1001001001005050,40,40100,100 100,10025 50,40,40 50 100 100 100 100 75,66,66 75 50,40,40 50 100 100 100 100 50 50 50,40,40 50 100 100 100 100 50 100,100 50,40,40 50 100 100 100 10025,19,19 0 SLUR 100 100 100 100 50 50,40,40 100,100 100,100 2550,40,405010010010010075,66,667550,40,4050100100100100505050,40,405010010010010050100,10050,40,4050100100100100 25,19,190SLUR

Mo

dyu

lar n

a p

ag-a

alag

a n

g T

ilap

ya_O

FC

Mo

dyu

lar n

a p

ag-a

alag

a n

g T

ilap

ya_O

BC

TUNGKOL SA SEAFDEC

Ang Southeast Asian Fisheries Development Center (SEAFDEC), isang rehiyunal na samahan, ay itinatag noong 1967 upang isulong ang pag-unlad ng pangisdaan sa Timog-silangang Asya. Ang mga bansang kasapi dito ay Brunei Darussalam, Cambodia, Japan, Indonesia, Lao PDR, Malaysia, Myanmar, Pilipinas, Singapore, Thailand at Vietnam.

Ang SEAFDEC ay nananaliksik ng mga makabagong teknolohiya at wastong pamamaraan sa akwakultura, nagsasanay sa mga teknisyan at manggagawa sa industriya ng akwakultura, at nagpapalaganap ng mga impormasyong pangisdaanat akwakultura.

Ang tagapamahala, ang Kalihim-Pangkalahatan (Secretary-General) ay nanunungkulan sa Secretariat sa Bangkok, Thailand. May apat na kagawaran ang SEAFDEC:

AQUACULTURE EXTENSION MANUAL BLG. 51 July 2011

Modyular na pag-aalaga ng tilapya sa mga kulungang lambat

Southeast Asian Fisheries Development CenterAquaculture Departmentwww.seafdec.org.ph

Ruel V. EguiaMaria Rowena R. Romana-EguiaNerissa D. Salayo

• Ang Departamento ng Pagsasanay (Training Department) sa Samut Prakan, Thailand (1967), sanayan para sa paghuhuli ng isdang-dagat (marine capture fi sheries)

• Ang Departamento ng Pagsaliksisk tungkol sa Pandagat na Pangisdaan (Marine Fisheries Research Department) sa Singapore (1967) para sa mga teknolohiyang pang-post-harvest

• Ang Departamento ng Akwakultura (Aquaculture Department) sa Tigbauan, Iloilo, dito sa Pilipinas (1973), para sa pananaliksik at pagsasanay sa akwakultura, at

• Ang Departamento ng Pagpa-unlad at Pamamahala ng Yamang-dagat (Marine Fishery Resources Development and Management Department) sa Kuala Terengganu, Malaysia (1992) para sa pagpapaunlad at pangangasiwa ng yamang-dagat sa mga eksklusibong economic zones ng mga kasaping bansa ng SEAFDEC.

Ang SEAFDEC/AQD ay mayroong apat na istasyon: ang Tigbauan Main Station at Dumangas Brackishwater Station sa lalawigan ng Iloilo; ang Igang Marine Station sa lalawigan ng Guimaras; at ang Binangonan Freshwater Station sa lalawigan ng Rizal. Ang AQD ay mayroon ding Manila Offi ce na nasa Quezon City.

Tilapia MaNUal---1

Aquaculture Extension Manual Blg. 51July 2011

Modyular na pag-aalaga ng tilapya sa mga kulungang lambat

Ruel V. EguiaMaria Rowena R. Romana-Eguia

Nerissa D. Salayo

Southeast Asian Fisheries Development CenterAquaculture Department

www.seafdec.org.ph

2---Tilapia MaNUal

Modyular na pag-aalaga ng tilapya sa mga kulungang lambatJuly 2011

ISSN 0115-5369

Nilathala at Nilimbag ng:Southeast Asian Fisheries Development CenterAquaculture DepartmentTigbauan, Iloilo, Philippines

Copyright © 2011Southeast Asian Fisheries Development CenterAquaculture Department

Reserbado ang lahat ng karapatan Hindi maaaring gamitin o kopyahin ang anumang bahagi ng aklat na ito sa anumang paraan nang walang nakasulat na pahintulot mula sa may copyright o tagalathala

SEAFDEC Aquaculture Department5021 Tigbauan, Iloilo, Philippines

(63-33) 511 9172(63-33) 511 8709aqdchief@seafdec.org.phbookstore@seafdec.org.phhttp://www.seafdec.org.ph

Para sa mga mungkahi at mga tanong :

TelFax

Email

AQD website

SEAFDEC/AQD Library Cataloging-in-Publication Data

Eguia, Ruel V.

Modyular na pag-aalaga ng tilapya sa mga kulungang lambat / Ruel V. Eguia, Maria Rowena R. Romana-Eguia, Nerissa D. Salayo. [viii], 18 p. : col. ill. -- (Aquaculture extension manual, 0115-5369 ; no. 51). Includes bibliographical references. 1. Tilapia. 2. Cage aquaculture. I. Romana-Eguia, Maria Rowena R. II. Salayo, Nerissa D. III. Southeast Asian Fisheries Development Center, Aquaculture Department (SEAFDEC/AQD). IV. Title. V. Series.

SH 167 .T54 E38 201120110003DLS

Tilapia MaNUal---3

PAUNANG SALITA

Ang pag-aalaga ng tilapya ay may malaking kontribusyon sa industriya ng pangisdaan dito sa Pilipinas.

Ayon sa BFAR (2010), ang 2009 na produksyon ng tilapya sa bansa ay umabot sa 260,911.05 metriko tonelada. Subalit ang malaking produksyon na ito sa mga palaisdaan at mga kulungang lambat ay karaniwang nanggagaling sa malalaking mamumuhunan.

Samakatuwid, ang manwal na ito ay naglalayong makatulong sa pag-angat ng antas ng pamumuhay ng mga maliliit na mag-aalaga ng tilapya sa pamamagitan ng pagsulong ng modyular na pag-aalaga. Ang teknolohiyang ito ay napatunayang nagdudulot ng tuluy-tuloy na pagpasok ng kita at hindi na nangangailangan ng malaking puhunan.

Inaasahan naming ang manwal na ito ay magiging makabuluhang gabay hindi lamang para sa mga gustong mag-alaga ng tilapya kundi pati na rin sa mga mananaliksik, mga guro at estudyante, at iba pang bahagi ng sektor ng akwakultura.

Magtulungan po tayo sa mainam na pagsulong ng industriya ng akwakultura.

Joebert D. Toledo, D. Agri.ChiefSEAFDEC/AQD

pB---Tilapia MaNUal

Tilapia MaNUal---5

MGA NILALAMAN

Paunang salita v

Ang industriya ng pagtitilapya sa Pilipinas 1

Tradisyunal na pag-aalaga ng tilapya sa mga kulungang lambat 3

Pagpili ng angkop na lugar 3 Mga kailangang gamit o materyales 4Paggawa ng modyul 5Paggawa at pagkabit ng kulungang lambat 6Pagbili ng similya 7Paglalagay ng similya sa lambat 8Pagpapakain 8Pag-aani 10

Modyular na paraan ng pag-aalaga ng tilapya sa kulungang lambat 10

Konsepto ng modyular na pag-aalaga ng tilapya 11

Gabay sa pagtataya ng pamumuhunan sa modyular na pagpapalaki ng tilapya 14Mga teknikal na pagtataya 14Mga kagamitan at halaga ng modyul 15Pagtutuos ng gastos at kita 16Pagtataya ng pamumuhunan sa loob ng limang taon 18

Mga paraan ng pagpoproseso ng tilapya para sa karagdagang kita 19

Mahalagang babasahin 21

Mga lathalain ng SEAFDEC tungkol sa tilapia 21

Pasasalamat 26

Ang mga may-akda 26

pB---Tilapia MaNUal

Tilapia MaNUal---7

ANG INdUSTrIyA NG PAGTITILAPyA SA PILIPINAS

Ang pag-aalaga ng tilapya sa Pilipinas ay maituturing na isang pangunahing sektor sa lokal na pangisdaan batay na rin sa malaking kontribusyon nito sa industriya ng pangisdaan sa bansa. Sinasabing noong 2009, ang produksyon ng tilapya sa bansa ay umabot sa 260,911 metriko tonelada (BFAR 2010). Malaking bahagi nito ay ang produksyon mula sa mga palaisdaang ginagamitan ng tubig tabang (140,422 MT) at mga kulungang lambat sa mga lawa (83,749 MT).

Subalit sa kabila ng mataas na produksyon sa mga palaisdaan at mga kulungang lambat na karaniwang nagmumula sa malalaking mamumuhunan, hindi pa rin nito mai-angat ang antas ng pamumuhay ng mga pangkaraniwang mag-aalaga nito. Isang halimbawa ay ang mga magtitilapya sa mga lawa partikular na sa lawa ng Laguna kung saan ginagamit ang mga kulungang lambat na nakasabit sa mga nakatulos o nakalutang na kawayan. Ang karaniwang dahilan ng mga mahihirap na mangangalaga ng tilapya ay ang kakulangan ng puhunan o mga pasilidad sa pagpapautang.

Sa mga pagkakataong ito, higit na kailangan ang pagsasaisip at pagsasagawa ng mga paraan na maaaring mangangailangan lamang ng maliit na puhunan at mga payak na gamit. Ang patuloy na paggaya at pagsulong sa mga teknolohiyang nangangailangan ng malaking puhunan ay mainam at mabilis ngunit maisasakatuparan lamang kung sapat ang kapital. Dito at sa ibang negosyong pang-akwakultura, mahalagang magkaroon ng kaalaman ang mga nasabing mangingisda sa angkop na mga teknolohiya bukod sa tamang paghawak at pagpapalago ng kapital upang mapalaki ang kita o maging maunlad ang negosyo sa kabila ng pagkakaroon ng maliit na puhunan.

Napatunayang madali lamang ang pag-aalaga ng tilapya at tiyak ang tagumpay sa negosyo kung susundin ng mga mangangalaga ang mga wastong pamamaraan sa pagpapalaki ng mga isdang ito. Sa ganitong uri ng matagumpay na pamumuhunan, karaniwan ang biglang pagpasok ng malaking kita sa panahon ng pag-aani na kung minsan ay nauuwi sa di kinakailangang paggastos o biglaang ekspansyon ng isang proyekto. Minsan tumitigil ang tuluy-tuloy na operasyon dahil sa mga di-inaasahang problema tulad ng: a) kakulangan sa salapi na pantustos sa operasyon, b) pagkasira ng mga istruktura dahil sa mga kalamidad sa kalikasan, c) problema sa pagbenta ng mga produkto dahil sa sobrang ani, at ang d) pagkahati ng atensyon dulot ng interes sa ibang negosyo dahil na rin sa impluwensya ng ibang tao.

Ang teknolohiya sa modyular na pag-aalaga ng tilapya ay isinusulong ng SEAFDEC/AQD sa mga maliliit na mga mamumuhunan. Napatunayan mula sa beripikasyon ng teknolohiya na sa modyular na sistema ay magiging tuluy-tuloy ang pagpasok ng maliit ngunit madalas na kita upang masuportahan lamang ang simpleng antas ng pamumuhay ng isang karaniwang mangingisda.

8---Tilapia MaNUal

2 Modyular na pag-aalaga ng tilapya sa mga kulungang lambat

Ang ating bansa ay mayaman sa mga likas na lawa at mga artipisyal o man-made water reservoirs kung saan angkop na angkop ang modyular na pag-aalaga ng tilapya. Ang teknolohiya ng naturang konsepto ay napatunayang mainam na pamamaraan upang ang isang maliit na mamumuhunan ay makapagsimula ng isang negosyong kayang tustusan ang kanilang pang-araw araw na pangangailangan. Kasabay nito ang posibilidad na mapalago ang negosyo mula sa sariling kita.

Bibigyang diin sa naturang konsepto ang maliit na panimulang kapital na kinakailangan sa naturang teknolohiya. Ipapakita ng mga may-akda kung paanong sa maliit na halaga ay mapapaunlad ang isang negosyo sa pamamagitan ng sariling disiplina at tamang pamamahala ng pananalapi.

Ang manwal na ito ay naglalayong mahikayat ang mga maliliit na mangingisda sa mga lugar na may lawa o maliliit na dam o small bodies of water na maaring mag-alaga ng tilapya sa semi-intensibo o intensibong pamamaraan sa mga kulungang lambat o cages. Tatalakayin din dito ang simpleng pamamahala ng maliit na puhunan para sa negosyong akwakultura at ang pagkakaroon ng pagkakataong umunlad dala ng tuluy-tuloy na produksyon. Matututo ang mangangalaga na magplano ng kanyang negosyong pagpapalaki ng tilapya kung saan ang ani ng tilapya ay matagumpay na maisasagawa ng lingguhan o tuwing ikalawang linggo at magkaroon ng tuluy-tuloy na kita sa buong taon. Matututunan din ang wasto at responsableng paraan sa paghawak ng puhunang pera.