nhátgừng:

-Anhcứnóiđi,tôiđangngheđây.

-Không,emphảilêntrênbờnàykia.Dướiấy,nướcướtnhèmlàmsaomàngồiđược.

Tiếpđó,tôithấyđộiKhoảnhchạyxuốngmépnướccầmtaykéoEùnlên.Khôngthấyđội

Khỏanhnóigìnữa,chỉthấyÉnnóirấtto:

·Tôiđãnóivớianhrồi.Tôiđãcóngườiyêu,anhhãyđểchotôiđượcyênthân.

TiếngđộiKhoảnhgầmgừ:

-Hừ,ngườiyêu!Côđịnhnóiđếnthằngnào:thằngPhổngkhốrácháoômhaythằngđịachủ

con,chóchếtấy.Đượcrồi,tôisẽchocôbiếtcáitrinhtiếtcủacôđánggiábằngnào…

Tôiđãnhìnrõ lãođộiKhoảnhkéoÉnlênbờao ,vậtngửaÉnxuốngrãnhkhoairồinằm

chồmlên.TôicũngkịpnhìnthấyÉnđãđứngdậyđược,chạyvuộtrakhỏiđộiKhỏanhvàkêucứu.

Nhanhnhưmộtconếch, tôicogiònhảyvọtmộtcái thẳngchỗ lãođộiKhỏanhđangngã

quaylơ.Bằngsứcmạnhphithườngbậtdậynhưchiếclòsocủatuổi16,củalòngcămthùlênđếntộtđỉnh,tôidơthẳngchânđạpmấycáiliềnvàomặthắn.Hắnsợquálồmcồmbòdậyrồicứtheobờruộngmàchạy,khônghềdámngoảnhđầulại.ToànbộsựviệcdiễnraquánhanhvàcũngdotôichủđộngkìmnénkhôngđểbậtramộtcâunóinàonêncảđộiKhoảnhvàÉnkhôngaibiếtngườivừacanthiệpđólàai.Nhờthếcâuchuyệnđượcgiữkínmãi.Tuythế, tôivẫnnghĩ,rấtcóthểhômấyđộiKhoảnhđoánrađược.Nhưnghắnđànhphảingậmbồhònlàmngọt,

vìlúcnàyhắnđangrấtcầnđếnuytín,dùgiảhiệu.

****

Phần22

Tôilạithắplên3nénnhang,giónglên5tiếngchuôngvàgõ7tiếngmõ.TiếngÉnlạihiệnvề.

Trongđợttốkhổ,anhKềnmỗilầnđihọpvềlạibắtemsắptớiphảiđứngratốcáoôngbố

anhlàcáchđâymấythángtrướckhiđộivề,lợidụnglúcemsangnhàanhđểlàmviệcgìđó,đãđèemrahiếpdâmemnhiềulần,khithìởchânđốngrơm,khithìtrongchuồngtrâu.Emkhôngchịu,bảoKềnđừngcóănkhôngnóicó,rồitộingợpmặt.Kềnbảoem,saonguthế,bọnđịachủcóđượcphépcãilạiđâumàlo.Vớilạicótốnặngthìlãoấymớibịquylàđịachủcườnghàogianác,mớibịxửtửvàmớibịtịchthutoànbộgiasảnđược.Cóthế,nhàmìnhmớiđượcchianhiềunhà,nhiềuruộngnhànó.

Rồianhtabảovớiem:“Taocũngsẽtốnóthậtnặng.Taotốrằngcáinămlàngmìnhchưatề

ấy,thằngchánhLânmộtbuổitrưađangđitrênđêbỗngdưnglàmđộngtácgiảvờbịgiólàmbaymũxuốngruộng,ấylànóchỉđiểmđấy.Thếlàchỉmộtloángsau,máybaygiặckéođến,némxuốnglàngtahaiquảbomnapanlàmchết2ngườivà1conbò,vậykhôngphảithằngLânchỉđiểmthìcònaivàođâynữa!”

Nóixong,anhtacóvẻtựmãnvềcáitàibịađặtcủamìnhlắm,đãvừathổisáomiệngvừanói

vớibốem:“Cònbốnữa.Bốcũngphảinghĩramộtcâutốnàochothậtđộcmớiđựơc.Nhưhắnnhiềulầnđánhbốhoặccólầnbắtbốăncứtchẳnghạn!”Bốemnghenóithế,mớitứcđiênlên,cầmnguyêncáibátđiếunémvàomặtKền,maymàanhtatránhđược.Bốemchửi:“À,thằngnàyláonhỉ,màydámbảobốmàyăncứthả!ĐượcrồitaosẽtốôngchánhLân.Taotốrằngnămtháng3nămAtDậunếuôngấykhônglừagạtgiấuvợconchotaomấyđấugạođemvềnấucháochochúngmàyăndầnchốngđóithìchúngmàychếtlâurồi”.Kềncườiméomiệng:“Nólàmthếlàđểxoadịutinhthầnđấutranhcủagiaicấpcầnlaođấybốơi.Coichừng,bốbịmắclừachúngđấy!”.

Thếlàemvàbốemđứngvềmộtphía,Kềnmộtphía,haibêncứcãinhauỏmtỏi,khôngsao

dứtđược.ChỉđếnkhilãođộiKhoảnhtừnhàbàTụhớthảichạysangtheoyêucầucủaKền,bốconemmớitạmyên.

Phần23

CũngnămMùiấy,tôiđicàybuổiđầutiêntrongđời.Cũngmaymới16tuổitôiđãcóvóccó

dáng,nếukhông làmsaoxáchnổi cái càymỗikhi conbòbước tớiđầubờđểchuyểnsangluốngkhác.TôiphảicàyvìbịĐộicấmgiađìnhđịachủđượcthuêmướnnhâncông,tứclàđượctiếptụcbóclộttrongkhiĐộiđangphátđộngnôngdânvùnglênxoábỏbóclột.

Vậylàbốcontôibịbuộcphảitựloliệulấychuyệncấycày.

Cũngmay,cuốinămngoái,đoántrướcdiễnbiếnthờicuộc,bốtôiđãbắttôiphảitậpcày.

Conbòcủanhàtôilúcấyđangở“tuổibê”,vừadứtvúmẹ.Nócàyđượcnhưbâygiờlàdobốcontôiđãcôngphuluyệntậpchonó,cáicôngviệcquêtôigọilà“vực”,khôngkhácgìtàitửdạyhổ.Bâygiờ,cáchiệulệnhnhư“họ”làdừnglại,“vặt”làrẽphảivà“diệt”làrẽtrái,nótiếpnhậnvàhiểuđượcrấtchínhxác.

Nhữngngàytrướcbốtôithìcày,còntôicắtcỏ.Trưađến,đemcơmrađồngchobốtôi,tôi

đemluôncỏchobòănlúcnghỉtrưa.Côngviệcđangtiếntriểnđềuđặnaingờlúcnàybốtôilạiphảitrốnđi,bỏlạitấtcả,ruộngđồng,nhàcửa,vợcon,trongkhiđóthờivụđãậpđếnnơi.Mạgieođãđếnlúcphảinhổlêncấy.Nếukhông,nólênốngthìcócấycũngchảcóăn.Trướctìnhthếnướcsôilửabỏngấy,tôiđánhliềuxinmẹchotôithửđicày.Khôngcòncáchnàokhác,mẹtôiđànhphảichấpnhận.

Ngàyđầutiêngiắtbò,váccàyrađồngtôimuốnphátkhóc.Dochiềucaocơthểtôithấphơn

chiếccàynênđiđườngcứluônphảikiễngchân,nếukhônglưỡicàyquệtđất,chỉcóméomặt.Đãvậyconbòcònhaygiởchứng,ngoáiphảiquaytrái,hếtbứtlátrehaibênbờgiậulạiănrêcỏdọcđường,rõthậtkhổ.HômnaylạicóthêmconĐốmđitheo.Mỗikhiconbògiởchứng,nólạixủalênăngẳng.CóĐốmcũngthấyvui,đỡmệt.

Rồimọiviệccũngquađisuônsẻ.Ngàyquangày,tôiđãcàyhếtthửaruộngnàyđếnthửa

ruộngkhác.Cứđànàychẳngbaolâutôisẽcàyhếtdiệntíchruộngnhàtôi.Conbòvàtôicàngngàycànghiểunhau,ănýnhauhơn.Nóđãngoanhơntrướcnhiều.Lặnglẽkéocày,dùmưahaynắng.Đấtphacát,nhẹ,nókéo.Đấtsétgangàcứngnhưđá,nócũngkéo.Cảmặtđấtbịrầmrầmlậtlên.Nhớlạicâuhátvựcbòbốtôiháthômnào:“Nặngkéo,nhẹkéo”tôithấythươngnóquá.

Càyđượcdămbảyngàythìcómộtsựcốxảyra.Chiềuhômấyđangngontrớn,chiếccày

bỗnggiởchứng,cứchúisâuxuốnglòngđất,cànglúccàngbâmsâuhơn.Conbòcứphảidạngchân,chùnlưngrakéo,nướcbọtphunđằngtrước,phânphọtđằngsaumàchiếccàykhôngsaonhíchlênđược.Cuốicùng,mệtquá,nóđànhphảiđứngìra,mũithởồồnhưngcáiđầuchốcchốclạiquaylạinhìntôi.Haiconmắtnólộrõvẻbốirối.Hìnhnhưhốihậnvìkhônglàmđượccáiviệcmàtôiđangtrôngmongởnó.

Tôicũngthấmmệt,cũngthởhắtrakhôngkémgìconbò.Mồhôitúaraướtđầmlưngáo.

Tứcmuốnphátkhóclênvàtôiđãkhóc.Nướcmắtchảyròngròngtrênmá,chảyluôncảxuốngrãnhcày.Tôikhócvìtủithân.Mớimấythángtrướcthổiđượcnồicơmbốcònkhenrốirít,vậymàgiờđâymộtmìnhđãphảivậtlộnvớinắngmưa,đồngruộngthếnày.Tôikhócđểcầumongaiđórataygiúptôi.Nhưngmongthìcứmongthôi,chứđiềuấylàmsaocóđược.Cảxãđangbaovâygiađìnhtôi,đangcáchlychúngtôivớichungquanhnhưđốixửvớingườibịhủi.Hômqua,mẹtôirachợđịnhmuamấytấmbánhđachochúngtôiănđỡthèmvìtừhômĐộivềđếngiờ,chúngtôicóbiếtđồngquàtấmbánhrasaođâu,nhưngbàbánbánhsợliênquancứnhấtđịnhrằngkhôngchịubánchođịachủ,cuốicùng,đóiănvụng,túnglàmliều,lợidụnglúcbàtasơhở,mẹtôiđãxôngvào…cướpgiật.Cũngmaybàbánhàngdovốnkhôngghétbỏgìmẹtôimàchỉvìsợliênquannênđãlờđi.Nhờthếchúngtôimớicómiếngbánhđađểnhaicômcốpvớinhau.

Chánnản,tôiđảomắtnhìnrakhắpcánhđồng.Tôithấyởmảnhruộngxacómộtngườiđàn

ôngđanglúihúicày.Nhưchếtđuốivớđượccọc,tôivộivàngbỏbò,bỏcàygiữaluốngđểchạyđếnvớingườiđànôngấy.HoáralàanhTrúc,ngườicùnghọvớitôi.Lúcđầu,biếtlàcótôiđến,anhTrúccứquaymặtđikhôngthèmngoáilại.Tôibiếtanhsợcóaiđóthấyanhđang“liêncanvớiconcáiđịachủ”sẽlàmkhódễanhnêntôikhôngdámđếngần.Đànhphảingồixụpxuốngrãnhngôcáchxaanhhàngchụcthước,làothàocầukhẩnanh:“Sửagiúpemchiếccàyvới!”.AnhTrúccũngchẳngthèmnhìntôi.Anhnóivớiconbònhưngtôibiếtlànóivớitôi:“Hếtluốngnàytaochomàynghỉđểtaosửacày”.Rõlàkhổ.

Nhậnđượctínhiệuấy,tôimừnglắm,vộivàngcứrãnhngômàlủi.Mộtlúcsautôivềtới

ruộngcủatôi.

AnhTrúcđến.Nhưmộtôngtiêncóphéplạ,anhrútcondaonhíptrongtúira,gọtsửalạicái

gọilàconthẻrồichẳngnóinửalời,anhbỏđingay.Tôigiụcbòcàythử.Oi,sungsướngquá,đườngcàylạingọtnhưmíarồi.Conbòthânyêucủatôilạicóthểungdungnhànnhãbướcđi.Haibênluốngđấtlạingảràorào.

Chiềuhômấy,tựthưởngchomìnhvàchoconbò,tôitháocàysớmhơnmọingày.Tôithảbò

chonóăncỏtrênbãibóngđầulàngrồinằmxoàixuốngcỏ,chốngđầulêntay,thảnhthơingắmnhìnvầngmặttrờiđỏốicủahoànghônmùahèđangchìmdầnsaungọnnúixanhxanhbêntỉnhHàNam.Gíonamthổimátrượi.Lẫntronggió,từtronglàngvọngratiếngphátthanhqualoasắttâycủaanhCáu,thôngtinxómtôi:“MờibàconnghetinđoànđạibiểuChínhphủnướcViệtNamDânchủCộnghoàdoHồChủtịchdẫnđầuđãlênđườngthămhữunghịchínhthứcLiênbangCộnghoàXãhộichủnghĩaXôviếtvàcácnướctrongphexãhộichủnghĩaanhem…”

Tôicăngtailắngnghetrọnvẹnbảntin,khônggiấunổinỗivuimừngkhiđượcbiết,đâylà

lầnđầutiênkểtừkhiCáchmạngtháng8thànhcôngđếnnay,Chínhphủnướctamớicómộtcuộcđithămcácnướcquymônhưthế.Càngphấnkhíchhơnkhinghedanhsáchtrongđoàncóhaiôngbộtrưởng,nghenóicũngxuấtthântừmộtthànhphầnkhônglấygìlàmtốtđẹpnhưtôi.

Ô,vậythì,tôicũngcóthể,rấtcóthểđượclàmmộtviệcgìđótrongtươnglai.Từđótrởđi,cứ

nhưcómộtcáigìđócựaquậytronglitihuyếtquảncủatôilàmtôikhôngthểnàonằmyênđểgiãngâncốttrênbãicỏđượcnữa.Tôingồibậtdậyđểcốnghechotrọnbảntin.

Ướcmơsaunàyđược trở thànhmộtnhàhoạtđộngxãhộiphútchốc trỗidậy trong tôi.

“Làmtraichođángnêntrai…”.Tôiđangsắp“làmtrai”đây.Tôisẽphảilàmgìđểthựchiệnđượcđiềuấy?Làmgìđểđángnêntrai?

Từsaurặngtrexanhcủalàngtôilạivọngratiếngtrốngếchrộnràngcủađộithiếunhixóm

vàtiếnghô:“Cókhổtốkhổ-Nôngdânvùnglên!”“Tốkhổnhiều-Đấutranhmạnh!’

Nhữngcâukhẩuhiệunghenhiềurồimàtôivẫnkhôngsaoquennổi.Mỗilầnnóvanglênlà

mộtlầntôiđaubuốtlêntậnóc.

Chợtnghĩđếnhoàncảnhhiệntạicủamình,toànthântôilạinhủnranhưconsâuđất.Tôi

nằmvậtxuốngbãicỏ,thởdài,chánnản….

Phần24

Váccàydắtbòvềnhà,tắmtápxong,ănvộimấycủkhoaimẹtôivừaluộc,tôirabãibángà

bánvịtởchợThôngđầulàngbỏrađồng5xucólỗdànhdụmđượcmuavéxemphim.

Mấyhômnayđámthanhniênlàngtôikháonhaunhiềuvềbộphimcócáitênrấtchữnho:

BạchMaoNữ.Ngườicóchúthiểubiếtthìgiảithích:“Maolàlôngnhưngvớiconngườithìphảigọilàtóc.Bạchlàtrắng.Bạchmaonữlàngườicongáitóctrắng.Tóctrắngvìcôấybịđịachủhànhhạphảitrốnvàohangđá,sốngnhưconvậttrongmộtthờigiandài,đếnnỗicòntrẻmàtócđãtrắngnhưcước”.

Lúcnàyphimảnhởquêtôicònlàmộtcáigìvừalạvừabíhiểmvàviệcchiếuphimluôn

đượccoilàmộtsựkiện.Đểđónnhậnbuổisinhhoạtgiảitríkỳthúhiếmcónày,nhiềungườilàmđồngđãphảivềsớmhơnngàythường,cơmănsớmhơnvàrabãisớmhơn.Đámthanhniênnamnữthìnhấmnhỉhẹnhònhaucảtừmấyngàytrước,vìđâylàcơhộihiếmcóđểhọgặpgỡ,tántỉnhthậmchícấuchínhau.

Vàobãi,tôithuithủitìmchỗkhuấtđểngồimộtmình,chẳngdámngẩngmặtnhìnaivàcũng

chẳngmuốnaithấymình.Tuyvậy,tôivẫnnhìnthấyEnđứngởphíasau,cáchtôikhoảngmươibướcchân.Hìnhnhưvớinàng,ôngtrờiluôntrangbịriêngchotôimộtgiácquannàođấy,nhạybénvàtinhvi,đểtôiluônđược“thấy”nàngnhưconbướmdùkhôngcốtìnhtìmvẫnpháthiệnranhữngbộnghoacóphấn,cómật.Hếtmộtcuốnphimđènlạibậtsángđểngườitathayphim.Vàlúcấymặcdùýchítôingăncảnnhưngconmắttôicứcưỡnglạiđểhướngvềphíanàng.Tôithấynàngđangnóiđangcườivớiđámtrailàng.Nàngđãđẹp,mắtnàngđãrấtđẹp,trướcánhsángđènđiện,nàngcàngđẹphơn,ánhmắtcànglonglanhhơn.Nàngrấtxứngđánglàmộtdiễnviênđiệnảnh.Thếlàtừtronglòngtôilạinảyramộtướcmơ,mộtướcmơkỳcụcmàtôidámchắckhôngmộtđứatrẻnàocùngtuổivớitôithờigianấylạiướcmơnhưthế,tôiướcmơrằngsaunàytôisẽviếtchuyệnphimvànàngsẽlànhânvậthoặcdiễnviênchínhtrongbộphimấycủatôi.

Tôicứngậmngùivàtựcườimìnhvềcáiướcmơlạlùngcủathờituổitrẻ.Nhưngdùsao,tôi

cũngphảicámơnnàng.Vìnàngmàtôicóđượcnhữngướcmơgiữalúcthânphậntôinhưconchimbịvặttrụilôngchuẩnbịnướngtrênbếpthan,giữalúctâmhồntôinhưmảnhđấtkhôcằnkhôngcònchỗchoướcmơhìnhthànhhoặccấtcánh.

Đènđiệnphụttắt.Tiếngxèxècủamáychiếuphimlạiêmáivanglên.Nhưbaongườikhác,

tôilạiđắmmìnhvàocâuchuyệnđangdiễnratrướcmặt.Câuchuyệnđangđếnlúccaotrào,ngườixemnhưđangnínthởthìbỗngcảbãigiậtmìnhvìcónhữngtiếnghôkhôngbiếtxuấtpháttừđâu:“Đảđảobọnđịachủápbứcbóclột”.Lậptứccảrừngngườiđứnghếtdậy,nắmchặttaygiơlêntrờivàdõngdạchôtheo:“Đảđảo!Đảđảo!”.Tôichỉcònbiếtcúigằmngườixuống,cốthunhỏmìnhlạiđểmongsaođừngainhìnthấytôi,đừngaipháthiệnratôilàconcáiđịachủ,làcùnggiaicấpvớicáitênđịachủkhốnnạnbênTrungQuốcđangbịcảtriệungườicămthùtộtđộthếkia.Nếukhông,chắcchắntôisẽphảithếmạngchonhânvậttrongphimhoặcítracũngphảichiabớtnhữnghòngạch,cụcđámàbàconđangrầmrầmnémlênmànảnh.Đúnglúcđó,sânbãilạirùngrùngchuyểnđộnglênmộtlầnnữa,cứnhưvừacómộtcơngiólốc,khikhôngbiếttừđâuđóvanglênmộtloạttiếngsúngtiểuliênkhôđanh.Ngườitabắnaivàaibắnthếnhỉ?Sauhoànhồnmớibiết,hoáracóanhdukíchnàođóđãlầmtưởngcảnhtrongphimvớicuộcsốngbênngoài,tưởngdiễnviênlàtênđịachủgianác,đãtỏrõlậptrườnggiaicấpkiênđịnhcủamìnhbằngcáchgiươngsúnglênbắnnátmànảnh.Saucơnsợhãihếthồn,cảđámđôngđãcườiồlênvìnhậnrasựngônghêquáđángcủangừơicầmsúng.

Thấyngồinánlạicàngthêmbấtlợi,tôiđánhbàichuồn.Chuồnmàbụngdạvẫnkhôngyên,

chỉsợaiđóchạytheobắttróilạirồivuchocáitội“phảnđốiphimcảicách”.Maysaochuyệnấyđãkhôngxảyra.NhớlạichuyệnxảyratrongbuổimíttinhchàomừngĐộivềxã,tôikhôngkhỏicườimộtmình.OngVượngthợrènngoàixómchợ,khônghiểuvôtìnhhaycốý,chữtácđánhchữtộ,đãhô“hoannghênh”thành“đảđảo”,cóngườimáchlại,thếlàbịdukíchdẫngiảiđiluôn.Maymàtruygốcônglàbầnnông,nếukhôngkhómàthoátkhỏigôngcùm.

Phần25

Nhữngngàytiếptheogiađìnhtôivẫncứtiếptụcbịbaovây.

MộthômcáiNgânđòibằngđượctôiphảigỡchiếcxeđạpxuốngchonótậpđivìtừhômĐội

vềlàngđếngiờ,bốtôitoànđemtreonólênxànhà.GọilàxechooaichứthựcrađâychỉlàmớsắtphếliệunhặtđượctừnhàônggiáoRĩnh,họhàngnhàtôi,dicưvàoNambỏlại.Bốtôikhéotaychếbiếnlạimàthành.Nókhôngphanh,khônggácđờbu,handỉ,đentrùitrũinhưchiếcqueđun.Riêngxămlốpthìmãigầnđâybốtôimớimualạiđượctừhàngbánđồcũ,chứtrướcđâynóchỉlàhaibánhcaosuđặc,mỗilầnngồilênyênxe,đườngxóc,đauthốntậnthắtlưng.Đãvậymỗilầnquẹobánhxeđộtngột,cáilốpđặctrậtrangoài,bốcontôi(hoặcnhờngườiđiđường)lạiphảixúmnhauvào“hòdô”đemhếtsứcbìnhsinh,ngườikéongườiđạpmớiđưađượcnóvàovànhbánhnhưcũ.

Hômấy,biếtđemxerakhỏinhàlàcóchuyệnnhưngvìcáiNgânnănnỉ,khóclócquá,tôi

đànhphảichiềunó.Quảnhiêncóchuyệnthật.Ngânvừamớiđemxerangõ,chưakịpnhảylênyênđãbịlãoKềntừđâunhảybổra,giữchặtlấyxe,mặtđỏgay,miệngquáttháo:

-Cáinàylàcủachúngtao.Màyđịnhphântántàisảnphảikhông?Chúngtaotịchthu.

Nóixonglãoghévaivácthẳngchiếcxevềvănphòngđội.Emgáitôikhóclócchạytheođòi

lại,bịlãocogiòđạpchomộtcúnênthânngãdúixuốngbờao.Ngayđêmấy,thấychuyệnquávôlý,tôiviếtmộtláđơngửilênĐộiKhoảnhnạirằngđâylàxebốtôitựtạolàmphươngtiệnchoemtôiđihọc,chứkhôngphảitàisản“dobóclộtmàcó”nhưngĐộiKhoảnhcũnglờđiluôn.SaunàythỉnhthoảngtôilạigặpôngtadùngchiếcxenàychởEnđiđâyđiđó.XeđànônglạikhôngcógácbaganênEncứphảingồiởcáikhungngangđằngtrước,đểhaitayĐộiKhoảnhlúcnàocũngcứnhưômchặtlấyEn.Tôinhìnmàbuồnlắm.Nhữnghailầnbuồn.Hắnđãtịchthuxecủamìnhlạicòn…hămhemuốntịchthuluôncảngườiyêunữachăng.

Xungquanhcáigọilàphântántàisảnnày,giađìnhtôicòngặpphảimộtchuyệnuấtứcđến

tậnbâygiờ.SaulầnmẹtôixinphépĐộibánđiđôilợncấnđanglớnnhưthổitrongchuồng,rachợđongđượcmườithùngthócnộpthoáitô,đểvừathựchiệnđúnglờihứavớiĐộiKhoảnh,vừakhỏibịquỳtrênvỏquảmítgainhọntuatủagiữasângạchnắng,sốthócphảinộpcủanhàtôivẫnchưađủ.Cóítnộpít,cónhiềunộpnhiều,íthaynhiềukhôngquantrọng,quantrọnglàởtháiđộchấphànhchínhsách.Cóđượcmauchónghạthànhphầnlàcăncứvàotháiđộnày,màđượchạthànhphầnthìconcáisaunàymớingócđầulênđược.ĐộiKhoảnhthườngdỗdànhđámđịachủnhưthế.Mẹtôingỡthậtmớitínhđếnbàiliềulénmượnđôihoataibằngvàngcủangườiemgái,địnhđembánlấytiềnđongthêmthócnộpchoĐội,đượccânnàohaycânấy.MẹtôibảocứđượcviệcchoĐộiđã,cònnợnầnsaunàyđượchạthànhphần,đượctựdolàmăn,sẽbòngóptrảnợsau.

MẹtôigiấuđôihoataivàothúngđỗđenrồiquẩyquanggánhsangxinphépĐôiKhoảnh

chorakhỏilàng.ĐộiKhoảnhgậtđầu.Mẹtôimừnglắm.Vậymàchỉvừarakhỏicổnglàng,mẹtôiđãbịđámlãoKền,bắthạgánhxuốngchohọkiểmtra.Khônghiểusaohọlạilôirađượcđôihoataiấytrongthúngđỗ.Lậptức,mẹtôibịdẫngiảivềtrụsởĐội.Tôicũngbịtriệuđến.Đếnnơi,đãthấybàbịtróichặthaitayvàochiếccộtnhà.ĐộiKhoảnhbảotôi:

-ConvợLân,mẹanh,dámđánhlừaĐội,xinđibánđỗmàlạiđemvàngđiphântán.Anhviết

chochúngtôitờbiênbảnphạmphápquảtang.

ÔngtaxétờgiấytừquyểnsổđưachotôicùngchiếcbútmáyTrườngSơn,vẫngọilàchiếc

“bắpcày”.Tôicãilại:

-Butôikhôngđemvàngđiphântán.Màđemđibánlấytiềnđongthócnộpchocácông.Tôi

khôngviết… -Cóthậtmàybướngkhôngchịuviếtkhông?

LãoKềnởngoàichạyvào,trừngmắtnhìntôi.Mẹtôisợquábènnănnỉ:

-Thôiviếtđi,conơi!

Thươngmẹ,tôiđànhcầmlấybút.

-Nào,viếtthếnàocácôngđọcđi!

ĐộiKhoảnhđọc:

“ViệtNamDânchủCộnghoà-Độclập-Tựdo-Hạnhphúc-BiênBảnPhạmPhápQuảTang-

Hôm nay, 12.6.1955, vào hồi 1 giờ chiều, thanh niên xóm Quyết Thắng, thôn B.A, xã H.B,huyện…tỉnh…đãbắtđượcquảtangtênNguyễnThịHợi,vợcủatênđịachủNguyễnĐứcLân,cóhànhviphântántàisản,tứcmộtđôihoataibằngvàng,làthứthờigiannàybọnđịachủ

khôngđượcquyềnđemrakhỏinhà.TênHợiđãcúiđầunhậntộihànhvisaitráicủamình.Kýtên…”

ĐộiKhoảnhđọcxongthìcũnglàlúctôiviếtxong.TôiđưatờbiênbảnlạichoĐộiKhoảnh,

ôngtagắtlên:“Saomàanhnguthế.Phảiđưachoconmẹanhnókýrồimớiđưachotôichứ!”.Ôi,nhụcơi lànhục.Nhưng tôibiết làmgìhơn lúcnày.Khôngbiết trênđờinàyxưanaycóngườiconnàophảiviếtvềmẹmìnhnhưthếkhông.Tôiđưatờgiấymangkínnétchữcủatôichomẹtôiký.Mẹvàcon,ngườiđưa,ngườinhận,haitayđềurunlẩybẩy.Gầnnămmươinămtrôiqua,bâygiờmỗilầnnhớlạichuyệnngàyấy,tôivẫnkhôngbớtxótxakhinghĩlạicảnhmẹtôigiơtayđónlấycáibúttừtaytôi,runrunloayhoaymãimớikýđượcchữ“Hợi”,têncủachínhmình,tonhưcongàmái,dướidòngchữcủatôi.

Đấy,cáikẻmangtiếngngồimátănbátvàng,ănsungmặcsướng,xảoquyệt,gianngoanlà

nhưthếđó.Kẻđầusỏcủagiaicấpbóclột,cáigiaicấptôibịghivàolýlịch,bịkhổảisuốtđờivìnó,lànhưthếđấy.Cácnhàtriếthọc,chađẻcủacáchọcthuyếtđấutranhgiaicấpơi.Cácvịdùthôngminhtàigiỏiđếnđâu,chắccũngkhôngthểnàohìnhdungnổirằng,ởnướctôi,ởquêtôi,từngcónhữngkẻthùcủagiaicấpvôsảnnhưmẹtôi,ngườilúcnàocũngđầutắtmặttối,bánmặtchođất,bánlưngchotrời,ngườigầnnhưcảđờichưabaogiờđượcănmộtbữacơmno,chưabaogiờđượcxỏchânvàođôigiầy,đôidép,haigótchânlúcnàocũngnứttoác,mùakhôhanhmáuchảythànhgiọt,thànhdòng.Kẻthùcủagiaicấpcầnlaođấy,cácôngơi.

Đêmấycảnhàtôikhôngngủđượcvìức.Oi,saomàoantráithế.Mượnvàngcủangườikhác

đembánđểđongthócnộpchocácônglạibịchínhcácôngkếttội,hỏicònuấtứcnàohơnkhông,hảtrời?

Mẹtôikhócrấmrứt.Cácemtôingơngác.ConĐốmbuồnnằmimmộtchỗ,còntôithìhết

ngồilạiđứng,bứtrứtkhôngyên.Giángàyđócómáyquayphim,hẳntôiđãcómộttácphẩmđểđời.

Mấyhômsaunhữngtưởngmọiviệcsẽquađi,chẳngainhắclạichuyệncũlàmgìnữavìmục

đíchcủacuộckhámthúngđộtxuấtấycốtđểmoivàngthìđãthànhcôngrồi,cònmongchinữa.Vậymàkhông,họđâucódễdàngbuôngtha.HọcònđemchuyệnấyđănglêntờTảngạnsôngHồng,tờbáođịaphươngduynhấtcủathờikỳnày.Ngàyấylàngtôilàmgìcóbáođểxem.TôibiếtđượclàdotrưahômấyđangchănbòbênbờgiếngxómthìngheloaphóngthanhbằngsắttâypháttừcáichòiđặttrênngọncâybàngcaonhấtchợThôngrằng:“Alô,alô,mờiđồngbàonghetinđịachủphântántàisản…”.ThếlàcáitênNguyễnThịHợicủamẹtôilạibịđemrabêuxấutrướcbàndânthiênhạmộtlầnnữa.Tôilạitứcsôimáu.Rồitôitựgiậntôi.Hômnaycơncớgìmàlạiđembòragiếngxómđểchăn,đểlỗtaiphảinghenhữngđiềukhôngđángnghe,nhữngđiềuuấtúc,bấtcông,vôlývàvônhânđạo…

Thếlàmấtcảchìlẫnchài.Thếlàsốthóctôcònthiếuvẫnnguyêncònthiếu.Thếlàhyvọng

đượchạthànhphầnmộtlầnnữabịtiêutan.

Thấytôibuồnủrũmẹtôianủi:

-Thôiconạ,củađithayngười.Nhàtavẫncònconlợnnáisắpđẻtrongchuồng…Concủanó

sẽgiúpnhàmìnhsớmtrảđượccáinợnàychoĐội.

Tôilạihyvọng.

Phần26

Tôilạithắplênbanénnhang,gíongnămtiếngchuôngvàgõbẩytiếngmõ.Quákhứhiệnvề.

Thựctạiậpđến.Tronglànkhóimờảovàâmthanhxavời,tôinghelờitâmsựcủaÉn…

Chiềutốihômấy,KềntừvănphòngĐộivề,emthấyanhtacứlấmlétnhưđanggiấudiếm

mộtvậtgìtrongtúiáo.Thấykhảnghiemhỏi,Kềnmớidẫnemvàotrongbuồngnóinhỏ,mặcdùlúcnàytrongnhàchỉcómìnhemvớianhấy,rồirútramộtgóigiẻrách.Anhtamởgóirachìachoemnhìnthấymộtchiếchoataibằngvàngcómặtđáóngánh.Emhỏianhtacáithứnàyanhlấyởđâu.KềnbảocủaconmụChánhLân.Saolạilấycủangườita.Emhỏi.Kềnbảo,anhvàĐộiKhoảnhtịchthukhinóđịnhphântántàisản.Tịchthuthìphảinộpvàocôngquỹchứ.Kềnnói,ĐộiKhoảnhbảochẳngaihaybiếtđâu,hãycứlấyvềdùngđãrồiôngtasẽcócách.Cáchgì.Xétờbiênbảnđihoặcđemvànggiảthayvào.ViệcnàykhôngmaybịphátgiácthìcứđổhếttộichoconmụđịachủLânđánhlừa,thếlàxong.Nóiđịachủlàgiốnggianmanhaimàchảtin.EmhỏiKền:“Hoataibaogiờcũngcóđôi,vậyđâumộtchiếc”.ĐộiKhoảnhlấymộtrồi,cònchiếcnày,lãochotaođemvềđểanhemmìnhchianhau.Nóixong,anhtaxuốngbếpmangcondaorựalên,kêvàongưỡngcửa,chặtphậpmộtcái,chiếchoataiđứtlàmđôi,bắnrahaiphía.Kềncầmmộtmiếngđưachoem.Emkhôngnhận.Anhtachửiem:“Màyđừngcómàănmàycònđòixôigấc!ThằngPhổngnósắpcướimày.Nhànócốnôngnghèorớtmùngtơi,cáibátmẻcònchẳngcónóigìcáithứnày,mấyđờinaynhànókhôngbaogiờnhìnthấycáinàyđâu.Cócáinàynócholàmàygiầunósợbằngbố”.“Vậyanhđưacáiấychotôi.Này,vàngnày!”Thếlàemnémthẳngmảnhhoataiấyxuốngcáiaonuớcthốihoănghoắcbêncạnhnhà.Kềntứcquá.Giángvàomặtemcútátnổđomđómmắt.Emkhôngkhócmàbậtlêncườikhanhkháchvìemnghĩđếnanh,đãlàmđượcmộtviệcnhỏđểtạlỗivớianh.À,nhânđâycũngxinthưalạivớianh.TrướckhiĐộivề,anhchàngPhổng,cốnông,mồcôicảchalẫnmẹcứđòihỏiemlàmvợ,emkhôngchịu.Emkiênquyếtsẽkhônglấyai,yêuai,vìemcóanhvàchỉnghĩđếnanh…

Phần27

Tháng6nămấy,bãothờicuộc,bãocủalòngngườiđanghoànhhoànhkhủngkhiếpthìôngtrờihìnhnhưmuốnthửtháchýchícủađámngườiđangbịquậtnghiêngngảthêmmộtlầnnữahaysaomàđangyên lành lạibồi thêmmộttrậnbãothiênnhiênnữa,cũng longtrời lởđấtkhôngkém,đượcgọilàbãonămMùi.

Sautrậnbão,chúngtôihầunhưkhôngcòngìđểăn.Cóđợtmấyngàyliềntoànphảiănquả

đuđủxanh,vặtratừmấycâyvừabịcơnbãonămMùiquậtđổ,nằmlănlócnhưlợncontrongvườn.Ănliềntùtìthứquảcónhựatrắngnhưmủmụnnhọtnàyđộclắm,xótruộtlắmnhưngdùsaocòndễănhơncủchuối.Mẹtôivốngiỏitínhtoán,thấythếbàmớinảyrasángkiếnđemđuđủxanhrachợbánrồimuangôvề.Chúngtôilạiphảiănngôrang,thứthựcphẩmnhaixáicảquaihàm…màvẫnkhôngthấynobụng,chỉthấykhátnước.Đãvậykhiăncònbịchiakhẩuphầntừnghạttheothứbậc,tuổitác,sứcvóctrongnhàchocôngbằngvàsòngphẳngnữachứ.

Sangtrọngvàcóvẻtẩmbổhơnthìthỉnhthoảngcónồicháocua,thứcuađồngchưabiếtgọi

mẹ,nhỏxíu,cácemtôigiữatrưanắng,rađồngmóclỗbờruộngbắtvề,mẹtôichovàocốiđágiãnátra,lọclấynướcnấuvớigạo.Món“đặcsản”nàythậttìnhxưanay,ngoàimẹtôira,tôichưathấyainấubaogiờvàsauđócũngchẳngbaogiờthấymẹtôinấulạinữa.Giờđâymỗilầnnhớlạitôicứlạimộtmìnhxấuhổvớimình.Gớm,saomàlúcđótôithèmcơmđếnthế,thèmđếnnỗimỗikhichănbòtrênbờruộngnhìnthấynhữngbônglúanếptrĩubông,lòngtôilạinônnaomơtưởngđếnnhữngđĩaxôiđầytúhụ,ngàytrướcmỗilầnnhàcógiỗtết,tôithườnggiơhếtcảnămngóntayranắmthànhtừngcụcto,rõthậttorồinhétcảvàomồm,nhồmnhoàmnhai,sướnglắm.Vừanhaivừalắngnghecáidưvịngọtngào,béongậycủatừnghạtcơmđanglantoảđếntừnglitihuyếtquản.Nhữnglúcnhưthế,tôilạinhớđếnthằngBờm.Cứnghĩnóngu.Bâygiờmớithấyđúng.Khiđói,mọicái,ngoàimiếngăn,đềulàphùphiếm.Thèmcơmnhấtlànhữnghômdobịốm,đượcmẹưutiênchoởnhàtrôngđứaemgáiút.Nóđượchưởngchếđộriêng:mỗibuổichiềumộtnắmcơmbằngquảcam.Tôicónhiệmvụphảichoemănvắtcơmđó.Thoátkhỏicảnhvấtvảngoàiđồng,tôilạibịdầyvòbởinỗithèmcơm.

Saunày,điđóđiđây,dựnhiềubữatiệcsangtrọng,caolươngmỹvị,nhưngchưabaogiờtôi

cóđượccảmgiácngonnhưmiếngcơmngàyấy.

Phần28

Tôibịsốt thươnghàn.Bệnhmỗingàymộtnặng.Cứsốt liênmiênngàynọquangàykia.

Ngườigầyrộchẳnđi,soigươngtrôngtiềutụychảkhácgìthằngănmàyngoàichợThông.Lắmhômnằmmộtmìnhgiơcánhtaylênngắm,tôigiậtmìnhnhưkhôngtinđólàcơthểcủatôinữa.Bởidathịtgìmànhẽonhèo,xanhrớt,gântímgânxanhnổilênrõmồnmộtnhưgânlákhoaimônthếkia.

Sốtcaovàâmỉnhưthếmàcảđợtchảcóviênthuốcnào.Giữaxómlànghẻolánhlạibịbao

vâytứphíabiếttìmđâurathuốcvànếucóthìcũngchẳngcótiềnmua.

Vậymàđếnmộthômkhônghiểutại làmsaocơnsốttrongtôi lạitựdưnglui.Cứnhưcó

phéptiênnàoấy.Tôitỉnhtáovàkhỏedầntrởlại.Sứcđềkhángcủatuổimớilớnghêthật.Tôiđãđilạiđượcvàđãthấymuốnđượclàmviệc.Nghĩlạimấytuầnqua,thấythươngmẹtôiquá.Từhômtôinằmliệtgiừơngđếngiờ,baocôngviệccàybừadồnhếtlênđôivaigầyguộccủamẹtôivàcácchútôisanglàm“đổicông”.TôixinmẹchotôiđượcracàynốtmảnhruộngởcánhRộcĐỉa,mảnhcuốicùngtrongđámruộngnhàtôi.Lúcđầumẹtôikhôngchịu,bảo,tôituykhỏibệnhnhưngngườicònxanh,yếulắm.VớilạigọilàRộcĐỉanêncánhấynhiềuđỉalắm,toànlạiđỉatrâutobằngquảchuốimắn,nóbuvàohútmáuthìcómàkhốn.Saudotôinàinỉ,mẹtôiđànhchấpnhậnyêucầucủatôinhưngbắttôiphảiđemtheomồithuốcchốngđỉadobốtôitựchếtừngàyôngcònởnhàbằngbồhóngtrộnvớiớtbộtvàvôiđựngtrongmộtmảnhvảicũcógắnquecầm.Thứnàymỗikhibịđỉacắnchỉcầnchấmvàomiệngnó,bịcaynóphảinhảrangay,đỡphảicầmtaymàlôinhưkéochiếcnịtcaosu,ghêrợnlắm.Cùngđicàyvớitôihômnay,ngoàiconbòthânyêucòncóconĐốm,ngườibạngầngũicủatôilâunay.Ngoàiracònmộtcáiấmnhômđựngnướcmưađểuống,mộttấmvảinhựamàuláchuốikhô,côngcụchemưahiếmcóvàoloạibậcnhấtthờikỳnày,khiếnaisởhữunóđềuhoáthànhngườisangtrọng.Hômấy,trướckhiđánhbòxuốngruộngcày,tôiđãcẩnthậngấpgọntấmvảimưa,đặttrênbờngòirồicẩnthậnlấychiếcấmnhômđựngđầynướcđènặnglên.Thếnàylàchắcchắnrồi.Giócótonhưbãocũngđừngcóhònghấtnóxuốngngòiđược.CẩnthậnhơntôicònbắtconĐốmngồiđócanhchừng.Nhưngnóđãkhôngchịunghelờitôi.Tôixuốngruộngcày,nócũngnhảyxuốngchạytheo,đùagiỡnríuraríurít.

Tôicàyđượchaibađường,nhìnlênbờngòiđãkhôngthấytấmvảimưađâunữa.Tôivội

vànghọbòlạirồichạybổlênbờngòi.ConĐốmcũngvộivãphóngtheo.Tiếccủaquá,mặcdùthừabiếtđènặngthếnày,mảnhvảimưakhôngthểbayđiđâuđược,tôivẫnnhảyùmxuốngngòi,bấtchấpngườitôiđangướtđẫmmồhôi.ConĐốmcũngnhảyxuốngnướcbơilặncùngtôingoingópkiếmtìm.Thựcratôikhôngtìmtấmvảimưamàlàtìmsựyêntâm.Mộtlúcsautôibuộcphảilênbờvìcảmthấycónguycơbịchoáng.Màđúngnhưthếthật.Chỉítphútsauthìtoànthântôiớnlạnh,haiconmắtlaoxao,lậplòehoacảihoacà.

Mãimấythángsau,khichúSáutừtrạigiamtrởvề,tôimớibiếtmảnhvảimưacủatôihôm

ấybịthằngTho,taytrộmcắpcótiếngcủalàngtôilấytrộm.Hắnkểrachuyệnnàykhicùngbịcòngchungmộtcùmvớichútôi.KhôihàinhấtlàhắnkhôngbịbắtvìtộitrộmcắpgiatruyềnmàvìtộilàĐảngviênQuốcdânđảng.

Tôinằmvậtxuốngbờcỏ,lịmđivàkhôngbiếtsẽnằmnhưthếđếnbaogiờnếunhưngóntay

tôikhôngchạmphảimộtvậtmềmmềmnũnnũn,căngmọng.Mộtconđỉatrâuvừahútnomáuởcổtôi,tonầnnẫnnhưquảchuốimắn,rụngxuốngbãicỏ.Thậtphúcbảymươiđờinhàtôi,conđỉalạikhôngchuivàolỗtai.Nếukhông,chắcchắntôikhôngthoátkhỏisốphậnthằngbétrongcâuchuyệnmẹtôithườngkểđểrănđetôimỗikhitôitắmdướiaolâuquá.Chuyệnkểđứabénọbịđỉachuiquataivàoócgâyngứangáykhóchịuđếnnỗimỗikhivàobếpnócứphảidùngcáivungnóngúplênđầu.Mẹnóthấythếđãcầmchiếcqueđungõnhẹlênđầunó.Nàongờđầunóbịvỡtoang,bòralúcnhúctoànđỉalàđỉa,connàoconnấycăngtròn,béonhẫy.

Phần29

Tôidồnhếtsứclựcyếuớtcònlạitrừngtrịconđỉatrâulúcnàyđangnocăngmáucủatôi,to

nầnnẫnnhưquảchuốihột,bằngcáchkẹpnóvàođoạncuốngốngrạchẻđôirồithẳngtaykéomạnhmộtnhát, convậtchuyênhútmáungười (mà lúcnày thườngđượcôngbànôngdânthườngvínónhưbọnđịachủchúngtôi),bịxẻdọclàmhaimảnh.Máuphọtmạnhra,đặcsệt,tímđiđỉnhưtiếtgàcúm.Vừanhìnthấythế,tôiđãrùngmình,choángvángrồilịmđi,bấttỉnh.

Chắctôicứphảinằmnhưthếkhôngbiếtđếnbaogiờ,nếunhưchiềuhômđó,khigàđãlên

chuồng,conĐốmkhôngngạiváccáibụngchửachềnhềnh,từđồngchạythẳngvềnhà,nhaynhayhàmrăngvàoốngquầnmẹtôiđểbáotinthìmẹtôiđãkhôngbiếtđểcùngchúSáusoiđènracánhRộcĐỉacõngtôivề.

Tôibịsốttrởlại.Bịốm“vậtlại”thếnàylànặnglắm.

Saunày,nghecáiNgânkểlạitôimớibiếtngayđêmấytôiđãbịlênmộtcơnmêsảngphải

nóirấtkhủngkhiếp.Hếthátrồilạihôkhẩuhiệu.Rồicườisằngsặc,rồikhócnứcnở.

Emtôichobiếtcơnmênàychỉchấmdứtkhimẹtôikiếmđâuvềđượcmộtvốctaygạođể

nấucháochotôi.

MẹtôibảocảnhàtôihômnaybịđóilảhoàntoànchỉvìcôMơ,ngườigọimẹtôilàcôruột

(thếmớibiếtlúcnàyhọhàngcũngchẳngcónghĩalýgì).Vìsánghômấy,mẹtôiđanglogạochobữatrưathìmaysao,nhưđượcôngtrờicứutrợ,từmảnhvườnsaunhàbỗngkêuđánhbịchmộttiếng,tiếngkêucủaquảmítvừachínrụngxuốngvườn.Tôinói“trờigiúp”làvìnếulàmítkhôngtựrụngthìchúngtôikhôngthểtrèolêncâymàháixuốngquảmítấyđược.BởitheoquyđịnhcủaĐội,saukhiđãbị“tịchbiên”,mọithứtàisảntrongnhàtôiđềuthuộcquyềnquảnlýcủaĐội,củaôngbànôngdân,chúngtôikhôngcóquyềnsửdụng.Lạicàngmayhơn,quảmítrụngnàyđãthốiủngthốinhũnđếnhơnmộtnửa.Mítcóthốinhưthế,đemrachợđểbán,ôngbànôngdâncóbắtgặpcũngchẳngnỡbắttội.Vậymàcảnhàtôiđãlầm.QuảmítthốiấymẹtôiđựngvàotrongchiếcróráchmàvẫnbịcôMơ,pháthiệnrồicôtakhôngchỉtịchthumàcònbắtgiảimẹtôivềgiamởtrụsởVănphòngĐộiđếnchiềumớithavề.Cảnhàtôiđóivàngmắtlàvìthế.Tôibịđóilả,bịmêsảngcũngvìthế.Thậtkhôngngờ,anhemhọhàngconcháumàđốivớinhaucạntàuráomángnhưthế.

Tôitỉnhdậygiữalúcmẹtôiđangbóntừngthìacháochotôi.Cảnhàcùngoàlênreorồicùng

khóc.Tôicứngơngơngácngácnhưvừatừcõichếttrởvề.

Nhữngngàysautôihỏimẹtôivềnguồngốcvốcgạođãcứusốngtôiấynhưngmẹtôicứ

giấukhôngchobiết.Chắcmẹtôisợlộchuyệnnàyrangườichogạosẽmắctộiliêncanvớiđịachủchăng.Nếumẹtôinghĩthếthìcũngđúngthôi.Vìbàtừnggặpphảicảnhnày.

Cáchđâymấyhôm,mẹtôiđượcĐộichophépxuốngchợtỉnh,cáchlàngtôicảchụccâysố,

bángánhcủilượmtrongvườnđểmuamộtsốđồănthiếtyếu.Lúcđikhôngcóchuyệngìđángnóinhưnglúcvề,tôithấyhơikhác.Aylà,cùngvớiđôiquangthúngcủamình,mẹtôicòntoòngtengquẩythêmmộtđôinữa.Thấylạ,tôihỏi,mẹtôicười:“CủadìSótchúngmàyđó”.Hoárasớmnay,vừarakhỏicổnglàng,nhìnthấydìSót,emgáiruột,đitrướcmấybước,mẹtôimừngquá,vìmấythángnaybịbaovâyngăncách,chịemcóđượcgặpnhauđâu.Mẹtôicốrảobướcđểtheokịpdì.Nhưngkhốnthay,mẹtôikhôngtàinàođuổikịpdìđược.Vìhễmẹtôiđichậmthìdìđichậm,chạynhanhdìchạynhanhhơn.Haingườiphụnữgiàcứnhưhaiđứatrẻconchơitròđuổibắt.Buồncườinhấtlàtrênđườngđi,thấycómộtlúcdìđứngsựnglại,mẹtôiđãmừng,tưởngởnơixalàngmạcthếnày,dìkhôngcònsợnữanênmuốnđượcchuyệntròvớimẹtôi.Nàongờ,chỉlàđểdìmócnhanhtừtrongquangthúngramộtvậtgóibằngláchuối,némphịchxuốnglềđường,rồilạibachânbốncẳngchạychonhanhvềphíatrước.Mẹtôibảothấydìnhưthếthìtứclắmnhưngcũngphảinhặtcáigóiấylênxemlàgóigì.Oi,hoárađólàgóixôilạcmàdìmuốncứuđóichomẹcontôi.Saunàytôicònđượcbiếtthêm,dìSóthễrakhỏinhàlàlạiđemtheođồănbênngười,chỉmongtìnhcờgặpđượcmẹcontôi,dìsẽdấmdúicho.Thậtkhổthândì.Hômấy,cầmgóixôilạclêntay,mẹtôikhôngthểnàonuốtnổi,nướcmắtcứứara.Saolạicóconngườiđớnhènđếnthế.Đólàlúcđi.Cònlúcvề,trờixuiđấtkhiếnlàmsao,vừarakhỏithịxã,mẹtôilạinhìnthấydìđangđiđằngtrước.Lạinghĩđâylànơiđấtkháchquêngười,giữađườnggiữachợ,cùngđóikhát,ráchrướinhưnhau,aibiếtaibầnnông,aiđịachủ,nênmẹtôiđãchủđộnggọitrước:“Sótơi,đợichịvới!”.Tưởngdìsẽđứnglạichờ.Aingờvừanghethấytiếngmẹtôi,dìđãcắmcổchạynhưbịmađuổi.Tứcquá,mẹtôiliềnchạyđuổitheo,nắmlấyáodì,kéolại.Mẹtôiquỳxuốngđường,lạynhưtếthần:“Sótơi,dù“bà”cólàbầnnônghaycốnôngthì“bà”vẫnlàemruộtcủa“con”…”Con”thương,“con”nhớ“bà”lắm…”

DìSótcàngsợhơn,mặtmàyxanhxám,chântayrunlẩybẩy,dìquẳngluôncảđôiquang

gánhlạichomẹtôirồicốchạythoátthân.

Mẹtôibảođếnemruộtcònnghĩthếnóigìngườingoài.

Nhưngmấyngàysaucâuchuyệnvềngườinôngdâncứutôibằngvốcgạovẫnbịtiếtlộ.

HoáralàÉn.Đêmấyvìlòngthươngconcaođộ,mẹtôiđãbấtchấpnỗinhụccóthểxảyra

khibịngườikhácsợhãitránhxanhưtránhmộtconhủimàcólầnbàđãvấpphảivớingườiemcủabà,bàđãliềumìnhmòsangnhàôngKhánVịnhxincơm.

ThậtmaylúcấyEnđitậpvănnghệvừavềđếnnhà,nghebốnóilại,Énđãvàobuồngbốclấy

mộtnắmgạobỏvàocáivỏgáodừađưachoôngKhánđemrangõđưachomẹtôi.ChuyệnnàysauđóôngKhánVĩnhkểlạimẹcontôimớibiết.BátcơmPhiếuMẫunỗiơnnghìntrùng.TôichịuơnôngKhánvềcốcgạonày.Nhưngcũngkhốnchoông.Vìthếmàôngbịliênlụy.LãoKền

đãnhìnthấycửchỉấycủaông.HắntốgiácôngvớiĐộiKhoảnh.Ôngbịđemrakiểmthảotrướcdânvàlạiphảigiơtaythềthậtđộc:“Cóbóngđènhoakỳđây,từnay,nếucòncưumangconcáiđịachủ,quỷthầnhaivaisẽbẻcổtôihoặcĐộisẽxửbắntôi!”

Saunày,tôicóđượcnghebàconkểlại,cáiđêmôngKhánVĩnhbịkiểmthảo,khônghiểusao

ôngnóilắpdữvậy,cứ”thưathưa…tôitôi”,cảtiếngđồnghồmớinóihếtđượcmộtcâu.Kếtquảbịôngbànôngdântựái,lahétđuổithẳngcổrangoài.Rangoàiôngcườihôhố:Tụibaythuamưulãogiàdớdẩnrồinhé!

Phần30

Tôivẫntiếptụcđicày.Conbòthânyêucủatôivẫnngoanngoãncùngtôi,nặngkéo,nhẹkéo

hếtthửaruộngnàyđếnthửakhác.Tôi thươngnó lắm.Thươngnhấtmỗikhinghĩđếncảnhcùngcàybừavấtvảthếnàymàtôithìđượcănnhữngthứdocôngviệcấylàmranhưgạonhưkhoai,cònnóthìlạichỉănnhữngthứtrờicho,khôngcầnlaođộngvẫncó.Tôithươngnóvìnắngnhưđổlửathếnày,tôicòncócáiáocáiquầnđểchethân,cáinónđểđộitrênđầu,trongkhinócứphảitrầntrụi,lấydalàmáo,lấylônglàmnón.

Chínhvìthế,tôiluôncốgắngkìmnénđểkhôngmắcphảisailầmrằngratalàconngười,là

chúatểcủamuônloài,nắmtrongtaysốphậncủami,tamuốnlàmgìthìlàm,chomivuithìmiđượcvui,muốnhànhhạmithìmiphảichịu.Không,không…tôikhôngbaogiờlàmthế.Conbòcủa tôicó lẽcũngnhậnrađiềuấynêncả tháng trời,nókhông tráiý tôibaogiờ.Cứngoanngoãnkéohếtđườngcàynàyđếnđườngkhác.Đangđượcnghỉgiữaluống,thấytôiravừacầmđếnsợidâythừnglànóvộivãrướnngười,nínthởkéocàyđiluôn,chẳngchờtôiphảiraroi.

Oi,vậymàcómộthômtôiđãđánhnó.Đánhkháđau.Đánhdãmanlàkhác.Hơn40nămrồi

giờnhớ lạivẫncứthấycònđaunhói.Tôiđánhnókhôngphảivìnómàvì tứcgiậnvớiconngười,vớiđồngloạicủatôi.Giậncáchémthớt.

Tôihènlàởchỗấy.

Chuyệnlàthếnày,trưahômấy,tôitháocàyđểcùngnghỉvớinó.Tôiăncơm,cònnóăncỏ,

cảhaithứđềudomẹtôigánhracho.Đangănbỗngnónghethấytiếngkêurốngđựcthốngthiếtcủaconcáicũngđangnghỉ,ăncỏ,ởmộtmảnhruộngxa.Nghetiếngcủaquyluật,củahạnhphúcngànđờicủamuônloài,conbòcủatôiđãquêncảăn,bỏngoàitailờilahétvàtiếngroivútrinríttrongkhôngkhícủatôi,xồngxộcchạyđếnnơiđangcótiếnggọicủatìnhyêuđó.Conbòvốnkhỏevàtấtnhiênchạynhanhhơntôinênkhitôihồnghộcchạyđượcđếnnơithìcũnglàlúcnóđangmãnnguyệnđứngdựngngườilên,bámchặthaichânthânconbòcáivàkhinóđangcorúttoànthânđịnhthựchiệnbằngđượcđộngtáctruyềngiốngđầyhứngthúcủamuônloàithìbấtngờ,khôngbiếttừđâumộthònđáptrúngvàođầunókêuđánhhựmộttiếng.

Conbòđauquávộivàngbỏcuộc,tiunghỉuquayvềchỗcũ.Tôinhìnnóvừagiậnvừathương.Vànếuchỉthế,tôicũngchẳngbắtphạtnólàmgì,đằngnàyngaysauđólỗtaitôilạiphảihứnglấycâuchửithậmtệcủathằngSáo,đứatrẻđangchănconbòcáiđó.SáolàconôngSậu,cấyrẽruộngnhàtôi.

-Aichophépmàyđemcáigiốngđịachủtruyềnsangôngbànôngdânchúngtao?...Nómà

cóchửarồiđẻragiốngđịachủlàchếtvớiông.

Tôigiậnlắmnhưngkhôngbiếtlàmgì,chỉcònbiếtgiongconbòvềđếntậnruộngnhàmình,

cộtchặtlại,chocáimõmcủanódíthậtsátvàocáicọctre,đểnókhôngcựaquậyđược,rồicứthếtôiđánh.Đánhđếngãynátcáiroimàvẫnchưathấyhảgiận.Rồilạiđánhnữa.Thấyruộngbên,luốngthuốclàovừaháitrụilá,còntrơlạithâncây,dẻonhưroimây,tôilạisangnhổvềlàmroivàlạiđánhtiếp.Tôiquấttớitấplênlưng,lênđầu,lênmặtnó.“Màylàmnhụctao.Mày…mày…”.Mỗitiếng“mày”làmộtroiquậtxuống.

Hảgiận,mệtquá,tôingồixệpxuốngluốngcày.Vừanhìnlạinótôiđãphảiquayđi.Mìnhnó

dầyđặcvếtroi.Nhữngconlươnbầmđỏchằngchịt.

Phần31

Nhưngthờigiannày,tôiđâuchỉphạmtộiácvớiconbò.Mộtconchóconchưamởmắt,con

đẻcủaconĐốmthânyêucủatôicũngđãbịtôiđốixửnhưthế.Tấtnhiên,nguyênnhânvàhoàncảnhhoàntoànkhác.

ConĐốmmẹđãđếnkỳsinhnở.Cáisốnóthếmàkhổ,đúnglàkiếpchóthật,sinhconlúcnào

khôngsinh,lạisinhvàolúcnàyđểmàchịuchungsốphậnvớichúngtôi.KhổnhấtlàĐốmchỉđẻđượcđộcnhấtmộtcon,concái,cùng“bề”vớinó.Mẹtôivốnmêtínthấythếthởdàiliêntục:“Mộtconđãđộc,mộtbềlạicàngđộchơn!”.

VậylàĐốmconvừamớichàođờiđãphảichịunỗibấtcông.Bùlại,nócómộtbộlôngrất

đẹp,đentuyền,mịnnhưnhung.MộtlầnmuốnđểmẹtôiđỡbuồnphiềnvềĐốmcon,tôiđặtnólênlòngbàntayvàkhoevớimẹcáiđuôicụtcủanó,thulúmộtmẩulông.Tưởngmẹtôisẽvuihơn.Nàongờ,bàlạigiẫynẩynhưđỉaphảivôi,giọnglạcđi:“Khổ,lạicòncụtđuôinữa.Đãđộclạicàngđộchơn.Phennàynhàmìnhgánhlàmsaohếthọa!”

Ítkhimẹtôinhưthế.Khủnghoảngtinhthầncaođộrồi.(*)

Bahômsau,khônghiểuvìlýdogìconĐốmMẹbỗngbỏconđimất.ĐốmConkhátsữagào

khócthảmthiếtsuốtđêm.Chúngtôibuồnnẫuruột.Mẹtôinghechừngcònbuồnhơn.Cólẽmẹtôinghĩrằng,ĐốmMẹbỏđivìnókhôngđượccảmtìnhcủabà.Mãiđếntrưahômsau,điềunàymớiđượcgiảitoả.CóngườilénchobiếtĐốmMẹđãbịđámlãoTrắm,lãoMè“bắtcóc”khinó“trốncon”langthangkiếmănngoàingõ.Thậttội.Cảtuầnnaynócócáigìtốngvàobụngđâu,màconnóđóisữacứdầyvònhayđếnnátđầuvútoàndalàdacủanó.

TôivộivàngchạysangnhàlãoTrắmđểthămdòtìnhhình.Sangđếnnơinhìnquakẽgiậuđã

thấyĐốmmẹbịtróichặtcánhkhủyu,treongượctrêncànhổisaunhà.Bêndướilàchiếcchậuthauđồngđựngnước,chắcchắnđólànướcmuốidùngđểhãmtiếtcanh.LãoTrắmđangcầmchiếcđũatrevàcondaobầusángloáng,cẩnthận,tỉmẩnlôitừcổconvậtkhốnkhổratừngmạchmáunhỏ.Bịtróichặtmõm,Đốmmẹchỉcònbiếtrênưử,haimắtmởtrừngtrừngláoliêngnhìnhếtchỗnàyđếnchỗkhác,nhưmuốntìmsựcứugiúp.Khôngngờđúnglúcđónónhìnthấytôi.Cáiđuôinólậptứcvẫylênliênhồikỳtrậntrongvàcáimiệngcứrênưư.Chắcnónghĩthờicơthoátchếtđangđếnvớinó.Quêncảsợhãi,tôithétlên:

-Dừnglại!Cácôngăntrộmchónhàtôi.

LãoTrắmbuôngcáicổĐốmmẹxuống,chĩathẳngmũidaobầuvềphíatôi:

-Aibảocủanhàmày?

Nóirồi, lãoTrắmđâmmạnhmũidaovàotimĐốmmẹ.Máutươiphunra,toévàothành

chậuràoràonhưmưa.

Đốmmẹ“đi”rồi,Đốmconkhátsữa lại tiếp tụcgàokhócsuốtđêm,cảnhàkhôngaingủ

được.Mấyngàyđầu,anhemtôicònchắtđượcmỗibữavàithìanướccơmchonóuốngnhưngsauphảithôivìcơmchongườicònchảcó,nữalàchochó.

Giữalúcđólạinảythêmmộtsựcốmới.Chảbiếtxuấtpháttừđâu,mộtcáilệnhđượcbanra

từcácôngĐội,buộcdântoànxãtôiphảinghiêmchỉnhthihành.Đólàlệnh“Triệtđểtiêudiệtchó”,đượcgọisaimộtcáchngônghê(màaicũngrămrắpnóitheo)là“triệtđểchó”(!).Giảithíchtrướcdân,ĐộiKhoảnhbảolàmthếlàđểvừaphòngdịchchóđiên,vừadễdàngbảomậtcôngtácđiềutra,pháthiệnâmmưupháhoạicôngcuộccảicáchruộngđấtcủagiaicấpđịachủvàbọnphảnđộng.YcủaĐộilàđểnhữngtaimắtcủaôngbànôngdânđêmđêmdễdàngẩnnấp,rìnhmò,giámsátnhữnghànhvicủacácđốitượngtrongsổđencủaĐội.

NhưthếthìảĐốmConcủatôichảcònlýdogìtồntạitrênđờinữa.Mớichỉnghĩthếmàtôiđãnaocảlòngnóichiđếnviệclúcnàytựtaychúngtôiphảitiêudiệtnó.“Thôi,cácconạ.Tìmchonómộtcáchchếtnhanhcònhơnđểnóđóisữachếtdầnchếtmònnhưthếnày!”.Mẹtôianủichúngtôi.Vậylàkhôngthểkhácđược,đànhphảithủtiêuĐốmConthânyêucủachúngtôiđithôi.Nhưnggiếtnóbằngcáchnàovàaidámđứngralàmchuyệnnày,lạilàcảmộtvấnđề.Mẹtôivàemgáitôitấtnhiênkhôngphảilàmrồi.Chỉcòntôi.Khôngđùnđẩychoaiđược,tôibuộcphảilàmcáiviệctànácnày,dùtôirấtsợ.

Mấyngàytrờivẩnvơsuytính,tôithấychỉcócáchnémnóxuốngaosâulàvừanhanhgọn

vừađỡđaulòng.

TôibếĐốmConracáiaocótênlàaoCảcủanhàtôiởđằngsaunhà.Aorộngmênhmông.

Giómùahènhẹnhàngthổilàmmặtnướclăntăngợnsóng.Cáiaonàytrướccảicáchngườicảxómthườngđếnđâygiặtgiũtắmrửa,biếnnóthànhcáiaochung,thànhđiểmvuichơicôngcộngcủabọntrẻtronglàng.Từkhicảicáchđếngiờ,dosợliêncan,mọingườikhôngcònđếntắmnữa,chiếcaotrởnênvắnglặngđếnrợnngười.Cảmgiácnàyđãkhiếntôisờsợnênvừabướcchânxuốngcầuao,tôiđãthấyngầnngại.TôithấycầnphảichoĐốmconđượcsống,dùphảisốngbằngkiếpchó.TôiủĐốmconvàovạtáorồikhomngườichạyvềnhà.Thấytôivề,mẹtôikhókhănlắmmớihỏiđượccâu:

-Xongrồihả?

Nhậnracáivậttôigiấutrongvạtáo,mẹtôinắmlấytaytôi:

-Thôiconạ.Giữnólạicũngkhôngđượcđâu.Làchóđãkhổ,làmchótrongnhàtalúcnày

càngkhổhơn.Hãyhoákiếpchonóđi.

Lầnnàythìtôikhôngcònlýdogìđểtrốntránhtráchnhiệmđượcnữa.Tôilạiphảimang

Đômconraao.Vàocáigiâyphút trướckhiphải trực tiếp làmcáiviệchànhhìnhmộtsinhmạngmàvạnlầntôikhôngmongmuốnchútnào,tôiđặtnólênlòngbàntayvuốtvenóthaychomộtlờisámhối.ĐốmconMựcthậtngâythơ.Nótưởngtôiđangcưngnựng,mơntrớnnónêncứhồnnhiênthècáilưỡinhỏxíu,nhamnhámra,rốirít,liếmhếtmấyngóntaytôi.Cáiđuôicụtngủnchẳngsaovẫyđược,vẫncứcốvevẩy.Nướcmắttôilạitràora.Tôilạisốnglạicáicảmgiácchuaxóthômnào,cáihôm,phầndo“giậncáchémthớt”,phầndotựmìnhphongchomìnhcáiquyềnđượclàconngườiỷthế,đánhđậpconbòtộinghiệpcủatôimộtcáchtàntệ.Hômnay,chảlẽtôilạiphạmvàotộiấymộtlầnnữa.Nhưngbiếtlàmsaođược.Đốmconơi,thôngcảmchotaonhé…

Vàthếlà…một,hai,ba…tôinhắmmắtlạirồibấtthìnhlìnhnémconvậtraxa,rarõthậtxa,

càngxacàngtốt.Mộttiếngrơikêuđánh“tõm”,lạnhlùng,khôkhốcvangđếntaitôi.Lậptức,

nhưđang trongcơnumê, tôibừng tỉnh.Ngaysauđó,đểnguyêncảquầnáo, tôinhảy tùmxuốngnước,hùnghụcbơiđi.TôiđãkịpnhìnthấyĐốmcon,saukhibịchìmnghỉm,mấttămdướilànnướcsâunóđãngócđầulêncốgắngbơivàobờmộtcáchtuyệtvọng.Mộtbảnnăngđấutranhsinhtồnmãnhliệt.Nếukhông,saonóbiếtbơivàobờkhihaiconmắtcònchưamởđược.Cuộcsốnglàthếđấy.

TôilaovộirachỗĐốmcon,nângnólêncaorồibếthốcvàobờ.

Tôiđưanóvềnhà,ômchặttrongtay.Tôithềvớitrờiđất,tôikhôngbaogiờgiếtnónữa.Từ

nay,tôiăngì,uốnggì,nóănnóuốngcáiấy.Mẹtôilúcđầucòntỏvẻkhôngvuivìbàvẫnlosợ“cáivậncáihạn”còncócơhộitiếptụcgiángxuốngnhàchúngtôi.Rồimẹtôicũngnguôingoaidầnkhinghechúngtôianủi:“Taihoạđanggiángxuốngnhàtachẳnglàquálớnrồihaysao?”.

Khôngbaolâusau,Đốmconcũngchếtvìsuydinhdưỡngnặng.Anhemtôingậmngùilấy

cáimocaulàmchiếcquantàirồiđemchôntrongvườnchè.Mộtnấmmộnhonhỏbằngcáivốctaynhưngchúngtôicũngbàylênđómấyphẩmoảnbằngđất“khảm”rấtnhiềumảnhsành,mảnhsứ,đủmàusắc,lónglánhnhưxàcừ.Mỗikhicócơngióthổi,nấmmộcủaĐốmconlạiphủtrắngxoáhoachè…

Phần32

Đãsangtháng7nămMùi.Vậylàcơnbãoquađiđãgầnmộtthángnhưngchúngtôivẫnchưa

hếtđói.Mẹtôibảovớitôi,lúcnàymuốncógạoănchỉcòncáchlênHàNộiđòibàgiáoLiễnsốtiềnquyravàngkhoảnghaiđồngcân,bàmượntừhồitạmchiếm.Onggiáolàchúruộtcủamẹtôi.Mẹtôisaitôiđilàmchuyệnnày.NghenóiđượcđiHàNội,tôimừnglắmvìtừngàyhoàbìnhlậplạiđếngiờ,tôiđãđượclênHàNộilầnnàođâu.Lầntrước,vàodịphènăm1953,tôicũngđãđượclênđâynhưnglúcấyHàNộiđangbịquânPhápchiếmđóng.ĐườnglênHàNộilúcnàydogiávéôtôquácaonênmọingườithườngđibằngtầuthuỷngượcsôngHồng.Cótrămcâysốmàđihếtcảngàytrời.

Sánghômấy,mẹtôiđánhthứctôitừrấtsớmrồigóichotôinắmcơmmuốivừng.Tôimột

mìnhđibộbảycâysốrabếnphàTânĐệ,chờtầuNamĐịnhchạyquaghémànbến.

Khoảng10giờđêmhômấy,tàumớicặpbếnPhàĐen.Khỏinóilòngtôirộnràngthếnàokhi

thấyHàNộiđanghắtlênbầutrờicảmộtvầngánhsánglunglinh,giátbạcvàonhữngángmâyđenbaythấplađà.CònđèntrênnhữngcánhcungcầuLongBiênthìđúnglàsaosa.Tấtcảtạonênmộtbứctranhlunglinhmàusắcmàđãhainămnaytôimớiđượcdịpnhìnthấy.

HàNộicủanăm1955,kháchẳnHàNội1953.Phốxáhiềnlànhhơn.Nhàgiầukhôngcòn.Tấtcảđềulaođộngvàhưởngthụtemphiếunhưnhau.Tấtcảđềuđibộhoặcđixeđạp.Khôngcònnhữngchiếcxehơibónglộn,đủkiểudáng.KhôngcònnhữngtênlínhTây,línhLêdương,línhngụysaymèm,nhữngcôgáiđiếmsựcnứcmùinướchoa,õngaõngẹo,khoáctaybọnlínhmặtđỏgay,nồngnànmùirượungangtàngđigiữaphố.Tấtcảđềuthayđổi,đềumới,rấtmới.Tấtcảđềurạorựcmộtđiềugìkhónóinênlời.NhàônggiáoLiễnvẫnởchỗcũ,phốTriệuViệtVương.

Từbếnphà,tôiđixíchlôđếnđây.Tôinhìnsốnhàrồirụtrègõcửa.Cửahémở.Mộtngười

đànbàghécổnhìnra.BàGiáo!TôimừngquávừareolênthìngườiđànbàtôitinđólàbàGiáođãlạiđóngsậpcửalại,lạnhlùngbỏvàonhàtrong.Tiếngdéprêlẹpxẹptrênnềnnhà.Khôngtinvàosựnhậnbiếtcủamình,tôiquaysangnhàbêncạnhđểhỏi.Ongchủnhàhồhởi:

-ĐúngnhàbàgiáoLiễnđấy.Bàấyđangởnhà.Đểtôigọicho.

LầnnàythìbàgiáoLiễnbuộcphảimởcửa.Bànhìntôivừasợsệtvừakhóchịu.Bàvộivã

kéotôixuốngnhàdưới.Vừađivừahỏi:

-Chết,saocháulạiđếnnhàbà?Ơdướiquê,nhàcháuđangbịđịachủphảikhông?Nhàông

bàngheđâucũngđangbịngườitaquynhưthế,dùôngGiáođãbỏlàng,bỏruộngvườnhồicưvềHàNộitừ7,8nămnay.Cháuđếnnhàthếnàylàlàmkhổôngbàđấy.Giácháuđừngđếnthìhơn.

TôinóivớibàGiáo:

-CháunghĩHàNộixaquêcảtrămcâysố,aibiếtmàlo!

BàGiáotrừngmắt:

-Saolạikhông,conmắtnhândânmà.Nhưngthôi,cháulênđâycóviệcgìthìnóingayđi.

Nghetôinóiviệctôilênđây,bàGiáodãynảylên:

-Tiềnnào?Bàkhôngcómượncủamẹcháuđồngnàosất…

Nóixong,bỏmặctôiđứngđấyvớicáibụnglépkẹpvìtừsángđếngiờchảcógìtốngvào

mồmngoàinắmcơmnhỏnhưquảcam,bàlạnhlùngbướclênnhàtrên.Látsau,ôngGiáođiđâuvềchongườigiúpviệcgọitôilên.

Vừanhìnthấytôi,ôngnóingay:

-Ôngcũngđangnhưngồitrênđốngthanđây.Dướiquêngườitacũngđangtìmcáchquy

choônglàđịachủ.Cháunênrờikhỏinhàôngngay,càngsớmcàngtốt.

Tôingheôngnóimàrụngrờichântay.Từbétôimớirakhỏilànglầnnàylàlầnthứhai.Tôi

cóquenaiđâu.GiữaHàNộixalạthếnàytôibiếttrúngụvàođâu.OngGiáokịpnhậnrađiềuấynênvộivãdúivàotaytôimấyđồngbạcbằngkimloại(trịgiálàbaonhiêuđếnnaytôicũngquênmất)rồibảo: -Cháucầmlấyđểmuacáibánhmìmàăn.Cònchỗngủ,nóithếthôi,đểônglo.

CáichỗngủmàôngGiáolochotôiđêmấylàcănphòngchậthẹpởmộttrườnghọcnơiông

đanglàmtuỳphái.Mộtngườicháuhọcủaôngdẫntôiđếntậnnơi.Mởcửa,bậtđèn,ngọnđènđiệnsángchảhơnđèndầulàmấy,chỉchotôicáigiườngcánhânchănchiếumốcmeo,căndặntôimấycâurồingườidẫntôiđếnđâyvộivãđingay.

Cònlạimìnhtôivớibaonhiêucảmgiác:cayđắng,sợsệt,chánchường,tủinhục.Tôilơđãng

nhìnquanhkhắplượtgianphòng.Vàthậtbấtngờ,timtôiđãrunlênkhimắttôichạmvàomộtbứcảnh.Bứcảnhthậtto,thậtđẹp,intrêngiấycứng,treotrangtrọngởchínhgiữabứctường,đốidiệnvớichỗtôingồi.Bứcảnhnàylầnđầutiêntôiđượcnhìnthấy.Mãimãisaunàytôikhôngsaoquênđượccảmgiácphấnkhíchkhácthườngvàocáigiâyphútđặcbiệtấy.

BứcảnhchụpBácHồvớivẻmặthiềntừnhưmộtngườiôngtronggiađình,âuyếmđặthai

taylênvaihaiđứatrẻ,mộttrai,mộtgái,lúcđóxemracũngchỉởtuổitôi.Haicôcậunàyđãkhôngthểgiấuđượcniềmhạnhphúcchứachanđangtràolêntrongkhóemắt,nụcười,tràolêncảtrênmặtgiấyảnh.

Cùngvớihìnhảnhđầyấntượngấylàcâuchúthíchphơiphớimộtniềmtinmàmớiđọcqua

mộtlần,tôiđãnhớđếntậnbâygiờ:“CóBácdẫnđường,chúngcháutintưởngởtươnglaitươisáng”.Oi,Bácơi,baogiờthìcháucóđượcmộtsựhồnnhiênphơiphớinhưhaiđứatrẻcùngtuổivớicháukia?Baogiờthìcháuđượctrởthànhmộtđứatrẻcósốphậnbìnhthườngnhưbaođứatrẻkhác?

Từlinhcảmvàcũngtừtrựcgiáccủatuổithơ,tôiđinhninhrằngnhữngđiềuđangxảyra

mộtcáchvôlýởquêtôirồichỉngàymộtngàyhaisẽđượcBácHồbiếtđến.Tôitinnhưthế.

Vớimộtđứatrẻtừnhỏđếngiờphảisốngtrongvùngnôngthônhẻolánh,khôngcósáchbáođểđọc,khôngcóloađàiđểnghe,khôngcócánbộamhiểuđểhỏi,lạibịcôđộcgiữamọingườinhưtôi,thìniềmtinđemđếntừbứcảnhnàyvớicâuchúthíchkia,quảthậtlàmộtcánhtayvịnđỡ tôiđứngdậy,một tấmbiểnchỉđườngcho tôiđi… trong thờiđiểmấy cũngnhư tất cảnhữngnămthángvềsau.Đếnnay,tôicóthểkhảngđịnhrằng,tấtcảnhữnggìtôicóđượchômnay,dùchẳngragì,dùkhôngbằngai,thànhthậtmànói,đềudotừbứcảnhđẹpnhấtkiavàlờichúthíchnhưmộtcâuthầnchúkiađemlại.

Giữalúcđangđắmchìmtrongsuynghĩnhưthếthìbấtthìnhlìnhhaicánhcửagỗkẹtlên

mộttiếnglàmtôigiậtmình,đồngthờixuấthiệngiữaphòng,ngườicontrai,cháucủaôngbàGiáo,ngườidẫntôiđếnđâynghỉlúcnãy.

Ngườicontrainày,lớnhơntôimấytuổi,mớitừquêlênHàNộitrướctôimấyngày.Quêcủa

họ,cáchlàngtôiđộmườicâysố.Ngườinàynóivớitôi: -TôilênđâylàđểbáochoôngbàGiáobiết,tốimaiởdướiquê,nôngdânsẽtổchứctốkhổ

ôngbàgiáoởsânđìnhTrung.HẳncậubiếtđâylàcuộctốđiêuvìnhiềunămnayôngbàGiáocócấyruộngđâumàbịlàphúnônghoặcđịachủ.

Chúngtôiquyếtđịnhphábằngđượcđámtốkhổnàyrồimuốnrasaothìra.

-Bằngcáchnào?

Tôitòmòhỏilại.NgườicháuôngbàGiáotrảlờitỉnhbơ:

-Némđá,némđất,thậmchínémcảcứt…

-Aidámđứngralàmchuyệnnày?

-Tôi,cậuvànhữngaicămthùcuộccảicáchbấtcông.

-Tôi?…

Tôirunrunhỏilạivìvừachợtnhậnrađiềubấtbìnhthườngtrongcâuchuyện.Nhậnrađiều

ấy,ngườithanhniênnàynhìnthẳngvàomắttôi: -BàGiáosaitôirabảocậungàymaicùngvềvớitôi,đểtốimaitatínhchuyệnấy.Bàcòn

bảo,cậucólàmthế,bàmớitrảtiềnchomẹcậu… -Không,tôikhônglàm.Đólàchốngphácáchmạngđấyhiểuchưa?

NgườicháuôngbàGiáocườihềhề:

-Cậuđúnglàcòntrẻconthật.Chuyệntốgian,tốđiêumàcậubảolàcáchmạngà?

-Tôikhôngbiết.Nhưngnhấtđịnhtôikhônglàmchuyệnấy…

Thếlàsángsớmhômsau,tôiphảirachợHômbánrẻchaimỡlợnmàhômqua,mẹtôibắt

tôiđemtheođểbiếuôngbàGiáonhưngchưabiếukịpvàbâygiờthấykhôngcầnphảibiếunữa,đểmuacáivéôtôHàNội-NamĐịnh.CòntừNamĐịnhvềquê,mườimấycâysố,tôicuốcbộ.

Phần33

Mộthômđúngvàogiữatrưa,lúcmấyanhemtôinghỉgiảilaosaumộtbuổisángcậtlựcvới

côngviệcvôicát,cómộtbàcụlưngđãhơicòngcòng,tócbạctrắng,tìmđếnchỗxâytháp.Saukhiđứnggiữatrờinắngnheonheoconmắt,chỉtrỏnóilầmbầmđiềugìđóvớicôgáitrẻđitheo,bàbướcđếngặptôi,cứnhìntôitrừngtrừnglàmtôihơikhóchịu.Bấtthìnhlìnhbàcụvỗvaitôihỏilớn:“Cóphảichúkhông.Àđúngchúrồi,cáimiệngcáitránkiagiấuđiđâuđược!”Tôivẫnchưabiếtlàai.Bàbuộclòngphảixưngtên:“TôilàNghiệm,chịdâungàyxưacủachúđây!Chúkhôngnhậnratôià.Cũngđúngthôi.50nămrồicòngì”.Câunóicủachịlàmkýứctrongtôivỡoànhưnướctứcbờ.Nắmlấyvaichị,tôihét:“ÔvậyrađâylàchịNghiệm.Oisaochịthayđổinhiềuthếnày”.ChịNghiệmkhócnứcnởlàmtôicũngcũngứanươcmắttheo.Chịchỉvàocôgáitrẻgiớithiệu:“Cháunộichịđấychúà!”–“Vậyrađâycongáicủacáithằng…”.Tôiđịnhnóitiếpchohếtcâulà“contrailãođộiKhoảnh”,chợtthấychịNghiệmvéovàotaytôimộtcáirõđaulàmtôinhậnrangaymìnhđãthậtthà…hơilố.

-Vậybốcủanóđâurồi.

Tôivẫnkhôngbiếtđứacon“hoang”củachịngàyấytêngì.Vìchịxấuhổbỏđigần50năm

naymớitrởvề.ChịNghiệmoàkhóc:

-Chúơi!Lávàngcònởtrêncây-láxanhđãrụng,trờihaychăngtrời.Cháumấtnămngoái

rồi.Vìtainạngiaothông.Congáinóđấy,têncháulàNguyệt.

RồichịnóivớiNguyệt:“Conrangoàichomátđi.Đểbàởđâynóichuyệnvớiông”.Cònlại

haichịemvẫncẩnthậnkéotôirachỗkhuấtđểchuyệntrò.Chịnóimấychụcnămnaychịđềunóivớicontraichị tên làDũngrằngbốnó làNghiệm,cháunộicụHànBằng,bênkiasông.ThằngDũngnhiềulầnnănnỉđòivềquênhậnhọhàng,tổtiênnhưngchịcứừhữkhấtlần,naycháumấtrồichịânhậnmãi.Bâygiờđếncháunộicủachị.Nósắplấychồng.Nócầncóchỗcúnggiatiên.Chịkhôngthểtừchốinóđược.Đànhphảiđưanóvềđây.Mongchúvàgiatộcchophép.

RồimẹconchịNghiệmvềbênkiasôngHồng.Tôisuynghĩmãixungquanhviệccónêncho

cháunộilãođộiKhoảnhnhậnlàmcháuôngCảLân,bốtôikhông.Chắclànên,vìcósaođâu.Đấtlànhchimđậumà!Quákhứđauthươngđãlùixavàodĩvãng,đaukhổthìcũngđãđaukhổrồi,chấpnhặtrồilàmtìnhlàmtộinhauphỏngcóíchgì.Tôibànvớianhemconcháutrongchihọ.Tuylúcđầucóngườinàyngườinọphảnđốinhưngsauđềunghera,đềuthấythếmớicótìnhngườinênđềuvỗtaytánthành.

ThếlàcháunộilãoĐộiKhoảnhtrởthànhcháunộianhNghiệm,anhruộttôi.

Phần34(trênnetkhôngthấycó)

Phần35

CũngcáinămMùi,độngtácđầutiênmàĐộiKhoảnhratayvớigiađìnhtôilàtịchbiêntài

sảnđượctiếnhànhvàogiữamộtđêmrétthấuxương.

Lúcấy,cólẽcũngđãđến12giờ,gióbấcthổinhưngựahýngoàitrờivàchúngtôiđangngủ

ngonlànhtrongnhữngtấmchănbôngthìbỗnggiậtmìnhvìcótiếnghéttonhưsúngnổngoàisân.Mọingườivùngtrởdậy,sợrunlên.Lúngtúngmãitôimớibậtđượcquediêmđểthắpsángngọnđèndầu.Vànhờánhsángheohắtcủanó,chúngtôiđỡcảmthấysợhơn.CũngtạiconĐốmbịtiêudiệtsớm,nếukhông,nóđãbáothứcsớmvàchúngtôiđỡbịhốthoảngthếnày.

-MẹconnhàLân!Dậyngay,dậyngay…

Tôilậpcậpmởcửabướcra.Đãthấytrướcnhà,trênmảnhsângạchkhônglấygìlàmrộng

lắm,đènđuốcphừngphừng,rựcsángcảmộtkhoảngtrời.Đãthấyđầychậtmộtsântoànngườilàngười,đensì,chậpchờnnhưnhữngâmbinh.

Chântaytôirunlêncầmcập.Haihàmrăngcũngthế.Cứdậpvàonhauliênhồi.Biếtthếlà

hènnhưngtôikhônglàmsaokìmhãmđểchúngkhỏivavàonhauđược.Tôinhìnsangmẹtôivàemtôicũngđềuthấythếcả.Vìphảinhậnmộtcáirétđộtngộthayvìsợhãi?

-CảnhàchúngmàyđứngimnghelệnhcủaĐộiđây!

ĐộiKhoảnhhắngdặngrồilêntiếng:

-Hômnay,tavànhữngđạidiệncủagiaicấpnôngdânxómnàyđếnđâyđểtiếnhànhkêbiên

tàisảncủacácngười,chuẩnbịsốliệuchoviệctịchthu,tịchbiênhoặctrưngmuatheochínhsáchmàĐộisẽtiếnhànhnaymai.Đểbảođảmtrậttựchocôngviệckêbiên,tadềnghịtoànbộgiađìnhcácngươi,tậptrung,đứnggọnvàochỗgócsânkia,khôngaiđượcđilạilăngxăng.Kẻnàomấttrậttựdukíchsẽgôcổlại,nghechưa?

Thấychúngtôiđồngloạtđứngimnhưtượnggỗ,ĐộiKhoảnhquátlênlầnnữa:

-Cácngườiđiếccảrồihaysaomànghetahỏilạikhôngtrảlời?Tahỏilại:cácngườiđãnghe

rõchưa?

-Thưarõạ!

Hìnhnhưchỉcómộtmìnhmẹtôitrảlời.VậymàĐộiKhoảnhcũngchoqua.Rồiôngtanói

tiếp:

-Cònviệcnàynữa,nhânđâytacũngnóiluôn.Nhữngphầncủanổinhưnhàcửa,nồiniêu…

Độivàôngbànôngdânsẽtựkêbiên,khôngcầncácngườikhaibáo.Chỉyêucầucácngườikhaibáophầncủachìmnhưvàngbạctiềnnong…Nếucácngườikhôngkhai,Độivàôngbànôngdânpháthiệnra,cácngườikhôngnhữngbịtịchthutàisảnmàcònbịxửtộinữa.Cácngườingherõkhông?

-Rõạ!

Lầnnàythìcảnhàtôiđồngthanhlêntiếng.

-Vậythìnào,cácđồngchíđâu,vàoviệc.

ĐộiKhoảnhvừadứtlời,cảđoànngườiđitheoôngtalậptứcrầmrậpbướclêncácbậchègạchtiếnsâuvàotrongnhà.Chiếcbànhọcthườngngàycủatôi,đámthanhniênkhiêngrađặtgiữasânchocáigọilàtổ“thưký”làmnơighichépbiênbản.Đènđuốcsángbừngsoirọikhắpnơi.Nhữngngười làmcôngviệckiểmkêđiđếnđâugặpcáigì liềnxướngto lêntêncáiấy.Khôngkhítrongnhàồnã,rộnràngnhưmộtcuộcđánhcờngười.

-Bacáigiường…

Ngườitrongnhànóito.

-Bacáigiừơng.Ghiđi!

Ngườibênngoàinhắclại.

-Haicáimàn.Khănnhunghaichiếc,đẹpquáchúngmàyơi.AnhKhoảnhơi,choemđộithử

nhé.

-Khănnhungcònmới,ghinhanhnhanhlên,saocứnhưsênbòvậy?

Trongnhàngoàisânđốiđápnhaurềnvang.Anhđuốcđếnđâu,âmthanhđếnđó.

-Mộtconbòđựcđãthiến.

-Bacongà.ThịtmộtconnấucháođianhĐộiơi.

-Imcáimồmđi!

Đámthưkýnổiđiênlên.Từđóliêntiếpchỉcònnghethấynhữngconsố.

Trongkhicảđámvuinhưhộithìgiađìnhtôi,cứphảiđứngnghiêmnhưchàocờởmộtgóc

sân,haihàmrăngvavàonhaucầmcập.

Từ trongbuồng, cóngười chạy ra, ghé tai thầm thì vớiĐộiKhoảnhđiềugìđó, tôinghe

khôngrõ,chỉthấy,đangđứngoaiphonggiữasân,ôngtahốthoảngchạyvàonhàrồilạichạytrởra.Mặthầmhầmtứcgiận,ôngtachỉtaythẳngvàovàomặtmẹtôi:

-Chúngmàygiantrá.Giấutiềnvàotronghòmquầnáomàkhôngkhaibáo.

Tôinghethấythếthìsợrunlênmàmẹtôivẫnđiềmtĩnhnhưkhông.Bàxămxămbướcvào

nhàrồinóithậtto:

-Đâu,tiềnđâu?Tôigiấuởđâu?

Từtrongcáihòmgỗvẫndùngđểđựngmấychiếcquầnáoráchcủagiađìnhtôimộtcáigói

nhỏbọcvảicũđượcmởra.

-Khôngtiềnthìlàcáigìđây?

Mẹtôicũngchẳngvừa,bàhỏivặnlại:

-Thìđúnglàtiềnrồinhưngnólàtiềngìmớiđượcchứ?Thưacácông,cácbà.Đâylàsốtiền

màngườiemgáitôitrênViệtHùngmớigửixuốngchođểtôiđongmấybơgạo.Cảnhàtôimấyhômnaytoànănkhoailangluộcxótruộtlắmrồi!Vớilạitôiđểnótronghòmcủanhàtôichứcócấtgiấuvụngtrộmgìđâu? -VậysaokhiĐộihỏinhàmàylạikhôngkhai?

Mẹtôiđốplại:

-Khai,đểcácôngcácbàtịchthu…đểngàymaichúngtôiđóinhănrăngraà?

ĐộiKhoảnhvộivãraoai,phụhoạ:

-A,conmụđịachủnàyngoancốquánhỉ!Vậythìchúngtaolậpbiênbảntịchthusốtiền

này.

Thếlàlạimộtlầnnữa,mẹtôiphảirunrun,loayhoaymãivớichiếcquảnbútmớikýxong

đượcchữ“Hợi”,têntụccủabà,tonhưcongàmáivàotờbiênbản“phạmphápquảtang”màlầnnàyngườiviếtvănbảnđóvẫncứlàtôi.

Khoảngmườihaigiờđêm,cuộckhámxéthoànthành.Toànbộtàisảncủanhàtôi,thượng

vànghạcámđềuđượcghiđầyđủvàohaitờgiấyxétừvởhọcsinh.ĐộiKhoảnhđọctolạimộtlầnchocảgiađìnhtôinghetrướckhibắtmẹtôikýxácnhận.

Trướckhirút,ĐộiKhoảnhlạibắtcảnhàtôiđứnggọnvàogócsânđểngheôngtahuấnthị:

Từnaytoànbộnhữnggìđãkêbiên,giađìnhkhôngcóquyềndichuyểnđinơikhác.Trái

lệnhsẽbịxửlýtheophápluậthiệnhành.

Cảnhàtôilạimộtlầnnữaphảicúiđầudạran.Tưỡngthếlàxong,aingờtrướckhiravề,ông

takhòeothêmmộtcâunữa:

-Ôngbànôngdânđangcầnsứckéo,vìthếĐộiquyếtđịnhtrưngthutrướcthờihạnconbò

nhàcácngườiđangnuôi.

Họbắtconbò.Tôibànghoàng.Vậylàtừnayconbòsẽvĩnhviễnkhôngcònởtrongnhàtôi

nữa.Nósẽthuộcvềngườikhác.Ngườikhácsẽcàybừanó.Ngườikhácsẽđánhđập,hànhhạnó.Khôngthểnhưthếđược.Khôngthểnhưthếđược.Tôichạyùxuốngchuồngbò.Conbòcủatôiđangnằm,nhẩnnhanhailại.Tôiđặttaylêntránnó.Nódụidụicáisừngvàobàntaytôi.Nướcmắttôichỉchựcứara.Chợtcótiếngquát:“Đứanàolàmgìtrongchuồngbòkia”.Tôichạyrađứnggiữavùngánhđuốcbậpbùng.ThằngKềnnắmlấycổáotôimàlắc:

-Địnhlàmgìvớiconbò,bỏthuốcđộcgiếtnóphảikhông?

Tôikhôngthèmtrảlời.LãoKềnbiếtnhưthếlàtôikhinhbỉlãonênngaylậptứclãovừachửi

tôi:“A,thằngđịachủconnàyhỗnnhỉ!”vừa“bốpbốp”,tángvàomặttôihaicútáttrờigiáng.

Rồilãochạybiếnđi.Tôiđứnglại.Ommặt,ứcvìnhục.

Conbòđượcgiắtđicuốicùng.Bathanhniêntraitráng.Mộtcầmđuốcsoiđường.Cònlại,kẻ

gòlưngkéodâythừngnhưmuốngiựtđứtmũibò,kẻđisaudùngroiđánhliêntụcvàomôngnó.Conbòvẫncứìra.Nókhôngmuốnvàkhôngchịurờikhỏinhàtôi.Tôinhìntheoconbòmàmuốnđứttừngkhúcruột.

Conbòrađi.Vàgiánóđihẳnđểkhôngbaogiờchúngtôigặplạinữathìnỗiđauxótcòncó

cơhộinguôingoai.Đằngnàykhông.Tôicònphảigặplạinókhôngchỉmộtmàtớihailầnvàlầnnàonócũngđóngdấuchínvàolòngtôimộtấntượngkhóquên.

Lầnthứnhấtxảyravàogiữamộttrưanắng.Tôiđitrênđường,cònnóthìđangoằnlưngkéo

càyởmộtthửaruộngvenđường.LãoKềnđangđiềukhiển,đúnghơnđangđánhnó.Hômấy,nếukhôngnhờvàocáiđốmtrắngtobằngbàntayvẫnngựtrịtrênđỉnhđầunó,chắctôikhólòngnhậnra,vìnóbâygiờchỉcònlàmộtmớdabọcxương,dàyđặcnhữngmụnlở loétvàthâmtímnhữnglằnroi.Từhômrờikhỏinhàtôiđếngiờ,conbòtrởthànhtàisảnchungcủacảcáixómQuyếtThắng.Điềugìsẽxảyratrongcảnh“chachungkhôngaikhóc”này,hẳnmọingườiđãrõ.Ngườitađùnđẩy,chửibớirồiđánhđậpnhauvìchuyệncắtcỏchonóănvàrồilạichửibớinhauvềviệctranhgiànhbắtnóđicàychoriêngmình.Trâubòđánhnhauruồimuỗichết.Trongtrườnghợpnàylạilàngườivớingườiđánhnhautrâubòchết.Toànbộhậuquảnóphảigánhchịuhết.

Nắngđãtrònbóng,lãoKềnvẫnchưachịuchonónghỉ,vẫncứtớitấpquậtlênngườinóhết

roinàyđếnroikhác.Tôiđứnglạinhìn,lòngxótnhưxátmuối.KhôngbiếtconbòdonhìnthấytôihoặccảmthấymộtcáigìthânquenđâuđâymànócứđứngìranhưthếkialàmcơnđiêncủalãoKềncàngnhưlửađổthêmdầu.Thếlàlãolạiđánh,thậmchíđánhdãmanhơn.Đánhxong,mệtquá,lãonghỉ.Nghỉxonglạiđánh.Conbòhếtquayđầusangtráilạisangphảimàvẫnkhôngtránhnổinhữngtrậnmưaroi.Cuốicùng,nóquỵxuốnggiữaluốngcày,mắttrợnngượclên,haibênméptràobọttrắngxoá.LãoKềnvẫnkhôngchịungừngtay.Tôikhôngchịunổicảnhấy.Thếlà,mộtbướcbằngbabước,tôinhảythẳngđếntrướcmặtlãoKền:

-Ongkhôngđượchànhhạnó!

Tôigiằngchiếcroitretộiácrakhỏitaylão.Mặtlãovốnđãđỏbâygiờcàngđỏhơn.Haicon

mắtdữnhưmắtlongthầnvằnlêntừngtiamáuđo,lãothét,giọngrunrun:

-A,thằngđịachủconnàygớmnhỉ!Aibảoconbònàylàcủanhàmày?

Lãokêuto,cầucứu:

-Bọnđịachủđếncướplạitàisản,bàconơi.

Tiếnglãovangrakhắpcánhđồng.Nhữngngườilàmđồngvộibỏcuốc,bỏcàychạylại.Thấy

họđằngđằngsátkhí,sợquá,tôicắmđầuchạythẳngmộtmạchvềnhà.

Đólàlầnthứnhấttôigặplạiconbò.

Lầnthứhai,trongmộttrườnghợpkhác.Làtrườnghợpngượclại.Chuyệnnàytôisẽkểsau.

Phần36

Vậylàtoànbộgiasảnnhàtôi,từcănnhàgỗlim7gianthuộcloạicủahiếmtronglàng,cái

bếpngóicũkỹnhemnhuốc,bồhóngbámvàotườngnhưkeothuốcphiệnđếnvườnchè,aocá,cáichổi,cáinồi,congà,conlợn…tấttấtđềuđãbịĐộikêbiên.Vậylàtừnaychođếnkhinóđược trưng thu, trưngmuahay tịch thu, chúng tôi chỉ cóquyền trông coi chứkhôngđượcquyềnsửdụng,cầmbán.

Gặptrườnghợpnày,chắcchắnkhôngthểkhôngcónhữngngườiứngxửtheocách“không

đượcănthìđạpđổ”hoặcgianlận,lươnlẹonhằmvớtvátlạichútíttàisảnvốnlàcủamình,domìnhlàmra.

Nhưngvớigiađìnhtôikhôngbiếtcóphảidongungốcmàchúngtôikhônglàmđượcđiều

ấy.Tôi khôngmuốn tựmình lý giải điềunày, chỉmuốnkể rađâyhai trong rấtnhiềumẩuchuyệntươngtự.

Đólàmộthôm,nhânthấyđámtrẻcontronglàngcấtvóđượcrấtnhiềutép,cóđứabántép

muađượccảcângạo,mẹtôibảochúngtôitựlàmlấyvómàcất.Nhưngmuốncóvóthìphảicóvảimàn.Kiếmđâurathứcủahiếmđóbâygiờ?Nhàtôicóhaicỗmàncũthìđãbịkêbiêncảhairồi.Tàisảnnày,theoquyđịnhcủaĐội,chúngtôichỉcóquyềnđượcdùngđểtránhmuỗikhingủchứkhôngđượcđemlàmbấtcứmộtviệcgìkhác.Chảlẽcứchịucảnh“thịttreomèonhịnđói”,tôibànvớimẹtôi,đemhaicỗmànđãkêbiên,tháobớtvảiđi,biếnchiếcmànđôithànhmàncánhân,đểvừakhôngloĐộibắt lỗi(vìvềconsố,chúngtôivẫncònnguyên“2”chiếcmàn)vừalấyrađượcmấymétvảimàkhâuvó.Mẹtôilúcđầucònphảnđối,sauthấykhôngcòncáchnàokhácnênđãđồngý.Thếlà,chúngtôiđãcó8chiếcvótômđểcất.Buổixuấtquân

đầutiênđãđemvềmộtthắnglợilớn:bántépxongtôiđếncửahànglươngthựcmuavềđược2cângạo.Bữatrưavàbữatốihômấy,chúngtôiđãđượcmộtbữacơmno.Nhưngrồiđêmấynằmnghĩlạitôithấytôigiákhônglàmviệcấythìhơn.Vìtuylàtàisảncủamìnhnhưngdùsaomìnhvẫnphạmvàotộiăngiannóidối.Hômsau,cứnghĩđếnđiềuđólàtôilạitựngượngvớitôi.Tôikhôngdámđemvóraaocấttépnữa.Cảnhàtôilạiđói.

Đócònlàmộtđêmkhuyakhoắt,trăngsángvằngvặc,nằmmãikhôngngủđượcvìchậptối

chỉtoànănkhoailangluộcsuông,nóngruộtlắm.Tôibànvớimẹtôi,ramảnhvuờnchèsaunhàbẻlấymộtnắmcànhngôngđểsángsớmmai,lẻnlênchợtỉnh,bánkiếmíttiềnđonggạo.Mẹtôichầnchừmộtlátrồigậtđầu.Chắcbàthướngchúngtôiđangtuổiăntuổilớnmàítkhiđượcmộtbữacơmno.

Haimẹcontôi,ngườitrướckẻsaulặnglẽravườn.Mẹtôiđivềphíacuối.Còntôiraphíabờ

ao.Lúcnàyđanglàtiếtxuân,cảvườnchèxanhtươimơnmởn.Dướiánhtrăng,lánàoláấybóngnhẫycứnhưvừangậmnước,nhưđangphátsáng.Tôiđãtìmđượcmộtcâychèkhátốt,cànhláxumxuê.Nhẩmtínhvớicâynày,tôicóbẻđicảchụccànhthìcũngchẳngthấmthápgìvàcũngchẳngaicóthểpháthiệnđược.

Nghĩthế,tôimạnhdạnhẳnlên.Tôiquyếtđịnhhànhđộng.Vậymàlạthay,khitôivừavin

xuốngđượcmộtcành,đangđịnhthẳngtaybẻnóthìlạivộivãbuôngra.Cànhchèthoátnạnbậtngượclêncao,sươngđêmrơixuốngràorào.Tôithấythươngcâyquá.Dùgìnócũnglàmộtcơthểsống.Làmáuthịt,tìnhcảmcủachúngtôi.Lànướcmắtcủamẹtôimỗikhicâychèbịsâucắn.Làmồhôicủatôi,củabốtôikhicáchđâymấyhômgiữatrưanướcnóngnhưsôi,chúngtôicònphảiđằmmìnhxuốngaogánhlêntừnggầubùnđểbónchotừnggốc.

Tôithởphàonhẹnhõmvìvừathoátkhỏimộttộiác.Đúnglúcấy,tôinhìnlạiđãthấymẹtôi

từphíacuốivườnđanglặnglẽđilạichỗtôi.Vừađibàvừagiơtaynângnhữngcànhchèthấplađàlêntrênđầurồikhomngườichuiqua.Hìnhnhưmẹtôikhôngmuốnlàmđaumộtchiếclá.

Vừanhìnthấytôimẹtôilàothàohỏingay:

-Bẻđượccànhnàochưa?

Tôilắcđầu.Gươngmặtđầyánhtrăngcủamẹtôisánglên.Mẹtôikhẽreolên:

-Mayquá,bucứloanh…Thôiconơi,thươnglắm,tộilắm,cànhchèkianàokhácgìcánhtay

người,bẻgãynó,tộichết.

Haimẹcontôicùngtrởvàonhà.Vàcùngvui.Lâurồimớilạicóđượcmộtniềmvuinhưthế.

Phần37

Tôilêbướcvềnhà.Tấtcảtốiom,khôngmộtánhđèn.Đúnglàcóchuyệnrồi.Tôihồihộpmở

bứcmànhmành.Cótiếngemtôi,cáiNgânthềuthàotronggóctối:

-Bu…bịbắt,giảiđirồi! Tôingồithụpxuốngnềnnhà:

-Bubịbắtthậtà?Họbắtvìcớgì?

-Khôngbiết.Chỉbiếtlúchọđưaguồngđếntátao,bukhôngđồngý,bunằmlănrabờao

ngăncản,haibêndằngconhau,thếlàhọtróibulại,dẫnđi. CáiaonàycủanhàtôigọilàaoCả,chảbiếtvìsaonócótênlàthế,chắcvìnótonhấttrong

đámaocủaxómnày.BốmẹtôichắtbóptậulạicủaôngbinhThoantừkhitôicònnhỏxíuvàcũngtừđấyaochỉcóthacávàochứkhôngtátcạnbaogiờ,thànhracátrongaotolắm,càmèthìhơncáiquạtmo,cátrámđêmđếnquẫyđẻnhưtrâuđầm.Bâygiờtátcạnlàmhủyhoạicáimàsaunàytagọilàmôitrườngsinhthái,thửhỏi,mẹtôi,mộtngườigầnsuốtđờigắnbóvớiđồngruộnglàmsaokhôngbứcxúcđược. -CòncáiThân.

Tôitứcgiậnhỏilạiemtôi,cứnhưnólàngườicólỗi.

-Họbắtđigiamcùngvớiburồi!

-Saokhônggiữnóởlại.

-Nótheobuquá,cứkhócgàolên,emkhôngbiếtlàmsaođược!

Tôimuốnphátđiênlên.“Trờiơi,saokhổthếnày!”.Tôiđấmtayxuốngbàn.Amchénnảy

cẫnglênrungcànhcạch.CáiNgânsợquákhócthét. Từhômđótrởđi,ngàynàoanhemtôicũngphảichianhaumangcơmđếntừđườnghọ

Đặng,nơigiamgiữmẹtôi.Mỗilầnđếnđấylòngtôilạinhưxátmuối.Vìđócũnglàlúcngườinhà của các phạmnhân khácmang cơmđến. Tiếng búa gõ lách cáchmở cùm, tiếng loảngxoảngtháoxiềng,tháoxích…ngheghêrợnnhưâmthanhphátratừchíntầngđịangục.Mấyhômnaylạicóthêmtiếngkhóccủatrẻconnữa,mớiđaulòngchứ.Cũngtừđó,mỗilầntôixớicơmvàotấmkhănứơtđểnắmlàmộtlầncáiNgânlạikhóc.Vìnắmcơmdànhchomẹtôinóbéquá,chỉtohơnquảtrứnggàmộtchút.Thứcănlạichảcógìngoàigóimuốitrộnớt.Khamkhổthếnày,mẹtôivàemúttôiyếuớtnhưcáimầmgiákiasaochịunổi.Hômsau,nghĩthươngemquá,tôiđánhliềuxinĐộiKhoảnhchonóđược“tạingoại”,cònmẹtôithìvẫncứcảngàylẫnđêmhaichânđútcảvàocùm. NhưngrồicáiThân,emúttôi,ratùkhôngđượcbaolâulạibịchếtmộtcáchkhổsở.Cảđời

tôicứânhậnmãichuyệnnày.Giátôiđừngthươngnó,đừng“bảolãnh”chonóvềthìđâunênchuyện. Chiềuhômđó,cũngnhưnhữngbuổichiềukhác,độithiếunhixómtôilạidiễuhànhquanh

cácđườngngangngõtắt,vừadánhtrốngếchvừahôvangcáckhẩuhiệuquenthuộcđếnnhàmchán.Vẫnlại“Cókhổtốkhổ,nôngdânvùnglên!”.Vẫnlại:“Tốkhổnhiều,đấutranhmạnh”.Tôiđangngồitháikhoaiđểmaiđemphơithìnghethấytiếnghôvàtiếngtrốngếchđãđếnsaunhà.Nhưmọilần,tôicũngchẳngđểýđếnlàmgì,vìđólàchuyệncủangườita.Nhưngrồicómộtviệckhiếntôikhôngthểngồiyênđược,buộctôiphảibímậtxuốngchuồngbònhòmqualỗtòvòđểnhìnxemchuyệngìvừaxảyra.Tôithấylúcấy,đámthiếunhiđangđitheođộingũchỉnhtề,bỗngpháhàngchạynháochạynhào,đứatọtvàovườnnhàtôi,đứatạtxuốngbờaokhoaingứa.Cứnhưdòngkiếnlửađangchuyểnđộngbỗngbịchắnngang.Cóđứaômđầukhóchuhu:“Nónémgạchtrúngđầutôirồi”.Lạicótiếngkêu:“Nónémcảcứtbònữa.Đúnglàquân

phảnđộngpháhoạirồi”.Tôichưakịptrốnrakhỏichuồngbò,đãthấyđámthiếunhiậpvàonhàkíncảsân.ChẳngbiếtvìlýdogìmàngaylúcđólãoKềncómặt.Lãonhảytọtvàochuồngbòlôitôira,lấydâythừngtróitôilạirồidongđếngiamtrongbuồngnhàcănnhàráchnátcủabàTụhiệnbỏkhôngsaukhigiađìnhbàđượcĐộiKhoảnhchodọnsangởnhàchúBẩytôi.LãoKềntróichặttôivàochânchiếccộtnhàbằngcâyxoanchônchặtxuốngnềnnhà.Suốtcảđêmhômấytôitìmmọicáchđểtháodâytróimàkhôngsaolàmđược.Cólúctôilàmcộtnhàrunglênnhưđộngđấtkhiếnmấyngườidukíchcanhgácbênngoàisợquáphảichạyđếnlấyroiquấttớitấplênngườitôi,tôimớichịuyên.Tôicứbịtróinhưconchónhưthếchođếnchiềuhômsauthìnghecótiếnglathấtthanhtừngoàingõ.TiếngcủaEn:“AnhKhoảnh,anhKềnđâurồi,cóthảngườitarakhông.Emgáicủangườitađangsắpchếtkiakìa”.Nhờđómàtôiđượctạmthavềnhàvàrồisauđóđượcthabổng,doEnđãđiềutrarakẻnémđágiấutayhômấyvàdoạsẽ thưa lên Đoàn ủy Đoàn Cải cách ruộng đất. Đó chính là lão Kền làm theo lệnh của ĐộiKhoảnh.Chảbiếtcóphảivìhắntrảthùtôivềvụ“nhòmtrộm”cuộchủhoácủahắnvớichịNghiệmhômnàohayvìcáivụtôigiảithoátEnởbờaoĐàohômấy.Cólẽvìcảhai. Tôivềđếnnhàthìemúttôi,cáiThânđãmệtlắmrồi.Nóbịđóilảvìtừhômquađếngiờ,tôi

bịbắt,nhàkhôngcònhạtgạođểnấucháo,cáiNgânđànhphảinhaikhoaisốngmớmchonó.Đãvậylạicònchonóuốngnướclã,bịỉachảysuốttừsángđếngiờ,khôngcóthuốccầm.Rồiemtôichếttrêntaytôi.Tôicóhỏisaokhôngchoemratrạmxá.Ngântrảlời:“NócóramờinhưngôngĐảm,ysĩ,sợliênquankhôngdámvàonhà”.CũngvìthếnóphảiđánhliềusangtìmchịEn,ngườimànóbiếtlâunayvẫncònchútcảmtìnhvớigiađìnhtôi.NhưngEncũngchẳngbiếtlàmgìhơnlàđếnchỗgiamcầmxinchotôivề. Đêmấy,mẹtôicũngđượctạmthanhưngĐộiKhoảnhchỉchophépđượcởnhàđếntrưa

hômsau,khiđãchôncấtemtôiđâuvàođấy. Lạicũngđêmhômấy,tôiphảiphácáitủsách,vốnlàmbằngthùngsữaNestelé,đểđóngcho

emtôicỗvánnhỏrồilẻnsangnhàôngKhánVĩnhnhờônggiúpđưaemtôirađồng.Chúngtôidámtổchứcđưađámemtôivàobanngày,sợbịpháđámsẽlàmtủivonglinhemtôithêmmộtlầnnữa. Đêmấy,trăngsángmờmờ,ôngKhánVĩnhcắpcáiquantàinhỏxíucủaemtôiđitrước,ba

mẹcontôilẽođẽotheosau,lặnglẽkhôngdámgâythànhtiếngđộng.Sợôngbànôngdânbiết,nghĩchúngtôiđemvàngđichôngiấu,rồibắtđàomộemtôilênthìkhổchonóquá.Chếtrồimàvẫnchưađượcyênthân. Chôncấtemtôixong,mẹtôilạiphảivàotừđườnghọĐặng,đểtiếptụcviệcđútchânvào

cùmthụán.Còntôi,cũngtừhômđóbuộclòngphảinghỉhọc,bỏdởcáilớp6chỉcònhaithángnữalàkếtthúc,mặcdùtiếcngơtiếcngẩn.Phải3nămsau,tôimớitrởlạitrường,khitôilớnhơnnhữngđứacùnglớptớibốnnămtuổi. Trongsuốt2 tháng10ngàymẹ tôibị giamở từđườnghọĐặng, tôi chỉđemcơmđược

khoảng10bữa,còn lại làemgái tôi.Tôiyếubóngvía,mỗikhinghe láchcách, loảngxoảngtiếngmởcùm,mởxích,tôikhôngchịunổi. Phần38

Emgáitôicònphảimangcơmchomẹhàngthángnữa.Côngviệcchỉchấmdứtvàomột

buổitrưađầuhạ,khimưaxuânvừatạnh,nắngmớivừalên.Anhemtôivừaăncơmxong,đangngồixỉarăng,uốngnướcthìbỗngthấyngoàingõrộnlênmỗilúcmộtgầntiếngtrốngếchcủađộithiếunhi.Chúngtôivừachạycảrangoàihèthìđãthấylùlùtiếnvàosâncùngvớiđộithiếunhimũcalôđộilệchlànhữngôngcánbộxóm,cánbộxã,ôngCấp,bàĐề,lãoKền,thằngTạo

mắtlác,thằngQuýt,thằngThao…hàngngũchỉnhtềđiđềumộthaitheonhịptrốngếch. Vớivẻngoàiđằngđằngsátkhí,họrầmrậpbướcvàosânnhàtôi.Nhưnướcchảyđếnchỗ

trũng,mảnhsângạchnhỏnhàtôitrongnháymắtđãđầyắpngười. ĐộiKhoảnhđithẳngđếntrướcmặttôi.Trỏmộtngóntayvàomặttôi,ôngtanói,giọnghách

dịch: -ĐámconcáinhàLân!Hômnaytoàánnhândânđặcbiệtđếnđấyxétxửconmẹcủachúng

mày,hiểuchưa! ĐộiKhoảnhvừanóixongvàtrongkhichúngtôichưakịphiểurasựviệcgìthìsaumộtcái

hấthàm,đámthanhniêntrongxómtừngoàisânđãchạyùavàonhà,khiêngracáibànlâunayvẫnlàmchỗhọccủaanhemtôi. Lạimộtlầnnữa,lòngtôihụthẫngkhinhìnthấyÉnthấpthoángtrongđámsainhanày.Rồi

tôilạitựxấuhổvớitôikhichợtnhớra,trênmặtbàncònnguyêndòngchữtôimớiviếttốihômqua,vàolúclòngbuồnmanmác.Đấylàbàihátcủanhạcsĩnàovàdoaidạylại,tôikhôngbiết.Tôichỉthấynóhợpvớilòngtôithìtôithíchvàbạchỗnàothấyviếtđượclàtôilạiviếtbàihátấyra:“Hãytrảlời lònganhmấycâu,tìnhduyênvớiemtrongkiếpnào”,rồi“Gíochiềuthầmvươngbaonhớnhung,ngườiyêuthoángquatronggiấcmộng”. Nhữngcâuhátnày tôiđã từnghát choEnnghe trongnhững lầnhaiđứangồibênnhau

trướcngàyĐộivềxã.Tôihátkhônghay,giọngkhôngtrongtrẻonhưngsaocứmỗilầncấtlênnhữnglờicaấytôilạikhôngnhậnrađấylàgiọngcủatôi,phátratừcổhọngcủaconngườitôi.Màlàtiếnghátcủaaiđấy,từđâuđưalại,làtiếngháttráitimđangđậpchungmộtnhịpcủahaiđứa. Nhưnghômnay,đứngđấy,trongnỗitủinhụcmàbảnthântôiđanggánhchịu,tựtronglòng

tôicứcầumongEnđừngbaobiếtđếnnhữngdòngchữtôiviếtấy,đúnghơn,Énkhôngnênbiếtđếntâmtrạngtôilúcnày.Bởiđólàlúctrongtôiđanggiằngxéhaitrạngthái:vừamuốnxaEnlạivừamuốngần,muốnquênlạimuốnnhớ,muốnmấtlạimuốnkhông. Bànghếvànhữngthứliênquanchomộtphiêntoàđãđượcbầybiệnxong.

ĐộiKhoảnhbướclại“sânkhấu”(cóthểgọinhưthế)vỗhaitayvàonhaunóilớn:

-Tấtcảtrậttự.Ainấyngồivàovịtrícủamình.RiênggiađìnhđịachủLânthìkhôngđược

phépngồimàphảiđứngcảvềphíasau. Mọingười,kểcảnhữngđứatrẻkhócchíchoéđềungồibệtxuốngsângạch.

ĐộiKhoảnhtuyênbốlầnnữa:

-Mờihộiđồngxétxửralàmviệc.

Ongtavẫytaymộtcáivànhưphépmàucủalãophùthủy,từcănbếpnhàtôichuiralốc

nhốcbabốnngườivừađànông,đànbà.Mặtngườinàocũngthộnranhưnhữngbịthịt.TôinhậnrabàĐề,ôngCấp,ôngDụngvàcảlãoKềnnữa…nhữngvịthẩmphántừngngồitạinhiềuphiêntoàxétxửbọnđịachủvàbọnphảnđộngởquêtôilâunay.ÔngBùiRính,mộtnhàthơdângianởquêtôiđãcólầntứccảnhthànhvèvềcáihộiđồng“chuột”này:“ÔngDụng,bàRốt,bàĐề…ÔngTảongồigiữangứanghềlàmsao-BàĐềlêntiếnggắtgao-Maumaumàynóichotaotỏtường”.

Thấycácvịthẩmphánvừayênvịtrênmấycáighếxộcxệchcủanhàtôi,ĐộiKhoảnhliềnphẩytaymộtcái,lạinhưthầyphápđiềukhiểnâmbinh,từgianchuồngbòbỏkhônglâunay,mẹtôiđượcmấyngườidukíchápgiảira. Tôikhôngbiếthọbímậtgiammẹtôivàođấytừlúcnào.Mẹtôibịdẫnđếntrướcmặthội

đồngxửán.Chođếnmãimãisaunày,tôivẫnkhôngthểnàoquênđượcvẻmặtcủamẹtôihômấy.Trắngbủngnhưcontằmốm.Nhẽonhợtnhưngườichếttrôi.Tôikhôngngờmớicómấychụcngàybịgiacầmmẹtôiđãgiàđinhanhthế.Trônghốcháccứnhưbàcụtuổibảymươimặcdùnămấymẹtôimớihơnbốnchụctuổi. Mẹtôibịtróiquặthaitayrasaulưng,cònhaicổtayđằngtrướcthìbịcòngbằngchiếcgông

tre.Bàkhôngthểnàođứngthẳnglênđượcnêncứphảilomkhomgiữthăngbằngchongườikhỏiđổxiêuvềphíatrước. Nhìnmẹtôibịhànhhạ,tôichỉmuốnthétlên:“Cùnglàconngườivớinhaumàsaocácông

ácthế.Vớilạicácôngkhôngbiếtmẹtôilàđànbàchânyếutaymềmhaysao”. Lạinhớđếnchuyệnxảyravớibốtôihồiôngchưabỏnhàtrốnđi.Hômấy,vừalộixuốngao,

địnhsửalạimấycâynứangángchuồngbèobịgiólàmđứt,thìôngnghethấyĐộiKhoảnhđangtắmtrêncầuđágọi: -Lân,lêntaobảo!

Bốtôilênbờ.ĐộiKhoảnhvẫnđứngtồngngồngdướibậcđá,hấthàmbảo:

-Vềlấychotaosợidâythừng!

Nghethấyôngtanóithế,bốtôisợquá.Thừngvớisợithếnàythìchỉcólàđểbắttróigiảiđi

chứcònlàmgìnữa.Biếtthếnhưngbốtôivẫnphảivộichạyvề,lôitrêngácbếpxuốngbódâythừngtre,đầybồhóng,đemra.BốtôihồihộpchờxemôngĐộisẽlàmgìmìnhlúcnày.Bắt,ápgiảiđichăng.Vậymàkhông,ôngtalạiđưalạichobốtôisợidâythừngmàralệnh: -Kỳchotaocáilưng.

Hoáraôngtakhôngcókhăntắm.

Khổ,chỉcóthế,màlàmcảnhàtôisợxanhmặt,làmemgáitôiphảiômchầmlấybốtôimà

gàothét:“Khôngaiđượcbắtthầytôi.Trảthầytôiđây”,cònchúngtôithìtớitấpchuẩnbịmọiđồdùngcánhân,trongđócócảchiếcđiếucày,chobốtôiđitù. Mẹtôiđượcdẫnrađứnggiữasân,đượctháocòng,cởitrói.Nhữngngườitronghộiđồngxử

ánđứngcảlên.Mộtcuộcđấutốbắtđầu.Nhữngngườiđượcbốtrítừtrướcthaynhaunắmtóc,kéoxụpđầumẹtôixuống,conmắtcủamẹvừanhìnthấyđấtthìmặtđãbịkéongượclênbắtphảingẩnglêntrời.Vẫnchưathoả,họcònkéotai,hếtvểnhsangtráilạivênhsangphải.Saumỗicửchỉlàmộtcâuquáttháo,lặplạitừcáccuộcđấutốkhác:“Màycúimặtxuống.Màyvểnhtailên.Mày…mày…cónhớkhông?“. Xongphầntốkhổlàđếnphầnluậntộivàkếtán.BàĐềcầmtờgiấylênđánhvầnmãimà

chẳngđọcnênlời.ĐộiKhoảnhphảigiậtlấyđọcthay:”Toàánnhândânđặcbiệthuyện….Hômnaylàngày…”.Tôikhôngchúýđếnnhữngđiềuấylắm,chỉnónglòngchờxemngườitasẽphạtmẹtôibaonămtùvàtàisảnnhàtôisẽbịtịchthu,trưngthuhaytrưngmua. Thậtkhôngngờ,mẹtôibịtuyênphạttới3nămtùgiamnhưngchohưởngántreovàbịtịch

thutoànbộtàisản.

Phần39

Mẹtôivừađượccởitróitháocòngngaytạitrongsânnhàthìcũnglàlúctoànbộcủacảinhà

tôitừcáichumđựngthóc,cáibàn,cáigiườngđếnnhữngthứgọichunglàchổicùnrếráchđềuđượcmanghếtrasân,xếpthànhhàngthànhlốivàđượcmấythanhniêntrongđócócảÉn,đemtờgiấykêbiênhômtrướcrađốichiếukiểmtralạitừngmón.Khihọhôlêntiếng“haicáimàn”,vàngườikiểmtrabáolại“đủ”,tôiđãhơigiậtmình.Chẳngainhậnrasựgiantrácủatôinhưngtôivẫncứcảmthấyxấuhổ.

Nhữngcáigọilàtàisảncủanhàtôi,tonhưcáinhà,nhỏnhưcáinồiđềuđượcdánhoặcđeo

vàomộttờgiấyhồngđiềuviếthaichữQUẢTHỰC.Nhưđãnóiởtrên,đâylàdanhtừlầnđầutiênxuấthiệntrongngônngữnướctavàsauđócũngkhôngthấyainhắclạinữa.“Quảthực”nghĩalàgì?Làkếtquảcóthựchaymộthiệnthựccókếtquả?Chịuchảhiểunổi.Saunày,tôihỏi,chảthấyaitrảlờirànhrọtđược.HìnhnhưđóhaichữđượcsinhratừcuộccáchmạngđiềnđịabênTrungQuốc,bêntacứthếbênguyênsisang.

Thậtbấtngờ,đúnglúcđó,tôilạigặpđượcconbòthânyêucủatôi.Cảthángnay,saucáilần

tôibịôngbànôngdânđuổibắt,tôiđãkhôngtrôngthấynó.Nóđượcdẫntừngoàingõvào,lộpcộpgõmóngoaivệxuốngnềnsângạch.Hômnaytrôngnókhácquá.Hìnhnhưtươitỉnhvàbéotốthơn.Ngườitacũngdántờgiấyhồngđiềucóhaichữ“quảthực”lêntránnó,chỗcóđốmlôngtrắngquenthuộc.Lúcconbòđượcdẫnragiữasâncũnglàlúcđộithiếunhigiónglênhồitrốngếchmạnhmẽ,rộnràng.Conbòsợquá,corúmngườilạivàlậptứctừđítnóphụtdàiramộtluồngchấtlỏngđenđen,thốihoăng.Nhưnghìnhnhưlúcấychẳngaiđểýđếncáiđiềuvừaphạmthượngvừamấtvệsinhnày.Tấtcảlỗtai,conmắtđềuđangđổdồnvàocáimồmrộnghoácvêuvaonhưmồmcángãocủalãoĐộiKhoảnh.Ôngtađangcôngbốdanhsáchnhữngngườiđượcchia“quảthực”.Nàolà:“ÔngCấp,ôngToàn,haihộchungnhauconbò”.Nàolà:“Cănnhàgỗlim7giansẽđượcchialạichogiađìnhôngKền4gian.3giancònlạidànhchocụVĩnhvàcôEn.CònvừơnchèthìôngDụngmộtnửa,bàRốtmộtnửa…” -Thếcòncủanhàtôiđâu?

-Tôikhôngđượccáigìà?

-LãoDụnggiảnghèogiảkhổđấy.TôichuyênthấyhắnrachợThônguốngrượu,ănthịtchó.

Ôngbànôngdântranhgiànhcủacảicãinhaunhưđámmổbò.ĐộiKhoảnhbuộcphảiđứng

lênhèvỗtaynóilớn: -Bàcontrậttự.Rồiđâucóđấy.Xómtacònnhững5địachủnữakiamà.Aicònpháquấy,tôi

chodukíchgôcổlạiđấy.

Đãtưởngmọingườitạmim.Nàongờ,ôngKhánVĩnhlậpcậpđứnglên:

-Dạ,thưaĐội,nhàcháuxinkhôngnhậnmấygiannhàấyạ.Vìnhàcháuđãcónhàrồi.

MọingườitrốmắtnhìnôngKhánVĩnhnhưnhìnmộtsinhvậtlạ.

ĐâycũnglàlúcmẹcontôiđangnónglòngchờxemĐộisẽgiảiquyếtchỗởchochúngtôithế

nào.Mấyhômnay,vớicácgiađìnhđịachủ,saukhitịchthutàisảnxong,Độithườngchừalạicănbếpchohọ.NhưvậymẹcontôichăcchắnsẽđượcĐộicholạicănbêp,vừachậtvừanóngnhưcailôcốtấy!

Chiềuhômấylàmộtchiềutannát.Mộtgiađìnhbềnvữngnồiđồngcốiđá,nhàngóicâymít

nhưnhàtôibỗngchốctanvỡ,phânly.Bốtôithìđếnnayvẫnkhôngbiếtlưulạc,sốngchếtrasao.Cáibát,chiếctô,nắmđũa,mọibữavẫnđượcúpchungvớinhautrongcùngmộtchiếcchạn,bâygiờphảixalìanhau,cáitheobàRốt,cáiđếnnhàbàĐề.Vàcảconbòyêuquýcủatôinữa,chiềunaykhôngbiếtnóphiêubạtđếnđâu?

Mắttôicayxè,cổtôinghẹnđắng.

Trướckhirútđi,ĐộiKhoảnhcònlệnhcholãoKềnbậtlửađốtđiđámsáchchữnhocủaông

nộitôiđểlại,đượcnhữngngườiđếntịchthutàisảnnhàtôigomlạichấtthànhđốngtolùlùởmộtgócsân.ĐộiKhoảnhgiảithíchvớimọingườirằngđólà“Văntựruộngđấtcủagiaicấpđịachủ”,cầnphảitiêuhủysạchsànhsanh.Tôiđịnhcãilạirằng,khôngphảithế,vìngàynhỏtừngđượchọcchữnhotôibiếtđượctrongđámvăntựnàycóquyểnlàTamQuốcChí,truyệnTàunổi tiếng củaTrungQuốc, cóquyển làKimVânKiều truyệncủaViệtNam,nhưngĐội cấmkhôngchonói,tôiđànhđứngimấmức,bấtlựcnhìnnhữngcáilưỡibằnglửacủaconquáivậtchậpchờnđangnhanhchóngliếmđihếttrangsáchnàyđếndòngchữkia.

Mấymẹcontôiquétvộicănbếpđầybồhóngrồikêvàođấychiếcgiườngtreọpẹp,xiêu

vẹo,vẫnbịvứtlaylắtởgócbếp,Độivừatuyênbốcholại,chomẹvàemgáitôinằm.Còntôithìđãcócáinongvẫndùngđểphơiđỗ.Đêmhômấyvànhữngđêmsau,đểnằmchovừa,tôicứphảicongngườilạinhưcontôm.

Đêmđầutiênxuốngbếpởthậtlắmchuyệndởkhóc,dởcười.Lúcchậptốivừanằmxuống

thìgiônggiónổilên,cảmộttảngbồhóngtonhưnắmgiẻđenchụpxuốngmặtđứaemúttôilàmnókhôngsaomởmắtrađược.Nókhócvànướcmắtlạibôiđenbiếnnóthànhcáimặthềlàmcảnhàkhôngnhịnđượccườivànóđangkhóccũngphảicườitheo.Nhưngsauđóthìcảnhàtôikhôngcònaicườiđượcnữa.Mưatoquá,nướcchảylênhlángvàonhà,trànlêncảchiếcnongtôiđangnằm.Cảnhàtôiphảidồncảvàochiếcgiừơngọpẹp,chậthẹp.Chúngtôiđànhthứcngồichờsáng.Nửađêmhômấy,mẹtôikêuthấtthanh:

-Trộm!Cácconơitrộm!Khổquá,mấthếtrồi,còngìđâumàtrộmđến.

Chúngtôidùsợrunnhưcầysấynhưngvẫncònđủbìnhtĩnhđểnhậnratêntrộmấylàmột

ônggià.

Mẹcontôivùngchạyrangoàisân.Mưađãtạnh.Anhtrănghạtuầnđủsoichotôinhìnthấy

kẻtêntrộmấylàôngKhánVĩnh.Ongngồithụpxuốngtrướcmặtchúngtôi,haitayxávàomẹtôilialịa:

-ConlàVĩnhđây.Conđếnđâyđểtạtộivớiôngbàvàcáccô,cáccậu.

Mẹtôiluốngcuốngđỡôngđứngdậyrồinóinhưxinlỗi:

-Ấychết,saoônglạilàmthế.Ngàytrướccũngđãkhôngđượcrồi,nóigìhômnay,chúngtôi

khácgìconchó,conbò…

OngKhánVĩnhvẫnkhôngchịuđứnglên,vẫncứgiữnguyêntháiđộlễphépbanđầu:

-Dạthưa,đứanàonóhỗnláovớibàvàcáccô,cáccậuthìtrờiđấtqủythầnsẽvặncổnó.Còn

chúngconthìxưanàonaythế,cóchovàocốigiãnát,tấmlòngcủachúngconđốivớiôngbàvàcáccô,cáccậuvẫnkhônghềthayđổi.

Mẹcon tôiđànhcùngngồixụpxuốngnềnsângạchvớiông.Ong lạinói tiếp,giọng thều

thào:

-Thằngcongiaicontrưanaynótốbàlànótốđiêuđấy.Nónghengườitaxúicótốnhiềuthì

mớiđượcchianhiềuquảthựcnênnómớingudạinhưthế.Conđãbảovớinónhiềulầnmànàonócóchịungheđâu.Conbảorằngnămđóikhôngcóôngbàbênnàybớtmồmbớtmiệngthìcảnhàmìnhchếtnhănrăngcảrồi.

-Thậtlàquânăncháođáibát!(**)

Ngheôngnóichúngtôisợquá.Taiváchmạchrừng,vạmiệngnhưchơi.Chúngtôiđãgiảvờ

đứnglênđểôngđừngnóithêmnữanhưngôngvẫnchưathôi: -Bàơi,trưanaynhìnthấythằngconcủaconnónắmtóc,bẹotai,ấnđầu,xỉnhụcbà,conđau

lònglắm.Thànólàmthếvớicon,concònmátdạhơn.

ÔngKhánVĩnhvẫncònmuốnnóinữa.Tôiđànhbịarachuyệncóngườiđangrìnhrậpnghe

ngóngởngoàivườnchè.Ôngchịuđứngdậyravề,nhưngđirồi,vẫnquaylạichĩamiệngvềphíavườnchèchửiđổng:

-Mẹchaquânkhốnkiếp,rìnhvớirập.Ongcósợcáiconc…đâynày.

Đêmhômấylạithêmmộtlầnnữatôibốirối.Nhữnggìvừaxảyrađốivớichúngtôilàgì

nhỉ?Thựchayhư?Bihayhài?Đúnghaysai?Cáchmạnghayngượclại?Chịu.

Phần40

Tôilạithắplên3nénnhang,gióng5tiếngchuôngvàgõ7tiêngmõ.TiếngEnlạihiệnvề:

Anhyêuthươngcủaem!“Hãytrảlờilònganhmấycâu-Tìnhduyênvớiemtrongkiếpnào”.

Saoanhlạiviếtcâuhátấyramặtbànhọccủaanh.Anhtưởngsẽkhôngcólúcemđọcđượccâuhátấycủaanhhaysao.Chỉcóđiềuemphảiđọcnótrongmộttrạngtháikhôngbìnhthường,tronglúcemthìvuicười,cònanhthìđaukhổvàuấtức.Màemđãnóivớianhnhiềurồimà.Tìnhduyêncủachúngtalàởkiếpnày,ởngàyhômquavàngàyhômnay,chứkhôngởkiếpnàokhácđâu,dùkiếpnày,chúngtakhôngđếnđượcvớinhau.Anhơi,emxinđượckểlạivớianhchuyệnnàynhé.Tốihômqua, lãoĐộiKhoảnhđếnnhàem,bỗngdưngbắtemchéprồihọcthuộclòngmộtbàithơkhôngbiếtlãotahọcđượctừởđâuấy,cónộidungthếnày:“Anhđãtrótyêuconđịachủ.Lỡyêurồibiếtbỏlàmsao…”.Hìnhnhưlãotamuốnrănđeem.Nhưngemkhôngsợ.Vìcógìmàphảisợanhnhỉ!Embảovớianhta,nếucótộithìđịachủmớilàkẻcótội,chứconcáingườitathìtộitìnhgì.Lãobảo,tội“liênquan”.Đấy,anhthấyđấy,ngườicầmcânnảymựcởmộtxãmàcòn thế, trong luậtcảicáchruộngđất làmgìcócái tộinày.Chonênnhữngngườisinhratrongmộthoàncảnhnhưanhlúcnàykhổsởlàchuyệntấtnhiênanhà.Lúcấy,emvớinóivớilãota,giảsửemyêuanhcontrainhàđịachủthìanhtínhsaođây.ĐộiKhoảnhcười,nửađùanửathật:“Thìtôisẽnângthànhphầngiađìnhcôtừbầnnônglênđịachủchongangbằngvớinó!XómQuyếtThắngtôiphụtráchnày,chỉtiêutrêngiaolàphảicó9địachủmàtôimớitìmrađượccó7đây”.Nghethế,emmớigiậtmìnhhỏilạilão:“Vậyraquyđịnhmộtgiađìnhcólàđịachủhaykhônglàdochỉtiêutrêngiaovàtuỳthuộcvàoýmuốncủacácanh,chứkhôngphảidohọcónhiềuruộngđất,hoặccóbóclộthaykhông”.ĐộiKhoảnhcườiruồi,phụhoạ:“VàphụthuộcvàotàinăngcủatừngôngcánbộĐội.Giốngnhưngườibác

sĩấy,cógiỏimớipháthiệnranhữngconvitrùng,congiunconsánđangẩnnáutrongtừngcơthểconngười.Nếukhôngcứthấybéotốttưởnglàkhoẻmạnh!”.Thảonào,ôngToạchuyêngiếtthịtlợnxómtahômkiađanglàtrungnônghômnaylênđịachủ,anhnhỉ!EmnóilạivớiĐộiKhoảnhnhưngkhôngthấylãotađáplại.Cảicáchruộngđấtởquêmìnhlàthếđó,đấyanh.

Phần41

Rằmtháng7âmlịch,ngày“xátộivongnhân”,ngườitanóingàynàydướiâmphủ,Diêm

Vươngxoáángiảmtộichonhữnglinhhồnkhôngmaybịđầyxuốngđây.Mẹtôibảo,ngườitacúngcáccôhồn,chảlẽmìnhkhông.Nhưngbiếtlấygìmàcúngtrongkhitiềnchẳngcómàgạocũngkhông.Rồimẹtôibảoxemtrongnhàcóthứgìcóthểgiấuđượctrongngườithìtìmcáchđemxuốngchợtỉnhmàbán.

Tôi lục lọimãimớithấyđượchaimónđồ làchiếckínhrâmcủabốtôivàchiếcbútmáy

Oerơvơlâunaytôivẫndùngđihọc.

Giấuhaithứđóvàocạpquần,chờđếnlúctrưatrònbóng,tứclàlúcmọingườinhànàovề

nhàấynghỉngơi,cơmnước,tôimớilẻnrakhỏicổnglàng.Rấtmaychảcóaihỏigìtôi.Dùvậy,tôivẫnhồihộpvừađivừangoáilạiphíasau.TôisợcóngườichạytheobắtlạivìtốihômquakhônghiểuvìcớgìmàlãoKềnlạisangnhàđứngngoàichõmồmnóitháchméngàyhômnayĐộicấmngặtkhôngchobấtcứmộtngườinàotronggiađìnhtôiđượcrakhỏinhà.Lãonóixongđingaykhôngmộtlờigiảithíchnênchúngtôicứnghĩchắcgầnđếnngàyquốckhánh,sợbọnphảnđộngpháhoạilễlạtnênĐộimớiralệnhthếchăngnêncứđánhliềurađi.

Khoảngmộttiếngđồnghồsau,tôixuốngđếnthịxã.Phốxávắnglặngrợnngười.Mỗicơn

gióthổihunhúttrênđườngphốtôicứcócảmgiácnóđangđượckhởihànhtừlàngtôimangtheomộtnỗbuồnhiuhắt.

Đangđitrênhèphố,bỗngtôigiậtmình,vìthấyngườiđànbàbánchèđỗđenkiatrônggiống

mẹthằngHùng,bạntôiquá.Cáchđây3năm,khihọclớpnhìtrênthịxã,tôiởvớidìcủatôi,thuêchungnhàvớimẹthằngHùng.Chúngtôithânnhaulắm,thườngănchungmộtmiếngăn,chơichungmộtkhẩusúngbắnpháoxiết.Hoàbìnhlậplại,tôivềquê,cònHùngvẫnởlạithịxãvớimẹ.Quêquáncủanóởđâutôikhôngbiếtvàmẹconnócũngchẳngbiếtquêtôiởđâu.Vậymàkhônghiểuvìsao,cáchđâyítngày,từthịxãtinbayvềlàngtôirằng,mẹthằngHùngtrongbuổi“Tốkhổhỗtrợnôngdân”củanhữngngườibuônthúngbánmẹtđãgàothét:“Thằngcontrai tôi,khổ lắm,nó từngbị thằngbạnởcùngnhàngheđâubâygiờ làconđịachủ thườngxuyênchĩasúngpháoxiếtvàongười,bắtgiơtaylênvàbắtlàmtùbinhgiảiđi.Anhiếpngườitađếnthếlàcùng”.Vậyđó,tròtrẻconlúcnàycũngbịnânglênthànhvấnđềgiaicấp.

TôilấynónláchemặtđiquachỗmẹthằngHùng.

Điđượcmộtquãngthấyngườitađangxúmđenxúmđỏxemxétmộtcáigìđó,tôicũngghé

vào.Mộtcáitủlướimắtcáobàybứcảnhchụpcảnhxửtửmột“tênđịachủcườnghàogianác”phạmtội“âmmưugiậtmìnpháhoạicốngngănmặnTràLân”.Mớinhìnmàđãsởndagà.Saomàgiốngbốtôithế.Cũngcáilưngcòng.Cụcyếthầutonhưquảổi.Mắthoalên,chântaybủnrủn,tôiđứngkhôngvững,phảingồithụpxuốnghèphố.Mộtngườiđànôngnhìnnhưsoivàomặttôi.

“Thằngnày,contraimànhát”.

****

Phần42 Tôinhậnlấytừtayônghàngkínhbađồngrưỡitiềnbánchiếcbútmáyvàchiếckínhrâm.

CầmđượctiềnrồitôihốihảchạythẳngđếncửahàngmậudịchbênchợBomuamộtcânrưỡigạonếp,rốivàochợmuathêmnảichuốitiêuchín,góihoangâu,mấythẻhươngvàmộtxấpgiấytiền.Chotấtcảvàochiếcbịcói,bachânbốncẳngtôichạyvềlàng.CứnghĩđếncảnhchiềunaymẹtôiđượcrửalạicáichõbịbỏmốcmeotừngàyĐộivềđếngiờđểđồxôi,anhemđượcbàylạimâmcỗcúngvàđượcmộttaychimchimnắmxôi,mộttaytốngvàongậpmiệngmiếngchuốitiêutrứngcuốclàtôithấychảcòngìvuihơnlàđượcvềlàng.Vớilạivuinhấtlàngàyhômnay,tànbạonhưDiêmvươngcònnghĩđếnchuyệnânxáchotộiđồ,nữalàvớicánbộcáchmạngnhưnhữngôngĐội. CâycầuThẫm,bắcquaconsôngđàovàolàngtôiđãhiệnratrứocmặt.Tôivuivẻbướclên

cầu.Khôngngờtừxachạylạihaicôdukích,áobàba,dâydathắtngangbụng,từxavácsúngtrườngchạytới. -Tronglàngcóđấutrường,khôngđượcđilốinàymàphảivòngtheolốimảVầnkia!

TôinhìnvềphíachợThông,đầulàngtôi.Đỏrựcmộtrừngcờ,rừngbăngbiển,khẩuhiệuvà

đensìmộtbiểnngười,cơmanlàngười,đônghơncảphiênchợngàygiáptết. Họ“thiếtquânluật”thếnày,chắclàcóxửbắn,xửchémgìđây.A,đúnglàthếrồi,nếukhông

saohômnayĐộilạicấmgiađìnhtôirakhỏinhà.Nghĩthếchântaytôicứrủncảra. Mấyhômnaycácxãliêntụcdiễnracáccuộchànhhìnhđịachủ.Mớihômkialàtràngtiếng

súngnổkhôđanhvọnglạitừxãMinhQuang,chungcánhđồngvớixãtôi.NgườitabảođólàtiếngsúngxửtửôngCửuGiảng.ÔngCửuGiảngtínhtìnhhiềnlành,nhonhã.Mẹtôivẫnthườngbảo,cáitước“Cửu”ấy,chẳngquachỉlàsựmuadanhbántướcthờitrước.Màcóđượccáiđấyđểraoaivớilàngnước,ôngđãphảibánđicả6mẫukhoailangnênnhiềungườiởvùngtôicứgọiđểuônglàôngCửuKhoai. Khổthânông,ngàyxưa,ôngsangtrọngvớicáihưdanhấythếnàokhôngmấyaibiếtnhưng

giờđâyôngkhổvìnóthìnhiềungườichứngkiến. XửtửôngCửuGiảnghômtrước,hômsaucómộtngườiởMỹBổngxuốngcánhđồnglàngtôi

bẫychimxâmgiun,thấyvắngvẻ,đãghétailúctôiđangxớilúagiữađồng,nóinhỏ:

-ÔngHànLơnbịbắnchiềuhômquarồi.Khổ,giàrụnghếtrăngmàcònbịtốlàphạmtộihiếpdâm. CụHànLơnlàthânphụngườivợtrướccủabốtôi.Mẹtôilàvợkế,bốtôicưới,saukhibà

trướcmấtđãđựơcbanăm.Tuyvậy,chúngtôivẫngọicụbằngông(ôngngoại)vàcụcũngcoichúngtôinhưnhữngđứacháuruộtthịt.Cũngnhưôngnộitôi,nhưôngCửuGiảng,“Hàn”chẳngquacũngchỉlàtròmuadanhbántước. Nếuđượcnóitómlượcmộtcâuvềngườiôngngoạibấtđắcdĩnàycủatôi,tôixinnêu:đâylà

mộttrongnhữngconngườikhổnhấttrầngian. Bởilẽởđờicóhaicáithuộchàngsungsướngcũamỗiconngười,làcáiăn,cáingủ.Thì,đây

cáiăn,nhưbốtôithườngkể,dùtrongnhàcóbabốncáiao,xâygạchquanhbờ,cádầyđặcnhưrươichỉcầnrắcvàihạtcơmlàcóthểxúclêncảrổ.Vậymàchỉkhinàocáchết(domậtđộdầyquá)nổitrắng,trươngphềnh…bảnthâncụvàđámconcháu,ngườilàmmớiđượcvớtlênăn.Còncơm.Cũngthế.Toànthứgạomụcchấttrongkhohàngchụcnămliền.Đưabátcơmlênmiệng,mùimốcxựcvàomũi,chỉnhắmmắtmớinuốtnổi. Vàđây,cáingủ.Bốtôikể,cụkhôngbaogiờdámngủnằm.Mà làngủngồi,dựa lưngvào

tườngmàngủ,cáiáobađờxuytrùmngười,bấtkểmùađônghaymùahè,lạnhhaynóng.Hẳnlàcảđờilolắng,tínhtoánchosựlàmgiàu,vàtâmlýcảnhgiácđềphòngmấtcủa…đãtạonênchocụthóiquenkỳquặcấy. NgoàinhữngnétvẽkỳdịtướngvềcụHànLơn,bốtôilầnđầucònhémởchotôibiếtmộtbí

mậtvềcụmàđếnlúcấychưaaihaybiết.Bốtôibiếtđượcvìngàyxưaônglàconrểcưngđượcbốvợtintưởngchuyệngìcũngchobiết,việcgìcũngnhờlàm. ThìratrướcngàyCáchmạngtháng8thànhcông,trongmộtlầnlênHàNộichơi,títửngthế

nào,cụlạisavàonhàchứađểrồimắcphảicáibệnhbệnhlậuquáiquỷmàhồiđó,tuymởbấtcứtờbáonàocũnggặpnhữnglờiquảngcáothuốcđặctrịnhưngkếtcụccụvẫncứphảibánđihẳnnửagiasảnmàvẫnkhôngsaothoátkhỏilưỡidaooannghiệtcủabácsĩ,khicựcchẳngđã,phảicắtphéngđigầnhếtcáicủaquýđó,đểcuốicùngcụtrởthànhngườixạthủcóđạnmàkhôngcósúng. Vậymànayngườitalạikhépcụvàocáitộimàdùcómuốncụkhôngthểnàothựchiệnnổi.

Đãvậyngườitacònlấyđólàmcáicớđểxửtửcụ.Thậtvôlý!Hếtsứcvôlý. Phần43

Vậyrấtcóthểhômnayngườitamởđấutrườngxửánbốtôi.

Cáchđâygầnmộtthángbốtôiđangxáchhòmdaokéođicắttócrongchođámtrẻconởấp

ThiệnTùng,venbiển,thìbịmộtthanhniênvớitinhthầncảnhgiáccaođộ‘mỗingườidânlàmộtngườicôngan”đangngồiuốngnướcvớiđámbạnbèthấyngườilạ,liềnxôngđếnhỏigiấytờ,bốtôicótậtgiậtmình,đãthậtthàkhaibáonơitạmtrúcủamình,mộtgiađìnhtrướcđómấychụcnămđãđượcôngnộitôicưumangcấpđỡtiếnbạc.Giađìnhnàycũngđangbịđịaphươngchụpmũlàquốcdânđảngnênkhinghenóithếđãsợquákhaihếtlailịchcủabốtôivớixãsởtại.Độicủasởnàylậptứcthôngbáovềquêtôi.HômsauĐộiKhoảnhđãcửlãoKềnđixuốngTiềnHảibắtgiảibốtôivế.Hômhắncùnghaidukíchxãdẫngiảibốtôivềlàng,khốnkhổlàmsaotôilạiphảichứngkiến. Chiềuhômđó,tôiđichănbò.Cáiđiếmđấtđầulàngvẫnlàmnơichodukíchngủcanhđêm

vừabịbãođổsập,úpchụpcáimáitranhxuốngvệcỏ,thànhchỗtránhnắngđámtrẻchănbò.TôinhớmãilúcấyđuổiđượcconbòvàosâutrongmảVần,tôinằmdàitrêncỏđọcnghiến

ngấucuốnsáchnhỏvừabằngbàntay,giấyđensì,đầycọngrơm,cótênngòaibìalà“Hồchủtịchcủachúngta”củatácgiảNamMộcmàtôichẳngbiếtlàai. Hìnhnhưđólàcuốnsáchtôimuađượcbằngtiềnbánláchèrụngtôigomtrongvườnmất

mấyngàymớicóđược.MuaởhiệusáchcủaanhThuỳ,lèotèodămbaquyển. CuốnsáchnàyvàcuốnLuậtcảicáchruộngđấtnhưđãnói,làhaicuốnsáchcóđượctrong

nhàtôilúcấy.Mộtcuốnchotôisoivàohiệntại,mộtcuốnchotôinghĩtớitươnglai. Mộtcuốnbuồn,mộtcuốnvui.Cuốnbuồnvì thấynhữngdòngchữghi trongđóchẳnggì

giốngvớihiệntại,lànóimộtđằnglàmmộtnẻo,lànóirằngvớivớinhữnggìhiệncóthìgiađìnhtôikhôngthểnàolàđịachủđược,vậymàthựctế,đãlàđịachủ,thậmchíđịachủđầusỏ.Cuốnvuivìtìmthấytrongđómộthướngđivàmộtnghịlực. Đọcxongcuốnsáchtôithấyphấnchấnlạthường.Tôichuirakhỏicănlềuđổchậthẹpvà

hôithối.Nhưngchuirarồilạichuivào.Nhữngcâukhẩuhiệukêugọiphảitiêudiệttậngốccáigiaicấpđịachủmàgiađìnhtôibịkhoácvàođầumộtcáchoanuổngvàvẻmặtlạnhtanhđằngđằngsátkhícủanhữngngườinôngdânđangđingangquatrướcmặttôikia,làmtôimấthếtcảmhứng,làmlantoảtronghuyếtquảntôimộtnỗichánchườngvôhạn. Tôiphảilàmsaothoátkhỏihoàncảnhnày?LàmsaothoátkhỏicáilàngThôngnhỏbénày?

Nhưngthoátđểlàmgì?Đểchốnglạicáitôiyêumến,tônthờhaysao?Không,khôngbaogiờmuốnlàmthế,thậmchítôicònsẵnsàngchốnglạiđếncùngnếuaixúigiụctôilàmđiềuấy.Nghịchlýlàởchỗấy.Trớtrêulàvớinhữngngườiđangcoitôilàkẻđốinghịchkia,tôilạiđangmuốnđượcđứngtronghàngngũcủahọ.Khốnkhổchotôilàtrongkhitôimuốnđivớihọ,đicùngvớihọđếntậncùngthìhọlạicứlămlămtìmcáchlánhxatôi,đánhđuổitôi. -Ôirắcrốiquá!

Tôilạichuivàolềuđọcsách.Rồilạibỏsáchxuốngvàlạibuồnbãchuira.Bỗngtôinhìnthấy

mộtđoànngười từ trong làngđangrầmrậprồngrắnchạyphíacầuThẫmnhưchạyvỡđê.Thấylạ,tôivộivãchạytheo.Tôibướclêncầuđúnglúccómộtngườinhảyqualancanđịnhnhảyxuốngconsôngnướcđangchảycuồncuộn.Bịdâythừngtróitaykéolạingườinhảycầutreolơlửngtòongtengtrongkhônggiannhưconngoébịmắcvàosơidâycâu.Đámdukíchđitheokẻnhảyxuốngsông,ngườixúmlạihòreokéo“conngóe”lênthànhcầu.Vàconngóeấyđãđượclôilên.Bấygiờtôimớinhậnrangườivừađịnhnhảysốngtựtửấychínhlàbốtôi.ÔngvừabịgiảitừTiềnHảivề. Ngaysauđấybốtôitiếptụcbịgiảivềlàng.Haicánhtayvẫnbịtróichặtrasaulưngbằngsợi

thừngbòvàthựcsựbốtôicũngđãbiếnthànhbòkhingườidukíchápgiảicứgiậtgiậtsợidâythừng, điều khiểnmuốn ông đi nhanh hoặc chậm. Bố tôi vẫnmặc nguyên bộ quần áo gụthườngngày.Tôivẫncònnhìnthấy“contrai”úpvỏchặtbêntráicổ,cáikhốiuvẫnđượcdânlàngđồnlà:“Contraiấylàbáuvậttrờichocủalão.Contraicàngtolãocànggiầu”.Giầuđâuchảthấychỉthấyhômnayđámtrailànghiếukỳcứnhắmchỗấymàđá,màđạp,mỗilầnđálạithêmmộttràngcười:“Này,báuvậttrờichonày.Taophảiđậpchonónátrađểchúngmàycùngnghèocùngkhổnhưchúngtao!”.Mỗilầnhọđấmđá,bốtôichỉcònbiếtcorúmngườilạinhưconsâu. Mộtlúcsautôithấyôngnằmđuỗnđuồnnhưmộtxácchết.

-Nógiảvờđấy!

Tôikhôngdámnhìnbốtôinhưngcáibụngtrắngởn,trươngphềnh,tokềnhnhưbụngcon

lợnrọcủaôngcứđậpvàomắtnhưbuộctôiphảichấpnhậnsựtróibuộccủasốphận.Cáibụng

ấyđangphồnglênxẹpxuốngtừngnhịp,từngnhịp. Đúnglúcấy,vângđúnglúcấy,tôilạinhìnthấyÉnmaámcủalòngtôi.Đãlâulắmrồihôm

naytôimớilạithấymặtnàng.Hìnhnhưnàngcũngthamgiađộidukíchápgiảibốtôivềlàng.Timtôinghẹnlại. Phần44

Theochỉdẫncủacôdukích,tôimentheocáilốimòncỏmọcumtùmhaibênđiđếnđằng

saucáimiếucótênmàbọntrẻchúngtôirấtsợ:miếuAmHồn,ngôimiếuẩnmìnhgiữamênhmônghaicánhmảlàmảVầnvàmảCao,vớihàngnghìnngôimộnằmsátbênnhaulúcnàocũngnhưđangnằmimphụcsẵnđểchờhễcóaiđiquathìbậtdậyquậtngãxuốngmồ. Khôngkhíliêutraiđãghêrợn.Càngghêrợnhơnkhitrướcmắttôilàmộthìnhảnh,đúng

hơnmộtvậtdụngmàtrongđờiconngườikhôngaimongnóxuấthiện.Vậtdụngấylà…cỗquantài,gỗcònrấtmớivàchắcchắncònthơmnguyênmùinhựacây.Tôibậtngườirunbắnlênkhinhìnthấymộtchữviếtbằngphấntrắngtrênmặttấmvánthiên.ChữLân,tênbốtôi. Đócũnglàlúctừ“đấutrường”chợThôngxoáylênqualoasắttâygiọngnóikhànkhànvịt

đựccủalãođộiKhoảnh:“Đãđếngiờkhaimạcphiêntoà,đềnghịđồngbàotrậttự!”.Tiếpđếnlànhững tiếnghôrúngđộng trờixanh: “Hoannghênh toàánnhânđặcbiệthuyện…!”. “Hoannghênh!Hoannghênh!’.Mãivềsau,tôimớihiểuthìra,“đặcbiệt”lànhưthế.Làchưaxửđãbiếtkếtquảphiêntoà.Chưatuyênánmàđãđểsẵnquantàingoàikiachờmaitángbịcáo.Là,toàchỉcóbuộctộichứbịcáokhôngcóquyềncãilại.Đặcbiệtnữalà,ngồighếchánhánvàxétxửlàbàĐề,ôngKền,ôngTủng,ôngCấp,ôngNữu…toànnhữngngườimùchữ,đichợvẫncònphảilộibùn,vậymàlạiđứngradùngđiềunọ,luậtkiađểbuộctộingườikhác. TừmiếuAmHồntôiphảiđitắtquamảVầnmớiđếnđượcchợThông.Tôilạibànghoàng

khinhìnthấybêncạnhlốiđilàmộtlỗhuyệtđãđàosẵnnôngchoènchoèn,màuhoàngthổmớiquậtlêncònvàngtươinhẽonhoẹtnhưđấtvừachảyrỉnướcvàngtừvếtthươngtronglòngđất. Tôilẻnvàobãiđấttrốngtrongchợ,nơibuổisángdùnglàmnơimuabángàlợn,tìmchỗ

khuấtđểngồi.Khôngainhìnthấytôinhưngtôi thìnhìnthấytấtcả.Tôinhìnthấycuốibãisừngsữngmộtngôikỳđài,kếtbằngtre,bằngchuối,lámóc,láđùngđình,babềbốnbênphấpphới,phầnphậttungbayphôngmàn,cờ,khẩuhiệunhữngvịngồighếxétxử,uynghiêm,cứngđơ,ngungơnhưnhữngcụcđá.Đaulòngnhấtlàtôilạibịnhìnthấybốtôiđangbịnhốttrongcáilồngđanbằngtretươi,nhưcáitrỗnglợn,đangrunrẩy,sợsệtnhưmộtconvậtsắpbịđemcắttiết. Cònchungquanhtôitấtnhiênlàmộtbiểnngười,mộtrừngcờđangimphăngphắcnhưthời

tiếtlúcđấttrờiđangsắpsửanổicơngiông.TôicốgắngtìmxemtrongcáibiểnngườinàycóEncủa tôikhông.Đãmấy thángnay, saucái lầnnhìn thấyEn trongđámápgiảibố tôi, tôikhôngthấynànglầnnàonữa.Tôinhìnmãimàkhôngthấynàngđâu. Loasắttâylạivanglêntiếngnói.Tôiởxaquávàsânchợrộngquánênkhôngngheđượcai

đangnóigì.Chỉthấytrêncáisânkhấulộthiênkia,ngườitađangthinhaudiễnkịchcâm,hếtgiơnắmđấmlêntrờilạivỗhaitayvàonhau,đểbêndưới,cứtheotừngđộngtáchìnhthểấy,khángiảđồngloạtkhithìgâncổlênhô“đảđảo,đảđảo”,khilạivỗtaygàolên“hoanhô,hoanhô”. Bằngcáchtruyềnkhẩungườitrướcchongườisau,tôibiếtđâylúcôngbànôngdânđanglần

lượtlênvạchmặttốkhổbốtôi.Tôilủidầnlênphíatrênđểnghechorõhơn.Lúcđầutôivẫnphảinghenhữngcâugiáotròchocác“bài”tốkhổđangtrởthànhnhàmchán.Nàovẫnlà:“Màycúimặtxuống,màyvểnhtailên”,vẫnlà:“Màycóbiếttaolàaikhông?”vàcácđộngtáckèm

theonhưấnđầu,véotai,dítrán,hấtcằm….Tiếpnữalànhữngđiệpkhúctừngdudươngtrongnhữngcuộctốkhổcấpxóm,cấpthônnhưkhóc,nhưgào,nhưmuốnthấutậntrờixanh. Tôidửngdưngtrướcmọicâutốkhổkiểunày.Vìnóbịađặt,vukhống,bắtchướcnhau,làlời

nóicủanhữngconvẹt.VìnólànhữngbàihọcthuộclòngđượccácôngĐộidạychotừmấyhômtrước.Tuyvậycũngkhôngthểcoithường.Nóvôcảmnhưnglạicókhảnănggiếtngười.Trongsốnhữnglờitốkhổnày,tôiđặcbiệtchúýđếnlờitốcủamấyngườisauđây.CủaôngUẩn,mộtnôngdâncùngxómvớitôi. -Lân,màycònnhớkhông,ngày trướccó lầnmàydụtaovàoĐảng,cáiĐảngcó lácờđỏ

manghìnhbúaliềmấy,chứkhôngphảicờnửaxanhnửađỏcủacáiđảngDânchủgìđó,taovẫnthườngthấyởnhàthằngSáuemmàyđâu.Đảngấylàđảnggì,màykhairatrướctoàđi! Trênghếquantoà,tôithấyđộiKhoảnhngóngónghiêngnghiêngtỏralúngtúng.Chắchẳn

ôngtakhôngngờtrongđámhọctròcủamìnhcóngườilạitrảbàilạcđềđếnvậy.ĐộiKhoảnhluốngcuốngđậptayxuốngbànđịnhkhôngcholãoUẩntốtiếpnữa,nhưngdolãođiếclạiđangđàcaohứngnêncứphớtlờ,cànghéttohơn: -Nói,cáiĐảngấylàĐảnggì?Ngoancốhả?

LãoUẩngiơtayđịnhtángmạnhvàomặtbốtôinhưngbốtôiđãkịpnéđược.Bốtôithản

nhiênthủngthẳngtrảlời: -ThưađólàđảngCộngsản,naylàđảngLaođộngViệtNamạ,khôngtinônghỏicácôngđội

ạ!. Cảquảngtrường,ngườihiểuchuyệnthìcườiồlên,ngườikhônghiểuthìcứngơngơngác

ngácnhưnghechuyệntrêncungtrăng.ĐộiKhoảnhphảivỗhaitayvàonhaudẹptrậttự.BốtôilàđảngviênĐảngcộngsảnĐôngDươngtừsaucáchmạngtháng8năm1945.OngbịgiánđọanvớitổchứcĐảngvàocuốinăm1951,khiôngtheogợiýcủacấptrên,muốnđểbàconyênổnlàmăn,tránhnhữngcuộcvâyráp,cànquétcủagiặc,đãđứngralàmxãuỷtrongcáihộitề“ấmớ”,banngàyratrụsởlàmgiấycăncướcchobàconđilạidễdàng,banđêmvềhọpvớicáccánbộViệtMinhvàsauđókhônglâuđãbịbọnphòngnhìcủaPháptốnggiamvìtộihoạtđộnghaimang. MộtlờicủalãoKền:

-Lân!Màycónhớcáiđợtgiặccànvàolànghồiđầunăm1951không.Màylênđêgiảvờđánh

rơimũđểlàmámhiệuchomáybaygiặcđếnnémbomlàmchếtmộtlúcmấyngườidânvôtội,màycónhớkhông. -Dạ,nhớạ!

Bốtôichỉgậtđầu,chứkhônglắchoặccãilạinửalời.

Tôiđãbắtđầucảmthấybuồnchán,đangkhôngmuốnnghenữathìđúnglúccómộtthanh

niênhùngdũngbướclên.AthìraTuý,conchúHaitôi.Nhưtrênđãnói,Tuýcómaymắnhơntôilàkhilớnlên,toànbộgiasảnnhàanhđượcôngnộichiachođãbịchútôithuacờthuabạcđembánsạchsànhsanhnênbâygiờhắntamớiđượchạnhphúctrởthànhbầnnông.TôilắngnghexemTúysẽtốbốtôivàcũnglàbácruộtcủaTuýnhữnggì.Khôngbiết,liệucóănphảibảcủađứaconbấthiếuởxãbênkhianhtakéongượcmặtbốlênmàquáthỏi”“Màycóbiếttaolàaikhông?”-“Dạ,thưaconbiếtạ.Onglàconcủacon,dovợconngủvớiconmàsinhraạ.”-“Màycónhớngàycònbé,taochuyêntrốnhọcđichơi,màyđánhtao,bắttaođihọckhông?”-“Dạcó”–“Dođó,taomớithànhngườicóhọcvàcóviệclàm,đểtaokhôngbịnghèokhổvàđểbâygiờ

taokhôngđượctrởthànhbầncốnôngnhưmọingười.Màycóbiếtkhông?”. ChắcTuýkhôngthểnàotángtậnlươngtâmnhưthếđược,tôinghĩ.Vìdùsaochúấycũng

ngườihiềnlành,tửtế,lạicóhọc,biếtphânbiệtphảitrái,đúngsai.VậymàlạthayTuýđãsángtácracâutốphảinóilà“bấthủ”,câunóisauđótrởthànhnổitiếngởlàngtôi:“CảLânmàycónhớkhông.Hồimẹmàyốmnặng, ăn lắm ỉanhiều. Sángnàomày cũngbắtđámcháu chắtchúngtaophảimanggiànhcứtcủamẹmàyđiđổ,thốiơilàthối,thốikhôngchịuđược!”. Mẹmày,tứclàcụbàHànBằng,bànộicủatôivàcũnglàbànộicủachúấy.

Phầntốkhổđãxong,tiếpđếnlàphầntuyênán.Cảbãichợrầmrầmđứngdậyvàimlặngđợi

chờ. Chođếnnay,dothờigianquađiđãlâuvàcũngvìlúcđótaitôiù,mắttôihoalên,khôngcòn

nhớđượchếtbảnánhômấy,chỉnhớđượccâucuốicùng,dophóchánhánPhạmVănKhoảnh,tứcĐộiKhoảnhđọc:“Nhưvậy,với2tộidanhkhôngthểthathứđược,mộtlà,baochiếmđấtđai,bóclộtđịatô,địatức,hailàphảnđộng,theogiặclênbốtlàmtề,giếthạinhândân…Toàánnhândânđặcbiệthuyện…tuyênántửhìnhtênNguyễnĐứcLân.Bảnánsẽđượcthihànhngaysaukhituyênán”,tôikinhhoàngnhưvừanghethấyphátđạnvừabắntrúngvàođầumình. Lạimộtlầnnữabãichợnổbùngnhưđộngđất,trànđầytiếnghòreo,tiếnghôđảđảovà

tiếngtrốngếchhoanhỉdậytrời. Ôngbốkhốnkhổcủatôibịbịtmắtbằnggiảibăngđenrồiđượcdẫnđingay.Đámđônglại

háohứcđổxôchạytheođểxemnhưxemmộttròvui.Tôiđứngsữngtạichỗ,địnhchờlátnữangườitađihếtthìlẻnvềnhà.Nhưngthấykhôngthểđứngtrơtrọimộtmìnhgiữabãi,lạicũngvìmuốnđượcnhìnmặtbốtôilầncuốinêntôicũngùatheomọingườirachỗxửbắn.Cáibịcói,đựngđồcúngcôhồnmàtôimớimuaởthịxãvềbịngườitaxôrơixuốngđất,tôicúixuốngchưakịpnhặtlênđãbịaiđámộtcúthậtmạnh,gạo,chuối,hươnghoa,giấytiềnrơibắntungtóe. Cuốicùng,khôngcòncáchnàokhác,tôicũngđãcómặtbêncọcbắn.Bốtôibịtróichặtvào

câycột(bằnggỗhaybằngtre,tôikhôngbiếtnữa)đãdựngsẵnbênméchợ,sátcạnhkhumảVần.Bốtôiđứngthẳng,rấtthẳnglàkhác,lưngdựasátvàothâncộtvẻmặtthảnnhiên,thậmchícáimiệnghơimỉmcười,nhưcoithườngchuyệnsắpxảyra. Bangườidukíchvớisáukhẩusúngtrườngđãđượclệnhquỳxuống.Trongsốnày,tôibiết

cóanhchàngPhổng,cốnông,lâunayrấtyêuEnvàmuốnhỏiEnlàmvợnhưngkhôngđượcEnđáplại,tuyvậyanhtavẫnkhônglấyđólàmđiềubuồngiận,tráilạivẫnluôntìmcáchgầngũiEnhơn,thậmchícòntìmmọicáchđểlấylòngÉn.Tiếnglênquylátđạnláchcáchngheghêrợn.Tôilẩnthẩnnghĩ:Khôngbiếttronggiâyphútnàybốtôinghĩgì?Cósợkhôngnhỉ?Chắclàsợlắm.Màsợnhất,chắckhôngphảilàbảnthâncáichếtmàlàsựchờđónnóđến. Cólẽlúcnàytôisợhơnbốtôi.Đểbớtsợtôichỉcòncáchlấyhaingóntaycáibịtchặthailỗ

tailại.Nhưngsaomàbớtsợđượckhitaitôivẫncònngheđượcrõmấytiếngnổlụcbục,lụcbục.Tôibỏtayrakhỏitai,mởtomắtnhìn.Tôikhôngtinởmắtmìnhkhithấybốtôivẫnhiênngangsừngsữngbêncọcbắn.Rõràngbốtôikhôngchết.Rõràngbốtôicònsống.Thậmchíôngcònkhẽnhếchmiệngmỉmcườinữakìa.LãoĐộiKhoảnhluốngcuống,lahétumxùm.LãogọiKềnđếnchửinhưténướcvàomặt:“Đồvôtíchsự!Thếmàcũngđòilàmchỉhuyđộibắn!Anhcóbiếtanhcầnphảilàmgìlúcnàykhông!”LãoKềnmặtxanhlợtnhưngườisốtrét,chântayrunlẩybẩy.Tôithấylãolấmlétnhìntrướcnhìnsaurồilảođảochạyvềđámthanhniênđangtaycuốctaymai,chuẩnbịchôncấtbốtôi.Lãohồnghộcchạyđirồihồnghộcchạylại.Lúcchạylạitôicònkịpnhìnthấylãoxáchtheomộtcáicuốc.Đếntrướcmặtbốtôi,lãothẳngtaygiơcaolưỡicuốclên…Anhnắngbuổichiềumùahèloélênloangloáng.Tôichoángváng.Mắt

nổhoacảixanhđỏtímvàng.Tôingãvậtxuốngđấtchợ.Bấttỉnh. Saunàytôiđượcnghekểlại,bịnhátcuốcđầutiênbổvàođầu,bốtôivẫncònsống,vẫncòn

vươnđượchaicánhtayđưalênđầuchốngđỡvàchắcchắnôngsẽcòngiơmãihaicánhtayấynhưgiơcáidấuhỏilênkhôngtrungchođấttrờithấuhiểunỗioankhốccủaông,nếunhưlãoKềnkhôngphảibổđếnnhátcuốcthứhai.Lúcnày,bốtôimớichịungãvàtừtừduỗithẳnghaichân,haitayra,cứngđơnhưcongàvừabịcắttiết.Cònmắtôngthìlạivẫnmởtrừngtrừng. Nhữngngườichứngkiếncònkểkhibốtôithựcsựchếtrồi,lãoKềnmớidámđếnbênxác

ông,rụtrèthòtaymócvàotúiáo.Mọingườinínthởcăngmắttheodõi.Sẽlàcáigìtrongtúiáoấy?Mộttậptàiliệuphảnđộngchăng?Haymộtmớtruyềnđơnphảnđốicuộcxửtửbấtcông,vôlýmàôngdựđịnhsẽtungratrướckhibịhànhhình.Haylà…vàng.Nóiđếnđịachủlàngườitathườngnóiđếnvàngmà. Cáivậtcồmcộmgiấutrongtúiáobốtôiđượclôira.Mọingườichưnghửng.Oi,hoárađólại

lànắmcơmbọcláchuối. -A,xôigấc!

Mộtngườinàođóởxakêulên.Rồicũngvẫntiếngnóiđó:

-Mẹkiếp,địachủcókhác,chếtđếnđítrồimàvẫncònđượcănxôigấc.

LãoKềnnghethấythế,tứcvìtừsángđếngiờnhịnđóikhôngcógìđộnbụng,đãchạyđến

giậtlấynắmcơmgiơlêncao,chửiđổng: -Xôi,cáiconc…Cơmnhuộmmáuthìcó.

Hômấytôikhôngnhìnthấynắmcơmnày.Nhưngnhiềunămvềsau,tôiliêntụcnhìnthấy

nótrongnhữngbữaăn,bữacỗcóxôigấchoặcthứthứcăngìđócómàuhồng,màuđỏ.Đếnnỗitừđótôikhôngdámănxôigấcnữa. Bốtôichếttứctưởinhưthếđó.Ôngđâucóngờrằngsauđấutốsẽbịxửtửngay.Chắcông

dùcógiỏitưởngtượngcũngchỉcóthểnghĩrằnglàmxongviệcnày,giốngnhưsaumỗilầnhọpphêbìnhkiểmđiểmthườngkỳ,ôngcóquyềnđượcnghỉngơi,đượcănuống,đượctựnhiênbócgóiláchuối, lấynắmcơmramàăn,ănngonlành,vìtừsángđếngiờ,ôngđãcócáigìtrongbụngđâu!Vớilại,hômnaylạilàngàyrằmtháng7âmlịch,đếncáctộiđồdướiâmphủcònđượcxátộinữalàvớiconngười.Lạinữa,chắcchắnkhibướcđếnđâybốtôikhôngthểnàobiếtđượcôngmắcphảitộigìvàtộiấy,làmgìmàphảibịphạtbằngcáichết. Ngaysauđómấyngườidukíchnắmchânbốtôixềnhxệchlôirachỗđặtquantài.Máurỉra

nhuộmướtđầmđìa lớp lá cỏ trênđườngđi.Baonhiêunămsauaiquađây cũng thấy rợnngười.Tôiđểýthấynhiềungàysau,đámbòthảrongtrongmảVầncứăncỏgầnđếnchỗđólàchúngphìphòhíthàhailỗmũirồicongđuôichạylồnglênnhưbịongđốtđít.Chúngsợmáuđếnthếlàcùng. Phần45

Lậpđôngnămấykhicâyquýttrướccửanhàtôivàngrựcmộtmàuquảchínvàlúamùacũng

đãchínvàngđồngthìcũnglàlúccácôngĐộirútkhỏilàngtôi,kếtthúccuộccảicáchruộngđấtđầymáuvànướcmắt. Mảnhsângạch trướccửanhà tôi,nơimà lúcnàychihọNguyễnHànBằngxây tháp lưu

niệm,lâulắmrồinaymớicóthócđemphơi.

Hômấycómộtngườicongáibỗngdưngđếnnhàtôi.nàngvấntrênđầugiảikhănmàunâu

non.Tôinghenàngnóivớimẹtôi:“Bàcóviệcgìchoconlàmvới,chứconđóiquá.Mẹtôibảo:“Cóviệcrêthócđấy,côlàmđi!”.Nàngbắttayvàolàmngay.Nhanhnhẹnvàkhỏemạnh. -Côbaonhiêutuổirồi?

Mẹtôihỏi.Côtrảlời:

-Cháumườitám!

-Vậylàcôlớnhơnthằngcontraitôihaituổi.

Mẹtôichỉnóicóthế,vậymàhômsau,bàKýLục,ngườiởxómCầucũngthuộcthànhphần

địachủnhưnhàtôi,đãđếnnóivớimẹtôivàtôingheđược. -ÔngbàBáNgợicóýmuốngảcôLuyếnchocậucảnhàtađấy.Thờibuổikhókhănnày,ông

bàNgợibảochảcầncướixincũngđược.Cứđểchocháuvềlàmdâutừngàymaiđểnhàtavừacóngườilàmngay,kẻomộtmìnhbàvấtvảquá,lạivừachocháucóbátcơmănquangày,chứởbênấyđóilắm. Tốihômấy,mẹtôihỏiýkiếntôi.Tôinóivớimẹ:

-Mườisáutuổicóailấyvợbaogiờ?

TôitừchốivìtôichỉnghĩđếnÉn,mặcdùđếnlúcnày,nànghoàntoànxalạvớitôi,thành

ngườicủagiaicấpđốinghịch. Vàcũngvìthếphảithêmmộtthờigiannữatôimớiđượcbiếttinsaucáihômxửbắnbốtôi,

Enđãbỏnhàrađi,khôngmộtlớinhắnlại.HỏiôngKhánVĩnhthìôngbảoEnchếtrồi.Hỏivìsaochếtthìôngkhôngnói.Kềnthìbảo,cáiÉnvàoThanhHoávớigiađìnhĐộiKhoảnh,vìnólỡdạivớianhấy,khôngtiệncướixinlinhđình.Nhàtraichỉlàmmâmcỗlạtcúnggiatiênthôi.CònaimuốnhỏiđộiKhoảnhthìđúnglà”bắcthanglênhỏiôngtrời”vìĐộiKhoảnhcũngđãtếchkhỏilàngrađi.Ngườithìbảoôngtaxongnhiệmvụnênđãtrởvềđịaphương.NgườithìbảoôngtabịkỷluậtvìxửtửđịachủmộtcáchquádãmankhôngđúngluậtCảicáchruộngđấtquyđịnh.PhụhoạvớilớiôngKhánVĩnhcóngườicònnóirằng,doEnkhôngchịunhậnlờilấyĐộiKhoảnhnênđãnhảyxuốngsôngHồngtựtử.NgườitađãnhặtđượcgóiquầnáobêntrongcótờgiấythônghànhcuảEnđểởtrênbờnhưngầmbáotincáichếtcủamìnhvớimọingười.Tôikhôngtinởđiềunày.NhưnglạitinEnvềquêlãođộiKhoảnhđểsôngvớilão.VìlãothìluônnhưconnhệngiănglướikhắpnơitrongkhiEncứnhởnnhơvôtưnhưconbươmbướm. Phần46

Chảhiểuvìlýdogìởquêtôi,ngườitarấtkiêngkỵviệcđàomồđàomảlúcbanngày,thành

raviệckhổảinàycứphảilàmtrướclúcmặttrờimọc.Bởithếhômấy,mới4giờ,trờicòntốinhưmực,rét thángchạpcònbuốtđếntậnxương, tôiđãphải thứcdậy,gánhrabãi thamachiếc tiểu sànhda lươn,mẹ tôimớinhờngườimua từ thànhphốNamĐịnh cáchđò cáchgiang.Đểcânbằngtrọnglượngvớichiếctiểusành,tôiphảitạothêmđốitrọngbênkiaquanggánhmộtkhúcthâncâychuối.MấyôngtronghọđãramảVầnđàomộtừtrước.Hômấy,thậtkhôngmaychotôi,vôýthếnào,lạibịvấpngã,làmchiếctiểusànhvăngravỡlàm3mảnh.Tôisợquá,tayrunnhưcầysấy,vừarétvừasợ,ngồighéplạimộtcáchvôvọngcácmảnhvỡđóchonóliềnlạivớinhau.Thậtkhôngngờ,mắttôilạichạmphảidòngchữấyviếtbênthànhtiểu.LạichữLÂN,tênbốtôi,viếtbằngphấntrắng.Mùanàylàmùacảitáng,nhiềugửimuanênngườibuôntiểuphảiđánhdấuthếchokhỏilẫnlộnngừoinọsangngườikia.NhìnchữLân“mới”tôi

lạichuaxótnhớđếnchữLân“cũ”,trêntấmvánthiêncủacỗquantàidànhchobốtôinămnào.Cáisốbốtôilậnđậnthìthếnàocũngkhôngtránhkhỏisựlậnđận.Bâygiờbiếttínhsaođây?Mộthìđàolênrồi.Tiểuthìvỡ.Muốnmuacáikhácthìphảiđixalạiđògiangcáchtrở,mangvềđượcđếnnhàthìcũngphảiquátrưa.Màgiờấyaicòncảitángnữa.Tôisợquá,đànhbỏmặccôemgáilúcnãycầmđènsoiđườngchotôi,ởlạikhócmộtmình.Tôivềnhà,lănvàoổrơm,bịtchặthailỗtai,trùmchănkínđầuđểkhỏiphảinghe,khỏiphảithấynhữnggìđangsắpsửaxảyra.Nhưngtôiđâucótrốntránhđược.Mộttiếngmởmànhđánhphạchmộtcái.Tôi thấytừngoàicửabốtôi,đầuvỡtoang,ócphọtranhưbãđậu,ngựcđầymáu,đỏlòmđếnmởchiếcchănbôngtôiđangđắpra,nhìntrừngtrừngvàomặttôi.Rồibốlạiđira,imlặng,khôngnóinửalời.Tôihétlên:“Khôngphảitạicon.Tạitrờitốiquávàngõđilạigậpghềnh!”.Mẹtôitừtrongbuồnghấptấpchạyra,đậptaymạnhvàongườitôi.Tôiđáp:“Conkhôngnằmmơđâu.Concòntỉnhmà.Convừanhìnthấybốvàonhà”. Rấtmay,sauđómọichuyệnđâuvàođấycả.Nhữngngườitrongdònghọcholàcáisốbốtôi

nhưthếthìtấtnóphảithếnênđãvuivẻđặthàicốtbốtôivàochiếctiểusànhvỡđórồimaitángbìnhthườngnhưkhônghềcóchuyệngìxảyra. Đólàchuyệncủahơn40nămvềtrước.

Đếnkỳnày,khingôitháplưuniệmhoànthành,anhemchúngtôilạitínhđếnchuyệnnhững

ngôimộ.KhókhănlớnnhấtvớichúngtôilúcnàylàchúSáu,ngườitrựctiếpđứngracảitángngôimộngàyấynayđãvềchầutiêntổnênnhữngcáigìliênquanđếnviệccảitángngàyấyđềubịchônvùitheo.Rấtmaylàtôicònnhớđượcrànhrànhcâuchuyệntrên,vớicáitiểusànhvỡlàmbamảnh.Tôiđềnghịmọingườitrongchihọhãydùngchitiếtấylàmcăncứđểphânbiệthàicốtngườinọvớingườikiavànhờthế,tôidámđưaraquyếtđịnhcuốicùng:“Xâyxongtháplưuniệmdứtkhoátphảitôntạokhulăngmộchihọ”. Sởdĩcóchuyệnlấncấnnàyvìtâmlýchungtrongđámanhemchúngtôilàkhôngmuốnkhai

quậtđộngmồđộngmảlàmgì.Kínhchẳngbõphiền,trongđámmộchíchônliênchihồđiệp,liềnlùmộtkhốinhưluốngkhoaikia,lạiimthinthítkhôngcóbiamộgìcả,biếtđâulàmộcủaaimàđàolênlấpxuống.Khôngkhéorâuôngnọcắmcầmbàkia,“mồchakhôngkhócđikhócđốngmối”,thìthậtlôithôito.Thậtkínhchẳngbõphiền! NgườicólỗilớntrongchuyệnnàylàchúSáutôi.Khicònsống,saukhiđượcchứngnhậnlà

“cảitạotốt”vàđượchạthànhphầntừđịachủxuốngtrungnông,cậycóchútchữnghĩa,hayxembáoxemsách,ôngđãgiácngộchủnghĩacộngsảnmộtcáchhơicựcđoan.Theoông,thìđãlàcộngsảnthìcónghĩalàkhôngcòncógìgọilàriêngtư,cánhânnữa,kểcảphầnhàicốt,mộchí.Ôngbảosốngđãlàmchungtrongmộthợptácxã,cưtrútrongmộtkhutậpthể,mộtchungcưthìchếtcũngphảichungmộ,chunghuyệt,thậmchíchungcảquantài.Ôngphêpháncâu“sốngmỗingườimộtnhà,chếtmỗingườimộtmồ”làchủnghĩacụcbộ,cầnphảixoábỏ.Chínhvìthế,bướcvàonhữngnăm1960,khinôngthônmiềnBắcdấylênmộtphongtràokhárầmrộgọilà“dồnđiềnđổithửa”,phábờngăn,biếnnhữngmảnhruộngbaođờinaycôicút,manhmúnthànhnhữngcánhbaola,máycàychạyvàivòngđãphảidừnglạichâmdầu.Theođónhữngxómtrạilônhônằmrảirácgiữacánhđồngphảidọncảvàolàngvànhữngngôimộlẻloiphảivềnằmchungmộtnghĩatrang.Việclàmnàylàhay,làtốt.Cácdònghọkháctronglàngtrongxãngườitathựchiệnchủtrươngnàybìnhthườngsuônsẻ,khôngcóchuyệngìphảibàn.ChỉkhicôngviệcđếntaychúSáunómớinảyranhữnghànhđộngkỳquặcvàquáiđảnnhưthế.Khổnỗilúcnàytrongchihọtôi,bậcchachúduynhấtsốngđếnlúcnàychỉcònchúSáu.Thànhraquyếtđịnhcủachúmọingườicứphảituântheo. Vớitưcáchlàcháuđíchtôn,trưởngchihọ,tôiquyếtđịnhcứchođàomảlên,sắpxếpvịtrí

lại.Tạmthờihãy lấycái tiểusànhcóbamảnhvỡcủabố tôi làmcăncứ, làmkimchỉnam.(trướcmắthãylấyvịtrí“kinhđộ,tọađộ”cáitiểusànhbamảnhvỡcủabốtôilàmcăncứđểtừđóxácđịnhcácngôimộkhác)

Tronganhemcóngườiphảnbácchorằngcăncứnhưthếlàkhôngkhoahọc,vìngộnhỡ,

ngàydichuyểnmộ,chúSáuchothaychiếctiểukhácthìsao.Tôicũngbịngớravìcâunhậnđịnhnày,songsauđó,tôilạiđưathêmramộtcăncứkhác.Là,lạidựavàođặcđiểm,hàicốtnàohộp sọbị vỡ làmnhiềumảnh thì đích thị củabố tôi. Lại có ý kiếnphảnbác. Thế anhNghiệm,anhruộttôithìsao,chảcũngbịTâybắnvỡsọởtrậncànQuangThẩmlàgì. Tranhcãimãirồicuốicùngcũngđâuvàođấy,ngôimộtậpthểcủadònghọtôivẫncứđược

đàolên.Đếnđâylạinảysinhmộtvấnđềmớilàlàmthếnàonhậndạngđượctừngngôimộ,từnghàicốtcònlại.Cuốicùng,chúngtôithấycáchtốtnhấtlàdựatheovaivế,thứbậctronghọ.Vídu,đứngtrước(theolốixếphàngdọc)bốtôiphảilàôngbànội,trênnữalàcụnội(sẽcăncứvàotấmbiavẫncònchônchìmdướiđất,vìsợtrẻtrâupháhoặcngườilớnđàotrộmnungvôi).Cònsaubốtôiphảilàcácngườichú,cácthím.Trừ3ngườichếtmấtxáctrongNamkhiđiphucaosu,cònlạitiếpđếnphảilàchúTư,mấtnăm1961.SauchúTư,tấtnhiênphảilàchúNăm.CònchúSáu,tácgiảcủangôimộtậpthểgâytranhcãinày,domãiđến1977mớimất,mộchí,bikýđànghoàng,đâuvàođónênkhôngcóđiềugìphảibănkhoăncả.Cứkhaiquậtlên,chắcchắnđólàchúấy. Cònđếnhàngcháu,tứclàbềvaivớitôi,đếnnaycònsốngnhiều,chưamấyngườiphảivào

nằm ở đây, song với những ai “đến trước” thì cũng không khó nhận diện lắm. Ngoài anhNghiệmbịvỡsọnhưđãnóiởtrên,còncócôQuyến,conchúNăm,thắtcổchếtnămCảicách,vìbuồnchuyệnbịnhàchồngđượcĐộivinhdanhlàtrungnôngđãquaylạinhiếcmóc,khinhbỉvợvàgiađìnhnhàvợ,ngườimàcáchđấyítlâucầucạnhmãihọmớiđượclàmthônggia.Ngườichếtvìthắtcổ,chắcchắnđốtxươngcổbịtổnthương.Cứlấyđómàxácđịnh.Xácxuấtchắcchắnsẽcao. TôimuốnnóithêmvềchúTưvàcáichếtcủachúấy.

Cũngnhưbốtôivànhữngngườianhemruộtthịtkhác,saukhiôngnộitôibịphásản,chú

Tưcũngrơivàocảnh“tiếngcảnhà thanh”,có tiếngkhôngcómiếng.Song,khácvớinhữngngườitrên, trướcCáchmạngtháng8.1945,chú ítnhiềucũngbịdínhdángvớichínhquyềnphongkiến,quacáichứcrất “hữudanhvô thực” làphó lý, (vị trí thứhai trong làng, sau lýtrưởng),mộtthứtaysaicủabọnquanhuyện,quantỉnh,đầuchầyđítthớt.Vậymàđâucóđượcyên.Nhậmcáichứcbèobọtnàychưađầynửanămchúđãphảibỏlàng,bỏvợcon,trốnchuitrốnlủivàotậnmiềnnamchỉđểtránhcáitội“chegiấucộngsản”màbọnPhápchụplênđầuchú.Thựcrachúđâucólàmđượcchuyệnnày.Màchỉvìtaibayvạgióthôi.Ngàyấy,hàngxómnhàchú,cógiađìnhôngbàbinhToàn,giácngộcáchmạng,luônnuôigiấutrongnhàmộtcánbộcộngsảnvừavượtngụcSơnLavềhoạtđộngtrongvùng.Vàonhữngngàymùađôngrétmướt, bàBinhToàn thường sang nhà chúTưmượn chiếc nồi 12 bảo là để “nấu cám lợn”nhưngthựcralàđểnấunướcnóngchoôngcộngsảnấytắm.ChúTưbiếtchuyệnnàynhưnggiảbộnhưmìnhkhôngbiết.Chỉđếnkhicókẻphátgiác,ôngcánbộcộngsảnthìtrốnthoátđượcnhưngchúTưlạibịquytội,tộichegiấutùcộngsản. MãisauCáchmạngthànhcông,chúmớidámvềquê.Cảicáchruộngđấtchúcũngbịquylà

địachủvàcũngbịbắtvàbịgiamtrongtừđườnghọĐặngnhưmẹtôivànhữngđịachủhoặcnhữngĐảngviênQuốcdânĐảngkhác.Chúcũngbịđấutốnhưngnhẹhơnbốtôi.ChúTưcómộtngườicontraiđầulòng,bằngtuổitôi,tênlàKhôi.Khôngnhưtôi,phảibỏhọcgiữachừngrồimấynămsaumớitiếptụchọclại,KhôingaysauCảicáchđãnhịnđóinhịnkhát,mộtbuổiđihọc,mộtbuổilàmphuhồ,quyếttâmhọcmộtlèohếtcấphairồicấpbavàhyvọnghọctiếplênnữa.Mọiviệcsẽchẳngcógìđángnói,nếunhưvàocuốinămlớp10,KhôikhôngphảilàmhồsơlýlịchđểthivàoĐạihọc.KhổchoKhôivànhữngngườicóchungmộthoàncảnhấy,ngàyấycáigọilà“thi”chẳngquachỉlàmộtcuộcxétduyệtlýlịch.Aicólýlịchkêunhưchuông,sángnhưánhnắngchiếuvàomáinhàgiột,ngườiđósẽđỗ.Chảcóvâymà,mớivàođầunămhọc,trongkhitốtnghiệpchưathithìđãcónhữnghọcsinhđượcbáolàmhồsơđểđihọcởnước

ngoài(LiênxôvàcácnướctrongpheXãhộichủnghĩa)cònhọclựcthìkhôngcầnphảibiếttới.ChúTư,bốcủaKhôi,thấyvậy,rấtbuồn.VìthếcólầnchúđãhỏithậtKhôi:“Nếubâygiờthầychết, lý lịchcủaconcónhẹbớtđikhông”.Cứnghĩđấylàcâuhỏivuvơcủamộtngườinghĩquẩn,chứaingờ,đólàlờinóithậtlòngcủachú. Lờinóinàyđượctrởthànhsựthậtkhitháng3nămấy(1961)Khôilàmlýlịchdựthi.Khốn

khổthayđâycũng là lúcchúTưbịcảmsốtthươnghàn.Mấyngày liềnchúkhôngănkhônguốnggì,ngoàichútnướccháoloãng.Lúcnàykhôngbiếtcóphảivìchúmuốnquyếttâmtìmđếncáichết,đểhyvọnggiảmnhẹphầnnàolýlịchchocậutraisắpthivàođạihọchaykhôngmàchúcươngquyếttừchốimọithứthuốcthangdovợcon,họhàngđemtới.Vậymà,nhờthờigian,bệnh tìnhcủachúcũngcócơquakhỏi.Thấy thếai cũngmừng,nghĩ trời cómắtbiếtthươngngườihiềnlành,tửtế.Vậymànàongơ,chỉhaihômsaubệnhcủachúlạitáiphát,lầnnàynặnghơnlầntrước. Khôngcònnghingờgìnữa,điềunàybắtđầutừmộtbuổisáng,saukhiKhôiraUybànnhân

dânxãvềbuồnbãnóivớichúrằngđếngiờnàymàôngchủtịchBiểnvẫnkhôngchịuchứngnhậnvàobảnlýlịchKhôi,dùrằngbảnlýlịchấyđãđượcKhôisửađisửalạinhiềulầntheoýcủaôngBiểnvàmặcdù,hômấyđãgầnđếnthờihạncuốicùngnộphồsơ.CáilýdođểôngBiểnkhôngchứngnhậnlýlịchchoKhôichỉlànghivấnrằngtrongthờigianlàmphólýchúTưhẳnlàcómậtbáovớibọnPhápthìcơsởnuôichứacáchmạngcủaôngBinhTỏanmớibịbạilộ.ChúTưthề“không”,ôngBiểnbảo“có”thếmớinênchuyệngiằngco. Hômấynghecontraiphátkhócvìuấtức,chúTưkhôngnóigì,chỉgiụccontiếptụcđihọc,

việcchứnglýlịchđànhphảichờvàomộtcơmaykhác.ChúlạihỏiKhôi,cáicâuchútừnghỏi:“Nếubâygiờthầychết,lýlịchcủaconcónhẹbớtđikhông”.Khôivẫntưởngđólàcâuhỏiđểhỏi.Nàongờnửađêmhômấy,trongKhôivàcảnhàđangngủ,chúTưởgiườngbênbỗngchồmdậyhétlênrấttovàcườilênkhànhkhạchlàmaicũngsợ.“Oi,bàơi,ốicácconơi!Tôisắpchếtrồi,sắpđượcsungsướngrồi.Baonhiêunămnaytôikhổvìcáilýlịchcủacontôi.GiángàyCảicáchấy,cácôngĐộiKhoảnhcứbắnchếttôihoặcgiếttôibằnglưỡicuốcnhưôngKềnđãgiếtanhtôithìcóphảiđỡkhổchotôikhông.Cácôngấy,chotôisốnglàmgìđểsauđấycứgiầyvòtôi,giầyvòconcáitôivìcáilýlịchkhốnnạnnày.Khôiơi,thếlàchỉvìthầy,chỉvìlýlịchđentốicủagiađìnhtamàconkhôngđượcthivàođạihọc,khôngđượchọchànhđếnnơiđếnchốnđúngnhưcáitêncủaconmàngàytrướcthầynhờônggiáoRĩnhđặtchonữarồi.Thầysắpchếtđây.Thầychỉmongsaotronglýlịchcủaconbêncạnhtênthầy,từnayconchỉphảighivẻnvẹncóchữ“chết”thôi.Thếlànhẹgánhchoconlắmrồi,thầymãnnguyệnrồi!” ChúTưnằmvậtxuốnggiuờngvàtắtthở.

Mãisauđómọingườimớiđượcbiếtvềnguyênnhânsựtrởbệnhcủachú.Hoára,chiều

hômấytronglúcKhôivàcácemđihọc,thímTưrađồngxớilúa,ởnhàchúTưđãlụclọikhắpmọichỗđểcốtìmmộtthứthứcăngìđó,đểchúăncho…chết.Vàchúđãtìmđượccủsắndâyluộcgiấukínởmộtgócchạnbát.Đâylàmónquà,ngườiemgáithímTưđichợvềgửicholũem của Khôi nhưng chúng nómải đi học nên còn để nguyên lại. Người ta nói, bệnh nhânthươnghànởgiaiđoạnsắpkhỏi,thànhruộtbịbàorấtmỏngnênrấtdễbịthủng,bịvỡ,gâytửvongmộtkhibệnhnhânănphảithứcănkhôcứng. Trongtrườnghợpnày,chắcchắnsắndâyluộcphảilàloạithứcănnhưthế!

Đólàtháng3năm1961.Tínhđếnnămđóđãlà6nămrồi,vậymàcơnbãonămMùi(1955)

vẫncứcònthổigiódữdộivàocácgiađìnhcósốphậnkhôngbìnhthườngnhưgiađìnhchúTưtôi. TrướccáichếttứctưởicủachúTư,mấyhômsau,ôngBiển,chủtịchxãbuộcphảixácnhận

lýlịchchoKhôivớinhữngdòngchữchungchunghiểusaocũngđược.Nhưlà“cầnphảichấp

hànhchínhsáchtốthơn”.Nhưlà“cầntíchcựccảitạohơn”.Nhờđó,đúnghơnlànhờvàocáichếtbấtđắckỳtửcủachúTưmàKhôicóđượcbảnlýlịchnộpđúnghạnchonhàtrườngđểdựthivàotrườngđạihọc.Đểchắcăn,đểđượcchiếucố,Khôikhônngoancóýchọnmộttrườngíthọcsinhdựthinhấtđểdựthi.ĐólàHọcviệnthủylợi.MộtthằngbạntỏvẻamhiểutìnhhìnhchửithảngvàomặtKhôi:“Màyngulắm!Chomàytheongànhthuỷlợiđểmàyđặtmìnpháđêgâylũlụtà!Địachủmàkhôngbiếtthânbiếtphận”. Khôichobiết,theothôngbáo,trườngnàytuyển60thísinh,màđếngiápngàythi,toànkhu

tảngạn sôngHồngmới có12ngườiđăngký.Từngàynạpđơnđếnngày thi thời gian cònnhững4tháng.Khôihọcđêmhọcngày,quênănquênngủ.VàtrờiđãchiềulòngKhôi.CácmônthiKhôiđềuhoànthànhtrọnvẹn,cóthểgọilàxuấtsắc.NhữngtưởngphennàyKhôisẽcótêntrongdanhsáchhọcsinhtrúngtuyển.NhưngthựcrachỉcótrờichiềulòngKhôithôi,cònconngườithìkhôngbaogiờ.Họkiênquyếtđánhtrượt.HômxemdanhsáchnhữnghọcsinhtrúngtuyểnđạihọcdánởcổngtyGiáodục,mộtlầnnữaKhôirũxuốngnhưcongàbịcắttiết.CảtrườngcấpbaKhôihọchơn200họcsinhdựthi,chỉcó4ngườibịtrượt,trongđócóKhôi. VàinămsauKhôiđilaođộngtạimộtcôngtrườngthuỷđiện,rồivàobộđội.Trướckhiđi,

KhôilênHàNộivàvàotrườngđạihọcđểxinlạibộhồsơdựthingàytrước.Lầnấy,mởbảnlýlịchraxem,dùbiếttrước,Khôivẫnbànghoàng.Ngườitađãgạchđigạchlạibằngbútchìđỏdướichânhàngchữ“thànhphầnđịachủ”đếncảchụclần,nhưmuốnxéráchtranggiấy.ThếnàythìdùcógiỏinhưEinstein,nhưNiwtoncũngkhómàlọtvàođượctrườngđạihọccủaViệtNam,nóichilàKhôi,mộthọcsinhhếtsứcbìnhthường. Năm1973,KhôihysinhtạichiếntrườngQuảngNam.Ứơcnguyệnvàođạihọcvĩnhviễntan

trongbùnđất.NhưvậycáichếtcủachúTưchỉcóthểgiúpKhôiđượcthichứkhônggiúpđượcđỗvàođạihọc. Ít lâusau,khu lăngmộcủachúngtôihoànthành.Sựchínhxáctrongviệcnhậndiệnchủ

nhâncácngôimộnàyngaysauđóđãđượcxácnhậnkhichúngtôimờiđượccôH.,nhàngoạicảmnổitiếng,ngườicókhảnăngnóichuyệnđượcvớingườicõiâmvềtậnkhulăngmộđểthẩmtra. Nhưvậy,cùngvớitháplưuniệm,khulăngmộnày,trởthànhbiểutượngvănhoálịchsửcủa

dònghọNguyễnĐứcHànBằngchúngtôi. Phần47(trênnetkhôngthấycó)

Kết

Đêmấy,tôilạithắplênbanénnhang,gióngnămtiếngchuôngvàgõbẩytiếngmõ.Enlạivề

vớitôi.“Anhthânyêu!Anhđừngnghĩrằngmấychụcnămxaanhlàemquênanh,khôngbiếtgìtintứcvềanhđâu.Khôngemvẫnnhớvàdõitheoanhtừngthờigiantừngquãngđường.Emđượcbiết,saubiếncốlongtrờilởđấtấy,anhvẫnđứngvững,mấynămsauanhlạiđihọclại,anhănđóimặcrét,ngàyhailầnđibộlênthịxãđểhọccấpbanhưngsauđóanhlạikhôngđượcvàođạihọc,dohồiđóhai chữđịa chủcòn làấn tượngxấuđốivớimọingười.Nhưnganhkhôngnảnchí,anhđicôngtrườnggangthép,anhtựhọc,anhviếtvănviếtbáođểthànhnhàbáonhàvănnhưhiệnnay,emđềubiết.Emcònđượcđọcnhữngbàiviếtcủaanhnữakia.Anhcóbiếtvìsaoembiếtđólànhữngtácphẩmcủaanhkhông.Đólàdocáibútdanhđấy.Cáibútdanhmàchỉcóemmớibiếtđượcnguồngốc,bởikhichúng tacòn trẻvàcònyêunhauđãnhiềulầnanhnóianhmơướcsaunàytrởthànhnhàvănvớicáibútdanhấy.Đọcbàiviếtcủaanh,emsángramộtđiềulàanhkhônghềcóấntượngnặngnề,khônghềhằnhọc,caycúvớicáibiếncố làmgiađìnhanh tannátấy.Trái lại,anhcòn tỏra thôngcảm,độ lượngkhigọiđó“Nướcmắtmộtthời”,“Cơnsốtvỡda”hoặcnữa“BãonămMùi”.Cơthểconngườinàolớnlên,trưởngthànhmàchẳngquamộtlầnsốtgọilàsốtvỡdaanhnhỉ.Cònchữ“Nướcmắtmộtthời”,

emđoánhìnhnhưanhmuốntrântrọngnhắctớimộtkỷniệmđaubuồncủadântộc,khiĐảngvàBácHồpháthiệnrasailầmnghiêmtrọngmànhữngngườithựchiệncuộcCảicáchRuộngđấtđãgâyrachođấtnướcmình.Trongmộthộinghịbànvềcôngtácsửachữanhữngsailầmấy,BácHồ,vịlãnhtụvĩđạicủadântộctađãkhóc.Cóphảiýanhđịnhnóithếkhông! Anhơi,embiếtvềanhnhiềuthếđấynhưngemdámchắcanhchẳngbiếtgìnhiềuvềem

đâu.Chínhvìthếhômnayemcũngmuốnnóilạiítnhiềuvềnhữngngàyquacủaemđểanhphầnnàothôngcảm,kẻocứcòngiậnhờnthìtộiemquá.Trướchếtemmuốnnóivớianhvềnguyênnhânembỏlàngrađivàrađikhôngtrởlại.Tấtcảlàvìemthấymìnhcócáitộilớnquáđốivớigiađìnhvànhấtlàđốivớibốanh.Vìemmuốngiữmộttìnhyêutrọnvẹnvớianh.Emxintiếtlộmộtbímậtmàđếnbâygiờnếuemkhôngnóirathìnócũngsẽđitheoemmàxuốngmồmấtthôi.Aylàviệcvìsaobốanh,ngàyấy,bịbangườidukíchvớibakhẩusúngchĩavàobắnvàbắnrấtgầnmàôngcụkhôngchết.Vìsao.Thưaanh,đólàvìem.Hoàntoànvìem,anhhãytinđi.Cũngtạidongàyđóemcònquátrẻvàlạiquángudốtnữanênmớicóchuyệnnhưthế.Khôngbiếtngàyđóemngheđượctừđâumộtcâuchuyệnsaunàyemmớibiếtlàhoangđường,chứlàmgìcósựthậtnhưthế.Chuyệnrằng,từxưatớinay,ởnướctacũngnhưởbấtcứnướcnàotrênthếgiới,trongcáccuộchànhhìnhbằngcáchxửbắnhoặctreocổ,nếutửtùvìlýdogìđókhôngchếtthìngườitửtùđósẽđượcânxá,đượcthabổngngaysauđó.EmcứnghĩđólàcâuchuyệncóthậtnênmấyhômtrướcnghelãodộiKhoảnhnóivớiem(vớiemcáigìmàlãochảkhoe)rằngsắptớitoàánnhândânđặcbiệtsẽxửbắnbốanh,emloquávànảyraýđịnhcứubốanh.Đểchochắcchắn,emcóhỏilạibốemchuyệntrênthìchảhiểuvìlýdogìbốemcũnglạigậtđầu.Thếlàtrướchômxửbắnbốanh,emcókhéoléohỏiđộiKhoảnhvàđượcbiếttrựctiếpcầmsúngbắnbốanhlàbangười.MộtlàPhổng,anhchàngđangsimêemnhưemđãnóiđấy,hailàanhThọ,ngườixómTrung,balà,anhBân,xómCầu.Theonhưembiếttrongbangườinày,chỉcóPhổnglàbắngiỏihơncả,cònThọ,vớiBân,anhmắtkém,anhtayhayrun,hômtrướcđitậpbắnvớiem,cáctướngtoàncóđuổicò.ThếlàemquyếttâmtìmmọicáchvậnđộngPhổng,đểanhtakhinhắmbắnbốanhhãycốlàmsaođểviênđạnchỉtrúngtừđùitrởxuống,hoặctốthơnhếtlàbắntrượtđạnrangoài. EmdụdỗPhổngrằng,nếuanhtađồngývớiđiềukiệnemđưaranhưthế,emsẽchínhthức

nhậnlờilấyanhtavàlàmđámcướingaysauđó.EmkhôngngờPhổngđãvuivẻnhậnlờiemvàrồiđãthựchiệnđúngsựcamkết.Ngoàira,hìnhnhưPhổngcũngđãvậnđộnghaingườicùngbắnlàmtheoanhta.Khôngbiếthaingườinàycólàmthếkhông,chỉbiết,kếtquảcuộcxửbắnđúngnhưanhvàmọingườiđãbiết. Nhưnganhơi,emđãlàmphúcphảitội,làmơnnênoán,đểyênthìbốanhđượcchếtmột

cáchyênlành,chỉ“đoàng”mộtcáilàxong,làsangthếgiớibênkiamộtcáchêmru,đằngnàychỉvìem,ôngcụđãkhôngđượcchếtnhưthế,đểcụbịsốnglại,bịđónnhậncáichếtvôcùngđauđớn,vôcùngthươngtâmbằnglưỡicuốcdãmancủachínhbàntaycủaanhem,khúcruộttrêncủaem. Nhưthế,emcònmặtmũinàoởlạilàngđểnhìnthấyanhvàmọingườitrongiađìnhanh

đượcnữa.Vớilại,emcũngkhôngmuốnvìchuyệnbắntrượtnàymàemphảithựchiệnđúnglờicamkết,phảilấyPhổng,gọiPhổnglàchồng,trongkhitrướcsaunhưmột,emchỉyêuanhvàmãimãiyêumộtmìnhanh.Sánghômsauembỏlàngrađí.Saukhiđánhlừamọingườibằnggóiquầnáocũbênbờđê,emđãngượcsôngHồngbằngtầuthuỷlêntậnLàoCaiYênBái,làmrẫyphátnươngchongườidântộc.EmđổitênthànhPhạmThịHằng,khaiquêquánởTứKỳ,HảiDương.RồicuộckhángchiếnchốngMỹxảyra,emxingianhậplựclượngthanhniênxungphong,phụcvụtạicáctuyếnđườngtrongKhu4.Chiếntranhkếtthúc,cùngmộtsốchịemnhưnhàbáoHảiMinhđãviết,emcắttócquyyvàochùavớiphápdanhlàDiệuHằng.Cóđiều,emcũngcầnnóivớianhlàsuốtthờigianemởLàoCai,YênBáivàcảkhiemlàthanhniênxungphong,khánhiềungườiđànôngtìmđếnvớiemnhưngemđềukiênquyếttừchối.Emmuốngiữmãivớianhmộttấmlòngsonsắt.Anhthânyêu!Chođếntậnlúcnàyởlàngtakhôngaihaybiếtgìvềemcả,kểcảnhàbáoHảiMinh.Chỉcóanh,ôngtrờidundủilàmsaolại

gặpđượcem.Emđịnhbụngkhinàoanhhếtgiậnvàđếnvớiemlầnthứhaithìemsẽxuấtđầulộdiện,sẽvềlàng,sẽquỳgối,xinchịutộitrướcbànthờvànhữngngườitronghọhànggiatộcanh.Nhưngemchờmãikhôngthấyanhđến.Trongkhiđócănbệnhquáiácđãđếnsaulưngemrồi.Emkhôngcòncơhộinàokhácnữa.Chàoanh.Emxinđượcvĩnhbiệtanh…” Tôitắtmáyghiâm.Nằmgụcxuốnggiường.Khôngcònbiếtcảmxúclúcnàycủamìnhlàthế

nàonữa. Phần48

Chúngtôiquyếtđịnhđếnngày15thángchạpâmlịch,ngàygiỗôngnộichúngtôi,cụHàn

Bằng,làmngàykhánhthànhtháplưuniêmvàkhulăngmộ.Docănnhàtôi,đánglẽgọilànhàcôNgân,hẹpquákhôngchứanổimươimườilămngườinênđànhchỉcúnglễtrênthápthôi,cònănuốngchuyểncảsangnhàvợchồnghếtSạch. Lễgiỗôngnộitôiđồngthờilàlễkhánhthànhngôitháp,khulăngmộhômnayanhemcon

cháuvềkhađôngđủ.Hàngchachúmấthếtrồi,chảcònai.Chỉcònhàngconvàcháu.Tấtcảkhoảng30người.XanhấtthìcógiađìnhcôQuỳ,nhàtàitrợchính,từCanađacũngđãvềkịp.BấtngờnhấtlàlạicócảchịNghiệmlưngcòng,tócbạcphơdẫnvợchồngcháuNguyệt,gọichịbằngbànội,sangnhậnhọ.Họchành,đỗđạtcaonhấtthìcó2ngườiconcủaTuý,cảhaiđềuđỗtiếnsĩ,ngườingànhhảidươnghọc,ngườingànhvậtlý,cònlạilà12kỹsư,bácsĩ,kiếntrúcsư.Vuinữalàkhiđanghànhlễtạisânthápthìcótiếngcòiôtôngoàicổng.Chúngtôichạyrađón.LúcấymớiđượcbiếtđólàđoànđạibiểunhândânxãTiềnHưngởvùngbiển,nơicóấpThiệnTùng,lêndựlễvàmờichúngtôiđếnrằmthánggiêngtớivềxãdựlễrướcbằngcôngnhậnditíchvănhoáchongôiđềnthờthànhhoàngcụHànBằng,ôngnội,cụnội,ôngngoại,cụngoạicủachúngtôi. Trongkhóihươngnghingút,ngườiđạidiệnấpThiệnTùng,trangnghiêmkểchođámcon

cháucụHànBàngnghelailịchvìsaocụlạiđượcdânlàngdướiđósuytônlàthànhhoàng,lậpđềnvàthờcúngtrangnghiêm,vìsaohaitriềuvua,ThànhTháivàKhảiĐịnhđềusắcphongchocụ,vìsaongôiđềnđượcsởvănhoáxếphạngditích. Đúnglàmộtcuộcđoànviênhiếmcó!

Vàcũngđúnglúcmọingườiđangsaymêtheodõicâuchuyệnthìtừphíacổngravàovang

lênlờichàorấttocủalãoKền.Chúngtôinhìnrathìthấyconcháulãođangkhiênglãotrênchiếcchõngtre.Lãorahiệuchoconcháuđặtlãonằmtrướcmặtchínhcủangôitháp.Rồilãovừanằmvừakhấn.Lãokhấngìkhôngaingherõ. -Tốngcổhắnđichokhuấtmắt!

-Chohắnđứngtrướctháplàlăngnhụctổtiên,ôngbà,chamẹ,chúbácchúngta!

Đámconcháucủadònghọtôikhôngaixuibảomàbỗngđồngloạtphảnđốitẩychaylão

Kền.Khôngkhícănglêntộtđộ.Tôilạiphảiđứnglênvàphảibuộcnóiranhữngđiềuđánglẽtôikhôngnênnói: -Thưaanhchịemvàcáccháuyêuquý.BiếncốCảicáchruộngđấtxảyrađếnnaycũngđã

gầnnửathếkỷrồi.Cáigìđãquathìchonóquađi.NgayngàyấyĐảngcũngđãsớmnhậnranhữngsailầmdobiếncốấyđemlạivàđãcóchínhsáchsửasaitriệtđể.Vớibiếncốấy,nếugiađìnhchúngtalànạnnhânthìôngKềnđâycũnglàmộtnạnnhânkhônghơnkhôngkém.Anhchịemconcháuchúngtahãythươnglấyđểôngtađượcsốngthanhthảnnhữngnămthángcuốiđời.

Tôichạylạicùngngườinhàđỡlãongồidậyđểlãodựalưngvàotường.Từđókhôngthấyaicònxìxàogìnữa. LãoKềnnóitronghơithởhổnhển:“Kínhthưacáccôcáccậu!Thờigianquatôithậtcólỗi

vớigiađìnhnày,vớicụCảLân.Tôiđãgiếtcụ,khôngchỉmộtlầnbằnglưỡicuốc.Màđãgiếtcụhailầntrướcđó,bằnglưỡingười,cáilưỡithịtcủatôi.Ngàyấy,khithấyđộiKhoảnhtintưởngvàosựtrungthànhcủatôi,ôngLung,chủtịchUybankhángchiếnhànhchínhxã,khibiếttincụCảLânnhàtađâybịkhépoanvàocáitộitheogiặclênbốtlàmxãuỷtề,trướckhichếtvìbệnhtrọng,ôngLungcógửitôiláđơnminhoanrằngcụnhàtalênbốtlàmtềhoàntoànlàlàmtheosựchỉđạocủatổchức,củacáchmạngnhưngvìtịhiềmcánhân,tôiđãgiấubéngđiláđơnminhoanấy.Lầnthứhai,tôiđãtốcụchỉđiểmchogiặcnémbomlàtôinóisai,trongkhingàyấynếukhôngcócụđứngrachịutrậncứuchúngtôi,đẩytấtcả20ngườivàogầmbụcthócrồiđứngchắnbênngoàinóichuyệnbằngtiếngPhápđểđánhlạchướngbọngiặcthìchúngtôiđãbịchúngbắtvàgiếthếtcảrồi.Vậymàtôidámđổoanchocụ.Đãvậygầnđâytôicònghentứcvớisựthànhđạtcủaconcháucụ,cònsaiconcáiphápháchviệcxâydựngcáithápnày.Tôithậtđángtội.Vìthếhômnay,tôisangđâycắncỏváilạyhươnghồncụthatộichotôi,cáccậucáccôthalỗichotôi,chotôiđượcsốngthanhthảnnhữngngàycuốiđời”. Lãonằmvậtxuốngsânvàkhócnhưđứatrẻ.Tôicùngmọingườilạinânglãongồidậyrồitự

taythắphươngđưacholãokhấnváitừxa. Tấtcảnhữnghìnhảnhvàcửchỉsốngđộngnàyhômấy,khôngngờvàrấtmaychotôilàđã

đượcthuvàoốngkínhmáyquaycủađạodiễnHảiMinh.Chúngtôihoàntoànbấtngờvềsựcómặtrấtđúnglúccủaanh.Hoáraanhvềquêvàđượcngườinhàchobiếthômnaychúngtôicólàmcáilễnàynênđãtựđộngđếndự.HảiMinhcòncholiaốngkínhquaythêmnhiềucảnhkhácnữa.Chắcchắnchúngtasẽcóđượcmộtbộphimtàiliệuhayvàtrêncơsởnàychúngtasẽcóthểlàmdượcmộtphimtruyệntốt.HảiMinhhàohứngnóivớinhữngngườicómặttrongbuổilễ. Tìnhthếlúcấyđãbuộctôiphảinóiđiềutôikhôngđịnhnói.TôikểvềÉnvàvềcuốnbăng

ghiâmnànggửilạitôi.Mọingườilặngđi.Cótiếngkhócrấmrứt.Tôixinphépmọingườiđượcđặtcuốnbănglênbànthờ,xinđượcchihọcoiđólàmộtthứđồthờtrongtháp.Trongkhôngkhítrangnghiêm,tĩnhlặng,tôilạithắplên3nénnhangvàđặtvàothápquảchuôngcùngchiếcmõnhỏ,linhhồncủaEnmấychụcnămnay. Tôicũngxinphépcáccôcácchútrongchihọ,chocậucontraitôi,mộtkiếntrúcsư,vừatừ

ThànhphốHồChíMinhbayra,đượcdânglênthápmộtlễvậtmàđếnlúcnàychưaaibiếtlàgìkểcảtôi.Chỉđếnkhichiếchộpgỗsơnsonthếpvàngtheohòmsớngàyxưađượcmởra,mọingườimớiồlênngạcnhiên.Đólàbứctrướnggấmhồngđiềuthêunhữngdòngchữvàngquốcngữ,thanhthoáttrangtrọngnhưmộtbứcthưphápcổ.Contraitôigiơbứctrướnglêncao.Bấtgiácmọingườiđồngthanhnhẩmđọc: “…Đólànhữngsailầmnghiêmtrọng,tráivớimộtsốđiềuđãghitrongLuậtCảicáchruộng

đấtmàQuốchộiđãthôngqua,tráivớichếđộpháptrịdânchủcủaNhànước,vớichínhsáchcủaMặttrậnTổQuốc. Nhữngsailầmđókhôngnhữngđãhạnchếnhữngthànhtíchđãthuđược,màcòngâychota

nhiềukhókhănvànhữnghậuquảkhôngtốt…” (TríchNghịquyếtcủaQuốchộinướcViệtNamdânchủcộnghoàvềcôngtáccảicáchruộng

đấtđãđượcQuốchộinhấttríthôngquatrongbuổihọpđêm18tháng1năm1957). -Đúnglàhậusinhkhảúy!Saocáccháubiếtđượcđiềunày.

Tiếngaiđóhỏicontraitôi. -Dạchúngcháuđọcđượctrongsáchbáovàtrênmạngạ!

-Oigiángàyđó,lớpgiacánhtabiếtđượcđiềunàynhỉ.

-Ngàyxưachưabiếtthìbâygiờbiết.Muộncònhơnkhông!

Hômấy,trướcđôngđủconcháucụHànBằng,trướcmặtlãoKền,anhruộtcủaEn,trước

hươnghồncủangườiđãkhuất,tôitrịnhtrọnggiónglênnămtiếngchuôngvàbẩytiếngmõ.Tiếngchuônglanxađưatâmhồnmọingườivàocõixaxămtrongkhitiếngmõlạikéomọingườivềvớithựctại.Hiệntạivàquákhứ,quákhứvàhiệntạicứxoắnquyệnlấynhau.Chậpchờnhưảo.Rồitrongkhóihươngnghingút,tôibậtđoạnđầucủacuốnbăngghiâm.Lạitiếngchuôngvàtiếngmõ.SauđóxentrongtiếngmõgõnhịpđềuđềuvàtiếngchuôngđiểmnhịplàgiọngcầukinhcủaEn,nghenhưtừtrêncaovọngxuống: “Amôdiđàphật!Đệtửchúngconxinchíthànhsámhối.Xưakiagâynênbaoácnghiệp-

Đềuvìvôthuỷtham,sân,si-Bởithân,miệngýphátsinhra-Hếtthảytừnayxinsámhối…” Bỗngdưngtôithấyhiệnvề,sừngsững,lunglinh,Encủatôi,ngườicongáituổidậythì,rực

rỡdịudàngnhưđoáhoatầmxuânmàcụKhánVĩnhtrồnggiậutrướcnhàvàomùaxuânnămMùixaxôiấy. --------------------------

Chúthích:(*)Từdùngsaichỉphongtràotriệtđểtiêudiệtchó!(**)ÔngKhánVĩnhnóisaichữ“đá”thành“đái”,

****

VềMụcLục

NướcMắtMộtThờibaoGiờLauKhô?NhữngNgườiCóTráchNhiệmKhôngNên“ĐánhBàiLờ”TrướcYêuCầuChínhĐángChoMộtTácPhẩmRaĐời!

TôilàNguyễnKhoaĐăng,HộiviênHộiNhàvănViệtNam,ĐảngviênĐảngCộngsảnViệt

Nam,hiệnnghỉhưutại19/39đườngThốngNhấtPhường16,QuậnGòVấp,TP.HồChíMinh,ĐT:0918.507.170,xinkêucứuđểđượcđápứngmộtyêucầutrongviệcxuấtbảnsách. Vừaqua,tôicóviếtđượcmộtcuốntiểuthuyết-tựtruyện,nhanđềlà“Nướcmắtmộtthời”,

kểvềsựphấnđấuđếnkiệtlựcđểhoànthiệnnhâncáchcuảmộtthanhniênmàngaytừ15tuổiđãbịgạtrangoài lềcuộcsốngchínhtrịnhưkhôngđượcthamdựcácbuổimíttinh,khôngđượcvàođoànthanhniên,khôngđượcvàođạihọc.Tấtcảđềuchỉvìcáithànhphầngiađìnhanhtabịquybuộc,thứ“địachủ”màsốruộngđấthạnhẹpkhôngquá3hécta,đượcgâydựngbằngmồhôicuảbàmẹ,thờinhỏtừngđiởđợ,lớnlênquanhnămđầutắtmặttốibánmặtchođất,bánlưngchotrời,cònôngbốthìhếtlàmphuđồnđiềncaosu,lạigầnnhưcảđờicònglưngbênchiếcmáykhâucọccạch,trongkhiôngnộithìđượcnôngdânmộtlàngvenbiểnnhớơntônlàmthànhhoàngvàlậpđềnthờ. Điềuđángnóilàmặcdùbịđốixửnghiệtngãnhưthếnhưngnhânvậtnàyvẫnmộtlòngyêu

Đảng,yêuchếđộvàđãphấnđấuđểtrởthànhmộtnhàvăn,hơnthếnưã,thànhĐảngviêncuảĐảng.

Cónhiềunguyênnhânđểngườithanhniênnàyhoànthiệnnhâncáchcuảmình,trongđó

khôngthểkhôngkểđếnnguyênnhânkhởiđầutừmộtbứcảnhchụpcảnhBácHồhiềntừâuyếmđặttaylênvaihaiemthiếunhivớidòngchữchúthíchphơiphớimộtniềmtin“CóBácdẫnđường,chúngcháutintưởngởtươnglaitươisáng”màanhtađượcnhìnthấytrongthờikhắcđentốinhấtcuảđờimình. Ngaysaukhitậpbảnthảohoànthành,nghĩcuốnsáchcuảmìnhkhôngviphạmluậtxuất

bản,khônglàmhổthẹntưcáchđảngviênĐảngCộngsảncuảmình,tôimạnhdạngửibảnthảođếnlầnlượttừngnhàxuấtbản. Đầutiên,lànhàXuấtbảnHộiNhàvăn,cơquancuảHộimàtôilàHộiviên.Ngườitrựctiếp

nhậnbảnthảovàbiêntậplànhàthơÝNhi,trưởngcơquanđạidiệncuảNXBtạiTPHồChíMinh.Saumộtthờigianchờđợi,tôiđãđượcnhàthơchobiếtcuốnsáchcuảtôikhôngđượcnhàvănNguyễnPhanHách,giámđốcNXBchấpnhận.(Xinlưuý,tấtcảchỉlànóimiệng,khônghềcóvănbảntrảlời). Tiếpđến,làNXBVănhọc.NhàvănTriệuXuânnhậnbảnthảovàbiêntập.Saukhiđọcxong,

anhtỏrarấtnhiệttìnhvớitácphẩmcuảtôi,độngviêntôibằngmộtcâumànếunóirachắctôisẽbịcholàtựđánhbóngmìnhnêntôikhôngmuốnnhắclại.Song,ítlâusauthìlạichínhanhTriệu Xuân trả lời: Ông Nguyễn Văn Lưu, giám đốc NXB không chấp nhận (vẫn chỉ là nóimiệng) Khôngnảnchí,tôigửiđếnNXBTrẻ.NhàthơPhạmSĩSáunhậnbảnthảonhưngsauđólại

chorơivàoquênlãng,khôngtrảlời. Vẫnkiêntrì,tôigửiđếnNXBVănhoáSàiGòn.NhàvănTrúcPhương,TổngBiêntập,trực

tiếp???ccuốnsách.Nhàvănđãnhậnxétrấttốtvềtậpbảnthảocủatôi,hồhởibảotôinênkiếmmộtđạodiễngiỏi,ngườiBắc,đểchuyểnthànhphim,mộtbộphimmàôngtinrằngsẽcótiếngvang.Ôngcònnóimộtcâu,nếutôinghekhônglầmthìlà:“Nhữngngườicáchmạngchânchínhnênđọccuốnsáchnày”.Vậymà,sauđóbảnthảolạibịBangiámđốctừchối(vẫnkhôngcóvănbản). Tôivẫnkhôngnảnchí,lạigửibảnthảođếnCôngtyCadasa,nơithườngliênkếtvớicácnhà

xuấtbảninsách.SaukhixingiấyphépởmộtsốNXBnữa,khôngđược,họđãđưabảnthảocủatôiđếnNXBCôngAnNhândân, cơquanđạidiệnphíaNam.Nhà thơPhanTrungThành làngườitrựctiếpbiêntậpcuốnsáchnày.LầnnàyrấtmaylàbảnthảođãđượcchấpnhậnvàđượcCụcXuấtbảncấpgiấyphép.CuốnsáchsẽđượcintheophươngthứcliênkếtgiữatácgiảvàNhàXuấtbản.Hômsau,nhàvănPhùngThiênTân,TổngbiêntậpchogọitôiđếnbáotinNXBsẽđứngraincuốnsáchnày,khôngcầnphảiliênkết.TôirấtvuichờngàycuốnsáchđượcrađờisaubaongàythánglănlộnhếtNXBnàyđếnNXBkhác.Sauđó,khônghiểuvìlýdogì,anhThànhlạibảotôiphotobảnthảođãđượcNhàvănPhùngThiênTântrựctiếpbiêntậplầncuối,thành3tập,đểNXBgửiraHàNộixinthêmýkiếncácanhĐàoDuyQuát,phóTrưởngBantuyênhuấnTrungương,ĐỗKimCuông,VụtrưởngVụvănnghệ…Tôiđoánbảnthảocuảtôilạigặpphảitrụctrặcgìđó.Tôicònđượcbiết,cùngvớibảnthảo,anhPhùngThiênTâncòngửikèmtheohailáthư(đềngày18.10.2007)choanhQuátvàanhCuôngvớilờilẽrấtthathiết.MạnphépanhTân,tôixinđượctríchmộtđoạntrongbứcthưcủaanh:“TôivàanhĐăngquenbiếtnhauđãlâu,đọccuảanhấyvàicáirồi,nhưngđếncáinàytôirấttâmđắc,thấybạnmìnhviếthayhơn,tâmhuyếthơn,nhưngvìcâuchuyệncóliênquanđếncảicáchruộngđất,mộtđềtàirấtnhạycảm. Tôiđãtrựctiếpbiêntậptừngcâuchữ,tấtthảy3lầnrồi,chúngtôixácđịnh,nhàvănNguyễn

KhoaĐăngcócáinhìnkháchquanvànhânbảnvềthờikhắclịchsửđaulòngấy,khônghềcónhữngcâuchữhằnhọc,bôibácnhưmộtvàinhàvănkhácđãviếtvềđềtàinày.”

Dùbiếtbảnthảocủatôiđếnđâykhôngxuôichèomátmáirồinhưngtôivẫnkhônghếthy

vọng,vẫnướcmongnóđượcxuấtbản.Tôicứnghĩmongướcnàylàchỉcuảriêngtôi.Nàongờ,cácanhởNXBcũngcótâmtrạngấy.MộthômtôiđếnNXBthìđượcanhThànhchobiếttạibuổihọpgiaobansángnay,anhPhùngThiênTâncókểlạigiấcmơanhgặpđêmtrước.Anhđãmơthấycuốnsáchcủatôiđượccấptrênchoxuấtbản.Nghelạicâuchuyện,tôicảmđộngđếnứanướcmắt.Saolạicómộtôngphụtráchxuấtbảntâmhuyếtnhiệttìnhvớitácphẩmcủacộngtácviênđếnthế. Từđó,tôicànghyvọnghơn.Nhưngchođếnnaythìsựhyvọngcuảtôicóphầnnàohơibị

lunglay.Vìđếnnaysốphậnbảnthảocuốnsáchcuảtôivẫnchưađượcđịnhđoạt,mặcdùđãnửanămtrôiqua,đãquáthờihạndoLuậtxuấtbảnquyđịnh. Điềutôimuốnnóiởđâylàchođếngiờ,tôivẫnkhônghềnhậnđượcmộtvănbảntrảlờicủa

cácNXB(NgoạitrừNXBCAND)vềlýdotạisaokhôngchoinsáchcuảtôi.Tấtcảchỉlàtrảlờibằngmiệng,trongkhichúngtađanghôhàocảicáchhànhchính,hôhào“sốngvàlàmtheophápluật”. Chẳng lẽvớinhữngcơquanxuấtbảntừng inracácsảnphẩmvănhoá, luậtphápmà lại

hànhxửnhưthế? Vìnhữnglẽđó,tôixingửibứcxúcnàyđếncácquývị,hyvọngsẽđượcđồngcảm,chiasẻ.

Xincảmơncácquývịđãđọchếtbứcthưnàycủatôi.TP.HồChíMinh,20.1.2008NguyễnKhoaĐănghttp://lethieunhon.com/read.php?2565&guid=0

****

ViếtVềMộtThờiĐauThươngbbc.co.uk/vietnameseCậpnhật:08:22GMT-thứbảy,26tháng9,2009

TácphẩmcủaNguyễnKhoaĐăngtrướcđâyđãlưuhànhquamạngNhữngkýứcđauthươngvềthờikỳcảicáchruộngđấtởmiềnBắcmộtlầnnữađược

táihiệnquacuốntiểuthuyếtNướcmắtmộtthờicủanhàvănNguyễnKhoaĐăng. Tácphẩmkểvềsốphậngiantruâncủamộtngườiđànôngcógiađìnhgặpnạnkhibịquylà

địachủ. Tiểuthuyếtmangdángdấptựtruyệnnàyđượchoànthànhđãlâu,nhưngtrongnhiềunăm

bịtừchốixuấtbản. NhưngtrongthángChínnày,NhàxuấtbảnHộiNhàvănđãấnhànhtácphẩm.

NhàvănNguyễnKhoaĐăngnóivớiBBCrằngchủđềcảicáchruộngđấtlâunayvẫnbịxem

lànhạycảm. NguyễnKhoaĐăng: Cuốn tiểu thuyếtNướcmắtmột thờinói lên sựphấnđấu củamột

thanhniênmớilớngặpphảihoàncảnhbấygiờlàcuộccảicáchruộngđấtxảyraởmiềnBắc,mộtcuộccảicáchđượccoilà‘longtrờilởđất’.

Ngườithanhniênnàydoquanniệmbấygiờlàconnhữnggiađìnhđịachủthìkhôngđược

vàođạihọc,thậmchíkhôngđượcđibộđội.Nhưngrồianhnàyđãliêntụcphấnđấuvàcuốicùngcũngtrởthànhmộtngườicóđónggópchoxãhội,tứclàanhtrởthànhmộtnhàbáo,nhàvăn.Anhtatrảiquaquátrìnhphấnđấunhưvậyđểtựkhẳngđịnhmình. BBC:Thưaông,tiểuthuyếtnàycómangdángdấptựtruyệncủachínhông?

Chỉcómộtphầncâuchuyện,cònnhữngphầnkháclàxảyraởxãtôi.Ởtrongtruyện,cónhân

vậtôngbốbịxửlýoansaitrongcảicáchruộngđấtbịtửhìnhnhưnggiađìnhtôikhôngđếnnỗithế.Ôngbốtôicũngbịxửoanmộtchút,bịtùmộtvàinămrồiđượcrachứkhôngbịxửtửnhưngườitrongtruyện. BBC:ĐượcbiếtlàNướcmắtmộtthờiđếnđượcvớiđộcgiảkhônghềdễdàng,cũnggiốngnhư

BangườikháccủaTôHoàivàmộtsốtruyệnkháccùngđềtài.Tácphẩmđãphảitrảiquamộtchặngđườngkhávấtvảvàlâudài.Ôngnghĩsaovềđiềunày? Cũngtạivìquanniệmcứnghĩvềđềtàicảicáchruộngđấtlàxemnó‘nhạycảm’.Nhưngthực

raquyểnnàykháchẳncácquyểncảicáchruộngđấtmàtôiđãđọc.Vìquyểnnày,giốngnhưmộtlờinhậnxétcủaNXBCôngannhândântrướcđây,đólàtácgiảviếtquyểnnàyvớikhôngmộtchúthậnthùmàrấtưuáivànhânhậu.Nókhôngcótínhchấtmỉamai,cayđắng,hậnthù. Tôixemđâynhưmộtchuyệntấtnhiêntrongquátrìnhlớnlêncủamộtconngười,cũngcó

quagiaiđoạnnàygiaiđoạnnọ,cócơnsốtvỡda,cónhữngcơnsốtđểlớnlên. BBC:Đúngnhưôngvừanói,tácphẩmkhônghềcótháiđộhằnhọcđốivớichínhquyềnhoặc

bấtcứmộttháiđộmỉamai,hậnthùgì.Ôngcónghĩrằng,chínhnhờyếutốnàymàtácphẩmđượcduyệtvàpháthành?Cònnếuchỉcósựkháchquanchânthựckhôngthôithìchưađủ? Lúcđầukhôngđượcin,khôngđượcxuấtbảnvìmộtsốbiêntậpviêncủanhàxuấtbảnđồng

tìnhnhưngcácgiámđốcnghĩrằngđềtàicảicáchruộngđấtlànênngạichứkhôngphảidocóhậnthùgì.Tôikhôngcóýđịnhláchliếcgì,sựthậtthếnàotôiviếtnhưthế. BBC:Tạisaocácgiámđốcnhàxuấtbảnlạingạingầnkhiđặtbútkýgiấyphépxuấtbảnquyển

sách? Theotôi thìchưacầnđọcnhưngcứthấyđề tàicảicáchruộngđất làđãcónhững ‘đểý’,

nhữngchúý‘đặcbiệt’đếnquyểnsáchkhiếngâyranhữngkhókhănchohọ.Họngạinhữngđềtàiđượccoilà‘nhạycảm’. BBC:Tạisaođãnhiềunămtrôiquamàđềtàivẫn‘nhạycảm’đếnnhưvậy?

Cólẽvìcôngcuộccảicáchruộngđấtănsâuvàotiềmthứccủanhândânquá.Mànhững

ngườichứngkiếnthờikỳđó,nhưtôichẳnghạn,vẫncònsống,cònkhỏethìhọkhôngmuốnnhắclạimộtthờikỳđauthương. BBC:Nhưngnếuchúngtakhôngnhìnlạiquákhứvàrútrabàihọcthìliệucóphảilàmộtđiều

đúng? Vìthếtôimớiviếtquyểnsáchnày.Tôithấycầnphảiviếtlạiđểconcháutôihiểurằngđất

nướcđãtrảiquamộtthờikỳgiankhổvàđauthươngnhưthế,đểmàphấnđấusaunàykhôngchophéplịchsửlặplạimộtthờikỳnhưvậynữa.

BBC:Khôngchỉtrongtácphẩmcủaôngmàcònnhiềutácphẩmvănhọc,hồikýkháccũngđềumiêutảthờikỳcảicáchruộngđấtởViệtNamgiốngnhưmộtthờikỳ‘tômlộnđầu’vàsựbiếnđổitrắngtrợnnhâncáchconngườichỉsaumộtđêm.Ôngnghĩsaovềđiềunày? Đúngnhưthế.Trongquyểnsáchnàytôicũngnóivềsựbiếnđổisaumộtđêm.Hồiđó,một

cậu(bằngtuổitôilúcđó–15tuổi)vừahômtrướcgọibốtôibằng‘ông’nhưngsánghômsauđãgọibằng‘thằng’thìtấtcảmọingườingỡngàng,khônghiểulàmsaomàlạithayđổinhanhchóngnhưthế.Tôinghĩdoquanniệmấutrĩcủangườinôngdânrằngmuốnđạpđổvaitròđóthìphảidùngngônngữxưnghônhưvậy. BBC:Tuynhiên,ngàyhômtrướchọcònlànhữngngườibìnhthường,hiềnlành,chấtphác

nhưngtạisaokhiĐộivềđếnlàngvàchỉsaumộtđêm,họlạitrởthànhnhữngconngườihếtsứctànbạonhưvậy?Chắchẳnkhôngchỉtạivìnhữngngườinôngdânnày? Cũngkhôngphảitấtcảlàvìnôngdânmànhữngngườilãnhđạocuộccảicáchruộngđấtbấy

giờcũnglànôngdân,nhấtlàcácôngĐộimàtrongquyểnsáchtôiđãmiêutảkỹ.Họcũnglànôngdân,từnôngdânmàđitheocảicách. BBC:Vậytheoông,nếunhữngôngĐộinàylànhữngthànhphầnxuấtthântrithứchoặclàtư

sảnthìliệucómắcnhiềusailầmnhưvậyhaykhông? Theoýtôithìchắclàkhông.

BBC:TạisaoởViệtNam,nhữngtácphẩmvănhọcphảnánhmộtsốsailầmtrongcôngcuộc

dựngnướcsaugiảiphónglạichưađượccấpphépđểpháthành?Vàtheoôngdựđoán,cònbaonhiêunhàvănvớinhữngbảnthảođượccoilà‘chưaphảilúc’vàphảicấttrongngăntủ? Tôikhôngbiếtnhưngcuốncủatôiđượcxuấtbảnkỳnàyđãlàmộtsựcởimởrấtlớntrong

côngtácxuấtbảnrồi. Bởivìcáchđâyhainăm,khimộtsốnhàxuấtbảntừchối,tôiđãrấtbuồnvànghĩrằngsẽdặn

vợconkhinàotôichếtđi,nămnaytôicũngsuýtsoátbảymươirồi,thìsẽphotocopyđểkhiđưađámtôisẽtặngmỗingườimộtcuốn. Nhưngmớicóhainămmàgiờđãkháchẳn.Tôinghĩkhôngcónhiềubảnthảophải‘cất’đâu.

Nếuquyểnnàyđượcthìnhữngquyểnkhácchắckhôngcógì.Cònnhữngcuốnmàhay‘ámchỉ’thìtheotôiviệcngăncảnkhôngcógìlàsai.Theotôitrongvănhọckhôngnên‘ámchỉ’. BBC:Nhưthếnàođượcgọilànhữngtácphẩm‘ámchỉ’thưaông?

Đólànhữngtácphẩmlấynhânvậtthậtngoàiđời,đổitênđi,lấyhànhđộnghọngoàiđời,

biến đổi đi chút xíu thì tôi gọi đó là văn học ‘ám chỉ’. Điều đó là phi văn học. (Url:http://www.bbc.co.uk/vietnamese/culture/2009/09/090925_nguyen_khoa_dang_iv.shtml)

****

NhàvănNguyễnKhoaĐăngđãcó'Nướcmắtmộtthời' NGUYENTY

Tháng9nămngoái,nhàvănNguyễnKhoaĐăngbịtaibiếntrênbànviếtphảinhậpviệnkhi

vừahoànthànhbảnthảotiểuthuyếtNướcmắtmộtthời.

Tháng9-2009này,cuốntiểuthuyếtấpủmộtđờiviếtvềNướcmắtmộtthờitrongcảicáchruộngđấtởTháiBìnhquêôngvừađượcNXBHộiNhàvănấnhành. Cầmcuốnsáchcònthơmmùimực,NguyễnKhoaĐăngrưngrưng:Ởtuổinày,inđượctác

phẩmviếtvềmộtthờiđauthươngkhiếntôimừngmuốnkhóc,nếucógiọtnướcmắtnàotràora,chắchẳnđólàgiọtnướcmắthạnhphúc. TheoT.Kiều(TT&VH)

http://phapluattp.vn/20090917030720100p1021c1087/nha-van-nguyen-khoa-dang-da-

co-nuoc-mat-mot-thoi.htm

****

ĐọcTiểuThuyếtNướcMắtMộtThờiHoanggiao

http://vietart.free.fr/index3.824.htmlToànbộtiểuthuyếtNướcmắtmộtthờinổibậtlêncácnhânvật:lãoKền,ĐộiKhoảnh,ông

KhánVĩnh,Én,nhânvật“tôi”,ôngbàLân,chịNghiệmvàmộtsốnhânvậtkhác…trongcáilàngnhỏbênđêsôngHồng…saucảicáchruộngđấtđầu1955…trởvềsau. LãoKền(anhtraiÉn)vàđộiKhoảnhđạidiệnchochínhquyềnvàchibộ.Nhưngtiếcthay,

họlànhữngconnguờitànbạo.Cấptrênđãsailầmkhiđềcửhọ. Énđạidiệnchođoànthanhniêncứuquốc.Côgáicónỗiđauvềmộtcuộctìnhkhônghóa

giải.. ÔngKhánVĩnhvàÉnđạidiệnchotầnglớpnôngdânnghèo.

ÔngbàLânđạidiệnchogiaicấpđịachủsaucảicáchruộngđất,.

“Tôi”contraiôngbàLân,đạidiệnchongườithanhniêncótưtưởngtiếnbộ,nhưngchỉvì

cómộtcáilýlịchkhôngtốt:conemgiađìnhđịachủnênkhôngcóđiềukiệnvươnlên,..đườngđicủaanhluônbịbếtắc,triệttiêuvìnhữngcúđạp,ngángchâncủaKềnvàĐộiKhoảnh. ĐộivềxãlàmộthyvọngbiếtbaochongườidânsaungàygiảiphóngmiềnBắc.Độivềxãlà

nhândanhcônglýđượcthiết lậpvề làng…Songởcái làngvensôngHồngấycómấyaibiếtđượcĐộiấyđãthựcsựlàmgì?Nhândanhnhưthếnào?Đểthihànhnhiệmvụmàchínhquyềnvàchibộgiaophó? ThựcchấtĐộiKhoảnhvàlãoKềnchỉlànhữngkẻcơhội,“đụcnướcbéocò’,“lộngquyền’,

chứchảlàmđượccáigìnhândanhchochínhnghĩacả.Saochínhquyềnvàchibộthựcchấtởđâumàđểhaigãnàytựtungtựtácđếnnhưvậy?Họlàkẻbênhvựcchongườinghèoư?Khôngphải…nhữnghànhđộngcủahọđềukhôngđủtưcáchlàmngườigọilàđigiáodục“lậptrườnggiaicấp”…Cấptrênthậtsailầmnghiêmtrọngkhigiaoquyềnhànhvàotayhọ,ởhọlàmgìcóđạođứccáchmạng,màhọchínhlàkẻthùtronglòngngười,kẻthùcủanhândân,kẻthùcủanhữngconngườichânchính..,làôdanhlàônhục… Cáchmạnglàphảikhoanhồngvàdungnạp,ưuái,luôntìmlốiđichocảkẻthùnaymuốn

hoànlương,hợptác…chứkhôngchặtđứtnhữngkhátvọnglàmngười,khôngnguyêntắccứngnhắc“chỉđâuđánhđấy”.Không”némđádấutay”,.LãoKềnvàĐộiKhoảnhlàmđiềuxằngbậy,phảnlạiconđườngđimànhànướcđãvạchra.Nhưngtiếcthaynhữngconngườiởcáilàng

bênđêsôngHồngấyduờngnhưchảcósựphảnkhángnàovớimộtcáiĐộivôlýcỡấy?Ngườitakhôngnhậnra..sựthật,hayngườitalàmlơ?ThậtlànguyhạichouytínvàniềmtincủacácmạngViệtNam!Vàsựviệcphơibàyđãquámuộnsaucáichết“tứctưởi”củaôngCảLân ÔngbàLânvàgiađìnhđãbịKềnvàđộiKhoảnhchàđạpđếntậncùng…?Nếucólàđịachủ

chăngnữathìnhànướcchânchínhcũngkhôngthểđốixửvớihọnhưvậy.Họcũnglàngười,cũngcòncóthể“quayđầuvềnúi”…Mộtsựbấtcôngphilýxảyracảmộtthờimàkhôngcósựcanthiệpnàocủamộtchínhquyềnchânchínhthìthậtnguyhại… Maythay,ởcuốitiêuthuyết,ngườitađãnhậnrachântướngcủa.KềnvàĐộiKhoảnh.

CôthiếunữtênÉnxinhđẹp,thánhthiện,yêunhânvật“tôi”nhưngluônbịlãoKhoảnhgạ

gẫmvàdùngquyềnđểgâyáplựcvềtìnhcảm.ÉnnhậnlờilấytênPhổngđểPhổngbắntrượtôngLân.KhôngngờlạikhiếncholãoKềntứctốibổcuốcvàoôngLân…đếnchết.KhôngcónỗiđaunàolớnhơnnỗiđaunàychogiađìnhôngLân.Thàbịoanvềmộtthânthếđịachủ,thàbắnmộtnhátchoxong,cáikiểuxửánnày,cáichếtquằnquạinày,thìcảmộtđờimộtkiếpvợconôngLânphảiđau,phảirớmmáu. MốitìnhđẹpcủacôÉnvớinhânvật“tôi”đãphảiđivàoIybiệt…đểrồinay…côphảichết

trongchùamàvẫnchưađượchàmoan,vẫnbịmangtiếngvới“tôi”làmộtngườiphảntrắc..Khinhânvật“tôi”gần70tuổivềdựđámtangcủacô,đọcđượcbứcthưcôviếtmớibànghoàngvìtấmchântìnhcủacôđựocgiâukínkhôngaihay… Toànbộtácphâmphảnánhcuộcsốngcầnlao,đớnđau,tủinhụccủagiađìnhôngbàLân

vàmộtsốngườikhácsaucảicáchruộngđất (đầunăm1955 trởvềsau).Có thểnói làbấtcông… CáichếtcủaôngCảLânthậtđauthương.Phầnnàylàmchongườiđọc"tứctưởi"vìcáitố

khổ,vìcáián,vìsựthihànhánbằngnhữngnhátcuốcbổvàođầu...chođếnchết....Ôicáiđấutrườngxửánchếttiệtkiểunàycũngtànbạokhácchithờitrungcổ.TôicămthùlãoKềnvàĐộiKhoảnh... TìnhcủaÉnthậtcảmđộng.

LãoKênvàKhỏanhđãtựlộtmặtnạ.GiađìnhôngCảLânđãbịxửoan,cáichếtcủaôngđể

lạinỗiđautộtcùngchodânlành.CáitànbạocủaKềnvàđộiKhoảnhkhôngbútnàotảhết.Chúngtrướcsaucũngbịngườiđờixétxử. Theotôithìđâycóthểchínhlàcâuchuyệnvềgiađìnhtácgiảthờibấygiờ…màchínhsự

nghiệpcủatácgiảđãbịliênlụybởimộtcáilýlịch“giađìnhđịachủ,bóclột”đãkhôngchoôngđượcthiđạihọc… Nhưngbằngýchícủamộtthanhniênđầyhoaibãochínhđáng,bằnglòngnhântừvàtưchất

ưuáivớiconngười,ôngđãtựvượtquamọiràocảncủathânthếđểchínhthứctrởthànhmộtnhàvăncủađấtnước,đứngvềphíanhândân,nhữngconngườilaođộng,vàlànguồnchiasẻthâmtìnhcủanhữngsốphậnmọimiền…khicầnđếnông.Hiệnôngđanglàmviệctrongbanbiêntậpmộttoàsoạn,tạpchíKiếnthứcgiađìnhởTPHCM.Tìnhcảmcủaôngluônđằmthắm,nhânhậuvàhiềnhòa.Bạnđọcrấtcảmkíchngười“gáccổng”đángyêunày… Mộtnămquaôngbịtéxe4lần.Chạyxengoàiđườngởtuổigần70nàythậtkhôngổnvới

ông. .Cólần,ôngđiệnchotôilạibịtéxe,xâyxátđầugối ,vớicáichânđauấyôngchạyđếnbệnhviện tôi vào3giờ chiều…Dángngườiđậmđạp,bướcchânđikhókhăn , vậymàôngkhôngchịuđểtôixáchgiùmcáicặpnặng,ôngcầnmẫnnhưconkiếnthamồi.Làmviệcởtòasoạnvềôngtiếptụcviếtláchtớikhuyalắckhuyalơ…

Vớicái chânđauấy,ôngvẫn tới tòasoạnđềuđặn,mỗingàyôngphảimất4 tiếngđồng

hồcho2lượtđi-về,vịchiphảiđi30câysố.4giờchiềutantầmthì6giờôngmớivềtớinhà…Vợônglàmộtphụnữchấtphác,cũngbịđaucộtsốngnhiềunămnay.Ôngbàcómộtmốitìnhđẹptừthủahọccấp2trườnglàng.Concáiôngđềuhiềnhậuvàrấtngượngmộbavềđườngvăncũngnhưântìnhvàtìnhyêuthủychunghiếmcócủahọ.Hìnhnhưđờisốngkinhtếđềueohẹp,bìnhthường,nhưngcóhọcvấn… Bácsĩnóingoàivếtthươngbịté,ôngcònbịthoáihóakhớpgối.Khôngmổcũngđược,như

nósẽtáiphátđaulạihoàichứkhônghết.Mổđểthaykhớpgốisẽhếtđau,nhưngvấnđềlàtiềnbạc…Nguyêntiềnthaykhớpgốilàkhoảng30triệu,riêngtiềnviệnphíchophẫuthuậtlà15triệunữa…Tôinghĩ…ôngđãquyếtđịnhkhôngmổ…vàđồnglòngsốngchungvới…đau…Cũngdễhiểu,bởimôtnhàvănnghèolấyđâura45triệumàmổ…nhỉ?Mộtđờisốngvìnghềvăn,đemnhiệthuyếtsẻchiacùngthiênhạ,nghèovẫnhoànnghèo,cơcựckhôngbuôngthacơcực…Ôngvẫnungdungvớinụcườihồnhậu,chấtphácthântình…baodung,độlượng,chảcógiọtmáu“địachủ”nàohiệnhữuhoặcrơirớttrongôngcả… NguyễnKhoaĐăngcómộtphongcáchviếtthoáng,rộng,giàuchitiết,thểhiệnphầnhồn

nhânvậtsốngđộng.Đúckếtđượcýtưởngvàtinhhoacủathờiđại.Đểtừđócáigìvềthựcchấtbộclộtựnhiênnhưtựthâncủanó...Tôicũngthíchngônngữcủaông.Gầngũi,chanhòa,cảmxúc,lộttảđượcnhữngbứcchândungcuộcsốngtrọnvẹnvàthỏađáng...Đọcngôntừcủaôngvừathânthương,vừađauxót,vừanaonao,vừatậnhưởng,vừathấymìnhlớnlênthêm...vừathấyđờicầnthiết...phảisống... ĐọcNướcmắtmột thời.Mộtniềmhyvọng lóe lên trong tôi:Tôiđãbị thuphụcbởicâu

chuyệncủaông.Điềuđángchúýnhấtởcáchviếtcủaôngvẫnlàvấnđề"chitiết".Phảinóilà"chitiết"củaôngkhágiàucó.Dàyđặcchitiết,biểuhiệnvốnsốngquáưtiềmtàng,biểuhiệnconngườiquáưtrọngđức,lẽphảivàcôngbằng,biểuhiệnmộttâmhồnnồnghậu,mộttráitimvìsựsống,mộttìnhyêukhônggìsánhkịp.Tôikhônggiấuđượclòngngườngmộkhiđọc...Mộtlốiviếtrấtđộcđáovàsángtạo.Từcáchtảcảnh,thiênnhiênluôndàodạtsứcsốngtrongông.Chimmuôngđượcôngcoitrọngnhưngười..Cảnhchiếntranhvàchêtchóc...thểhiệnđượcnỗiđauvàmấtmátcủachínhôngvàgiađình....Ôngcòncóbiệttàitảtìnhrấtxúcđộng,đặcbiệtlàtảvềvẻđẹpcủacôÉn...mộtvẻđẹpkhôngcầmđượcnướcmắt,thểhiệnsựtậncùngcáiđẹptừtrongrangoàicủangườithiếunữmàtạohóabancho...Ởôngkhôngcósựphânbiệtđẳngcấpgiàunghèo.Ôngtônvinhcáichấtconngườitoátlêntừsinhkhí...TìnhyêuvớiÉn,ngườicongáichỉcómanháoráchchekhôngđủkíndathịt...làmộtbằngchứng...Ôngluônưuáinhữngconngườilaođôngcầnlao.CụthểbốcủaÉn,ôngKhánVĩnhcócáchbẫychimtuyệtchiêulàmôngthánphục.Xinthưa,đâychínhlànhữngcâuchuyệnthậtvềôngmớilàmtôirungđộngđếnthế.Nhânvật"tôi"chínhlàtácgiảđóthôi.Đọcchuyệnnhưthếnàytôihiểuđượcđiềuđó...lắm...Cáichuyệnđầunăm1955ôngđãđóngvaiquantòavớimẹôngđểbiếtvềnguồngốcgiađình,vànhữnglầnsaunàynữa,mấychụcnămsau,ôngđãlàmluậtsưbàochữacho216phiêntòađểbảovệnhữngconngườigặpchuyệnkhôngmay,tôicànghiểuchuyệnlàcóthậtvềông.NhữngchuyệnxảyravớigiađìnhôngsaucảicáchlàtấtcảnhữnggìôngđãthểhiệnởNướcmắtmộtthời,đángđượcquantâm.Tôinghĩtoàntậpquánhiềuchitiếtđángnhớ,thểhiệnđầyđủmộtnhânvật"tôi"mangtìnhyêucuộcsốngtrànđầy,mộtsinhkhísốngmạnhmẽ... Phong tục tậpquán làđiềukhó rờibỏ.Dùbiết làvô lýmàngười tavẫnphải tuân theo.

Ngườitathườngưutiênlòngthànhkínhchongườiđãchết,nhưnglạiquênnỗiđaucủangườiđangsống.Sốngthìbỏbêkhôngngóngàng,cònnặngnhẹnọkia.Khimấtrồimớicuốnglênlolàmsaođểđẹplòngngườichết...Giađìnhnhânvậtchínhxưnglà"tôi"đãbịquyvàotầnglớpđịachủthờikhángchiếnchốngPháp,sauchiếnthắng1954,cảicáchruộngđấtnhàôngđãbịtịchthuhếtruộngđất.Tôikhônghiểuvềluậtthờibấygiờ...nênkhôngbiếtphângiảichuyệnthànhphầnnhàôngcóphảiđịachủhaykhông.Cóthểoan...gialắm.Nhưngxétchocùngcứcho

làgiađìnhônglàđịachủđi,thìkhiđãtịchthuhếtruộngđấtthóclúa,tàisản,đấtđainhàcửarồithìmọichuyệnkểnhưđãđượcsanbằng.Giađìnhôngtừđókểnhưđãđượchòanhậpcùngcộngđồngxãhộichủnghĩa.Thànhphầnđịachủư?Đãphảilưulạingànđờitrênlýlịch?Đểcảdònghọphảimangtấmbiaấyđitheosuốtcuộcđời?Ýkiếnriêngcủatôilàđiềuđócóthểgọilàbấtcông...Bởilẽnóđãtướcquyềnlàmlạicuộcđờicủamộtsốthànhphần…muốnvươnlêncốnghiếntàinăngchoCNXH...Sốngcùngmộtxãhộithìdùtrướcđâylàgìđinữamànayđãbiếtsốngcóíchvàthànhtâmthìhọvẫnxứngđánglàmộtconngười,xứngđángđượctrântrọng...VàilờicảmnghĩchotiểuthuyếtNướcmắtmộtthờilàđểchiasẻvớinhânvậtchính,cũnglàvìmuốnchosựcôngbằngxãhội,xưacũngnhưnay... Ởtiểu thuyếtnày làmột loạtnhữngchi tiếtđờisốngnôngdânnhữngnămsaucảicách

ruộngđất.NóphảnánhlịchsửcáchmạngViệtnamtrongnhữngnămđầugiảiphóngmiềnBắcđểtiếnlênCNXH.Thểhiệncụthểởgiađìnhnhânvậtchínhvànhữngngườiliênquantronglàng , xã...Đây là giai đọan khá quan trọng . Những trang viết này rất có giá trị cho bạnđọc.NhânvậtlãoKềnkhôngthểtượngtrưngcholựclượccáchmạngtiếnbộ,chonhândanhnhànướcđược,tuyhắnkhôngphảilàđịachủ...Hắntượngtrưngchomộtlớpngườinịnhbợxunxoequenviệclàmcàn,némđádấutay,baphải,nghiêngtheochiềugió_thờinàocũngcó.HắnlànhânvậtphảndiệnvềtưcáchXHCN...Chỉlàmxãhộixấuđithêm.Hànhđộngcủahắntựtốcáohắn...Bằngcáchtườngthuậtlạicácsựviệcbằngnhữngsựkiệnchínhxácđếntừngchitiết,từngconsố,tácgiảđãđemđếnchongườiđọcnhữngtưliệucógiá… TôiđãđọcxongtiểuthuyếtNứơcmắtmộtthờicủanhàvănNguyễnKhoaĐăng.Đãđược

nghenhàvănnhắcđếntiểuthuyếtnàykhicòntrênbảnthảo,khiđónhàvăncóđọcchotôinghemộtđọanmộtcáchrấthồhởi.Vìlúcđóvộivề,tôikhôngchúýlắm..HômnaybấtngờthấyNướcmắtmộtthờiđủbộtrêntrangwebcủaLêThiếuNhơnvà4kỳđăngtrênNewvietart,tôimớinghiêmtúcbắttayvàođọc...Khônghiểuđượcvìsaomỗidòngmỗiđoạnđềulàmtôikhôngthểthờơhoặcđọcchoquađược.Tôithấycầnphảiđọc,nólàmlunglaytôi...NhữngtậptruyệnngắnmàtôitừngđọccủaNguyễnKhoaĐăngvàoloạiđọcđược,khôngđặcsắclắm.Nhưngtiểuthuyếtnày,tôiđãphảinghĩkhácđirồi.Hìnhnhưđâylàcâuchuyệnthậtcủatácgiả,ôngmớicóthểviếtđượcnhữngchitiếtđặcthùnhưvậy.Hìnhnhưôngviếttiểuthuyếthợphơn truyệnngắn.Ngônngữ tiểu thuyếtcủaông thuyếtphụchơnnhiều.Không thểphủnhậnlàNướcmắtmộtthờiđãlôicuốntôivàodòngchảycủamạchchuyện...lenlỏivàophầnhồncủanhânvậtÉnvàngườixưng"tôi".Tâmtrạngtôikhôngthoátrakhỏimớlòngnhânvậtđangnghiệmtrải...haynóicáchkháclàcủachínhtácgiả.Quảthựctôicâmlặngtrướcnhữngdòngchữthưbịthôimiên...TôikhôngnghĩrằngNguyễnKhoaĐănglạicóthểviếtđượcnhưvậy.Sovớinhữngtácphẩmtrướcđâythìnóvượtlênrấtnhiềuvềmọimặt... HoàngThịGiaohttp://hoanggiao.multiply.com/journal/item/168/168

****

"Nướcmắtmộtthời"

NhữngtrangtựtruyệnđầytínhnhânvănNguyễnTý(12/26/20094:24:01PM)

http://hoinhavanvietnam.vn/News.asp?cat=&scat=35&id=2225

(Đọctiểuthuyết–tựtruyệncủaNguyễnKhoaĐăng,NxbHộiNhàvăn,2009) Vấtvảđembảnthảohếtchạynhàxuấtbảntrungươngđếnđịaphươngnhưngnơinàoông

cũngnhậnlờitừchối“miệng”.ĐầutiênlàNxbHộiNhàvăn(đạidiệnphíaNam)đểcuốicùngrồicũngchínhNxbHộiNhàvănnhậninchoôngtiểuthuyết–tựtruyện“Nướcmắtmộtthời”.Vìsaobịtừchối,bởimộtcuốntiểuthuyết,tựtruyệnviếtvềcôngcuộccảicáchruộngđất,đềtàiđượcxemlànhạycảm.Dùlịchsửvănhọcđãghinhậnnhưngchứngnhâncủamộtthờiđãquathểhiệntrongtừngtrangviếtcủamìnhđểthếhệsauđọchiểuthêmranhữngsailầmmà

cuộccảicáchruộngđất(1955)đãgâyratronggầnhainăm. TôiquýnhàvănNguyễnKhoaĐăngvìmộtlẽhơn300trangviếtkhôngcósựhằnhọc,gây

thùchuốcoánvớiquákhứmàmởrộngtầmnhânvănhiệntại.TôilạihơnmộtlầncùngnhàvănPhanĐứcNamđếnnhàông,đượcôngđembảnthảo“Nướcmắtmộtthời”trênbànthờxuốngvớimộtsựtrântrọng:“Đâylàcuốnsáchtâmhuyếtcủacảcuộcđờitôinhưngchođếnbâygiờvẫnchưađượcin(năm2002-N.T),nếuđượcinratôinhắmmắtcũngvừalòng”.Ôngdặn vợ con, rằng: “Khi nào tôi chết đi, năm nay tôi cũng suýt soát bảy mươi rồi, thì sẽphotocopyđểkhiđưađámtôisẽtặngmỗingườimộtcuốn”. Quýtấmlòngcủamộtnhàvăn,luậtsưkhôngchuyêntừng216lầnratòađểbênhvựcnhững

ngườinôngdânqua cuốn “Khóc cười trướcvànhmóngngựa” lại cómộtquákhứquáđauthươngnhưvậy.Mộtcậubémườilămtuổitừngđượcgọibằng“cậu”chỉmộtđêmngaycảbố,mẹlạibịkêubằngthằngnày,mụkia,connọ.Cócáigìlạchăngkhixãhộiquayngoắt180độ,lịchsửsangtrangđểconngườivớimơướclạlùngnhằmthoátkhỏicáilýlịchđịachủ,phúnôngtrởthànhbầncốnông:“ngàynàocũngmơ,đêmnàocũngước,ôi…giácómộtphépthầnnàolàmchogiađìnhmìnhsaumộtđêmthứcdậybỗngtrởthànhmộtngườinghèo,nghèolắm,nghèorớtmùngtơi...Cóthếconcháumớiđượchọchành.Thếmớilàhạnhphúc”(tr.120).VângchỉcóởcảicáchruộngđấtởmiềnBắcsauchiếnthắngĐiệnBiênPhủ1954.Cảnhgiađìnhbịtốđiêulàđịachủđểmẹbịbắt,bịxửán“3nămtùnhưngchohưởngántreovàbịtịchthutoànbộtàisản”(tr.239),rồiđếnemgáiThânchếtvìđói…ĐauđớnhơnnữalạichứngkiếncảnhbốlàôngcụCảLânphảibỏtrốn,saubịxửbắnmàchínhTúy-đứacháugọibằngchúphảitốkhổ,tốđiêu chú ruột củamìnhmà tôi (nhân vật chính trong truyện-NT) nghe bố bị tuyên án tửhình“tôikinhhoàngnhưvừanghethấyphátđạnvừabắntrúngvàođầumình”(tr.276).Chitiếtcuốicùngvềngườibố“nhữngngườichứngkiếncứnghĩ”,đólà“mộttậptàiliệuphảnđộng?Mộtmớtruyềnđơnphảnđốicuộcxửtửbấtcông,vôlýmàôngdựđịnhsẽtungratrướckhibịhànhhình.Haylà…vàng.Nóiđếnđịachủlàngườitathườngnóiđếnvàngmà.Cáivậtcồmcộmgiấutrong túi áo bố tôi được lôi ra.Mọi người chưng hửng. Ôi, hoá ra đó lại là nắm cơm bọc láchuối”(tr.277)-chitiếtđắtnhấtcủatoàntậpsách.Nhưngđộnglựcnàođểcậubébướcsangtuổi16yêuquýtừconbò,chóĐốmnhưnglạiđánh,quăngchúngvìconngườiđốixửvớinhautànbạokểcảdìruột…lạicónghịlựcvượtquasốphậntưởngchừngđãanbài,ngườithanhniênnàyhoànthiệnnhâncáchcủamình.Đólàhìnhảnh:“thậtbấtngờ,timtôiđãrunlênkhimắttôichạmvàomộtbứcảnh.Bứcảnhthậtto,thậtđẹp,intrêngiấycứng,treotrangtrọngởchínhgiữabứctường,đốidiệnvớichỗtôingồi.Bứcảnhnàylầnđầutiêntôiđượcnhìnthấy.Mãimãisaunàytôikhôngsaoquênđượccảmgiácphấnkhíchkhácthườngvàocáigiâyphútđặcbiệtấy.BứcảnhchụpBácHồvớivẻmặthiềntừnhưmộtngườiôngtronggiađình,âuyếmđặthaitaylênvaihaiđứatrẻ,mộttrai,mộtgái,lúcđóxemracũngchỉởtuổitôi.Haicôcậunàyđãkhôngthểgiấuđượcniềmhạnhphúcchứachanđangtràolêntrongkhóemắt,nụcười,tràolêncảtrênmặtgiấyảnh.Cùngvớihìnhảnhđầyấntượngấylàcâuchúthíchphơiphớimộtniềmtinmàmớiđọcquamộtlần,tôiđãnhớđếntậnbâygiờ:“CóBácdẫnđường,chúngcháutintưởngởtươnglaitươisáng”.Ôi,Bácơi,baogiờthìcháucóđượcmộtsựhồnnhiênphơiphớinhưhaiđứatrẻcùngtuổivớicháukia?Baogiờthìcháuđượctrởthànhmộtđứatrẻcósốphậnbìnhthườngnhưbaođứatrẻkhác?Từlinhcảmvàcũngtừtrựcgiáccủatuổithơ,tôiđinhninhrằngnhữngđiềuđangxảyramộtcáchvôlýởquêtôirồichỉngàymộtngàyhaisẽđượcBácHồbiếtđến.Tôitinnhưthế. Vớimộtđứatrẻtừnhỏđếngiờphảisốngtrongvùngnôngthônhẻolánh,khôngcósáchbáo

đểđọc,khôngcóloađàiđểnghe,khôngcócánbộamhiểuđểhỏi,lạibịcôđộcgiữamọingườinhưtôi,thìniềmtinđemđếntừbứcảnhnàyvớicâuchúthíchkia,quảthậtlàmộtcánhtayvịnđỡtôiđứngdậy,mộttấmbiểnchỉđườngchotôiđi…trongthờiđiểmấycũngnhưtấtcảnhữngnămthángvềsau.Đếnnay,tôicóthểkhẳngđịnhrằng,tấtcảnhữnggìtôicóđượchômnay,dùchẳngragì,dùkhôngbằngai,thànhthậtmànói,đềudotừbứcảnhđẹpnhấtkiavàlờichúthíchnhư

mộtcâuthầnchúkiađemlại”(tr.197,198,199),đểrồisauđótrởthànhnhàgiáo,nhàvăn,nhàbáo,đảngviên. Nhưngnếuchỉcóchuyệnbithươngbằngnướcmắt,thìtiểuthuyếtsẽkhônghấpdẫn,lôi

cuốn.Bởi,nếukhônglồngvàocâuchuyệntìnhyêucủahơn40nămvềtrướccủanhânvậttôivàÉnthìtiểuthuyếtkémtínhlãngmạnbằngthủphápđộcthoại,đồnghiện.Từcuốnbăngghiâm,máycát-sétvàcuốnsổtay,tácgiảđãtáihiệnnhữngtâmtưdằnvặtcủaÉn,ngườicongáitrướcnăm1954nhànghèođếnnỗi:“Manháoráchchẳngsaocheđủtấmthâncongáiđangởtuổidậythì”(tr.5).Vậyđó,Énnhậntừtìnhcảmchânthật,mộttìnhyêutuổimớilớncủa“tôi”khitặngchiếcáogụchoÉn.ĐểrồichínhgiaiđoạnkhắcnghiệtcủacuộcCảicáchruộngđấtmàtìnhyêucủahọngăncách.Éntừtầnglớpnôngdânnghèotrởthànhđạidiệnchođoànthanhniêncứuquốc,“tôi”bịxalánhvìlýlịch.NàngđãcùngôngKhánVĩnh,chamìnhchốngđốilạiKềnngườianhvìtộiáccủaKềngâyra.Énchungthủynhiềulầnbênhvựccho“tôi”,mặcdầubịĐộiKhoảnhtheođuổidụdỗthậmchíđịnhcưỡngbức,ngaycảPhổngtheohỏicưới,nàngkhéotừchốitấtcả.Énđãngụytrangtựtửđểrồi“khángchiếnchốngMỹxảyra,emxingianhậplựclượngthanhniênxungphong”(tr.293).Nhưngnhữngânoánđãđượchóagiảikhinửathếkỷsau,ÉntrởthànhsưcôDiệuHằngđếnkhitrởvềthếgiớibênkiamớitraolạibímậtmàbàmangtheosuốtcuộcđời.VìsaoôngCảLânkhôngbịbắnchếtmàbịchínhKềnngườianhcủaÉnbổcuốcvàođầu.Kền,ĐộiKhoảnhnhữngkẻđạidiệnchocáchmạngtrongcôngcuộccảicáchruộngđấtđãgâynênnhữngânoán,tainạnchonhiềugiađình,đẩyhọvàochỗkhônglốithoát.TộiáccủachúngnếuĐảngvàBácHồkhôngnhìnnhậnrathìcòntệhạichobiếtbaocáichếtoannghiệt,chonhữngvụthảmán“longtrờilởđất”củacơnbãonămMùi. QuaÉnngườiđọcbiếtthêmnhânvật“tôi”chínhlàtácgiả:“Emđượcbiết,saubiếncốlong

trờilởđấtấy,anhvẫnđứngvững,mấynămsauanhlạiđihọclại,anhănđóimặcrét,ngàyhailầnđibộlênthịxãđểhọccấpbanhưngsauđóanhlạikhôngđượcvàođạihọc,dohồiđóhaichữđịachủcònlàấntượngxấuđốivớimọingười.Nhưnganhkhôngnảnchí,anhđicôngtrườnggangthép,anhtựhọc,anhviếtvănviếtbáođểthànhnhàbáonhàvănnhưhiệnnay,emđềubiết.Emcònđượcđọcnhữngbàiviếtcủaanhnữakia.Anhcóbiếtvì saoembiếtđó lànhữngtácphẩmcủaanhkhông.Đólàdocáibútdanhđấy.Cáibútdanhmàchỉcóemmớibiếtđượcnguồngốc,bởikhichúngtacòntrẻvàcònyêunhauđãnhiều lầnanhnóianhmơướcsaunàytrởthànhnhàvănvớicáibútdanhấy.Đọcbàiviếtcủaanh,emsángramộtđiềulàanhkhônghềcóấntượngnặngnề,khônghềhằnhọc,caycúvớicáibiếncốlàmgiađìnhanhtannátấy.Tráilại,anhcòntỏrathôngcảm,độlượngkhigọiđó“Nướcmắtmộtthời”,“Cơnsốtvỡda”hoặcnữa“BãonămMùi”.Cơthểconngườinàolớnlên,trưởngthànhmàchẳngquamộtlầnsốtgọilàsốtvỡdaanhnhỉ.Cònchữ“Nướcmắtmộtthời”,emđoánhìnhnhưanhmuốntrântrọngnhắctớimộtkỷniệmđaubuồncủadântộc,khiĐảngvàBácHồpháthiệnrasailầmnghiêmtrọngmànhữngngườithựchiệncuộcCảicáchRuộngđấtđãgâyrachođấtnướcmình.Trongmộthộinghịbànvềcôngtácsửachữanhữngsailầmấy,BácHồ,vịlãnhtụvĩđạicủadântộctađãkhóc.Cóphảiýanhđịnhnóithếkhông!”(tr.289,290). Đọcxong300trangsách,khéplạirồitôivẫnthấysởndagànhưnglạihyvọng, lạivuivì

từngtrangviếtlấplánhđầytínhnhânvăn. ***

Saukhicuốnsáchđượcxuấtbản,nhàvănNguyễnKhoaĐăngchobiết:“Vừaqua,cuốntiểu

thuyết“Nướcmắtmộtthời”,một-đời-mong-đợicủatôimaymắnđượcramắtbạnđọcquaNXBHộiNhàvăn. Càngvuihơnlàcuốnsáchsauđóđãcóđượctiếngvàngnhấtđịnhtronglòngbạnđọcgầnxa.TrongsốnàycóôngNguyễnQuốcMại,mộtdịchgiả,nguyênlàchuyênviêncủaBộVănhóathôngtin,hiệnđangnghỉhưutạithànhphốHồChíMinh.Dođồngcảmvớitácgiả,amhiểuquêhươngvànhữngbiếnđộngtrongcuốnsách,ôngMạiđãdànhhẳnthờigianchắckhôngphảilàítđểdịchcuốnsáchtrênratiếngPháp.

Naybảndịchđãhoànthành.Đểthẩmđịnhchất lượngbảndịch,vừaquatôicóđưamộtchươnglêntrangweb“Bìnhchọnthơhay.com”củaôngTrầnĐìnhThuđểlắngngheýkiếnđánhgiácủanhữngbạnđọcamhiểutiếngPháp.Kếtquảthậtđángkhíchlệ.Mộtbạnđọc,vốnlànữcựutùchínhtrịCônĐảo,cóphuquânlàngườiPháp,đãchohay“bảndịchrất“siêu”(chữdùngcủabà)”rồikếtluận:“Cóđượcmộtdịchgiảnhưthếnàythậtlàmaymắnhiếmhoichotácgiả”. Lạimột lầnnữa, tôi rấtvui.Nhưngrồi lại thêmnỗibănkhoăn.Bảndịch thìnhư thế rồi

nhưngcònđầurachotácphẩmbiếttìmđâu?Xưanaycảhaichúngtôi,tácgiảvàdịchgiảđềuchưaquenvớicáchgõvàocánhcửacủanhữngnơinày,mặcdùchúngtôiđượcbiếthiệnnayNhànướctađangrấtquantâmđếnviệcgiớithiệuvănhọcViệtNamranướcngoài.(ThôngtinchobiếtHộiNhàvănViệtNamsẽ tổchứcmộthộinghịvớinộidungnhưtrêntạiHàNộivàotháng1năm2010). Vìnhữnglẽtrêntôiviếtnhữngdòngnàyđểcầumongquýbạnđọcnàođóamhiểu,thông

thạoviệcxuấtbảnsáchvănhọcViệtNamranướcngoài,tìnhcờđọcđược,hãygiúpchúngtôiđểcuốnsáchcóđượcmộtnơixuấtbảnbằngtiếngPháp.NàngLọLemnàyđangmỏimắttrôngchờsựđoáihoàicủacácchànghoàngtử”. Sáng23-12,ônggọitôisớm,bảndịchtiếngPhápđãđượcnhàthơHữuThỉnhbáoHộiNhà

vănsẽnhậnin.Xinchúcmừngông.

Chiasẽebook:http://downloadsachmienphi.com/Thamgiacộngđồngchiasẽsách:Fanpage:https://www.facebook.com/downloadsachfreeCộngđồngGoogle:http://bit.ly/downloadsach