Ministria e Arsimit, Shkencës dhe...

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

Programi mësimor ARSIMI PROFESIONAL

MBROJTJA E BIMËVENiveli I dhe II

Kosovë, 2013

I.Udhëzimi Administrativ

2

I. PARATHENIE

Shoqëritë bashkëkohore arsimin e konsiderojnë ndër pasuritë më të rëndësishme të njerëzimit dhe përpiqen të gjurmojnë potencialin e tij të plotë, në mënyrë që t’u ndihmojnë njerëzve të ballafaqohen me sfidat e botës së sotme.

Pas një krize të gjatë, shoqëria kosovare sot ballafaqohet me një sfidë të re për t’iu bashkangjitur rrjedhave aktuale të zhvillimit ndërkombëtar. Në sferën e arsimit, reforma e planprogramit është një reagim ndaj zhvillimeve të reja në shoqërinë kosovare. Procesi i reformës së planprogramit synon rritjen e cilësisë së arsimit dhe barazisë në gëzimin e dobive që ofron ai për të gjithë nxënësit dhe inkuadrimin e sistemit të arsimit në rrjedhat aktuale që kanë të bëjnë me reformat e arsimit në sistemet tjera të përparuara. Nevojat e përhershme për ristrukturimin e shkollimit dhe për ripërkufizimin e qëllimeve dhe objektivave të tij, lidhen me ndryshimet që shfaqen në shoqëri, ekonomi, politikë, shkencë e teknologji.

Në planprogramet për arsimin profesional të Kosovës gjerësia dhe thellësia e formimit të nxënësve shikohen si një proces integral që përmbledhë dimensionin e përgjithshëm të njeriut, dimensionin shoqëror të qytetarit dhe dimensionin profesional të punëtorit, të pajisur me dije, shprehi dhe vlera të shumëfishta. Nxënësit do të ndjekin lëndë të përgjithshme dhe profesionale. Në këtë mënyrë, MASHT synon të zhvillojë një kulturë të përgjithshme unike për të gjithë nxënësit që përfundojnë shkollat profesionale.

Programet e reja të lëndëve të përgjithshme, së bashku me ato të lëndëve e të praktikave të ndryshme profesionale, do të sigurojnë një formim bashkëkohor, sa i përket kulturës së përgjithshme dhe profesioneve të ndryshme gjatë tri viteve të shkollimit profesional, duke synuar të përgatisin brezin e ri si qytetarë të ardhshëm të një shoqërie të lirë e demokratike, të aftë për t’u ballafaquar me sfidat e zhvillimit kulturor e ekonomik dhe me kërkesat e tregut të punës, kërkesave universitare në shkallë vendi, rajoni e më gjerë.

Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe Teknologjisë i fton të gjithë mësimdhënësit dhe drejtuesit e shkollave profesionale, specialistët, prindërit, nxënësit dhe të gjithë të interesuarit për zhvillimin e sistemit të Arsimit të Mesëm të Lartë Profesional të Kosovës të japin ndihmesën e tyre për ngritjen e nivelit të këtyre shkollave në nivel të shkollave përkatëse evropiane e më gjerë, sa u përket parametrave e standardeve.

Shfrytëzojmë rastin ti falënderojmë të gjithë ata ekspertë që me përkushtim të madh punuan në rishikimin e planprogrameve ekzistuese.

3

PËRMBAJTJA

I. Parathënie

II. Korniza e programit mësimor profesional për profilin “Mbrojtja e bimëve”, nivelet I dhe II.

III. Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale për nivelin I dhe II.

a) Programet e lëndëve profesionale, kl. 10.1. Bazat e shkencës së tokës dhe të ushqyerit e bimëve2. Teknikë bujqësore 3. Kimi4. Biologji

b).Përshkruesit e moduleve te praktikave profesionale, kl.10.1. Profili pedologjik dhe hulumtimi i tokës në terren 2. Marrja e mostrave në terren 3. Ruajtja e plehrave mineral dhe të stallës 4. Përdorimi i plehrave në të ushqyerit e bimëve 5. Perdorimi i traktorit dhe pajisjeve bashëngjitëse 6. Mirëmbajtja dhe konservimi i traktorit7. Përdorimi dhe mirëmbajtja e mekanizimit bujqësor

a) Programet e lëndëve profesionale, kl. 11.

1. Botanikë 2. Bazat e prodhimtarise bimore3. Meteorologji4. Fitopatologji5. Makina dhe aparate6. Mikrobiologji

b).Përshkruesit e moduleve te praktikave profesionale, kl.11.

1. Konstatimi i shkallës së infektimit të bimëve nga sëmundjet,në terren.2. Zgjedhja e llojit të preparatit për mbrojtjen e bimëve nga infektimet dhe përdorimi i tyre me makinat spërkatëse-pluhurosëse3. Pastrimi, mirëmbajtja e makinave spërkatëse - pluhurosëse dhe mbrojtja e mjedisit të punës nga ndotjet e mundshme4. Përgatitja e tokës për mbjellje, fara dhe mbjellja e saj, masat agroteknike që aplikohen gjatë rritjes së bimëve dhe grumbullimi i prodhimeve lavërtare e perimore.5. Mikrobiologji me higjienë6.Përdorimi, pastrimi dhe mirëmbajtja e makinave e aparateve

a) Programet e lëndëve profesionale, kl. 12.1.Bazat e prodhimtarisë bimore2.Entomologji3.Barërat e këqia dhe luftimi i tyre

4

4.Organizimi i prodhimtarisë bimore 5.Prodhimtari Organike.

b).Përshkruesit e moduleve te praktikave profesionale, kl.12.

1.Konstatimi i shkallës së dëmtimit të bimëve nga dëmtuesit, në terren2.Trajtimi i bimëve me insekticide kundër dëmtuesve3.Pastrimi, mirëmbajtja e makinave spërkatëse - pluhurosëse pas përdorimit të insekticideve4.Trajtimi i bimëve me herbicide kundër barërave të këqija5.Trajtimi i pemëve dhe hardhisë kundër sëmundjeve, dëmtuesve dhe barërave të këqia6.Mbjellja e pemëve dhe hardhisë, masat agropomoteknike në pemishte-vreshta7.Shartimi në pemëtari8.Shumimi vegjetativ i hardhisë

IV. Literatura e rekomanduarV. Struktura e sistemit të arsimit në Kosovë

5

Korniza e programit mësimor profesional

ARSIMI PROFESIONAL

2013

Mbrojtja e bimëveNiveli I dhe II

6

Korniza e programit mësimor profesionalLëmi: Bujqësi Profili: Mbrojtja e bimëve Niveli: I dhe II

I. Njoftime të përgjithshme për shkollimin

1. Struktura e shkollimit

Arsimimi në profilin mësimor “mbrojtja e bimëve” trajtohet në kuadrin e shkollimit të mesëm të lartë dhe ofrohet në shkollat profesionale, në dy nivele: - Niveli i parë e arsimimit profesional, me kohëzgjatje dy vite mësimore (kl. 10 dhe 11), i

përgatit nxënësit për nivelin fillestar (hyrës) të punësimit në profesionin e mbrojtjes së bimëve. Jep një certifikatë të përgatitjes profesionale si punonjës gjysmë i kualifikuar (ndihmës) në këtë profesion dhe mundëson kalimin në nivelin e dytë të arsimimit profesional (punonjës i kualifikuar).

- Niveli i dytë, me kohëzgjatje një vit mësimor (kl. 12) pas përfundimit me sukses të nivelit të parë, i përgatit nxënësit për të fituar një kualifikim profesional që u mundëson atyre integrimin në tregun e punës. Jep një certifikatë të përgatitjes profesionale si punonjës i kualifikuar-Mbrojtës i bimëve në këtë profesion.I përgatit nxënësit për të fituar një kualifikim profesional me mundësi të mëdha integrimi në tregun e punës. Jep diplomën e maturës për përgatitjen profesionale si punonjës me shkathtësi të larta në këtë profesion – mbrojtja e bimëve, si dhe mundëson kalimin në studimet post-sekondare ose studimet e larta universitare.

Ky dokument përmban kornizën e programit mësimor profesional si dhe programet lëndore dhe përshkruesit e moduleve të profilit mësimor “ mbrojtja e bimëve”, vetëm për nivelet I dhe II. Plani mësimor është i strukturuar në lëndë mësimore (teorike) dhe module mësimore (praktike) të ndara në katër grupe kryesore:- Grupi i lëndëve të përgjithshme, që synojnë formimin shkencor/humanitar të nxënësve

për të lehtësuar integrimin e tyre në shoqëri si dhe vazhdimin e shkollimit të mëtejshëm.- Grupi i lëndëve zgjedhore, që synojnë orientimin e nxënësve për shkollim të mëtejshëm

dhe i ndihmojnë ata në përcaktimin e drejtimit të karierës së ardhshme profesionale.- Grupi i lëndëve teorike të teorisë profesionale, që synojnë konsolidimin e koncepteve

shkencore te nxënësit, si dhe bëjnë njohjen e tyre me proçeset teknike-teknologjike që lidhen me profesionin e Mbrojtjes së bimëve.

- Grupi i moduleve të praktikës profesionale, që synojnë përgatitjen e nxënësve me kompetencat praktike të Mbrojtjes së bimëve, të nevojshme për tu integruar me sukses në tregun e punës.

2. Qëllimet e përgjithshme të shkollimit

Qëllimi kryesor i shkollimit profesional (dy nivelesh) për mbrojttjen e bimëve është zhvillimi i personalitetit të nxënësve për t’u inkuadruar në një shoqëri demokratike si qytetarë aktivë e kompetentë, si dhe për t’u angazhuar me sukses në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Sfida të rëndësishme për arritjen e këtij qëllimi janë dhe zhvillimi te nxënësit i ndjenjës së vetëbesimit, kultivimi i vullnetit të lirë në marrjen e vendimeve, nxitja e gatishmërisë për të nxënë gjatë gjithë jetës dhe për t’u zhvilluar individualisht në drejtimet emocionale, intelektuale dhe profesionale.Për të realizuar këto qëllime, është e nevojshme që shkolla profesionale t’u krijojë nxënësve:

7

- Mundësitë e përshtatshme për të nxënë pavarësisht nga gjinia, raca, etniteti dhe aftësitë fizike e mendore;

- Mundësi për të zhvilluar kompetencat profesionale, të bazuara në njohuritë, shprehitë dhe qëndrimet/vlerat, të mjaftueshme për të lehtësuar punësimin dhe përparimin drejt arsimit e aftësimit profesional të mëtejshëm;

- Kushte për të njohur dhe zbatuar rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së mjedisit, në përputhje me standardet ndërkombëtare;

- Kushte për t’u njohur me teknologjitë dhe proceset teknologjike aktuale e të perspektivës, në fushën e mbrojtjes së bimëve në profilin teknik i mbrojtjes së bimëve.

- Lehtësi për të kuptuarit e mjedisit shoqëror dhe ekonomik, lokal, kombëtar dhe rajonal, si dhe për të qenë të vetëdijshëm për rolin që mund të luajnë në shoqëri.

- Mbështetje për të zhvilluar ndjenjën e disiplinës, kuriozitetin intelektual dhe vlerat morale;- Kushte për t’u zhvilluar psikologjikisht dhe fizikisht, për të përballuar vështirësitë që do të

ndeshin gjatë veprimtarive të ardhshme profesionale.- Mbështetje për të çmuar me realizëm vlerat dhe potencialin e tyre dhe për të marrë

përgjegjësi në procesin e zhvillimit të tyre të vazhdueshëm personal dhe profesional. - Mbështetje për të zhvilluar format e bashkëpunimit dhe besimit të ndërsjellë nëpërmjet

përvojës së punës praktike.- Mundësi për t’u njohur me zhvillimet perspektive të profesionit të tyre, të para këto në

kontekstet e integrimit Evropian.

3. Grupi të cilit i drejtohet shkollimi

Shkollimin për mbrojtës të bimëve”, nivelet I dhe II, mund ta ndjekin të gjithë të rinjtë dhe të rejat të cilët kanë përfunduar me sukses arsimin e detyruar nëntëvjeçar, janë në moshë deri 24 vjeç dhe zotërojnë aftësi shëndetsore (fizike e mendore) të mjaftueshme për të kryer këto nivele shkollimi.Në raste të veçanta, kur kërkesat për të ndjekur këtë shkollim janë më të larta se sa kapacitetet reale të shkollave profesionale, Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) përgatit udhëzime të veçanta me kritere pranimi të posaçme për këto shkolla.

4. Mundësitë e shkollimit të mëtejshëm

Përfundimi me sukses i shkollimit për profilin mësimor “mbrojtja e bimëve” në nivelin I, i lejon nxënësve vazhdimin e shkollimit në nivelin II të këtij profili. Përfundimi me sukses i shkollimit për profilin mësimor “ mbrojtja e bimëve”, niveli II, i lejon nxënësve vazhdimin e shkollimit, për të fituar diplomën e maturës, dhe pas përfundimit të saj me suksesë, kanë të drejtë kalimi në shkollimin e lartë universitar.

5. Mundësitë e punësimit

Shkollimi për “ mbrojtje të bimëve”, nivelet, I dhe II, i referohet punimeve në drejtimin e Mbrojtjes së bimëve me gjithë shumësinë e llojeve të bimëve, dëmtuesve, sëmundjeve, llojeve të barërave të këqija, kultivarëve dhe hibrideve ekzistuese që kultivohen në sipërfaqe të mëdha apo të vogla si në ara, kopshtie, pemishte e serra, që janë aktivitete strategjike për prodhim të ushqimit dhe ka rëndësi mbrojtja e tyre.Nisur nga kjo, “mbrojtja e bimëve”, i niveleve I dhe II mund të punësohet në ndërmarrje prodhuese bujqësore, barnatore bujqësore, por edhe nё ferma të vogla dhe serra. Njëkohësisht ai mund të vetë punësohet nё sektorin e prodhimit bimor. Me kualifikime të mëtejshme dhe pas një përvoje pune tё konsiderueshme, ai mund tё krijojë një biznes tё vetin nё kёtё sektor dhe tё punёsojё edhe tё tjerë.

8

II. Kompetencat e fituara nga nxënësit në përfundim të shkollimit

1. Kompetencat e përgjithshme

Ndjekja e shkollimit në profilin mësimor “ mbrojtja e bimëve”, niveli I, do të zhvillojë te nxënësit një tërësi kompetencash të përgjithshme, të cilat do t’i shërbejnë atij në përvetësimin me efektivitet të programit mësimor, zhvillimin në nivelin e kërkuar të kompetencave profesionale dhe integrimin e mëtejshëm në shoqëri dhe në tregun e punës gjithnjë në ndryshim.Këto kompetenca të përgjithshme do të zhvillohen në një nivel më të lartë gjatë kryerjes së shkollimit për “ mbrojtës të bimëve”, niveli II. Kështu, nxënësi do të jetë i aftë:- Të komunikojë në mënyrë korrekte, me shkrim dhe me gojë, për të shprehur mendimet e

ndjenjat e tij dhe për argumentuar opinionet për çështje të ndryshme.- Të përdorë burime dhe teknika të ndryshme (përfshirë dhe ato të kompjuterizuara) të

mbledhjes dhe shfrytëzimit të informacioneve të nevojshme për zhvillimin e tij personal dhe profesional.

- Të angazhohet fizikisht, mendërisht dhe emocionalisht në zgjidhjen e situatave të ndryshme problemore që do të ndeshë në kontekstin profesional, personal dhe shoqëror.

- Të manifestojë qasje të një kritike konstruktive ndaj zhvillimeve profesionale, personale dhe shoqërore.

- Të nxisë potencialin e tij të brendshëm për kërkim të vazhdueshëm në drejtim të zgjidhjeve të reja, më efektive dhe më efiçiente.

- Të respektojë rregullat dhe parimet e një bashkëjetese demokratike në kontekstin e integrimeve lokale, rajonale dhe globale.

- Të manifestojë guxim dhe iniciativë në marrjen e përgjegjësisë për të ardhmen e tij.- Në kontekstin e pavarësisë në vendim-marrje, të tregojë vet-kontroll në ushtrimin e

veprimtarive të tij.- Të organizojë drejt proçesin e të nxënit e tij dhe të shfaqë gatishmërinë e vullnetin për

një të nxënë që zgjat gjithë jetën.- Të respektojë parimet e punës në grup dhe të bashkëpunojë aktivisht në arritjen e

objektivave të pranuara.- Të vlerësojë dhe vet-vlerësojë nisur nga kritere të drejta, si bazë për të përmirësuar dhe

çuar më tej arritjet.

2. Kompetencat profesionale

Me përfundimin e suksesshëm të shkollimit dyvjeçar në Profilin mësimor “ mbrojtja e bimëve”, niveli I, nxënësi do të jetë i aftë të ushtrojë kompetencat profesionale si më poshtë:- Përdor dhe mirëmban veglat dhe pajisjet e punës - mekanizimin bujqësor.- Përzgjedh veglat, pajisjet dhe materialet e duhura për punë në ara dhe në mbrojtjen e

bimëve.- Përzgjedh veglat tërheqëse të traktorit - Drejton traktorin.- Lëvron tokën, kryen punime plotësuese,- Identifikon tipat e ndryshme të tokës- Mbjell, ushqen bimët lavërtare-perimore,pemëtare, vreshtare, etj;- Identifikon dhe lufton sëmundjet, dëmtuesit në sipërfaqet e punuara.- Zbaton rregullat e sigurisë teknike dhe të mbrojtjes së mjedisit- Përgatit vendin dhe mjetet e punës për kryerjen e punimeve të ndryshme në njësinë

prodhuese. - Përzgjedh dhe ruan plehrat e stallës dhe ato kimike- Respekton standardet e profesionit.

9

- Përdor në mënyrë të pavarur literaturën me qëllim ngritjen profesionale.

Me përfundimin e suksesshëm të shkollimit të mëtejshëm njëvjeçar në Profilin mësimor “ mbrojtja e bimëve”, niveli II, nxënësi do të rrisë në një shkallë më të lartë nivelin e kompetencave të fituara në nivelin I, si dhe do të aftësohet të ushtrojë kompetencat të tjera profesionale si më poshtë:- Bejë prognozimin e sëmundjeve, dëmtuesve dhe barërave të këqija- Përcakton afatet e mbrojtes së bimëve gjatë kultivimit të tyre- Përgatit skema dhe plane shumë vjeçare të qarkullimit bimorë fushor më qëllim të

mbrojtjes së bimeve dhe ruajtjes së pjellorisë së tokës, - Kryen llogari të thjeshta ekonomike rreth mbrojtjes së bimëve . - Kontrollojë dhe pranojë lëndën e parë në depo dhe kujdesin e saj në depo - Zbatojë rregullat e sigurisë teknike dhe të mjbrojtjes se mjedisit- Organizojë punën dhe të mbaj ekonominë e fermës, mirëmbaj mjedisin e fermës.

10

III. Plani mësimor për profilin “Mbrojtje e bimëve”, Nivelet I dhe II

Nr Lëndët dhe modulet mësimoreOrët javore/vjetore dhe kreditet

Niveli I Niveli IIKlasa 10 Klasa 11 Klasa 12

A. Lëndët e përgjithshme (Gjithësej)

16 (560) 13 (416) 13 (455)

1 Gjuhë shqipe dhe letërsi 3 (105) 3 (105) 3 (96)2 Gjuhë angleze 2 (70) 2 (70) 2 (64)3 Matematikë 2 (70) 2 (70) 2 (64)4 Teknologji e informacionit dhe komunikimit 1 (35) 1 (735 1 (32)5 Ekonomia dhe ndërmarrësia 1 (35) 1 (35) 1(32)6 Edukatë fizike 2 (70) 2 (70) 2 (64)7 Edukatë qytetare 1 (35) - -8 Fizikë 1 (35) - -9 Histori 1 (35) - -

10 Gjeografi 1 (35) 1 (35) -13 Menaxhim i projekteve - - 1 (32)14 Psikologji 1(35) -15 Gjuhe e huaj 1(35) 1932)B. Lëndët profesionale

(Gjithësej)10 (350) 10 (350) 7 (288)

1 Biologji 2 (70)2 Kimi 2(70)3 Bazat e shkencës së tokës dhe të ushqyerit e bimëve 3(105)4 Teknikë bujqësore 3(105)5 Botanikë 2(70)6 Meteorologji 2(70)7 Fitopatologji 3(105)8 Mikrobiologji 1 (35)9 Makina dhe aparate 1 (35)

10 Bazat e prodhimtarisë bimore 1 (35) 2(64)11 Entomologji - 2(64)12 Organizimi i prodhimtarisë bimore - 1(32)13 Prodhimtari organike - 1(32)14 Barërat e këqia dhe luftimi i tyre - 1(32) C. Modulet e praktikës profesionale

(Gjithësej)6 (210) 9 (315) 12 (384)

1 Profili pedologjik dhe hulumtimi i tokës në terren, marrja e mostrave në terren

3.5 K (35)

2 Ruajtja e plehrave mineral dhe të stallës, përdorimi i plehrave në të ushqyerit e bimëve 7 K(70)

3 Përdorimi i traktorit dhe pajisjeve bashkëngjitëse

3.5 K (35)

4 Mirëmbajtja dhe konservimi i traktorit 3.5 K (35)5 Përdorimi dhe mirëmbajtja e mekanizimit

bujqësorë3.5 K (35)

7 Konstatimi i shkallës së infektimit të bimëve nga sëmundjet,në terren.

3.5 K (35)

11

8 Zgjedhja e llojit të preparatit për mbrojtjen e bimëve nga infektimet dhe përdorimi i tyre me makinat spërkatëse-pluhurosëse

7 K (70)

9 Pastrimi, mirëmbajtja e makinave spërkatëse - pluhurosëse dhe mbrojtja e mjedisit të punës nga ndotjet e mundshme

3.5 K (35)

10 Përgatitja e tokës për mbjellje, fara dhe mbjellja e saj, masat agroteknike që aplikohen gjatë rritjes së bimëve dhe grumbullimi i prodhimeve lavërtare e perimore.

7 K(70)

11 Përdorimi, pastrimi dhemirëmbajtja e makinave eaparateve

7 K(70)

12Mikrobiologji me higjienë 3.5 K (35)

14 Konstatimi i shkallës së dëmtimit të bimëve nga dëmtuesit, në terren

9.6K (96)

15 Trajtimi i bimëve me insekticide kundër dëmtuesve

12.8K (128)

16 Pastrimi, mirëmbajtja e makinave spërkatëse - pluhurosëse pas përdorimit të insekticideve

3.2 K (32)

17 Trajtimi i bimëve me herbicide kundër barërave të këqija

12.8K(128)

18

Gjithësej A+B+C 32 (1120) 32 (1120) 32 (1120)

IV. Udhëzime për zbatimin e Kornizës së programit mësimor profesional:

Programet e hollësishme të lëndëve të përgjithshme parashtrohen në një dokument të veçantë të MASHT.Javët mësimore sipas klasave:– Klasa 10 – 35 javë; Klasa 11 – 35 javë (niveli I);– Klasa 12 – 32 javë (niveli II). Java mësimore (5 ditë mësimore) përmban 30 – 32 orë mësimore.Një orë mësimore ka 45 minuta.Një orë praktike zgjatë 60 minuta.Puna praktike në laborator duhet ti ketë 24 orë.Puna praktike në ekonomi të shkollës, ndërmarrje, industri, firma ushtrimore etj., duhet ti ketë 20 orë pune me nga 60 minuta.Si njësi e ngarkesës mësimore për praktikat mësimore profesionale do të përdoret krediti (K), i cili do të jetë i barasvlershëm me 10 orë mësimore. Rekomandohet që praktikat profesionale të realizohen ditore (6 orë në ditë), si më poshtë:

Klasa 10: Praktikë – 1 ditë në javë dhe Teori – 4 ditë në javëKlasa 11: Praktikë – 1.5 ditë në javë dhe Teori – 3.5 ditë në javëKlasa 12: Praktikë – 2 ditë në javë dhe Teori – 3 ditë në javë

Rekomandohet që modulet praktike për çdo vit mësimor, të realizohen në përputhje me radhën e paraqitur në planin mësimor. Shkollat profesionale, në varësi nga kushtet dhe

12

situatat e veçanta në të cilat ndodhen, mund të bëjnë ndryshime të radhës së trajtimit të moduleve mësimore praktike, gjithnjë duke synuar të mos e dëmtojnë procesin e përvetësimit të tyre.Mbështetur në kapitujt dhe temat mësimore të paraqitura në programet e detajuara të lëndëve profesionale, mësimëdhënësit bëjnë planifikimin e njësive mësimore përkatëse. Mbështetur në përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, instruktorët përgatisin plane më të detajuara ku parashtrohen veprimtaritë praktike konkrete. njëkohësisht, ata përgatisn instrumentat e vlerësimit për çdo rezultat mësimor të paraqitur në përshkruesit e moduleve.

Lëndët profesionale

Në këtë grup ekspertët kanë propozuar lëndët profesionale dhe fondin e orëve të tyre të nevojshëm për arritjen e standardeve profesionale. Duke u nisur nga modeli IEME-MASHT është preferuar që lëndët profesionale për klasën 10 të jenë mundësisht të njëjta për grupet e profileve të ngjashme, gjithmonë pa e cenuar përmbajtjen programore të secilit profil veçmas.Klasa 11 mund të jetë e njëjtë apo e ndryshme varësisht nga veçantitë e profileve. Por, në këtë klasë është bërë përqendrimi shumë më i madh i lëndëve profesionale se në klasën 10.Klasa 12 është e veçantë për secilin profil dhe pas përfundimit të saj nxënësi duhet të ketë përmbyllur plotësisht aftësimin për profilin e caktuar. Këtu duhet llogaritur që pas kryerjes së klasës 12, për shumicën e profileve, nxënësi nuk do të vazhdojë shkollimin e mëtejmë, andaj të gjitha lëndët profesionale duhet të koncentrohen në klasët 10-12. Pas përfundimit të këtij niveli të shkollimit, nxënësi do të marrë diplomën si punëtor i kualifikuar për profilin (lavertar –perimtar, pemëtar-vreshtar,mbrojtës i bimëve, blegëtor, veterinar, pylltar etj).

Praktika profesionale

Është paraparë që një pjesë e konsiderueshme e orëve të mbetura për lëndët profesionale të ndahet për praktikën profesionale. Nuk ka raport të caktuar të orëve ndërmjet lëndëve teorike dhe praktikës, kjo është vendosur nga ekspertët e profilit përkatës. Sidoqoftë, është preferuar që në klasën 10 të fillohet me një fond më të vogël të orëve për praktikë profesionale dhe ky fond të rritet në klasët 11 dhe 12.Rekomandohet që modulet praktike për çdo vit mësimor, të realizohen në përputhje me radhën e paraqitur në planin mësimor. Shkollat profesionale në varësi të kushteve dhe situatave specifike në të cilat ndodhen, mund të bëjnë ndryshime të radhës së trajtimit të moduleve mësimore praktike, gjithnjë duke u munduar të mos e dëmtojnë procesin e përvetësimit të tyre.Në tabelën e përgjithshme të programit mësimor është dhënë vetëm numri kumulativ i orëve, pa e specifikuar se sa orë parashihet të realizohen në laborator, punëtori apo ndërmarrje. Kjo është bërë për shkak që t’u lëhet mundësi shkollave që të realizojnë orët e praktikës ashtu si është më e përshtatshme për ta (varësisht nga infrastruktura e shkollave, lloji i ndërmarrjeve, etj. ).

Mbështetur në kapitujt dhe temat mësimore të paraqitura në programet e detajuara të lëndëve profesionale, mësuesit bëjnë planifikimin e njësive mësimore përkatëse.Mbështetur në përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, instruktorët përgatisin plane më të detajuara, ku parashtrohen veprimtaritë praktike konkrete. Njëkohësisht, ata përgatisin instrumentet e vlerësimit për çdo rezultat mësimor të paraqitur në përshkruesit e moduleve.

13

Rekomandohet që modulet praktike për çdo vit mësimor të realizohen në përputhje me radhën e paraqitur në planin mësimor. Shkollat profesionale, në vartësi të kushteve dhe situatave specifike në të cilat ndodhen, mund të bëjnë ndryshime të radhës së trajtimit të moduleve mësimore praktike, gjithnjë duke u munduar të mos e dëmtojnë procesin e përvetësimit të tyre.Shkolla duhet të planifikojë që mundësisht, modulet profesionale t’i realizojë në formë të praktikave ditore, me 6 orë mësimore në ditë dhe në pamundësi për këtë, me 3 orë mësimore në ditë. Kjo mënyrë realizimi do të rrisë efektivitetin e mësimit praktik dhe do të ndihmojë zbatimin e suksesshëm të metodës mësimore me projekte. Shkollat profesionale duhet të orientojnë nxënësit në lidhje me përparësitë që u krijojnë atyre lëndët zgjedhore për vazhdimësinë e shkollimit si dhe për mundësitë e punësimit. Nxënësit propozojnë lëndët zgjedhore të cilat kanë dëshirë të ndjekin, nisur nga interesat e tyre individuale, por është shkolla profesionale që vendos përfundimisht se cilat prej tyre do të përmbajë programi i shkollës në çdo klasë. Për të vendosur se cilat lëndë zgjedhore do të ofrohen për çdo klasë, shkolla profesionale do të konsiderojë faktorë të tillë si: kërkesat individuale të nxënësve, kushtet e shkollës, kualifikimin e mësimdhënësve, mundësitë e ndarjes së nxënësve në grupe me madhësi të pranueshme, etj.

Vlerësimi përfundimtar i nxënësve, në mbarim të secilës prej të dy niveleve të përgatitjes në Profilin “ mbrojtja e bimëve”, do të organizohet në formë provimesh, të fokusuara në tri drejtime kryesore:- Provimi për lëndët e kulturës së përgjithshme.- Provimi i integruar për lëndët e teorisë profesionale.- Provimi i integruar për praktikën profesionale.Rezultatet e provimeve do të pasqyrohen në çertifikatat përkatëse të përfundimit të shkollimeve profesionale për të dy nivelet e përgaditjes.Modalitetet e vlerësimit të nxënësve me nota, të provimeve përfundimtare dhe të përmbajtjes së çertifikatave, përcaktohen me udhëzime të veçanta të MASHT.

V. Udhëzime të përgjithshme didaktike

Mësuesit e lëndëve teorike profesionale dhe të praktikave profesionale duhet të përzgjedhin dhe përdorin forma dhe metoda mësimdhënieje të tilla që të nxisin maksimalisht të nxënit aktiv të nxënësve dhe të çojnë në krijimin tek ata, të kompetencave sociale e profesionale, të plota dhe të qëndrueshme.E rëndësishme është që planifikimi i mësimdhënies të bazohet në një proçes analize fillestare, i cili të marrë parasysh faktorë të tillë të rëndësishëm si, niveli i hyrjes së nxënësve, përmbajtja e hollësishme e lëndëve të teorisë profesionale dhe e moduleve të praktikave profesionale, shkalla e integrimit të tyre, objektivat konkretë që do të arrihen, mundësitë reale që ka shkolla për realizimin e veprimtarive mësimdhënëse etj. Për këtë planifikim duhet një bashkëpunim i ngushtë i të gjithë personelit drejtues e mësimdhënës të shkollës.Elementi kyç për arritjen e suksesit në një proçes të nxëni, është motivimi i nxënësve. Njohja e vazhdueshme e nxënësve me shkallën e përmbushjes së objektivave nga ana e tyre, përbën një mekanizëm të fuqishëm motivimi, i cili duhet të shihet me përparësi nga mësuesit dhe instruktorët e praktikave.Një element tjetër që ndihmon suksesin është integrimi i teorisë me praktikën e profesionit. Parimi i “të nxënit duke bërë” duhet të gjejë vendin e duhur në procesin e të mësuarit në shkollën profesionale që përgatit Mbrojtja e bimëve.Mësuesit dhe duhet të përdorin metoda të tilla të të mësuarit që zhvillojnë jo vetëm njohuritë teorike, shkathtësitë dhe shprehitë praktike të nxënësve, por edhe qëndrimet e tyre ndaj jetës, punës dhe shoqërisë në përgjithësi. Puna në grup dhe Puna me projekte janë dy nga format bazë të organizimit të mësimit (teorik apo praktik) për të zhvilluar kompetencat kyçe, të nevojshme për zgjidhjen e problemeve që kanë të bëjnë me veprimtarinë profesionale në veçanti, dhe veprimtarinë sociale të qytetarit të ardhshëm, në përgjithësi.Një parim tjetër që duhet respektuar nga mësuesit dhe instruktorët është fakti që të nxënit nuk ndodh vetëm në mjediset e shkollës, por edhe jashtë tyre. Dhënia e detyrave dhe puna kërkimore e pavarur e nxënësve ka një ndikim të dukshëm në formimin e tyre si profesionistë të ardhshëm.

14

Format dhe metodat e të mësuarit janë të shumta e të shumëllojshme dhe mësuesit, në konsultim të ngushtë me njëri-tjetrin duhet të përzgjedhin ato që janë më të përshtatshme për kontekstin e tyre konkret. Të tilla janë: ligjërata tradicionale, demonstrimi, zgjidhja e problemit teorik, ushtrimi praktik, projektet praktike, veprimtaritë në grupe të vogla etj. Rekomandohet që në përmbajtjet teorike të përdoren kryesisht ligjërata, zgjidhja e problemit teorik dhe demonstrimi, kurse në zbatimin e moduleve praktike të përdoren kryesisht demonstrimi nga instruktori, praktika e mbikëqyrur dhe praktika e pavarur e nxënësve (metoda katërshkallëshe). Projektet praktike, sidomos ato që integrojnë kompetenca të lidhura me shumë aspekte të profesionit, janë një metodë që rekomandohet sidomos në stadet përmbyllëse të shkollimit. Në kushtet e mungesës së mjediseve reale të punës, duhet të synohet krijimi i mjediseve të simuluara të punës.Përsa i përket vlerësimit të nxënësve, rekomandohet të përdoren metoda dhe instrumente vlerësimi që të nxisin përparimin e nxënësve, shmangin subjektivizmin në vlerësim dhe të pasqyrojnë arritjet reale të tyre. Me rëndësi është vlerësimi i vazhdueshëm dhe ai përfundimtar, ku format dhe instrumentet e vlerësimit përzgjidhen apo hartohen nga vetë mësuesit. Duhet të synohet vlerësimi i arritjeve i bazuar në kriteret, ku arritjet e nxënësit krahasohen me standardet e paracaktuara dhe të shmanget sa më shumë të jetë e mundur vlerësimi i bazuar në renditjen, ku nxënësit krahasohen me njëri-tjetrin. Format dhe instrumentet e vlerësimit që rekomandohen janë: pyetjet me gojë, pyetjet me shkrim, detyrat me shkrim, vëzhgimi i veprimtarisë së nxënësve, listat e kontrollit, projekte për vlerësim etj. Në veprimtaritë praktike, listat e kontrollit duhet të jenë instrumenti vlerësues që duhet të mbizotërojë. Mësuesi përzgjedh ato që janë më të përshtatshme, duke marrë parasysh kushtet konkrete. Edhe gjatë provimeve përfundimtare në teori profesionale dhe praktikë profesionale, në përputhje me udhëzimet përkatëse të MASHT, duhet të mbizotërojë vlerësimi i kompetencave të punës së nxënësve, të testuar në situata pune reale apo të simuluara. Në përgjithësi, si për mësimdhënien, ashtu edhe për vlerësimin duhet të synohen forma e metoda që e vendosin nxënësin në qendër të veprimtarive mësimore dhe e shndërrojnë rolin e mësuesit nga lektor i thjeshtë, në një moderator, mbikqyrës dhe vlerësues i veprimtarisë së nxënësve.

15

Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve profesionale

Niveli IARSIMI PROFESIONAL

Klasa 10

Programet e lëndëve profesionalePërshkruesit e moduleve teorike profesionale, kl. 10.

Programi i lëndës16

“Biologji”Lëmia:BujqësiProfili:Lavërtari – perimtari, Pemëtari-VreshtariNiveli: IKlasa: 10

I. Qëllimet e lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10-të nxënësi duhet të:- tregojë rëndësinë e biologjisë, lidhshmërinë e saj me shkencat tjera - shpjegojë ndërtimin, format e mikroorganizmave te viruset dhe bakteret, - dallojë ndërtimet, rolin e qelizës bimore dhe shtazore - shpjegojë procesin e fotosintezës,- dallojë rrolin e fermenteve dhe enzimeve- dallojë proceset jetësore të qenieve të gjalla, anabolizmin, katabolizmin- shpjegojë proceset e ndarjes se qelizës dhe shumimit te qeniet e gjalla- dallojë mënyrat e shumimit seksual dhe jo seksual të qenjet e gjalla.- shpjegojë fenomenet e trashëgimisë së veçorive te njërzit- sistemojë gjallesat sipas sistemeve të ndërtimit dhe zhvillimit të tyre- zhvillojë qëndrim përgjegjës ndaj natyrës dhe mjedisit dhe të zgjojë interes te ai dhe të

tjerët për mbrojtjen e mjedisit jetësor- përshkruaj sistemin nervor te njeriu, instinktet dhe lëvizjet te bimët dhe kafshët.

II. Fondi i orëve të lëndës:35 javë x 2 orë në javë = 70 orë

III. Programi i hollësishëm i lëndës

Kapitulli 1. Njohuri të përgjithshme për biologjinë 2 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë rëndësinë e biologjisë, lidhshmërinë e saj me shkencat tjera- përshkruajë metodat e kërkimit shkencor në citologji.

b) Temat e kapitullit- Rëndësia e biologjisë- Metodat e hulumtimit në citologji

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën- demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve- kryejë ushtrime në klasë dhe laborator.

d) Kushtet për realizimin e kapitullittabela - laboratori- Teknologjia e nevojshme mësimore:(TV, Kompjuteri, Mikroskopi, Interneti, grafoskopi,

LCD-videobimi etj).- Materiali i nevojshëm (Atllasi Botanikes dhe Zoologjisë, preparate të thata etj).

Kapitulli 2: Viruset dhe prokariotat 4 orë

17

a). Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- dallojë ndërtimin, format e mikroorganizmave, të viruset dhe baktereve- shpjegojë rolin e tyre në bujqësi.

b) Temat e kapitullit- Viruset, ndërtimi dhe shumimi, sëmundjet të njeriu, shtazët dhe bimët- Bakteret ndërtimi dhe shumimi, rroli i tyre në bujqësi dhe industri ushqimore- Mjetet për luftë kundër baktereve, dezinfektimi, sterilizimi dhe pasterizimi

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën- paraqes skica të ndryshme - demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve- kryejë ushtrime në klasë dhe laborator.

d) Kushtet për realizimin e kapitullittabela - Teknologjia e nevojshme mësimore (Mikroskopi, sterilizuesit, mjetet kimike

dezinfektuese, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj).- Materiali i nevojshëm (material bimor dhe animal preparate të thata etj).

Kapitulli 3:Biologjia e qelizës 2 orë

a). Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- të dallojë ndërtimin qelizës bimore dhe shtazore.- përshkruajë proceset jetësore të qenieve të gjalla, anabolizmin, katabolizmin dhe

fotosintezën.- shpjegojë fazat e ndarjes së qelizës - përshkruajë ndarjen qelizore te bimët dhe efektet e mos ndarjes së saj.

b) Temat e kapitullitNdërtimi i qelizës, funksioni i organeleve qelizore- Qeliza, forma, madhësia, bërthama dhe kromozomet- Bartja e materieve nëpër membranë, difuzioni, osmoza dhe transpiracioni aktiv- Përbërja kimike e qelizës, - Komponimet inorganike:uji , kripërat minerale - Komponimet organike: karbohidratet, proteinat, lipidet dhe acidet nukleike- Ndarja e qelizës: amitoza, mitoza dhe mejoza- Pasojat e çrregullimit qelizor të ndarjes-tumoret

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuësi të :- shpjegojë temën- demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve- kryejë ushtrime në klasë dhe laborator.

d) Kushtet për realizimin e kapitullittabela- laboratori- Teknologjia e nevojshme mësimore (TV, Mikroskopi, Kompjuteri, LCD- videobimi etj).- Materiali i nevojshëm (Atllasi Botanikës dhe Zoologjisë, bimë, mikroorganizma, inde

anomale, preparate të thata etj ).18

Kapitulli 4: Metabolizmi 6 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- përshkruajë proceset jetësore të qenieve të gjalla, anabolizmin dhe katabolizmin.- përshkruajë procesin e fotosintezës, rrolin e fermenteve dhe enzimeve.

b) Temat e kapitullit- Metabolizmi, veti kryesore e qenieve të gjalla - Katabolizmi dhe anabolizmi - Enzimat (fermentet)- Tipat e të ushqyerit- Fotosinteza, rroli dhe produktet e saj për botën e gjallë- Kemosinteza

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën- demonstrojë perzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve- kryejë ushtrime në klasë dhe laborator

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- tabelat- skica- Laboratori- Teknologjia e nevojshme mesimore (TV, Mkroskopi, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi,

LCD-videobimi etj).- Materiali i nevojshëm ( bimët, tretje fiziologjike, materie ushqyese minerare, ene

vegjetaive).

Kapitulli 5: Proceset e katabolizmit –burimi i energjisë për gjallesa 5 or ë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- përshkruajë proceset jetësore të qenieve të gjalla, anabolizmin, katabolizmin- shpjegojë proceset e fermentimit aerob dhe anaerob.- dallojë fermentimin alkoolik dhe të qumështit.

b) Temat e kapitullit- Proceset katabolike si burim i energjisë së qenieve të gjalla- Katabolizmi i karbohidrateve, yndyrave dhe protenieve- Proceset oksidoreduktuese- Frymarrja qelizore dhe fermentimi- Glukoza dhe cikli i Krbesit- Fermentimi alkoolik dhe qumështor

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: shpjegojë temën demonstrojë perzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve kryejë ushtrime në klasë

19

d) Kushtet për realizimin e kapitullittabela- laboratori- Teknologjia e nevojshme mesimore (TV, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi, LCD-

videobimi, skica etj).- Materiali i nevojshem (Atllasi Botanikes, fermentuesi, enzimet dhe tretjet e ndryshme

fiziologjike etj).

Kapitulli 6: Gjenetika e njeriut 10 orë

a) Qellimet e kapitullit Në perfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- përshkruajë metodat e kërkimit shkencor në citologji,- zbatojë në praktikë metodën e fiksimit ngjyrosjes dhe mikroskopimit- shpjegojë fenomenet e trashëgimisë së veçorive te njërzit

b) Temat e kapitullit- Kromozomet e njeriut- Deterimini i seksit të njeriu- Ndryshimet në kromozomet seksuale dhe materialin gjenetik- Sëmundjet trashëguese- Pasojat e kryqëzimit në farefisni të afërt

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet qe mësuesi të:- shpjegojë temën- demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve- kryejë ushtrime në klasë.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Tabela- Laboratori- Teknologjia e nevojshme mësimore (Mikroskopi, skica, fotografi TV, Kompjuteri,

Interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj).- Materiali i nevojshëm (preparate të thata, gjak, qeliza somatike etj).

Kapitulli 7:Fenomet jetësore që burojn nga proceset metabolike 8 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:- përshkruajë proceset jetësore të qenieve të gjalla, shqisat e nuhaturit dhe shijes,

perceptimin refleksionet.- përshkruajë gjallesat sipas sistemeve të ndërtimit dhe zhvillimit të tyre- përshkruajë dhe dallojë instinktet e lindura dhe të fituara.

b) Temat e kapitullit- Ngacmueshmëria dhe sjelljet e organizmave- Tropizmat, taksiet dhe nastiet- Rregullimi nervor- Funksionimi i sistemit nervor- Reflekset e lindura dhe të fituara

20

- Instinktet emocionet dhe sjelljet- Hormonet dhe rregullimi hormonal

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën- demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve- kryejë ushtrime në klasë dhe laborator.

d) Kushtet per realizimin e kapitullit- Tabela- Laboratori- Teknologjia e nevojshme mësimore (TV, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi, LCD-

videobimi etj).- Materiali i nevojshëm (Atllasi Botanikes Zoologjisë, bimë, kafshë eksperimentale etj).

Kapitulli 8: Shumëzimi dhe zhvillimi i qenieve të gjalla 14 orë

b) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë mënyrat bazë të shumimit te qeniet e gjalla.- dallojë mënyrat e shumimit të organizmave bimorë dhe shtazorë.- dallojë mënyrat e shumimit seksual dhe jo seksual të organizmave- përcaktojë zhvillimet individuale të organizmave të ndryshëm.

b) Temat e kapitullit - - Shumëzimi dhe zhvillimi i bimëve (joseksual dhe seksual)- Zhvillimi i bimëve dhe indeve të tyre- Organet e bimëve (vegjetative dhe gjenerative)- Klasifikimi (sistematika e bimëve)- Shumëzimi dhe zhvillimi i shtazëve- Shumëzimi seksual i shtazëve- Oogjeneza dhe spermatogjeneza- Fazat e zhvillimit individual- Tipat e qelizave vezë- Brazdimi, tipat e tyre- Organogjeneza (organet ektodermës, endodermës dhe mezodermës)- Metamorfoza(zhvillimi jo normal)- Regjenerimi dhe transplantimi- Mplakja dhe vdekja

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të :- shpjegojë temën- dallojë mënyrat e shumimit të llojeve dhe organizmave të ndryshëm. - demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve- kryejë ushtrime në klasë, laborator

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Tabela- Laboratori- Teknologjia e nevojshme mësimore (TV, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi, LCD-

videobimi, Mikroskopi etj).- Materiali i nevojshëm (Atllasi Botanikes dhe Zoologjisë, preparate të thata , bimë dhe

kafshë të ndryshme etj).21

Kapitulli 9: Klasifikimi i shtazëve 2 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim te këtij kapitulli nxënësi duhet të:- grupojë gjallesat sipas sistemeve të ndërtimit dhe zhvillimit të tyre- dallojë llojet brenda grupit dhe në mes grupeve.

b) Temat e kapitullit- Protozoat- Metazoat

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të :- shpjegojë temën.- demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve- kryejë ushtrime në klasë

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Tabela- Laboratori- Teknologjia e nevojshme mësimore (Mikroskopi, TV, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi,

LCD-videobimi etj).- Materiali i nevojshëm (Atllasi i Zoologjisë, preparate të thata etj). Kapitulli 10: Ekologjia dhe mbrojtja e mjedisit jetësor 6 orë

a). Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - zhvillojë qëndrim përgjegjës ndaj natyrës dhe mjedisit dhe të zgjojë interes te ai dhe të

tjerët për mbrojtjen e mjedisit jetësor-b) Temat e kapitullit- Mbrojtja dhe përparimi i mjedisit jetësor- Ndotja dhe mbrojtja e ujit, ajrit dhe ushqimit- Zhurma dhe mbrojtja nga ajo- Rregullimi i ambientit dhe ndërrimi i hapësirës jetësore- Parqet nacionale dhe rezervatet natyrore

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet qe mësuesi të :- shpjegojë temën- demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve- kryejë ushtrime në klasë

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Laboratori- Teknologjia e nevojshme mësimore (TV, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi, LCD-

videobimi etj).- Materiali i nevojshëm (Ligji, Herbarium, skema, fotografi, projekte, Insektarium, ujë ajri

dherishte etj).

22

Programi i lëndës

“Kimia e përgjithshme dhe inorganike”

Lëmi: BujqësiProfili: Lavërtari – perimtari, Pemëtari-VreshtariNiveli: IKlasa: 10

I. Qëllimi i lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10 të nxënësi duhet të:

- dalloj ndryshimet fizike nga ato kimike,- zhvilloj njehsimet kimike duke u bazuar në ligjet e kimisë,- klasifikoj substancat në bazë të përbërjes së tyre,- krahasoj radhitjen e elementeve kimike sipas Dobereinerit, Neëlendsit, Lotar Mayerit

dhe Moseleyit- dalloj reaksionet e analizës, sintezës, zëvendësimit, neutralizimit dhe precipitimit,- klasifikoj elementet në bazë të numrit oksidues,- barazoj reaksionet e oksido-reduktimit dhe të paraqes skemën elektrokimike të tyre,- dalloj elementet e bllokut s,- krahasoj izotopet e hidrogjenit,- njohëj vetitë fizike dhe kimike të elementeve alkaline, - dalloj vetitë fizike dhe kimike të elementeve alkalino-toksorë,- dalloj elementet e bllokut p,- analizoj vetitë fizike dhe kimike të tyre, konfiguracionin elektronik dhe numrin

oksidues,- përshkruaj komponimet më të rëndësishme të elementeve të grupit 17,16,15,14 dhe

13 sistemit periodik dhe rëndësinë e tyre.- përcaktoj elementet e bllokut d në sistemin periodik- arrijë njohuri themelore për bazat e kimisë së përgjithshme dhe inorganike, llojet e

komponimeve inorganike, vetitë fizike dhe kimike të metaleve, jometaleve dhe

23

metaloideve, komponimeve të tyre, mënyrën e përftimit në industri dhe laborator dhe përdorimin e tyre.

II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 2 orë/javë 70 orë

III.Programi i hollësishëm i lëndës

Kapitulli 1: Kimia si shkencë natyrore 3 orë

a. Qëllimet e kapitullitnë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të

- të shpjegojë rëndësinë e kimisë për jetën- shpjegojë lidhjen e kimisë me shkencat tjera natyrore - dalloj ndryshimet fizike nga ato kimike,- të demonstroj njehsimet kimike duke u bazuar në ligjet e kimisë,- shpjegojë shenjat që tregojnë për rrezikshmërinë e substancave kimike

b. Temat e kapitullit- Kimia si shkencë natyrore dhe eksperimentale- Objekti i studimit të kimisë, - Lidhshmëria e kimisë me shkencat tjera natyrore,

c. Udhëzime didaktike për kapitullinrekomandohet që mësuesi të - shpjegoje përmbajtjen duke theksuar ne vazhdimësi rendësin e kimisë si shkencë natyrore, objektivat e studimit të saj dhe lidhjen e saj me shkencat tjera,

ç. Kushtet për realizimin e kapitullit- figura, fotografi të themeluesve të shkencës së kimisë dhe të shpikësve më ë njohur nga fusha e kimisë - diapozitiv dhe modele, lidhur me përmbajtjen e kapitullit- projektor, videobim, - sllajde, videokaseta dhe burime nga interneti

Kapitulli 2: Ligjet themelore të kimisë 6 orë

a. Qëllimet e kapitullitnë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të

- shpjegojë ligjshmëritë themelore në kimi- shpjegojë hipotezat dhe ligjet stekiometrike në kimi

b. Temat e kapitullit- Ligji i ruajtjes së masës- Ligji i qëndrueshmërisë së përbërjes- Ligji i përpjesëtimeve shumëfishe- Hipoteza e daltonit për atomin- Ligji i vëllimeve të bashkueshme- Hipoteza e Avogadros- Ligji i ekuivalentëve

c. Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të

- shpjegoje përmbajtjen duke theksuar ne vazhdimësi rendësin e ligjeve themelore në kimi

24

- shpjegojë ligjet themelore të kimisë dhe njehsimet elementare në kimi

ç. Kushtet për realizimin e kapitullit- figura, fotografi të themeluesve të shkencës së kimisë dhe të shpikësve më të njohur

nga fusha e kimisë - diapozitiv dhe modele, lidhur me përmbajtjen e kapitullit- projektor, videobim, - sllajde, videokaseta dhe burime nga interneti

Kapitulli 3: Substancat kimike 10 orë

a. Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të dijë të

- shpjegojë simbolet, formulat dhe barazimet kimike- shpjegojë masat absolute dhe relative atomike e molekulare, - të kuptojë nocionin e molit, shprehjen e molit në numër, në masë dhe vëllim

b. Temat e kapitullit- Përzieriet dhe substancat e pastra- Metodat për ndarjen e substancës nga përzieriet - Simbolet kimike- Formulat kimike- Barazimet kimike- Masat absolute atomike dhe molekulare- Masat relative atomike dhe molekulare- Moli, - Masa e atomit dhe masa e molekulës- Raportet sasiore dhe vëllimore të masës gjatë reaksioneve-


- shpjegoje përzierjet dhe ssubstancat e pastra- shpjegojë metodat për ndarjen e substancës nga përzierja- shpjegoj simbolet, formulat dhe barazimet kimike- shpjegojë masat atomike dhe molekulare - shpjegojë nocionin e molit, shprehjen e molit në numër, në masë dhe vëllim.

ç. Kushtet për realizimin e kapitullit- figura, fotografi në lidhje me përmbajtjen e kapitullit - diapozitiv dhe modele, lidhur me përmbajtjen e kapitullit- projektor, videobim, - sllajde, videokaseta dhe burime nga interneti

Kapitulli 4: Struktura e atomit dhe sistemi periodik i elementeve 5 orë

a. Qëllimet e kapitullitnë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të dijë të

- njohë grimcat bazë të ngarkesës elektrike dhe të masës së tyre- shpjegojë ndërtimin e atomit, numrin e masës dhe lidhjen midis tyre- analizojë shpërndarjen e elektroneve nëpër orbitale të atomeve të elementeve të

grupeve kryesore të sistemit periodik të elementeve- krahasoj radhitjen e elementeve kimike sipas Dobereinerit, Neëlendsit, Lotar Mayerit

dhe Moseleyit

25

- kuptojë rradhitjen e elementeve në sistemin periodik si pasojë e strukturës së tyre atomike

b. Temat e kapitullit- Përbërja e atomit (bërthama dhe mbështjelësi elektronik)- Struktura e atomit- Modeli planetar i atomit- Numrat kuantik- Struktura e sistemit periodik dhe vetitë periodike të elementeve kimike


- shpjegojë përbërjen dhe strukturën e atomit, modelet e ndryshme të atomit, - japë detyrë nxënësve për vizatimin e orbitaleve të atomeve- shpjegojë sistemin periodik dhe vetitë periodike të elementeve kimike- shpjegojë përdorimin e tabelës së sistemit periodik të elementeve për përcaktimin e

struktures së atomit.

d. Kushtet për realizimin e kapitullit- materiale didaktike për përbërjen dhe strukturën e atomit- - tabela e sistem periodik të elementeve- skema të orbitaleve të atomeve- projektori- sllajde- diapozitiv me fotografi të ndryshme

Kapitulli 5: Lidhjet kimike dhe struktura e molekulave 6 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të dijë të- shpjegojë lidhjet kimike në përgjithësi,- tregojë ndryshimet e molekulave polare dhe atyre jopolare- kuptojë momentin dipolar si kriter për përcaktimin e polaritetit të molekulave- përcaktojë forcat ndërmjet molekulave- shpjegojë lidhjen hidrogjenore dhe ndikimin e saj tek uji

b. Temat e kapitullit- Llojet e lidhjeve kimike- Afiniteti ndaj elektronit, elektronegativiteti- Lidhja jonike- Lidhja kovalente dhe kordinative- Vetitë e komponimeve kovalente- Lidhja hidrogjenore- Lidhja metalike

c. Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:

- shpjegojë njohuritë e reja duke i mbeshtetur me materiale vizuale - aktivizojë nxënësit nëpërmjet pyetjeve me gojë - duke aplikuar strukturën ERR të orës, në evokim me metodat e reja p.sh.

Brainstrorming, kllaster informohet për shkallen e njohurive që disponojnë nxënësit për lidhjet kimike dhe strukturën e molekulave.

ç. Kushtet për realizimin e kapitullit

26

- materiale didaktike për lidhjet kimike - projektori- sllajde- diapozitiv me fotografi të ndryshme - programe simuluese kompjuterike.

Kapitulli 6: Klasifikimi i komponimeve inorganike 6 orëa. Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të;

- shpjegojë klasifikimin e komponimeve inorganike- shpjegojë formimin e oksideve, ndarjen dhe vetitë etyre- shpjegojë teoritë e acideve dhe bazave- shpjegojë formimin e kriprave, ndarjen dhe vetitë etyre

b. Temat e kapitullit- Acidet, përftimi dhe vetitë.- Bazat, vetitë dhe përftimi.- Oksidet, ndarja, përftimi dhe vetitë. - Kriprat, ndarja, përftimi dhe vetitë. - Hidruret- Hidroksidet amfotere


- shpjegoje kategoritë kryesore të komponimeve inorganike, klasifikimin e tyre, vetitë dhe mënyrat e përftimit të tyre

d. Kushtet për realizimin e kapitullit- material didaktik në lidhje me komponimeve inorganike- diapozitiv dhe modele, lidhur me përmbajtjen e kapitullit- projektor, videobim, - sllajde, videokaseta dhe burime nga interneti

Kapitulli 7: Tretësirat 5 orë


- njohë proceset që zhvillohen gjatë tretjes - tregojë dallimin midis tretësirave- analizojë faktorët që ndikojnë në shpejtësinë e tretjes- njehsojë llojet e ndryshme të përqendrimeve të tretësirave

b. Temat e kapitullit- Tretësirat ujore- Tretëshmëria e gazeve, lëgjeve dhe substancave të ngurta në ujë- Të shprehurit sasior të përbërjes së tretësirave- Vetitë e tretësirave të holluara- Ligjet e Raulit.


- shpjegojë proceset që zhvillohen gjatë tretjes - shpjegojë dallimet gajtë tretjes së gazeve, lëngjeve dhe substancave të ngurta në ujë- shpjegojë faktorët që ndikojnë në shpejtësinë e tretjes

27

- shpjegoj të shprehurit sasior të përbërjes së tretësirave- shpjegoj vetitë e tretësirave të holluara- shpjegojë njehsimet për llojet e ndryshme të përqendrimeve të tretësirave

d. Kushtet për realizimin e kapitullit- materiale didaktike vizuale për tretshmërinë e substancave kimike dhe tretësirat - projektori- sllajde- diapozitiv me fotografi të ndryshme -Kapitulli 8: Kinetika kimike dhe ekuilibri kimik 5 orë


- përcaktojë shpejtësinë e reaksioneve kimike - shpjegojë ndikimin e faktorëve të ndryshëm në shpejtësinë e reaksioneve kimike- shpjegojë reaksionet katalitike dhe veprimin e katalizatorëve

b. Temat e kapitullit- Shpejtësia e reaksioneve kimike- Faktorët që ndikojnë në shpejtësinë e reaksionit kimik- Kataliza dhe katalizatorët- Ekuilibrat kimik- Mënjanimi i ekuilibrit kimik-parimi le Shatelie-


- shpjegojë shpejtësinë e reaksioneve kimike- shpjegojë faktorët që ndikojnë në shpejtësinë e reaksionit kimik- shpjegojë fenomenin e katalizës dhe katalizatorët- shpjegojë ekuilibrat kimik dhe mënjanimin e ekuilibrit kimik-parimin le Shatelie

d. Kushtet për realizimin e kapitullit- materiale didaktike për kinetikën e reaksioneve kimike - projektori- sllajde- diapozitiv me fotografi të ndryshme

Kapitulli 9: Reaksionet Kimike 7 orë

a) Qëllimet e kapitullitnë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të dijë të:- të dalloj reaksionet e analizës, sintezës, zëvendësimit, neutralizimit dhe precipitimit,- të barazoj reaksionet e oksido-reduktimit dhe të paraqes skemën elektrokimike të tyre,- shpjegojë reaksionet e oksidoreduktimit dhe lidhjen midis procesit të oksidimit dhe reduktimit,

b. Temat e kapitullit- Llojet e reaksioneve kimike- Reaksionet e analizës dhe sintezës,- Reaksionet e zëvendësimit,- Reaksionet e neutralizimit,- Reaksionet e precipitimit,- Reaksionet e oksido-reduktimit,- Barazimi i reaksioneve të oksido-reduktimit.

28

c. Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësue të

- shpjegojë llojet e reaksioneve kimike- shpjegojë reaksionet e analizës dhe sintezës,- shpjegojë reaksionet e zëvendësimit, neutralizimit dhe precipitimit,- shpjegojë reaksionet e oksido-reduktimit dhe lidhjen midis procesit të oksidimit dhe

reduktimit- shpjegojë barazimin e reaksioneve të oksido-reduktimitsi

d. Kushtet për realizimin e kapitullit- materiale didaktike për reaksionet e ndryshme kimike- projektori- sllajde- diapozitiv me fotografi të ndryshme - skema e proceseve të reaksione kimike- programe simuluese kompjuterike.

Kapitulli 10. Elementet kimike dhe komponimet e tyre 17 orë

a. Qëllimet e kapitullitNë fund të kapitullit nxënësi duhet të

- të dalloj elementet kimike dhe komponimet e tyre - të dalloj elementet e bllokut s,- të krahasoj izotopet e hidrogjenit,- të analizoj vetitë fizike dhe kimike të elementeve alkaline, mënyrën e përftimit të tyre,

komponimet më të rëndësishme dhe përdorimin e tyre,- të dalloj vetitë fizike dhe kimike të elementeve alkalino-toksorë mënyrën e përftimit të

tyre, komponimet më të rëndësishme dhe përdorimin e tyre,- të dalloj elementet e bllokut p,- të analizoj vetitë fizike dhe kimike të tyre, konfiguracionin elektronik dhe numrin

oksidues,- të përcaktoj elementet e bllokut d në sistemin periodik- të krahasoj vetitë fizike dhe kimike të elementeve kalimtare, konfiguracionin

elektronik dhe gjendjen oksiduese të tyre,- të përshkruaj komponimet më të rëndësishme të elementeve të grupit 17,16,15,14

dhe 13 të sistemit periodik dhe rëndësinë e tyre.

b. Temat e kapitullit- Hidrogjeni-përhapja, vetitë, - Metalet alkaline- Natriumi dhe kaliumi- Metalet alkalinotoksorë- Magnezi dhe kalciumi- Elementet halogjene-elementet e grupit 17,- Klori dhe komponimet e tij,- Elementet kalkogjene-elementet e grupit 16- Oksigjeni dhe komponimet e tij,- Elementet e grupit 15 të sistemit periodik- Azoti dhe komponimet e tij,- Amonjaku,- Plehërat azotik.- Fosfori dhe komponimet e tij,- Plehërat fofsforike.- Elementet e grupit 14 të sistemit periodik

29

- Karboni dhe komponimet inorganike të tij,- Elementet e grupit 13 të sistemit periodik- Elementet kalimtare- Përhapja, vetitë dhe gjendja oksiduese,


- shpjegojë elementet e bllokut s, duke filluar me hidrogjenin- shpjegojë metalet alkaline, vetitë, konfiguracioni elektronik, gjendjen oksiduese dhe

komponimet e tyre- shpjegojë metalet alkalino-tokësore, vetitë, konfiguracioni elektronik, gjendjen

oksiduese dhe komponimet e tyre- shpjegoje konceptet bazë që lidhen me elementet halogjene, vetitë, konfiguracioni

elektronik dhe gjendja oksiduese të tyre- shpjegoje konceptet bazë që lidhen me elementet kalogjene, vetitë, konfiguracioni

elektronik dhe gjendja oksiduese të tyre- shpjegoje konceptet bazë që lidhen me elementet e grupit 15, vetitë, konfiguracioni



elektronik dhe gjendja oksiduese të tyre- shpjegoje konceptet bazë që lidhen me elementet kalimtare,

ç. Kushtet për realizimin e kapitullit- materiale didaktike për elementet kimike dhe komponimet e tyre- projektori- sllajde- diapozitiv me fotografi - skema për procesin e ndryshme në lidhje me elementet kimike dhe komponimet e

tyre- mjete për konkretizimin e përftimit dhe vetive të elementeve të ilustruara me

diapozitiva, figura, sllajde, modele të ndryshme, skema (të siguruara nga vet mësuesi ose nxënësit).

30

Programi i lëndës

“Bazat e shkencës së tokës dhe të ushqyerit e bimëve”

Lëmia: BujqësiProfili: Mbrojtja e bimëveNiveli: IKlasa: 10

I. Qëllimet e lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10-të nxënësi duhet të:- tregojë qëllimin dhe rëndësinë e tokës në prodhimtarinë bujqësore dhe të ushqyerit racional të

bimëve në funksion të prodhimit të ushqimit për njerëz dhe kafshë.- shpjegojë përbërjen kimike dhe formimin e korës së tokës, dhe faktorëve që ndikojnë në formimin

e saj.- dallojë sistemin trefazësh të tokës: vetitë fizike, kimike dhe morfologjike të saj.- përshkruajë klasifikimin e tokave.- dallojë llojet e plehrave organike dhe minerare, - dallojë mënyrat e të ushqyerit të bimëve.- shpjegojë makro-mikro elementet dhe rolin fiziologjik të tyre.- ruaj, deponojë plehrat organik dhe minerar.

II. Fondi i orëve:

35 javë x 3orë/javë= 105 orë.


Kapitulli 1: Njohuri të përgjithshme për p ërbërjen e tokës ................. 10 orë.

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:shpjegojë qëllimin dhe rëndësinë e përbërjes së tokës dhe strukturës së saj.përshkruajë dhe klasifikojë mineraret shpjegojë efektet e veprimit në tokë: të ujit, erës dhe akullnajave.

b) Temat e kapitullit:Rëndësia e tokës dhe të ushqyerit e bimëvePërbërja kimike e tokësMineraret dhe vetit e tyreVetit fizike, kimike dhe ndarja e minerareveShkatërrimi i minerareve dhe shkëmbinjveFormimi i substratit gjeologjikRoli i ujit në formimin e masës së shkriftëVeprimi gjeologjikë i erës dhe akullnajave.

c). Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë temën; - demostrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve;

31

- demonstrojë përzgjedhjen dhe perdorimin e minerareve- kryejë ushtrime në klasë-laboratord) Kushtet për realizimin e kapitullittabela - vegla dhe materiale të nevojshme.- laboratori, paisje tjetër laborotike, skema pasqyruese etjgrafoskopi, LCD-videobimi- materiale: (kemikate, dheu, shkëmbit).

Kapitulli .2. Formimi i tokës ...................................................... 3 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: shpjegojë tokën si substrat ku zhvillohen bimëtshpjegojë rëndësinë e faktorëve pedogjenetik pjesëmarrës në formimin dhe në strukturën e

tokës.

b) Tema e kapitullit:Njohurit për tokënFaktorët e formimit të tokës

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi tëshpjegojë temën demonstrojë përzgjedhjen, përdorimin e materialeve, skicave, tabelave dhe grafikoneve.kryejë ushtrime në klasë

d) Kushtet për realizimin e kapitullitTabela LaboratoriKompjuteri, grafoskopi, LCD-videobimi etj).Materiali i nevojshëm (kemikatet, dheu, shkëmbit, fosile etj).Mikroskop, skema pasqyruese etj

Kapitulli 3. Toka si sistem trefazësh ….......................................10 orë

a). Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:shpjegojë tokën, përbërjen mineralogjike dhe mekanike shpjegojë përbërjen e humusit përshkruajë proceset e formimit të humusit.dallojë organizmat dhe materiet organike në tokë.

b)Tema e kapitullit:Përbërja mineralogjike e tokës Përbërja mekanike e tokësOrganizmat dhe materiet organike të tokësHumusi i tokësFormimi i humusitFormat e humusit në tokëTransformimi i materijeve organike në bashkëdyzime minerale

32

c) Udhëzime didaktike per kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën- demonstrojë perzgjedhjen dhe perdorimin e veglave dhe materialeve- kryejë ushtrime në klase, laborator dhe terren.

d) Kushtet për realizimin e kapitullitTabelaLaboratoriKompjuteri, grafoskopi, LCD-videobimi etj).Materiali i nevojshëm (kemikatet, dheu, shkëmbit, humusi, uji etj).Pajisje laboratorike, forma dhe skema pasqyruese etj

Kapitulli 4. Vetit e tokave .................................................... 16 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:dallojë tokat sipas vetive: fizike, mekanike, ujore, ajrore dhe kimike. shpjegojë faktorët e shkatrrimit të strukturës së tokës.dallojë morfologjinë, ngjyrën dhe përberjen e tokës.

b) Tema e kapitullitVetit fizike të tokësStrukura e tokës dhe faktorët që ndikojnë në fomimin e sajFaktorë të shkatërrimit të strukturës Vetit e përgjithshme fizikeVetit fiziko-mekanikeFaza e lëngët e tokësVetit ujore të tokësVetit ajrore të tokësVetit termike të tokësVetit kimike të tokësTretja tokësoreVetit morfologjike të tokësPërbërja e tokësNgjyra e tokës

c) Udhëzime didaktike per kapitullinRekomandohet që mësuesi të:shpjegojë temëndemonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialevekryejë domonstrime ilustrative për tipat e tokavezhvillojë ushtrime në terren, laborator- klasë.

d) Kushtet për realizimin e kapitullitTabelaLaboratori.Grafoskopi, LCD-videobimi etj).

33

Materiali i nevojshëm (kemikatet, dheu, shkëmbit, uji etj).Pajisje laboratorike, skema pasqyruese etj

Kapiulli 5. Klasifikimi i tokës….......................................... 14 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:shpjegojë qëllimin dhe rëndësisnë e tipava të ndryshmëm të tokavepërcaktojë llojet e bimëve që mund të kultivohen në tipat e tillë të tokave.dallojë tipat e ndryshme të tokaveklasifikikojë tokat sipas karakeristikave dhe veçorive

b)Tema e kapitullit:Tokat automorfikeSmonicaToka maloreToka e kuqePodzoliPseudoglejTokat aluvialeTokat hidromorfikeTokat e zeza moçalikeTokat livadhore

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:shpjegojë temëndemonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e materialevebëj prezantime të monoliteve të tokave në klasë

d) Kushtet për realizimin e kapitullitTabela LaboratoriTV, Kompjuteri, grafoskopi, LCD-videobimi etj).Materiali i nevojshëm (kemikatet, mostrat e dheut, monolitet e tipave të tokës, praktikë në

terren.Pajisjet laboratorike, skema dalluese dhe pasqyruese etj.

Kapitulli 6. Përbërja kimike e bimëve ………………………7 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:përcaktojë përbërjen kimike të bimëve përcaktojë format e ujit në bimë.shpjegojë metodat dhe mënyrat e të ushqyerit të bimëveshpjegojë makro-mikro elementet dhe rolin fiziologjik të tyre.

b)Tema e kapitullit:Uji dhe format e tij në bimë Materiet organike

34

Materiet organike energjetikeMateriet organike stimulueseMateriet mineralec) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet qe mësuesi të:shpjegojë temënkryejë demonstrime për përcaktimin e ujit në bimëkryejë përcaktimin e materieve organike dhe inorganikepërzgjedh dhe përdor veglat dhe materialet bimorekryejë ushtrime në klasë, laborator. kryejë vlërësime gjatë vëzhgimit të punëvë të pavarura apo detyrave të shtëpisë.

d)Kushtet për realizimin e kapitullitTabela LaboratoriTV, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj).Materiali i nevojshëm (bimë të ndryshme, kemikatet, etj).Pajisje laboratorike, skema pasqyruese etj

Kapitulli 7. Të ushqyerit e bimëve ................................................ 18 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:dallojë të ushqyerit autotrof dhe heterotrof të bimëve shpjegojë rolin dhe funksionin e materieve organikeshpjegojë mënyrat e absorbimit të ujit nga ana e bimëve.kryejë të ushqyerit e bimëvepërcaktojë reaksionin e tokës.

b)Tema e kapitullit:Të ushqyerit heteorotrof të bimëveTë ushqyerit autotrof të bimëveKushtet e formimit të klorofilitAsimililimi i gazit karbonik-Fotosinteza Absorbimi i ujitTë ushqyerit mineral i bimëve Makroelementet dhe rroli fiziologjik i tyre në bimëAzoti FosforiKaliumiKalciumi, magnezi, sulfuri dhe hekuriMikro-elementet dhe rroli fiziologjik i tyre në bimëReaksioni i tokës dhe ndikimi i tij në rritjen e bimëve

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të :shpjegojë temën.demonstrojë përzgjedhjen, përdorimin e veglave dhe materialevedemonstrojë dallimet në mes mënyrave të ushqyerit të bimëve.demonstrojë rreth rrolit të ndryshëm të elementeve ushqyes

35

kryejë ushtrime në klasë, laborator dhe terren.

d) Kushtet për realizimin e kapitullitTabela LaboratoriTV, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj).Materiali i nevojshëm (kemikatet, dheu, uji etj).Bimë të ndryshme, plehrat minerale, substrate te ndryshme, enë vegjetative, pajisje tjetër

laborotike, skema pasqyruese etj.

Kapitulli 8. Plehrat organike. ................................................... 10 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:shpjegojë rendësin, rolin e plehrave organike dhe të gjelbërt ndërtojë forma të ndryshme të plehërishtës,dallojë format e prodhimit të kompostit dhe plehut të gjelbërt.

b)Tema e kapitullit:Rëndësia e plehrave organike Plehu i stallës dhe përdorimi i tijNdërtimi i plehërishtës dhe ruajtja e plehraveKompostiLëngu i plehutPlehërimi i gjelbertëFekalet

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të :shpjegojë temëndemonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialevekryejë ushtrime në fermë eksperimentale.kryejë ushtrime për format e plehrishtes dhe plehrimit të gjelbërt.

d) Kushtet për realizimin e kapitullitTabela LaboratoriTV, Kompjuteri, Interneti, LCD-videobimi etj).Materiali i nevojshëm (plehrat e stallës, të gjelbërt, komposti, dheu etj).Pajisje tjetër laboratorike, skema pasqyruese etj

Kapitulli 9. Plehrat minerale .................................................... 17 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:dallojë plehrat e thjeshta, azotike, fosforike, superfosfate, uresë dhe kaliumit.shpjegojë plehrat komplekse, të dyfisht dhe mikroplehrat.përcaktojë mënyrën e përdorimit të plehrave varësisht nga lloji dhe qëllimi.

36

b) Tema e kapitullit:Plehrat e thjeshtaPlehrat e azotit dhe prodhimi i tyrePlehrat e nitratevePlehrat e amonitPlehrat amide-UreaPlefrat fosforike dhe prodhimi i tyreSuperfosfati i thjeshtëSuperfosfatete e përqendruaraPlehrat e kaliumit dhe prodhimi i tyrePlehrat e kalciumitPlehrat kompleksePlehrat komplekse te dyfishtaPlehrat komplekse te trefishtaMikroplehrat

c) Udhëzimi didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:shpjegojë temëndemonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e plehrave të thjeshta dhe komplekse përcaktojë llojin e plehut sipas përmbajtjes dhe qëllimit të përdorimitprezantojë mostrat e llojeve të ndryshme të plehrave.prezantojë skema të ndryshme që shprehin efektin e secilit elemet në veçanti.kryejë ushtrime në klasë, laborator, ara, kopshtie, serra.

d) Kushtet për realizimin e kapitullitTabela LaboratoriTV, Kompjuteri, Interneti, LCD-videobimi etj).Materiali i nevojshëm (kemikatet, dheu, plehra të ndryshme minerare, uji,serra,kopshte,ara

etj).Pajisje tjetër laborotike, skema pasqyruese etj

37

Programi i lëndës

Teknikë bujqësore

Lëmia: BujqësiProfili: Mbrojtja e bimëveNiveli: IKlasa : 10

I. Qëllimi i lëndesNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10-të nxënësi duhet të:- tregojë qëllimin dhe rëndësinë e teknikës bujqësore në funksion të prodhimit bimor për kulturat

lavërtare dhe perimore. - dallojë metalet e zeza dhe të ngjyrosura, masat plastike dhe drurin.- dallojë pjesët dhe detajet e makinave, lëndë djegëse, pjesët e motorit OTO dhe DIZEL - shpjegojë sistemin e përcjelljes së lëngjeve dhe gazrave - shpjegojë parimet e punës së motorit me djegie të brendshme- përshkruajë principin e punës sëe motorëve me dy kohë dhe katër kohë.- shpjegojë ndertimin, funksionimin, përdorimin dhe mirëmbajtjen e traktorit.- shpjegojë ndërtimin dhe funksionimin e makinave për punimin themelor dhe plotësues të

tokës.- shpjegojë ndërtimin dhe funksionimin e shpërndarësve dhe ngarkuesve të plehut;- shpjegojë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e makinave mbjellese;- shpjegojë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e makinave për ujitje;- shpjegojë ndërtimin dhe funksionimin dhe përdorimin e makinave korrëse-shirëse

(autokombajnat);- shpjegojë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e makinave vjelëse dhe grumbulluese

të produkteve bujqësore;- tregojë si mirëmbahet teknika bujqësore.

II. Fondi i orëve të lëndës:

35 javë x 3 orë në javë = 105


Kapitulli 1: Njohuri të përgjithshme për teknologji materialit …….10 orë

a) Qellimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:shpjegojë qëllimin dhe rëndësinë e teknikës bujqësoredallojë metalet e zeza dhe ato të ngjyrosura, masat plastike dhe drurin.

b) Temat e kapitullitRëndësia e teknikës në prodhimtarinë bujqësore Njohuri të përgjithshme të materialit.Metalet e zezaMetalet e ngjyrosuraDetalet e makinaveJometalet

Kauçuku dhe gomaMasat plastikeDruriPërpunimi i metaleve me presion.

c) Udhezime didaktike per kapitullinRekomandohet qe mësimdhënësi të :shpjegojë temëndemonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialevekryejë ushtrime në klasë –laborator, ofiçinë.

d) Kushtet për realizimin e kapitullittabelavegla dhe materiale të nevojshme.laboratori, paisje tjetër laborotike, skema pasqyruese etjgrafoskopi, LCD-videobimi.(TV, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj).Materiali i nevojshëm (pjesë të metaleve dhe jo metaleve, drurit masë plastike etj).

Kapitulli 2: Elemente të makinave ……………………………3 orë.

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë elementet lidhëse dhe ato për përcjellje të lëvizjes.- përshkruajë akset, boshtet dhëmbëzoret- demonstrojë transmisionet me anë të rrypave dhe zinxhirëve.

b) Temat e kapitullit- Elementet lidhëse- Elementet për përcjelljen e lëvizjës- Akset, boshtet dhe dhëmbëzorët (ingranazhet)- Përcjellja e lëvizjes me anë të rrypave dhe zinxhirëve

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:

- shpjegojë temën- demonstroj përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve- demonstron dhe renditë elementet lidhësë, boshtet , akset dhe rrypat- kryejë ushtrime në klasë, ofiçinë, punëtori.

d) Kushtet për realizimin e kapitullitTabela LaboratoriTeknologjia e nevojshme mësimore (TV, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi, LCD-videobimi

etj).Materiali i nevojshëm (traktori, elemente lidhëse të traktorit, rrypat, zinxhirët etj).

Kapitulli 3: Lëndët djegëse …………………………………….2 orë.

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të

39

- shpjegojë rëndësinë dhe llojet e djegies.- përshkruajë vetit e lëndëve djegëse. b) Temat e kapitullit- Rëndësia dhe llojet e lëndëve djegëse.- Vetit e lëndëve djegëse

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:shpjegojë temëndemonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe lëndëve djegësekryejë ushtrime në klasë dhe ofiçinë.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Laboratori- Teknologjia e nevojshme mësimore (Kompjuteri, LCD-videobimi etj).- Materiali i nevojshëm ( traktori, skemat e djegies, lëndë djegëse, etj).

Kapitulli 4: Lubrifikantët………………………………………3 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të :- shpjegoje rndësin dhe llojet e lubrifikantëve .- përshkruajë rolin dhe shfrytëzueshmërin e tyre në mekanizim bujqësor.- dallojë llojet e lubrifikantëve.

b) Temat e kapitullit- Rëndësia e lubrifikanteve - Llojet e lubrifikantëve- Përdorimi i tyre në mekanizimin bujqësor

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:shpjegojë temëndemonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e lubrifikantëve dhe veglavekryejë ushtrime në klasë, demonstrim në ofiçina.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Laboratori- Teknologjia e nevojshme mësimore (TV, Kompjuteri, Interneti, LCD-videobimi etj).- Materiali i nevojshëm (traktori, prerja tërthore e traktorit, pjesët e ndryshme të traktorit,

lubrifikantët etj).

Kapitulli 5: Elektroteknika ……………………………………4 ore

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë parimet themelore të elektroteknikës në mekanizim.- kryejë ushtrime me akumulatorë - dallojë llojet e akumulatorëve dhe mënyrat e shfrytëzimin në mekanizim - shpjegojë rrotulluesit elektrik.

40

b) Temat e kapitullit- Kuptime themelore nga elektroteknika- Akulumatori dhe llojet e tyre- Gjeneratori- Rrotulluesi elektrikë

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- shpjegojë temën- demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve- kryejë ushtrime në klasë, laborator dhe ofiçinë.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Laboratori- Teknologjia e nevojshme mësimore (TV, Kompjuteri, Interneti, LCD-videobimi etj).- Materiali i nevojshëm (traktori, akumulatorët, gjeneratorët, kabël elektrikë etj).

Kapitulli 6: Motorët …………………………………………. 12 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë motorët me djegie te brendshme, - dallojë pjesët përbërëse te motorët OTO dhe Disel .- dallojë parimet e punes së motorëve me dy dhe katër kohë .- dallojë sistemet e përcjelljes së ajrit, lëndës djegëse dhe gazrave.- dallojë pjesët e pa lëvizëshme dhe të lëvizëshme të motorit.

b) Temat e kapitullitMotorët me djegie të brendshme- Pjesët përbërëse të motorit- Pjesët e palëvizshme dhe të lëvizshme- Mekanizmi ndezës i motorit- OTO dhe DIZEL motorët- Principi i punës së motorëve me dy kohë dhe me katër kohë- Stabilimentet e motorit- Sistemi i përcjelljes se ajrit dhe gazrave- Sistemi i përcjelljes se lëndës djegëse dhe lyerëse- Sistemi i ftohjes- Sistemi elektrik te OTO dhe DISEL motorët

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:- shpjegojë temën- kryejë demonstrime praktike dhe ilustrative për punën e motorit - kryejë dhe përzgjedhë për përdorim veglat dhe materialet - kryejë ushtrime në klasë dhe laborator apo hangar.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Laboratori- Teknologjia e nevojshme mësimore (TV, Kompjuteri, Interneti, LCD-videobimi etj).

41

- Materiali i nevojshëm (motorët OTO dhe Disel, traktori, prerja tërthore e traktorit, skemat e djegies të lëndëve djegëse, pjesët e ndryshme të traktorit, lubrifikantët, bateritë-akumulatorët, sistemet e përcjelljes së gazrave dhe lëndës djegëse etj).

Kapitulli 7 : Traktori ……………………………………12 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të :- shpjegojë dhe klasifikojë traktorët,- dallojë pjesët e traktorit, ndërruesin e shpejtësisë.- shpjegojë diferencialin përcjellës dhe sistemin e drejtimit.- dallojë instalimet e ndriçimit dhe sinjalizimit- instalojë sisemin e sinjalizimit.- ndrrojë pneumatikët dhe pjesët tjera të traktorit.- drejtojë dhe mirëmbajë traktorin.- konrollojë dhe ndrrojë vajin dhe sistemin e frenimit.

b) Temat e kapitullit- Klasifikimi i traktorëve sipas kategorive- Pjesët e traktorit - Mekanizmi përcjellës – lidhës- Ndërruesi i shpejtësive- Diferenciali përcjellës i përparëm dhe i pasëm- Sistemi i drejtimit të traktorit- Rrotat e përparme dhe të pasme të traktorit- Rrotat pneumatike- Sistemi i frenimit dhe llojet e tij- Instalimet e ndriçimit dhe sinjalizimit- Sistemi hidraulik i traktorit- Përdorimi dhe mirëmbajtja e traktorit

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënë të:- shpjegojë temën- demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve- kryejë ushtrime në klasë, laboratorë dhe ofiçina.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Laboratori- Teknologjia e nevojshme mësimore (TV, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi, LCD-

videobimi etj).- Materiali i nevojshëm (traktorë të kategorive të ndryshme, prerja tërthore e traktorit,

diferencialet e ndryshme, ndërruesit e shpejtësisë, pneumatikët, skemat e djegies të lëndëve djegëse, pjesët e ndryshme të traktorit, lubrifikantët, bateritë-akumulatorët, ofiçina e veglave dhe pajisjeve bujqësore etj).

Kapitulli 8 : Makinat për punimin themelor të tokës …………………………4 orë

42

a).Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruajë makinat për punim themelor të tokës; - tregojë ndërtimin dhe funksionimin e makinave të punimit të tokës; - bëjë klasifikimin e tyre; - shpjegojë mënyren e përdorimit dhe të mirëmbajtjes së makinave për punimin themelor të tokës; - shpjegojë për efektet e mundshme gjatë punës.

b). Temat e kapitullit - Njohuri të përgjithshme mbi makinat për punimin e tokës. - Plugjet dhe klasifikimi i tyre. - pjesët e plugut.

c). Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegojë përmbajtjen e njohurive të përgjithshme mbi makinat për përpunimin e tokës duke përdorur katalog, prospekte, skema dhe makete; - organizojë vizita në repartin e makinave bujqësore ose në fermat për rreth shkollës; - organizojë nxënësit të punojnë në grupe për klasifikimin e makinave për punimin e tokës; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë, ushtrimeve dhe testit me shkrim.

d). Kushtet për realizimin e kapitullit - katalogët dhe prospektet; - projektor; - pjesë të makinave për punimin themelor të tokës; - vizatime teknike;

Kapitulli 9: Makinat për punumin plotësues të tokës ...............................9 orë

a). Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- shpjegojë rëndësin e përdorimit të makinave për punimin plotësues të tokës;- tregojë ndërtimin dhe funksionimin e tyre;- dallojë pjesët kryesore të këtyre makinave;- përshkruajë pjesët kryesore dhe funksionimin e tyre;- tregojë mënyrën e përdorimit të tyre;- argumentojë rëndësin e mirëmbajtjes së makinave për punimin plotësues të tokës. b). Temat e kapitullit - Lesat dhe llojet e tyre. - Disqet. - Frezat. - Rulet. - Kultivatorët dhe llojet e tyre. - Nivelizuesit. - Makinat për kultivimin e bimëve ndërmjet rreshtave dhe shpërndarjen e plehrave.

43

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - ilustrojë përmbajtjen e njohurive mbi makinat për punimin plotësues të tokës duke

përdorur katalog, prospekte, skema dhe makete; - organizojë vizita në reparte bujqësore ose në fermat përreth shkollës; - angazhojë nxënësit në diskutime për veglat për punimin plotësues të tokës; - organizojë test me shkrim. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - katalogë, prospekte dhe pankarta; - projektorë; - pjesë të makinave për punimin plotësues të tokës; - vizatime teknike;

Kapitulli 10: Makinat ngarkuese dhe shpërndarësit e plehrave ........................ 8 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë ndërtimin dhe funksionimin e makinave shpërndarëse dhe ngarkuese të plehut; - përshkruajë makinat për shpërndarjen e plehut; - bëjë kalsifikimin e tyre; - tregojë rëndësinë e përdorimit të tyre; - përshkruajë pjesët funksionale të këtyre makinave. b) Temat e kapitullit - Makinat ngarkuese të plehut të stallës – llojet e tyre; - Makinat për shpërndarjen e plehrave kimike – llojet etyre; - Makinat për shpërndarjen e plehrave organike të ngurta; - Shpërndarësit e lëngut të stallës. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - zhvillojë bisedë me nxënësit lidhur me njohurit e tyre për makinat ngarkuese dhe shpërndarësit e plehrave dhe t’i plotësojë këto njohuri duke përdorur katalogë, prospekte, skema dhe makete: - organizojë vizita në reparatet e makinave bujqësore; - tregojë praktikisht pjesët përbërse të makinave ngarkuese dhe të shpërndarësve

të plehrave; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë, ushtrimëve dhe testit me shkrim. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - katalogë dhe prospekte; - projektor; - pjesë të makinave për shpërndarjen e plehrave; - skema të shpërndarjes së plehrave; Kapitulli 11: Makinat mbjellëse ...................................... 8 orë

44

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të; - ketë njohuri të përgjithshme për makinat mbjellëse; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e makinave mbjellëse; - bëjë dallimin e makinave mbjellëse sipas funksionimit të tyre; - tregojë për rëndësinë e përdorimit të makinave mbjellëse; - shpjegojë për defektet e thjeshta që mundë të ndodhin gjatë punës; - përshkruajë pjesët kryesore funksionale të makinave mbjellëse.

b) Temat e kapitullit - Makinat mbjellëse – ndërtimi dhe funksionimi i tyre. - Makinat mbjellëse me aparat mekanik - Makinat mbjellëse me aparat mbjellës pneumetik. - Makinat mbjellëse për fidane. - Makinat mbjellëse për frutrrënjoret. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - pasurojë shpjegimin e makinave mbjellëse dhe rëndësin e tyre duke perdorur katalogë, prospekte, skema, dhe makete; - organizojë vizita në reparatet e makinave mbjellëse; - angazhojë nxënësit në diskutimet për ndërtimin dhe rolin e makinave mbjellëse; - vlersojë nxënësit më anë të pytjeve me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - projektor - katalogë - skema për përdorimin e makinave mbjellëse; - pjesë të makinave mbjellëse; - vizatime teknike të makinave mbjellëse; Kapitulli i 12: Mkinat kositëse dhe mbledhëse 6 orë a). Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë rëndësin e përdorimit të makinave kositëse dhe mbledhëse; - shpjegojë ndërtimin dhe funksionimin e tyre; - shpjegojë parimet kryesore të këtyre makinave; - përshkruajë pjesët funksionale të këtyre makinave; b) Temat e kapitullit - Kosat, llojet e tyre - Kosat me motor të vetë – kosat vetë lëvizëse; - Makinat për rrotullim dhe mbledhjen e barit – sanës, llojet e tyre; - Presat, llojet e tyre; c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegojë makinat kositëse dhe mbledhëse duke përdorur katalogë, prospekte, skema dhe makete; - organizojë vizita në rëpartet e makinave bujqësore; - tregojë praktikisht pjesët përbërse të makinave kositëse dhe mbledhëse;

45

- angazhojë nxënësit në diskutim për ndërtimin dhe funksionimin e makinave kositëse dhe mbledhëse; - nxisë interesimin e nxënësve me anë të pyetjeve me gojë; - organizojë test me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - katalogët dhe prospektet - projektor - fotografi gjatë proqesit të kositjes; - skema për mënyrat e kositjes; - pjesë të mundëshme të makinave kositëse dhe mbledhëse. Kapitulli 13 : Makinat ( pajimet ) për ujitje 5 orë a). Qëllimet e kapitullit. Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë rëndësin e makinave për ujitje; - shpjegojë ndërtimin dhe funksionimin e makinave për ujitje; - përshkruaj pjesët dhe instalimet funksionale të makinave për ujitje; - shpjegojë parimet kryesore të punës të këtyre makinave; - shpjegojë për mënyrën e përdorimit të këtyre makinave

b) Temat e kapitullit - Veglat dhe pajimet për ujitje - Agregatët dhë pompat për ujitje. - Gypat për përcjelljen e ujit, llojet e tyre - Shihedhënësit – sprucatorët, llojet e tyre.

c) Udhëime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të: - theksojë funksionimin e pajimeve të ujitjes duke përdorur katalogë, prospekte,

makete, skema me elemnte konkrete; - angazhojë nxënësit në diskutime për ndërtimin dhe funksionimin e pajimeve të ujitjes; - vlersojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - skema të sistemit të ujitjes; - projektor; - katalogë të pajisjeve për ujitje; - pajime për ujitje; - pjesë të pompës për ujitje; - mostra gypash dhe sprucator; Kapitulli 14: Makinat për korrjen – shirjen e drithërave 6 orë a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë ndërtimin dhe funksionimin e autokombajnave; - bëjë klasifikimin sipas procesit të punës;

46

- përshkruajë pjesët kryesore funksionale; - shpjegojë për rëndësin ë përdorimit të këtyre makinave; - shpjegojë parimet kryesore të punës së këtyre makinave;

b) Temat e kapitullit - Autokombajnat për korrje – shirjen e drithërave. - Llojet e autokombajnave. - Përshkrimi teknik i autokombajnave. - Përdorimi dhe mirëmbajtja e autokombajnës.

c) Udhëzimet didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegojë njohurit themelore të makinave korrëse duke përdorur sa më shumë katalogë, prospekte dhe detale; - tregojë praktikisht funksionimin e mekanizmave të ndryshëm; - organizojë nxënësit të punojnë në grupe për klasifikimin e makinave korrëse; - vlerësojë nxënsit me anë të pyetjeve me gojë, ushtrimeve dhe testit me shkrim. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - skema për procesin e korrje- shirjes së drithërave; - projektorë; - fotografi për autokombajna; - pjesë të autokombajnave; - prospekte të lëndeve djegëse dhë vajosëse. Kapitulli 15 : Makinat për vjeljen dhe grumbullimin e produkteve bujqësore ........ 11 orë a) Qëllimet e kapitullit.Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - shpjegojë rëndësin e makinave vjelëse, klasifikuese dhe dezinfektuese; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e këtyre makinave; - përshkruajë pjesët funksionale të këtyre makinave; - tregojë për rëndësin e përdorimit të këtyre makinave vjelëse dhe grumbulluese.

b) Temat e kapitullit - Makinat për nxjerrjen e patates – llojet e tyre; - Makinat për prerjen e gjetheve dhe nxjerrjen e panxharsheqerit. - Kombajna për vjeljen e rrushit, llojet e tyre. - Makinat dhe pajimet për vjeljen e pemëve. - Platformat për vjeljen e pemëve. - Makinat për klasifikimin – sortimin e prodhimeve bujqësore, farave dhe frutrrënjorëve. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të: - shpjegojë rëndësinë e makinave për vjeljen dhe grumbullimin e prodhimeve bujqesore, duke përdorur katalog dhe prospekte; - organizojë vizita në fermat bujqësore dhe mjedise të tjera të prodhimëve; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë; - organizojë test me shkrim.

47

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - fotografi të mjediseve gjatë grumbullimit të prodhimeve; - katalog dhe prospekte; - pjesë të ndryshme të makinave për nxjerrjen dhe grumbullimin e prodhimeve; - pjesë të makinave klasifikuese dhe dezinfektuese.

Kapitulli 16: Mirëmbajtja e teknikës bujqësore ............................... 2 orë

a). Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit,nxënësi duhet të: -shpjegojë qëllimin dhe rëndësinë e mirëmbajtjes të tëknikës bujqësore; - përshkruajë mjëtet dhe materialin e nevojshëm për mirëmbajtjen e teknikës bujqësore; - tregojë për mënyrat e përdorimit të këtyre mjeteve dhe materialit për mirëmbajtje.

b). Temat e kapitullit - Qëllimi dhe rëndësia e mirëmbajtjes së teknikës bujqësore. - Mjetet dhe materiali i nevojshëm për mirëmbajtjen e teknikës bujqësore, si dhe përdorimi i tyre.

c). Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimëdhënësi të: - pasurojë shpjegimin e mirëmbajtjes së teknikës bujqësore duke përdorur katalog dhe

prospekte. - angazhojë nxënësit në diskutime për qëllimin dhe rëndësinë e mirëmbajtjes; - organizojë vizita në fermat bujqësore dhe mjedise të tjera të teknikës bujqësore; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

d). Kushtet për realizimin e kapitullit - katalogë dhe prospekte; - skema, pankarta e makete; - mostra të mjeteve dhe materialeve për mirëmbajtje.

48

Klasa 10

Përshkruesit e modulit të praktikës profesionale

Profili pedologjik dhe hulumtimi i tokës në terren


Numri i modulit 1

Qëllimi i modulit Një modul praktik që i aftëson nxënësit për të realizuar matjet e ndryshme, përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave në terren për të mund më hap profilin pedologjik.

Kohëzgjatja e modulit

5 kredite (30 orë)

Rezultatet e të mësuarit (RM) dhe përmbajtja

RM 1 Nxënësi kryen matje të ndryshme, përzgjedhë vegla dhe materiale tё nevojshme.Përmbajtja:- Kryerja e matjeve të ndryshme në ngastrën ku planifikohet

hapja e profilit pedologjik. - Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve të punës për hapjen e

profilit pedologjik - Përdorimi i drejtë i veglave dhe pajisjeve gjatё hapjes së profilit

pedologjik.- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 2 Nxënësi përcakton lokacionin për hapje të profilit pedologjik Përmbajtja : - Analiza e skemës së lokacionit të përcaktuar për hapje të

profilit- Dimensionet dhe skicimi i profilit pedologjik - Parapërgaditjet në terren për hapjen e profilit pedologjik- Mёnyrat e e hapjes se profilit

RM 3 Nxenesi kryen hapjen e profilit pedologjikPërmbajtja:- Nxjerrja e dheut sipas shtresave të thellësisë- Formim i shkallëve gjatë hapjes së profilit pedologjik- Përcaktim i shtresave-horizonteve të tokës në profil.- Përcaktim i vetive fizike dhe fiziko-mekanike të tokës.- Përcaktim i strukturës, formës dhe madhësisë së agregateve. - Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

Proçedurat e vlerësimit

Realizimi i pranueshёm i modulit do tё konsiderohet arritja e kёnaqshme e tё gjitha kritereve tё realizimit tё specifikuara pёr çdo rezultat tё tё mёsuarit.Mё poshtё jepen shkurtimet qё do tё pёrdoren:

49

RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit

RM 1 IV Vezhgim i demonstrimit me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet të:- Kryejё matje të saktё në ngastёrёn e planifikuar për hapje tё profilit

pedologjik. - Përzgjedhjё drejtё veglat dhe pajisjet për hapje tё profilit pedologjik - Përdorim drejtë veglat dhe pajisjet gjatё hapjes së profilit

pedologjik.- Rrespektojё rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё mjedisit.


KR Nxënësi duhet tё:- Analizojё drejtё skemën e lokacionit të përcaktuar për hapje të profilit- Dimensionojё dhe skicojё drejtё profilin pedologjik - Rrespektjё mёnyrat e hapjes sё profilit


KR Nxënësi duhet tё:- Bёjё nxjerrjen e dheut sipas shtresave dhe thellësisë- Kryejё formimin e shkallëve në mёnyrё të drejtё gjatë

hapjes së profilit pedologjik- Përcaktojё drejtё shtresat-horizontet e tokës në profil.- Përcaktojё vetive fizike dhe fiziko-mekanike të tokës.- Përcaktojё strukturën, formën dhe madhësin e agregateve.

Metodat e të mesuarit të rekomanduara

- Ky modul duhet të trajtohet në situata teorike dhe praktike me nxënësin.(në klasë, laborator dhe terren).

- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete pёr matjet, lokacionin dhe tipat e ndryshme të tokave.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për matje, përcaktim, hapje, strukturim dhe analizё në gjitha fazat e punës, për të vёrejtur dallimet.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve, të zbatohet demonstrimi praktik i aftësive të fituara.

- Vlersimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati dhe të jetë transparent ndaj nxënësve.Gjatë vlersimit të nxënsëve duhet të synohet vlërsimi i njohurive dhe shprehive të punës.

Baza materiale e domosdoshme

Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Laborator i kompletuar me pajisje laboratorike, kemikate, vegla

pune, sonda etj- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter, Interneti,

CD, Grafoskopi).- Mjete teknike transporti pёr terren

50


“Marrja e mostrave nё terren”Lëmia: BujqësiProfili: Mbrojtja e bimëveNiveli: IKlasa: 10

Numri i modulit 2Qëllimi i modulit Një modul praktik që aftëson nxënësit me shkathtësi për: formim të mostrës,

marrje, regjistrim, paketim, transportim dhe analizё nё terren të mostrave të dheut.


4.2 kredite (25 orë)


RM 1 Nxënësi kryen dhe pёrgadit të gjitha skicat, planet dhe materialet për marrje të mostrave nga profili pedologjik për dërgesё në laborator .Përmbajtja:- Veglat për marrje të mostrave në terren - Teknikat e marrjes së mostrave - Numёri i mostrave - Etiketimi dhe regjistrimi i mostrave të dheut

RM 2 Nxënësi kryen proceduren e marrjes së mostrës së dheut për analizaPermbajtja : - Zgjedhja e vendit për mostrim- Mostra e dheut për hulumtime fizike - Mostra e dheut për hulumtime kimike - Mostra e dheut për hulumtime mikrobiologjike

RM 3 Nxenesi kryen hapjen e profilit pedologjik, paketimin dhe transportimin e mostarve të dheut në laborator

Përmbajtja: - Hapja e profilit pedologjik- Thasët e nevojshëm për numrin e mostrave të dheut - Vendosja e mostrën në thasë plastike apo tekstili- Regjistrimi, etiketimi i mostrave në thasё dhe regjistër- Paketimi dhe ngarkimi i mostrave në mjetin transportues


Realizimi i pranueshёm i modulit do tё konsiderohet arritja e kёnaqshme e tё gjitha kritereve tё realizimit tё specifikuara pёr çdo rezultat tё tё mёsuarit.Mё poshtё jepen shkurtimet qё do tё pёrdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit


KR Nxënësi duhet të:51

- Pёrzgjedhё dhe përdor drejtё veglat gjatë marrjes sё mostrave në terren

- Zbatojё drejtё teknikat e marrjes së mostrave - Rrespektojё numërin e planifikuar të mostrave


KR Nxënësi duhet tё:Zgjedhё drejtё vendin për mostrim

- Rrespekton procedurat marrjes së mostёs për hulumtime fizike - Rrespekton procedurat marrjes së mostёs për hulumtime kimike - Rrespekton procedurat marrjes së mostёs për hulumtime

mikrobiologjike


KR Nxënësi duhet tё:- Kryejё hapjen e profilit pedologjik sipas skemes dhe dimensioneve.- Pёrcaktojё llojin dhe numrin e thasëve tё nevojshëm për mostrave

të dheut.- Rrespekton rregullat e regjistrimit, etiketimi i mostrave në thasё

dhe regjistër - Rrespekton standardet e paketimit dhe ngarkimit tё mostrave për

transportues


- Ky modul duhet të trajtohet në situata teorike dhe praktike me nxënësin.(klasë, laborator dhe terren).

- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete pёr mostrimet dhe metodat e tyre për lokacionin dhe tipat e ndryshme të tokave.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete në planifikimin, realizimin e marrjes së mostrave varësisht nga qëllimi dhe drejtimi i analizës që planifikohet dhe dëshirohet.Gjatë vlerësimit të nxënësve, të zbatohet demonstrimi praktik i aftësive të fituara.Vlersimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati dhe të jetë transparent ndaj nxënësve.Gjatë vlersimit të nxënsëve duhet të synohet vlërsimi i njohurive dhe shprehive të punës.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme - Mjedis i përshtatshëm për punë .- Laborator i kompletuar me pajisje laboratorike, kemikate, vegla

pune, sonda, thasë, marker, regjistëra për mostra të dheut, sipërfaqe toke- ara apo kopёshte etj

- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter, Interneti, CD, Grafoskopi).

- Mjete teknike transporti pёr terren

52


“Ruajtja e plehrave mineral dhe tё stallёs”Lëmia: BujqësiProfili: Mbrojtja e bimëveNiveli: IKlasa: 10

Numri i modulit 3

Qëllimi i modulit Një modul praktik që pajisë nxënësit me aftësi praktike për kryer ruajtje të plehrave, deponim dhe përdorim të tyre në të ushqyerit e bimëve.


5 kredite (30 orë)


RM 1 Nxënësi kontrollon depon dhe përzgjedhjё veglat dhe pajisjet për pastrim të depos dhe ndërtimin e figurës për plehra të stallës.Përmbajtja:- Kontrolli i depos: rrrymёa , uji, zjarri, ventilimit dhe pastërtia.- Përzgjedhja e mjeteve të nevojshme për pastrim të depos- Vënja në punë si dhe largimi i pjesëve të panevojshme - Përdorim i mjeteve dhe veglave për pastrim të depos- Përcaktimi i vendit të pёrshtatёshёm për ndërtimin e figurës me

pleh shtalle.- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 2 Nxënësi kryen pastrimin, dezinfektimin dhe riparimet e nevojshme nё depo.Permbajtja: - Largimin e pjesëve të panevojshme nga depoja.- Riparim i pjesëve të dëmtuara të depos- Venja e mjeteve mbrojtëse për dezinfektim- Zgjedh preparatin e caktuar për dezinfektim

RM 3 Nxënësi kryen deponimin e plehrave ne vendin e caktuar Përmbajtja: - Vendosja e paletave sipas sistemit menaxhues nё depo- Vendosja e plehut sias llojit tё tij - Evidentimi i sakёt i numёrit tё thasёve - Ndёrtimi i figurёs sё plёhut tё shtallёs sipas planifikimit.


Realizim i pranueshёm i modulit do tё konsiderohet arritje e kёnaqshme e tё gjitha kritereve tё realizimit tё specifikuara pёr çdo rezultat tё tё mёsuarit.Mё poshtё jepen shkurtimet qё do tё pёrdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit

RM 1 IV Vezhgim demonstrimi te nxënësi me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet të:- Kontrollojё në depo: rrrymёn, ujin, pajisjet e zjarrit, ventilimit dhe

53

pastërtin.- Kryejё pastrimin e depos- Përdorojё mjetet dhe veglat për pastrim të depos- Përcaktojё vendin e pёrshtatёshёm për ndërtimin e figurës për pleh

shtalle.- Rrespektojё standardet për mbrojtjae në punë dhe ruajtja e

mjedisit.

RM 2 IV Vezhgim demonstrimi te nxënësi me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet tё:KR Nxënësi duhet të :- Largojё pjesët e panevojshme nga depoja.- Riparojё pjesët e dëmtuara në depo- Aplikojё mjetet mbrojtëse për dezinfektim

RM 3 IV Vëzhgim demonstrimi të nxënësi me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet tё:- Vendosë paletat sipas sistemit menaxhues tё depos- Klasifikojё dhe vendos plehun sipas llojit- Evidentojё sakёt sasinё dhe numёrin e thasёve- Ndёrtojё plehrishtes sipas figurës.


- Ky modul duhet të trajtohet në situata teorike dhe praktike me nxënësin.(në klasë, laborator, depo dhe terren).

- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete pёr sistemet e deponimit dhe menaxhimit të punёve në depo.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për në çdo hallkё të procesit të punës, kontrollim, riparim, dezinfektim dhe shfrytëzim me qёllim të ruajtjes së plehrave minerale në gjitha fazat e punës.


- Vlersimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati dhe të jetë transparent ndaj nxënësve.

- Gjatë vlersimit të nxënsëve duhet të synohet vlërsimi i njohurive dhe shprehive të punës.

- Gjatë gjithë kohës që nxënësit kryejne veprime praktike, ata vëzhgohen dhe udhëzohen nga mesuesi.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:Depo, paleta, ngarkues-pirunier, pleh mineral i llojeve të ndryshme, fermё, shtallё, kafshё, paletalim të plehut etj)

54


“Perdorimi i plehrave në të ushqyerit e bimëve”


Numri i modulit 4

Qëllimi i modulit Modul praktik që pajisë nxënësit me aftësi praktike për përdorim të plehrave mineral dhe të shtallёs në të ushqyerit e bimëve.




RM 1 Nxënësi përdor plehrat në të ushqyerit e bimëve para dhe gjatë vegjetacionit të kulturave lavёrtare-perimore.Përmbajtja:- Llojet e plehrave dhe afatet e aplikimit.- Përcaktim i sasisë dhe normës së plehut varësisht nga lloji.- Përcaktimi i afatit për aplikimit të plehrave varësisht nga lloji i

plehrave dhe kulturës bimore qё planifikohet pёr të ushqyer.- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 2 Nxënësi shpërndan plehun me makinë shprëndarësePërmbajtja :- Llojet e shpërndarëse të plehut mineral dhe organik- Testet dhe kontrolla e shpёrndarёsve para pёrdorimit- Shpërndarja e plehut mineral dhe organik - Regullat e sigurisё teknike dhe ruajtjes së mjedisit gjatë

shpërndarjes së plehut.

RM 3 Nxënësi mirëmban, konzervon dhe riparon difektet kryesore të makinave shpёrndarёse dhe pajisjeve.Pёrmbajtja : Mirёmbajtja dhe konservimi i shpёrndarёse të plehutIdentifikimi i difekteve dhe riparimi i tyreRregullat e sigurimit teknik te ruajtjes se mjedisit gjate mirembajtjes se makinave shperndarse te plehut


Realizim i pranueshёm i modulit do tё konsiderohet arritja e kёnaqshme e tё gjitha kritereve tё realizimit tё specifikuara pёr çdo rezultat tё tё mёsuarit.Mё poshtё jepen shkurtimet qё do tё pёrdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit

RM 1 IV Vezhgim i demonstrimit të nxënësit me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet të :- Pёrcaktojё llojet e plehrave dhe afatet e aplikimit.

55

- Përcaktojё sasisë dhe normën e plehut varësisht nga lloji.- Përcaktojё afatet për aplikimit të plehrave varësisht nga lloji

i plehrave, kulturës bimore dhe qёllimit.- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.- Pёrcaktojё llojet e plehrave që aplikohen sipas fazave të

zhvillimit të bimёve.


KR Nxënësi duhet të:- Pёrcaktojё shpërndariset sipas llojit të plehut mineral apo

organik- Testojё dhe kontrollojё shpёrndarёsit para pёrdorimit- Shpërndarjё plehra mineral dhe organik - Rrespektojë rregullat e sigurisë dhe ruajtjes së mjedisit gjatë

shpërndarjes së plehut me makina shpërndarese


KR Nxënësi duhet të: Mirmbajё dhe konzervojё makinat dhe pajisjeve shpёrndarese.

- Identifikojё difektet dhe riparojё.- Respektojё rregullat e sigurisё teknike dhe ruajtjes se mjedisit

gjate mirembajtjes sё shperndёsve tё plehut. Metodat e të mesuarit të rekomanduara

- Ky modul duhet të trajtohet në situata teorike dhe praktike me nxënësin.(në klasë, laborator depo dhe fusha).

- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete pёr sistemet e përdorimit të plehrave , konservimin e shpёrndarёsve , kontrollin dhe testimin e tyre.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për në cdo hallkё të procesit të punës, kontrollё, riparim të shpёrndarёsve, shpërndarje të plehrave mineral dhe organik varësisht nga fazat e zhvillimit të bimëve.





- Mësuesi i praktikës duhet ta mbikqyrë rrespektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, të ruajtjes së mjedisit dhe të mirëmbajtjes së veglave dhe pajisjeve të punës.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Mjedis i përshtatshëm për seanca praktike makineri dhe pajisje të

shpërndarёsve të pleharve minerar dhe organik.- Sasi plehra kimike dhe tё shtallёs në përdorim


56

“Përdorimi i traktorit”Lëmia: BujqësiProfili: Mbrojtja e bimëveNiveli: IKlasa: 10

Numri i modulit

1

Qëllimi i modulit

Modul praktik që pajisë nxënësit me aftësi praktike për përdorim të traktorit dhe veglave që i bashkëngjiten. Moduli aftëson nxënësin të manovrojё i sigurt me traktor me rimorkio, të bashkëngjes dhe të i shkëpus pajisjet për traktor, të bejnë shërbime me traktor sipas nevojës, të zgjedh probleme tjera për destinime të ndryshme me traktor.


6 kredite (35 orë)


RM 1 Nxënësi drejton dhe manovron i sigurtë traktorin me një diferencial dhe rimorkio dyrrotëshe.

Përmbajtja:- Kontrolla për ujë, vaj dhe karburante, para nisjes së

traktorit- Kontrollё e sistemit të ndezjes fillestare (lëshimit)- Ndezja e traktorit, lëvizja para-prapa dhe në këthesa- Bashkёngjitje të rimorkios për traktor.- Siguria teknike gjatë lëvizjes, sistemet: ndriçimi natën,

sinjalizimi në kthesa, sigurim i traktorit kur ndalohet dhe zbret drejtuesi.

- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.

RM 2 Nxënësi lidhë dhe shkëput pajisjet në lidhësin me tri pika të traktorit.Permbajtja :- Manovrim i qetë i traktorit para-prapa dhe në këthesa.- Lëvizja me dorë e pajisjeve të rënda në drejtim të caktuar

me tre pika në traktor.- Montim dhe çmontim i pajisjeve në lidhësin- Lavrojё dhe punojё sipёrfaet me traktor- Kryejё punё plotësuese në fermё (plehërim, trajtim,

pёrgaditje të sipërfaqeve etj)- Transportojё veglat dhe pajisjet e punës nga hangari-ara-

hangar.- Rradhitja e pajisjeve dhe veglave të punës me sistem të

shfrytëzimit.

RM 3 Nxënësi kryen shërbimet e traktorit sipas instruksioneve të prodhuesitPermbajtja : - Kontrolla e karburanteve-furnizimi i traktort

57

- Kontrolla e vajit, llojet i tyre, filtrat dhe llojet- Niveli i ujit në radiator, dhe karakteristikat e ujit që

furnizohet traktori. - Niveli i elektrolitit në bateri, polet e baterisë dhe lidhja. - Sistemi i qarkullimit –rrjedhjesё sё karburanteve në

traktor - Trusnia e gomave në gjendje transporti për të kryer

punime në tokën bujqësore.



RM 1 IV Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet të:- Kontrolljё ujin, vajin dhe karburantet, para nisjes së

traktorit- Kontrolljё sistemin e ndezjes fillestare (lëshimit)- Ndezё traktorin, lëvizё para-prapa dhe në këthesa- Bashkёngjet rimorkion për traktor.- Rrespektojё sigurin teknike gjatë lëvizjes, sistemet:

ndriçimi natën, sinjalizimi në kthesa, sigurim i traktorit kur ndalohet dhe zbret drejtuesi.

- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.


KR Nxënësi duhet tё :- Manovrojё qetë traktorin para-prapa dhe në këthesa.- Lëvizё me dorë pajisjet e rënda në drejtim të caktuar

me tre pika në traktor.- Lavrojё dhe punojё sipёrfaqet me traktor.- Kryejё punё plotësuese në fermё (plehërim, trajtim,

pёrgaditje të sipërfaqeve etj)- Transportojё veglat dhe pajisjet e punës nga hangari-

ara-hangar.- Montojё dhe çmontojё pajisjet në lidhësin e traktorit.- Rradhitё pajisjet dhe veglat e punës me sistem të

shfrytëzimit.


KR Nxënësi duhet tё :- Kontrollojё karburantet-furnizim tё traktort - Kontrollojё vajin, llojet i tyre, filtrat dhe llojet

58

- Kontrollojё nivelin e ujit në radiator, dhe karakteristikat e ujit që furnizohet traktori.

- Kontrollojё nivelin e elektrolitit në bateri, polet e baterisë dhe lidhjes.

- Kontrollonё sistemin e qarkullimit –rrjedhjes sё karburanteve në traktor

- Trusnia e gomave në gjendje transporti për të kryer punime në tokën bujqësore.


- Ky modul duhet të trajtohet në situata teorike dhe praktike me nxënësin.(në klasë, laborator hangar dhe fusha).

- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete pёr sistemet e përdorimit të traktorit

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për në cdo hallkё të procesit të punës, kontrollё, manovrim, ngasje bashkëngjitje të pajisjeve dhe veglave, lavrim dhe transport.




- Gjatë gjithë kohës që nxënësit kryejne veprime praktike, ata vëzhgohen dhe udhëzohen nga mesuesi.Mësuesi i praktikës duhet ta mbikqyrë rrespektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, të ruajtjes së mjedisit dhe të mirëmbajtjes së veglave dhe pajisjeve të punës.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Mjedis i përshtatshem për seanca praktike - Traktor me një diferencial, rimorkio dyrroteshe. - Pajisje dhe vegla që vendosen në traktor, për punime

themelore dhe plotёsuese dhe të tjera.- Karborantё, grasatim, vaj, graso (yndyre).- Sipёrfaqe tё punushme.


59

“Mirëmbajtja dhe konservimi i traktorit”Lëmia: BujqësiProfili: Mbrojtja e bimëveNiveli: IKlasa: 10

Numri i modulit 2

Qëllimi i modulit Një modul praktik që i pajis nxënësit me aftësi praktike për të mirëmbajur dhe konservuar taktroin, që nxënësit të mësojnë për shfrytëzim, mirëmbajtje, identifikimin dhe zgjidhje të problemeve që parqiten para dhe gjatë përdorimit dhe punës me traktor.


6 kredite (35 orë)


RM 1 Nxënësi mirëmbanë dhe bën veprime tjera të nevojshme që priten nga një përdorues traktori.Pёrmbajtja:

- Përzgjedhja e veglave të punës - Vendosja e traktorit në kanal–lift- Demontim dhe zëvendësim i injektorit- Shtrëngim i kokës së motorit- Kontrolla dhe montim i termostatit- Zёvendёsim i pneumatikve- Kontrollё e sistemit të frenimit dhe hidraulikut- Riparim i pnumatikёve të shpuara- Rregullat e sigurimisё teknike dhe ruajtjes së mjedisit gjatë

mirëmbajtjes së traktorit

RM 2 Nxënësi identifikon dhe eviton parregullёsit dhe defektet që mund të paraqiten gjatë punës dhe përdorimit të traktorit.Permbajtja :

- Difektet në punën e motorit: (mosfunksionimi i ftohësit, ulje e nivelit të ujit në ftohës).

- Difektet dhe parregullsitë nё transmision dhe sistem të drejtimit

- Frenim i pamjaftueshёm, lëvizje boshe e timonit dhe pneumatikёt e harxhuar

- Difekte dhe parregullsi elektrike (starteri).- Pasojatё e parregullsive, nëse nuk riparohen me kohё - Ndёrrmarrja e veprimeve kur çfaqen parregullsit- Regjistrimi i parregullsive të identifikuara dhe të evituara.

RM 3 Nxënësi kryen veprime të sigurta gjatë punës në traktor dhe mbron mjedisin për rreth vendit të punës Permbajtja : - Ndrrimi i vajit të motorit dhe kujdesi për mjedis.- Mirёmbajtja dhe konzervimi i traktorit jashtë sezonit të

punës

60

- Mirёmbajtja dhe kujdesi ndaj traktorit gjatë stinës së dimrit

- Deponimi i traktorit dhe kushtet nё depo.- Kontrlolla, ndrrimi i baterisё dhe kujdesi për mjedis - Eliminimi i ambalazhit, pjesët e ndrruara-vjetra dhe

kujdesi për mjedis


Realizim i pranueshёm i modulit do tё konsiderohet arritja e kёnaqshme e tё gjitha kritereve tё realizimit tё specifikuara pёr çdo rezultat tё tё mёsuarit.Mё poshtё jepen shkurtimet qё do tё pёrdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit


KR Nxënësi duhet të :- Përzgjedhё veglat e duhura të punës - Vendosё drejtё traktorin në kanal–lift- Demontojё dhe zëvendësojё injektorin- Shtrëngojё me kujdes kokën e motorit- Kontrollojё, ndrrojё dhe montojё termostatin- Zёvendёsojё pneumatikёt- Kontrollojё sistemin e frenimit dhe hidraulikun- Riparojё pnumatikёt e shpuarё- Zbatojё rregullat e sigurisё teknike dhe ruajё mjedisin gjatë

mirëmbajtjes së traktorit


KR Nxёnёsi duhet tё:- Evitojё difektet në punën e motorit: (mosfunksionimin e

ftohësit, uljes sё nivelit të ujit në ftohës).- Evitojё difektet dhe parregullsitë nё transmision dhe sistem të

drejtimit - Eliminojё frenimin e pamjaftueshёm, lëvizjet boshe tё timonit

dhe pneumatikёt e harxhuar.- Eliminojё, difektet dhe parregullsit elektrike, ndrrojё

(starterin).- Shpjegojё pasojatё e parregullsive, nëse ato nuk riparohen dhe

eliminohen me kohё - Ndёrrmarrё veprime adekuate për evitim dhe eliminim të

parregullsive tё çfaqura.- Regjistrojё parregullsit e identifikuara dhe të evituara.

RM 3 IV Vezhgim i demonstrimit tё nxёnёsit me listё kontrolli

61

KR Nxënësi duhet tё punon i sigurtë dhe mbronë mjedisin për rreth vendit të punës- Ndërrojё vajin e motorit dhe kujdeset për mjedis.- Mirёmbajё dhe konzervojё traktorin jashtë sezonit të punës - Mirёmbajё dhe kujdest ndaj traktorit gjatë stinës së dimrit - Deponojё traktorin dhe kontrollojё kushtet nё depo.- Kontrlollojё, ndrrojё baterinё dhe kujdet për mjedis - Eliminojё ambalazhin, pjesët e ndrruara-vjetra dhe kujdeset

për mjedis Metodat e të mesuarit të rekomanduara

- Ky modul duhet të trajtohet në situata teorike dhe praktike me nxënësin.(në klasë, laborator, hangar, servise të mekanizimit bujqësor).

- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete pёr sistemet e ruajtjes dhe konservimit të traktorit.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për në çdo hallkё të procesit të punës, kontrollё, ndrrim i pjesёve, konservim, deponim, eliminim të defekteve, riparim.





- Mësuesi i praktikës duhet ta mbikqyrë rrespektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, të ruajtjes së mjedisit dhe të mirëmbajtjes së veglave dhe pajisjeve të punës.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Punëtoria e pajisur me instrumente matëse të përdorshme në

mekanizim bujqёsorё, servis bujqësor. traktor - Dokumentacion për standardet e mjedisit. - Mjedise pune për kryerjen e veprimeve nga modulit


62

“Përdorimi dhe mirëmbajtja e mekanizimit bujqësor”


Numri i modulit 3Qëllimi i modulit

Nëpërmjet këtij moduli nxënësit zhvillojnё aftёsi praktike për përdorimin dhe mirëmbajtjen e mekanizimit të prodhimtarisë lavërtare, perimore, pemëtare dhe vreshtare


6 kredite (35 orë)


RM 1 Nxënësi duhet të përdorë më sukses dhe në momentin e duhur mekanizimin për punimin themelor dhe plotësues të tokës

Përmbajtja:- Vizita në parkun e makinave.- Klasifikimi i makinave për

punimin themelor dhe plotësues të tokës. - Përdorimi i traktorit, levizja

para dhe mbrapa. - Përzgjedhja e makinave për

punimin e tokës. - Kontrollimi dhe regjistrimi

laboratorik dhe fushor i mekanizimit. - Kyçja dhe shkyçja e plugut

për traktor. - Pёrdorimi i plugut për

punimin e tokёs.- Manovrimet e mundshme

gjatё lavrimit.- Përzgjedhja e makinave për

punimin plotësues të tokës.- Përdorimi i makinave për

punimin plotësues të tokës. (disku, lesat, frezat, cilindrat, kultivatorët).

- Realizimi i punimit me cilёsinё e duhur.

- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë lavrimit dhe punimit plotësues të tokës.

RM 2 Nxënësi duhet të përdorë në kohën më të përshtatshme makinat mbjellëse, kultivuese dhe grumbulluese të prodhimeve lavërtare dhe perimore e pemtare dhe vreshtare.

Permbajtja :- Përzgjedhja e makinave mbjellëse.- Përgatitja e makinave për mbjellje.

63

- Përdorimi i makinave mbjellëse. - Regjistrimi laboratorik dhe fushor. - Përgatitja e makinave për shperndarjen e plehrave. - Regjistrimi i makinës shpërndarëse. - Përdorimi i makinave për shpërndarjen e plehërave.- Përdorimi i kultivatorëve dhe i frezave. - Përdorimi i pajimeve për ujitje. - Perdorimi i makinave për mbrojtjen e bimëve . - Përgatitja dhe përdorimi i autokombajnave për korrje - shirje të

drithërave. - Përdorimi i makinave për nxjerrjen e fryt rrënjorve. - Përdorimi i makinave dhe veglave për meliorim, bonifikim dhe

sistemim të tokave. - Përdorimi i makinave dhe pajisjeve për krasitje. - Përdorimi i makinave për mbrojtjen e pemëve dhe hardhisë. - Përdorimi i makinave dhe pajisjeve për vjeljen dhe

grumbullimin e frutave. - Përdorimi i makinave transportuese dhe pajisjeve për pastrim

dhe kalibrim të frutave.

RM 3 Nxënësi duhet të përdorë mirëmbajë në menyrë të drejtë mekanizimin e bujqësisë dhe kujdeset për mbrojtjen e mjedisit të punës nga ndotjet.

Permbajtja : - Përzgjedhja e veglave dhe e pajimeve të punës për

pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinerive. - Përgatitja dhe përdorimi i veglave të punës.- Pastrimi e makinerive nga pluhuri dhe balta.- Pastrimi i makinerive nga vajrat, yndyrat dhe mbetjet e

tjera.- Pastrimi i makinerive nga helmet.- Lyerja më vaj e pjesëve të ekspozuara ndaj oksidimit.- Lyerja më ngjyrë e pjesëve të ndryshme të makinerive.- Vëndosja e makinerive në vendin e duhur për ruajte.- Hedhja e mbeturinave në vendin e caktuar. - Zbatimi i rregullave të sigurisë dhe të mbrojtjes së

mjedisit .


Realizimi i modulit do të bëhet me arritjen e knaqëshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të mësuarit.Mё poshtё jepen shkurtimet qё do tё pёrdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit


KR Nxënësi duhet të:- përzgjedhë veglat e punës dhe makinat në vendin e

punës;- përshtatë vendin e punës për punë;

64

- lidhë makinat për traktor- zbatojë masat mbrojtëse ndaj rreziqeve në punë;- tregojë lyerjen e makinerive;- përdorë dhë siguron traktorin kur ai ndalet;- përgatitë veglat e punës dhe makinat bujqësore;- mbajë higjienën në vendin e punës;


KR Nxënësi duhet tё :- përdorë veglat e punës dhe makinat bujqësore;- bëjë lyerjen e makinave;- përdorë traktorin, lidhjen me rimorkio dhe makina tjera si dhe punën praktike me te;- vozitë traktorin dhe bashkangjes makinat me traktorë;- bëjë punimin themelorë të tokës si dhe punimet plotësuese;- kontrollojë gjendjen teknike të makinave, veglave dhe aparateve të punës;- respektojë rregullat e sigurisë dhe mbrojtjes në punë;- përfundojë detyrën më efikasitet;.


KR Nxënësi duhet tё :- përzgjedhë veglat dhe pajimet e punës për pastrimin

dhe mirëmbajtjen e mekanizimit bujqësor;- pastrojë veglat e punës dhe makinat bujqësore në

vendin e punës;- lyejë më vaj pjesët mëtalike të veglave dhe makinave

bujqësore;- vendosë veglat dhe makinat në vendin e caktuar;- paketojë mjetet tjera ndihmëse;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë mirëmbajtjes së veglave të punës dhe makinave bujqësore..


KR Nxënësi duhet tё :- mbajë raport të saktë;- mbajë raport të plotë;- paraqesë saktë të gjithë informacionin;- perdorë terminologjinë e saktë;- bëjë kontrollimin e gjendjes teknike të makinave dhe

veglave të punës në vendin e punës. Metodat e të mesuarit të rekomanduara

- Ky modul duhet të trajtohet në situata teorike dhe praktike me nxënësin.(në klasë, laborator hangar dhe fusha).

- Moduli duhet pasuruar me metoda bashkëkohore duke u

65

dhënë përparësi atyre metodave të cilat do t’i përfshijë nxënësit në punë krijuese.

- Nxënësit duhet angazhuar sa më shumë në veprimtari konkrete, në mbështetje të përvetësimit të njohurive që trajton moduli, pavarësimin në kryerjen e punëve si dhe zhvillimin e shprehisë dhe disiplinës në punë.

- Rekomandohen vizita njohëse në ferma, ndërmarrje private, reparte të makinave bujqësore, etj.

- Mësimdhënësi duhet të përdor sa më shumë shembuj praktik dhe demonstrime konkrete gjatë punës.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet zbatuar kontrolli i demonstrimit praktik të aftësive të fituara.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Mjedis i përshtatshëm për seanca praktike, - Pajisje dhe vegla që vendosen në traktor, për punime

themelore dhe plotёsuese dhe të tjera (pllugu, disku, lesat, frezat cilindrat, kultivatoret etj..

- Karborantё, grasatim, vaj, graso (yndyre).- Sipёrfaqe tё punushme.

66

Klasa 11

Programet e lëndëve profesionale

Programi i lëndës

“Fitopatologjia”


I. Qëllimet e lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 11-të te nxënësi duhet të:- transmetohen njohuritë bazë për rëndësinë e mbrotjes së bimëve, shkaktarët e sёmundjeve, karakteristikat kryesore, dëmet që sjellin këto sëmundje, ndikimi i faktorëve në paraqitjen e sёmundjeve të bimëve, sëmundjet e drithërave, perimeve, bimëve industriale, pemëve dhe hardhisësi dhe metodat e luftimit të këtyre sëmundjeve.

II. Fondi i orëve:



Kapitulli 1: Njohuri të përgjithshme për sëmundjet e bimëve................. 25 orë.

b) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë për rëndësinë e mbrotjes së bimëve, njohuritë themelore mbi sëmundjet e bimëve dhe shkaktarët e sёmundjeve të bimëve.

b) Temat e kapitullit:Kuptimi dhe zhvillimi i fitopatologjisë. Njohuritë për sëmundjet e bimëve.Klasifikimi i sëmundjeve të bimëve. Paraqitja e sëmundjeve të bimëve. Fazat e zhvillimit të sëmundjës.

67

Simptomat e sëmundjesPërhapja e patogjeneve.Ndikimi i faktorëve të mjedisit në zhvillimin e sëmundjeve.EpifitotiologjiaImuniteti i bimëveSëmundjet e shkaktuara nga faktoret biotikë:Kërpudhat.Morfologjia e këpurdhave. Klasifikimi i këpurdhave. Bakteret Viruset.

c). Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë temën; - demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e materialeve; - demonstrojë përzgjedhjen, klasifikimin e sëmundjeve dhe patogjenëve- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve.

e) Kushtet për realizimin e kapitullittabela - mikroskopi- vegla dhe materiale të nevojshme.- laboratori, paisje tjetër laborotike, skema pasqyruese etjgrafoskopi, tv,interneti,LCD-videobimi- materiale tjera.-Kapitulli .2 Pesticidet – Fungicidet.................................5 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - shpjegojë për karakteristkat kryesore të fungicideve,- rëndësia dhe përdorimi i fungicideve,- dëmet që i shkaktojnë fungicidet etj.

b) Temat e kapitullit: Metodat e luftimit të sëmundjeve:Karantina, masat agroteknike, mekanike,fizike, biologjike dhe kimike.Përdorimi i fungicideve)., forma, përqëndrimi ,doza, karencadhe helmueshmëria(toksiciteti i fungicideve).Fungicidet.Fungicidet për dezinfektimin e fares.Fungicidet për dezinfektimin e tokes.Fungicidet jo organike.Fungicidet organike.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën,

68

- demonstrojë përzgjedhjen, përdorimin e fungicideve,- bëj prezantime të fungicideve në klasë.- kryejë demonstrime për përcaktimin e fungicideve..- përzgjedhë dhe përdorë pesticidet ( fungicidet ) për mbrojtje.- kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve

d) Kushtet për realizimin e kapitullitTabelaLaboratoriKompjuteri,tv,interneti grafoskopi, LCD-videobimi etj).Materiali i nevojshëm i fungicideve,skema pasqyruese etj.

Kapitulli .3 Sëmundjet e drithërave...................................................... 16 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - shpjegojë për karakteristkat kryesore të sëmundjeve të drithërave,- dëmet që i shkaktojnë këto sëmundje .

b) Temat e kapitullit: Ndryshku i drithëraveNdryshku i zi. Nryshku i murrmë dhe i verdhë Ndryshku i misrit. Urthi i grurit. Bloza e grurit dhe e elbit. Bloza e misrit.Shkaktarët e rënies së bimëve.Kalbëzimi i kallirit.Njollosja e grurit. Hiri i drithërave.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën,- demonstrojë përzgjedhjen, përdorimin e materialeve të drithërave. skicave, tabelave, etj. - bëj prezantime të sëmundjeve të drithërave në klasë- kryejë demonstrime për përcaktimin e sëmundjeve në bimët e drithërave.- përzgjedhë dhe përdorë pesticidet ( fungicidet ) për mbrojtje.- kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve- organizojë test me shkrim

d) Kushtet për realizimin e kapitullitTabela

69

LaboratoriMikroskopiKompjuteri,tv,interneti grafoskopi, LCD-videobimi etj).Materiali i nevojshëm nga drithërat e ndryshëm,skema pasqyruese etj.

Kapitulli 4. Sëmundjet e perimeve ….......................................19 orë

a). Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë për karakteristkat kryesore të sëmundjeve të perimeve.

b)Temat e kapitullit:Vrugu i domates.Njollosja e zezë. Njollosja bakteriale e domates dhe specitVyshkja bakteriale e domatës.Virusi i mozaikut të trangullit ( kastravecit ).Vrugu i specit. Vrugu i lakrës. Vrugu i qepës. Antraknoza e bizelesSëmundjet e patates: Vrugu i patatesKanceri i patates. Sëmundjet virusale të patates.

c) Udhëzime didaktike per kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën- demonstrojë perzgjedhjen dhe perdorimin e veglave dhe materialeve të perimeve- bëj prezantime të sëmundjeve të perimeve në klasë- kryejë demonstrime për përcaktimin e sëmundjeve në bimët e perimeve- përzgjedh dhe përdor materialet bimore të perimeve- përzgjedhë dhe përdorë pesticidet ( fungicidet ) për mbrojtje.- kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve

d) Kushtet për realizimin e kapitullitTabelaMikroskopiLaboratoriKompjuteri, tv,interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj).Materiali i nevojshëm (bimët e ndryshme të perimeve,etj).Pajisje laboratorike, forma dhe skema pasqyruese, etj

Kapitulli 5. Sëmundjet e bimëve industriale............................. 18 orë

a) Qëllimet e kapitullit

70

Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegoj sëmundjet e bimëve industriale dhe karakteristikat e tyre.

b)Temat e kapitullitVrugu i duhanit. Kalbëzimi i qafës së kercellitHiri i duhanit. Kalbëzimi i zi i rrënjëveZjarri i egërVirusi i mozaikut i duhanit. Pikalorja e panxharit. Vrugu i panxhar sheqerit. Hiri i panxharit. Virozat e panxharitSëmundjet e lulediellit:Vrugu i lulediellitKalbëzimi i lulediellit

c) Udhëzime didaktike per kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën- demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e materialeve të bimëve industriale- bëj prezantime të sëmundjeve të bimëve industriale në klasë- demonstroj përcaktimin e sëmundjeve në bimët e ndryshme- përzgjedh dhe përdor materialet bimore të bimëve industriale- përzgjedhë dhe përdorë pesticidet ( fungicidet ) për mbrojtje.- kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura të nxënësve.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve

d) Kushtet për realizimin e kapitullitTabelaMikroskopiLaboratori.Grafoskopi, tv,interneti LCD-videobimi etj).Materiali i nevojshëm (bimët industriale, etj).Pajisje laboratorike, skema pasqyruese etj.

Kapiulli 6. Sëmundjet e pemëve ................................ 13 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë për karakteristkat kryesore të sëmundjeve të pemëve, dëmet që i shkaktojnë këto sëmundje.

b)Temat e kapitullit:Kroma e mollës dhe Kroma e dardhësHiri i mollësKalbëzimi i frutave

71

Kanceri i pemëve Njollosja e kuqe e gjetheve të kumbullësLia e kumbullësGjethe përdredhësja e pjeshkësHiri i pjeshkësDjegëja bakteriale e pemëve

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën- demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e materialeve të pemëve- bëj prezantime të sëmundjeve të pemëve në klasë- tregoj përcaktimin e sëmundjeve të pemëve- përzgjedh dhe përdor materialet bimore të pemëve- përzgjedhë dhe përdorë pesticidet ( fungicidet ) për mbrojtje..- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve- organizojë test me shkrim

d) Kushtet për realizimin e kapitullitTabela MikroskopiLaboratoriTV, Kompjuteri, grafoskopi,interneti, LCD-videobimi etj).Materiali i nevojshëm ( marrë nga pemët e ndryshme, praktikë në terren.Pajisjet laboratorike, skema dalluese dhe pasqyruese etj.

Kapitulli 7. Sëmundjet e hardhisë……………………9 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegoj për karakteristikat kryesore të sëmundjeve të hardhisë.

b)Temat e kapitullit:Vrugu i hardhisë. Hiri i hardhisë. Kalbëzimi i hirtë. Njollosja e zezë e hardhisë. Kanceri i hardhisëDegjenerimi infektiv

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet qe mësuesi të:- shpjegojë temën- bëj prezantime të sëmundjeve të hardhisë së rrushit në klasë - kryejë demonstrime për përcaktimin e sëmundjeve në bimët e hardhisë- përzgjedh dhe përdor materialet bimore të hardhisë- përzgjedhë dhe përdorë pesticidet( fungicidet ) për mbrojtje.- kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;

72

- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve

d)Kushtet për realizimin e kapitullitTabela MikroskopiLaboratoriTV, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj).Materiali i nevojshëm ( bimë të ndryshme të hardhisë, etj).Pajisje laboratorike, skema pasqyruese etj.

73

Programi i lëndës Meteorologjia


I. Qëllimet e lëndesNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 11-të nxënësi duhet të:- Shpjegoj dhe përshkruaj nocionin e meteorologjisë, nocionin mbi atmosferën, burimet e energjisë dhe të nxehtësisë,reshjet atmosferike,rrymimet ajrore si dhe matjet meteorologjike me qellim të kultivimit sa më të mirë të kulturave bujqësore, dhe mbrojtjes gjatë vegjetacionit,vjeljes dhe shfrytëzimit të tyre.

II. Fondi i orëve të lëndës

35 javë x 2 orë/javë = 70 orë


Kapitulli 1: Hyrje.............................6 orë

a) Qellimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë elementet dhe dukurit themelore meteorologjike.

b) Temat e kapitullitNocioni dhe ndarja e meteorologjisë.Elementet dhe dukurit themelore meteorologjike.Organizimi i shërbimit meteorologjik në Kosovë. Koha lokale dhe zyrtare e vendit.Levizja imagjinare e diellit nëpër kupën qiellore gjatë vitit.

c) Udhezime didaktike per kapitullinRekomandohet qe mësuesi të :- shpjegojë temën- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve.

74

- kryejë ushtrime në klasë –laborator dhe stacionin meterologjik.

d) Kushtet për realizimin e kapitullittabela- instrumente meterologjike dhe materiale të nevojshme.- laboratori, pajisje tjetër laboratorike, skema pasqyruese etjgrafoskopi, LCD-videobimi.- (TV, Kompjuteri, Interneti, etj).

Kapitulli 2: Nocionet e përgjithshme mbi atmosferën…………3 orë.

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë nocionet e përgjithshme mbi atmosferën

b) Temat e kapitullit Ndarja vertikale e atmosferës. Përbërja e ajrit. Dëndësia e ajrit.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve.- kryejë ushtrime në klasë,laborator dhe stacionin meterologjik, etj.

d) Kushtet për realizimin e kapitullitTabela LaboratoriTeknologjia e nevojshme mësimore ( TV, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj).Instrumentet meterologjike

Kapitulli 3: Burimet e energjisë së rrezatimit dhe të nxehtësisë ….12 orë.

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të - shpjegojë burimet e energjisë së rrezatimit dhe të nxehtësisë

b) Temat e kapitullitBurimet nxehtësisë për siperfaqen e tokës dhe të atmosferës.Rrezatimi diellor. Depërtueshmeria e ajrit për rrezatimin e diellit. Tejdukshmëria e ajrit dhe dukshmëria horizontale. Përqueshmëria e nxehtësisë dhe temperaturës.

75

Rrezatimi atmosferik. Rrezatimi diellor direkt dhe global. Rrezatimi i tokës dhe kundër rrezatimi i atmosferës.Zgjatja e shkëlqimit të diellit.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën- kryejë ushtrime në klasë dhe ne stacionin meterologjik- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe- shpjegoj temën duke përdorur katalog, prospekte, skema dhe makete;- organizoj vizita në stacionin meterologjik- organizoj nxënësit të punojnë në grupe - vlerësoj nxënësit me anë të pyetjeve me gojë, ushtrimeve - ilustrojë duke perdorur instrumentet e ndryshme meterologjike - angazhojë nxënësit në diskutime për këto instrumente- organizojë test me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Tabela - Laboratori- Teknologjia e nevojshme mësimore (Kompjuteri, LCD-videobimi etj).- Materiali i nevojshëm, etj. - Instrumentet meterologjike

Kapitulli 4: Nxemja e tokës dhe atmosferës………14 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të :- shpjegoje për faktoret që ndikojnë në nxemjen e tokës dhe atmosferës b) Temat e kapitullitNocioni për nxehtësinë dhe temperaturën. Nxemja dhe ftohja e sipërfaqës së tokës.Nxemja dhe ftohja e tokës. Andamentet ditore dhe vjetore të temperaturës së tokës. Bilanci vjetor i nxehtësisë në tokë. Ndikimi i mbulesës natyrore në sipërfaqe të tokës në ndryshimin e temperaturës me rritjen e thellësisë.Nxemja dhe ftohja e ujit.Andamentet ditore dhe vjetore të temperaturës së ujit. Nzemja dhe ftohja e ajrit.Andamenti ditor dhe vjetor i temperaturës së ajrit. Ndryshimi i temperaturës së ajrit me rritjen e lartësisë mbidetare.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin

76

Rekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe- shpjegoj temen duke përdorur katalog, prospekte, skema dhe makete;- organizoj vizita në stacionin meterologjik- organizoj nxënësit të punojnë në grupe - vlerësoj nxënësit me anë të pyetjeve me gojë, ushtrimeve dhe testit me shkrim.- ilustrojë duke perdorur instrumentet e ndryshme meterologjike - angazhojë nxënësit në diskutime për këto instrumente

d) Kushtet për realizimin e kapitullitTabela LaboratoriTeknologjia e nevojshme mësimore (TV, Kompjuteri, Interneti, LCD-videobimi etj). Instrumentet meterologjike

Kapitulli 5: Avulli i ujit në atmosferë …………7 ore

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë për avullin e ujit në atmosferë.

b) Temat e kapitullitSjellja fizike e ujit.Avullimi i ujit. Ndikimi i pyjeve dhe vegjetacioni në avullim. Lagështia e ajrit.Andamentet ditore dhe vjetore të shtypjes së avullit të ujit dhe lagështisë relative të ajrit. Ndikimi i mbulesës së bimësisë në lagështinë e ajrit.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë temën - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe - shpjegoj temën duke përdorur katalog, prospekte, skema dhe makete; - organizoj nxënësit të punojnë në grupe - vlerësoj nxënësit me anë të pyetjeve me gojë, ushtrimeve dhe testit me shkrim. - ilustrojë duke perdorur instrumentet e ndryshme meterologjike - angazhojë nxënësit në diskutime për këto instrumente d) Kushtet për realizimin e kapitullitTabela LaboratoriTeknologjia e nevojshme mësimore (TV, Kompjuteri, Interneti, LCD-videobimi etj).Instrumentet meterologjike

77

Kapitulli 6: . Mjegulla dhe retë ………. 4 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë për mjegullën, retë dhe formimin e tyre

b) Temat e kapitullitKondenzimi dhe sublimimi i avullit të ujit në atmosferë. Mjegulla. Retë dhe klasifikimi i tyre.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë temën. - shpjegoj temën duke përdorur katalog, prospekte, skema dhe makete; - organizoj nxënësit të punojnë në grupe - vlerësoj nxënësit me anë të pyetjeve me gojë, ushtrimeve, etj. - ilustrojë duke perdorur instrumentet e ndryshme meterologjike - angazhojë nxënësit në diskutime për këto instrumente d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Tabela - Laboratori - Teknologjia e nevojshme mësimore (TV, Kompjuteri, Interneti, LCD-videobimi etj). - Instrumentet meterologjike - Katalogët prospektet; projektor; vizatime etj.

Kapitulli 7 : Reshjet.............................……6 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të :- shpjegojë për reshjet dhe ndikimin e tyre në bujqësi

b) Temat e kapitullitShënime të përgjithshme për reshjet. Reshjet që formohen pranë tokës. Tipet dhe format e reshjeve prej reve.Ndikimi i pyjeve në lartësinë e reshjeve. Mbulesa e borës.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë temën - shpjegoj temen duke përdorur katalog, prospekte, skema dhe makete; - organizoj vizita në stacionin meterologjik - organizoj nxënësit të punojnë në grupe

78

- ilustrojë duke perdorur instrumentet e ndryshme meterologjike - organizojë test me shkrim. d) Kushtet për realizimin e kapitullitTabela LaboratoriTeknologjia e nevojshme mësimore (TV, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj).Instrumentet meterologjikeKatalogët dhe prospektet; projektor; vizatime etj.

Kapitulli 8 : Rrymimet ajrore …………8 orë

a).Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - përshkruaj për rrymimet e ajrit dhe formimin e tyre b). Temat e kapitullitNocioni për rrymin e ajrit. Formimi i rrymave ajrore.Era.Struktura e erës.Ndikimi i pengesave dhe pyllit në shpejtësinë e erës. Qarkullimi i përgjithshëm i rrymave ajrore në atmosferë.

c). Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - shpjegoj temën duke përdorur katalog, prospekte, skema dhe makete; - organizoj vizita në stacionin meterologjik - organizoj nxënësit të punojnë në grupe - ilustrojë duke perdorur instrumentet e ndryshme meterologjike - angazhojë nxënësit në diskutime për këto instrumente - tregoj instrumentet e ndryshme meterologjike - përshkruaj instrumentet meterologjike etj.

d). Kushtet për realizimin e kapitullitTabela LaboratoriTeknologjia e nevojshme mësimore (TV,Kompjuteri, Interneti, grafoskopi,LCD-videobimi etj).Katalogët dhe prospektet; projektor; vizatime etj

Kapitulli 9: Matjet meteorologjike.............10 orë

a). Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:

79

- shpjegojë për matjet meteorologjike.

b). Temat e kapitullitMatja e intenzitetit të rrezatimit diellor. Matja e zgjatjes së shkëlqimit të diellit. Matja e temperaturës. Matja e shtypjes së ajrit. Matja e avullit të ujit. Matja e lagështisë së ajrit. Matja e reshjeve prej reve. Matja e lartësisë së mbulesës dhe dëndësisë së borës.Caktimi i drejtimit dhe i shpejtësisë së erës. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë duke përdorur instrumentet e ndryshme meteorologjike - organizojë vizita në stacionin meteorologjik - angazhojë nxënësit në diskutime për këto instrumente - organizojë test me shkrim. - tregoj instrumentet e ndryshme meterologjike - përshkruaj instrumentet meteorologjike etj.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit Tabela LaboratoriInstrumentet meterologjikeTeknologjia e nevojshme mësimore (TV, kompjuteri, interneti, grafoskopi,LCD-videobimi etj).Katalogët prospektet; projektor; vizatime etj.

80

Programi i lëndës

Botanikë

Lëmi: BujqёsiProfili: Mbrojtja e bimëveNiveli: IKlasa: 11

I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 11, nxënësit duhet të:- përshkruajnë njohuritë bazë për zhvillimin historik të botanikës, - përshkruajnë qelizat dhe indet bimore, - dallojnë ndërtimin e organeve vegjetative e gjenerative, - përshkruajnë shumimin e bimëve, - përshkruajnë dhe vlerësojnë proceset e rritjes dhe zhvillimit të bimëve, si dhe

klasifikimin e tyre.

II. Fondi i orëve te lendes

35 jave x 2 ore/jave = 70 orë


Kapitulli 1: Citologjia - ndërtimi qelizor dhe përmbajtja kimike e qelizës 15 orë

a) Qëllimet e kapitullitNё përfundim tё kapitullit, nxënësit duhet të:

- Përshkruajnë botanikën si shkencë veçanërisht të lidhur me hortikulturën; - Shpjegojnë rolin e bimëve në natyrë;- Shpjegojnë mënyrat e studimit të botës bimore;- Përshkruajnë ndarjet e botanikës në degë të veçanta;- Shpjegojnë historinë e studimit të qelizës bimore;- Përshkruajnë formën dhe ndërtimin e qelizës bimore;- Shpjegojnë rolin e organeleve qelizore;- Përshkruajnë mënyrat e ndarjes së qelizës, si dhe zhvillimin individual të qelizave

bimore;- Shpjegojnë përbërjen dhe rëndësinë e lëngut qelizor;- Përshkruajnë ndërtimin, përbërjen kimike dhe rëndësinë e paretit qelizor.

b) Temat e kapitullit- Hyrje në botanikë.- Zhvillimi historik i botanikës. Ndarja e botanikës.- Qeliza bimore. Historia e studimit të qelizës.- Ndërtimi i qelizës bimore.

81

- Citoplazma, ndërtimi, vetitë kimike dhe fizike.- Plastidet, ndërtimi dhe roli i tyre.- Organelet tjera qelizore në citoplazmë, ndërtimi dhe roli i tyre. - Bërthama qelizore, ndërtimi, përbërja kimike dhe roli i bërthamës;- Ndarja e qelizës, amitoza, mejoza, mitoza, rëndësia e mejozës për përmirësimin e

specieve të bimëve. Zhvillimi individual i qelizave bimore;- Lëngu qelizor, përbërja kimike dhe rëndësia e biologjike e tij;- Pareti qelizor, përbërja kimike dhe rëndësia e tij.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që arsimtari tё:

- zhvillojë biseda dhe diskutime me nxёnёsit; lidhur me njohuritë e tyre për botanikën si shkencë, rolin e bimëve në natyrë dhe rëndësinë e tyre për njeriun, format kryesore të qelizave dhe ndërtimin e tyre,

- përdorë mjete të tjera vizuale si: diapozitivë, folie, fotografive etj.;- shpjegojё rolin e organeleve qelizore dhe proceset fiziologjike që ndodhin në

qelizë duke ilustruar me vizatime të tyre ose vetëm me emërtimet të vendosura në mёnyrё të çrregullt dhe nxёnёsit t’i grupojnë;

- Udhёheqё punёn në laborator, duke i dhёnё mundësi çdo nxёnёsi të përgatis preparate dhe të bёjё vrojtime me mikroskop;

- Vlerёsojё nxёnёsit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Diapozitivё, folie, fotografi, modele për qelizën bimore;- Laborator, mikroskop, CD;- Video projektor, preparate për qelizën.

Kapitulli 2: Histologjia-Indet bimore 9 orë

a) Qëllimet e kapitullitNё përfundim tё këtij kapitullit, nxënësit duhet të:

- Përshkruajnë karakteristikat e përgjithshme të indeve;- Dallojnë indet bimore;- Shpjegojnë funksionin dhe rolin e indeve në bimë;

b) Temat e kapitullit - Karakteristikat e përgjithshme të indeve dhe klasifikimi i tyre. - Meristemet-Indet krijuese

- Indet mbrojtëse (mbuluese) - Indet parenkimore (themelore) - Indet mekanike (mbështetëse)- Indet përçuese - Indet pronditëse -sekretore


82

- Zhvillojë bisedë me nxënësit lidhur me njohuritë e tyre për indet bimore;- Kryejë demonstrime ilistrative duke përdorur fotografi, modele, sllajde apo folie;- Organizojë nxënësit të punojnë në grupe për të diferencuar llojet e indeve, në bazë

të strukturës dhe funksionit të tyre ( mund të përdoren vizatime ose modele të tyre);

- Udhëheqë punën në laborator, duke i dhënë mundësi çdo nxënësi të bëjë dallimin e indeve përmes vizatimeve, modeleve, si dhe përmes vrojtimeve të preparateve në mikroskop;

- Vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- Diapozitivё, folie, fotografi, modele për indet bimore;- Laborator, mikroskop, CD;- Video projektor, preparate për indet.

Kapitulli 3: Organet vegjetative dhe funksioni i tyre 16 orë

a) Qëllimet e kapitullitNё përfundim të këtij kapitullit, nxënësit duhet të:

- Përshkruajnë karakteristikat e përgjithshme të organeve vegjetative;- Krahasojnë organet vegjetative, në aspektin morfologjik, anatomik dhe

funksional;- Shpjegojnë veçoritë e ndërtimit anatomik të organeve vegjetative.

b) Temat e kapitullit- Organet vegjetative, Rrënja, Morfologjia e rrënjës.- Ndërtimi anatomik i rrënjës- Metamorfozat e rrënjës, funksionet specifike- Kërcelli. Morfologjia e kërcellit- Dallimet midis formave të ndryshme biologjike të kërcejve, tipat dhe degëzimet e tyre- Ndërtimi anatomik dhe funksioni i kërcellit - Ndërtimi i parë anatomik i kërcellit në bimët dythelbore dhe gjimnosperme- Ndërtimi i dytë anatomik i kërcellit në bimët dythelbore dhe gjimnosperme- Ndërtimi anatomik i kërcellit në bimët monokotiledone- Metamorfozat e kërcellit, funksionet specifike- Gjethja, Morfologjia e gjethes- Llojet e gjetheve, Vendosje e gjetheve në kërcell- Ndërtimi anatomik i gjethes


- Zhvillojë bisedë me nxënësit lidhur me njohuritë e tyre për indet bimore;- Ilustrojë njohuritë duke përdorur fotografi, modele, sllajde apo folie;- Organizojë nxënësit në terren dhe laborator për vrojtim dhe analizë të organeve

vegjetative në aspektin morfologjik dhe anatomik- Vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

83

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Diapozitivё, folie, fotografi, modele për organet vegjetative;- Laborator, mikroskop, CD;- Videoprojektor, preparate për ndërtimin anatomik të organeve vegjetative.

Kapitulli 4. Organet riprodhuese dhe funksioni i tyre 15 orë

a) Qëllimet e kapitullitNё pёrfundim tё kapitullit, nxënësit duhet të:

- Përshkruajnë shumimin seksual, joseksual dhe vegjetati natyror e artificial;- Përshkruajnë karakteristikat e përgjithshme të organeve riprodhuese;- Krahasojnë organet riprodhuese;- Shpjegojnë veçoritë e ndërtimit morfologjik dhe anatomik të organeve

riprodhuese.- Përshkruajnë pjalmimin dhe mënyrat e pjalmimit;- Përshkruajnë mënyrën e formimit të embrionit dhe farës, kushtet për mbirjen e

farës,- ruajtjen e farës;- Përshkruajnë mënyrën e formimit të frytit, tipat e fryteve.

b) Temat e kapitullit- Koncepte mbi shumimin e bimëve- mënyrat e shumimit. - Shumimi joseksual me ndarje të thjeshtë- Shumimi vegjetativ-natyror- Shumimi vegjetativ artificial- Shumimi seksual te bimët me lule- Lulja. Lulesat- Pjalmimi. Fekondimi. Fryti dhe fara - Pjalmimi natyror dhe artificial. Pllenimi i dyfishtë tek farëveshurat. Pllenimi i

njëfishtë tek farëzhveshurat- Procesi i formimit të embrionit dhe farës, farat një dhe dythelbore - Procesi i formimit të frytit –tipat e frytit- Përbërja e farës. Kushtet për mbirjen e farave, uji, temperatura, oksigjeni- Ruajta e farës

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që arsimtari të:

- Zhvillojë bisedë të lirë me nxënësit lidhur me njohuritë e tyre për organet riprodhuese

- Kryejë ilustrime duke përdorur fotografi, modele, sllajde, lule dhe lulesa të gjalla;- Organizojë nxënësit në terren dhe laborator për vrojtim dhe analizë të organeve

riprodhuese në aspektin morfologjik dhe anatomik- Vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit

84

- Diapozitivё,fotografi, modele, material të freskët për organet riprodhuese.- Laborator, mikroskop, CD;- Videoprojektor, preparate për ndërtimin anatomik të organeve riprodhuese.

Kapitulli 5: Sistematika e bimëve 15 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitullit, nxënësi duhet të:

- Përshkruajnë kategoritë sistematike;- Përshkruajnë formën, ndërtimin, shumimin, përhapjen dhe rolin e bimëve të ulëta

në natyrë dhe për njeriun;- Përshkruajnë karakteristikat e përgjithshme, përhapjen dhe rolin e bimëve të larta

në - natyrë dhe për njeriun;- Përshkruajnë ndërtimin e organeve vegjetative dhe riprodhuese te dythelboret dhe

te njëthelboret

b) Temat e kapitullit- Biosistematika- kategoritë sistematike- Bimët e ulëta: Bakteret- ndërtimi i baktereve, shumimi, formimi i sporeve, të

ushqyerit e baktereve.- Roli i baktereve në natyrë dhe bujqësi. - Algat- ndërtimi, mënyra e të ushqyerit dhe përhapja e algave në natyrë. - Kërpudhat- ndërtimi, mënyra e të ushqyerit, kushtet në të cilat zhvillohen

kërpudhat - dhe përhapja e kërpudhave në natyrë. - Likenet- ndërtimi, mënyra e të ushqyerit dhe përhapja e likeneve në natyrë.- Bimët e larta: Myshqet - ndërtimi, mënyra e të ushqyerit dhe përhapja e myshqeve

në natyrë.- Fiernat - ndërtimi, mënyra e të ushqyerit dhe përhapja e fiernave në natyrë.- Bimët me farë. Bimët farëzhveshura- karakteristikat e përgjithshme dhe përhapja

e tyre në natyrë.- Bimët farëveshura - karakteristikat e përgjithshme dhe përhapja e tyre.- Bimët njëthelbore. - Bimët dythelbore


- Zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr sistematikën si shkencë, rëndësinë e saj si degë e botanikës,

- Ilustrojë të folurën duke përdorur diapozitivë, fotografi, herbare, daljeve në terren etj.;

- Udhёheqё punën në terren për përgatitjen e herbarit, punёn në laborator, duke i dhёnё mundësi çdo nxёnёsi të bёjё vrojtime të organeve të luleve nën binokular-

85

mikroskop, për të sistemuar bimët;- Vlerёsojё nxёnёsit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Diapozitivё,fotografi, material të freskët të bimëve, herbarë ;- Laborator, mikroskop, CD;- Videoprojektor, preparate për vrojtimin e bimëve të ulëta.

86

Programi i lëndës

Bazat e prodhimtarisë bimore


I. Qëllimet e lëndësNëpërmjet lëndës “Bazat e prodhimtarisë bimore”, te nxënësit transmetohen njohuritë bazë për faktorët ekologjik, mënyrat e punimit të tokës, nevojat për plehërim, për farën dhe mbjelljen e saj, përkujdesjen ndaj kulturave lavërtare-perimore dhe për qarkullimin bimor.

II. Fondi i orëve:

35 javë x 1 orë/javë= 35 orë.


Kapitulli 1: Faktorët ekologjikë............. 2 orë.

a). Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë për rëndësinë e prodhimtarisë bimore dhe faktorët ekologjikë që kanë ndikim në rritjen e bimëve

b). Temat e kapitullit:Roli dhe rëndësia e prodhimtarisë bimore. Faktorët vegjetativë dhe ndikimi i tyre. Drita dhe nxehtësia. Lagështia dhe ajri si faktorë vegjetativë.

c). Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë temën; - demonstrojë faktorët vegjetativ- kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve.

87

d). Kushtet për realizimin e kapitullittabela - laboratori, paisje tjetër laboratorike, skema pasqyruese etjgrafoskopi, LCD-videobimi.- teknologjia e nevojshme mësimore ( TV, kompjuteri, interneti ). Kapitulli .2. Punimi i tokës.................................... 3 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - shpjegojë mënyrat e punimit themelor dhe plotësues të tokës.

b) Tema e kapitullit: Rëndësia, nevoja dhe qëllimet e punimit të tokës.Mënyrat e punimit të tokës.Punimi themelor i tokës. Punimi plotësues i tokës.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë temën,- demonstrojë mënyrat e punimit të tokës me anë të skicave, tabelave, etj. - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve- ilustrojë përmbajtjen e njohurive mbi makinat për punimin plotësues të tokës duke përdorur katalog, prospekte, skema dhe makete; - organizojë vizita në reparte bujqësore ose në fermat për rreth shkollës; - angazhojë nxënësit në diskutime për veglat për punimin plotësues të tokës; - organizojë test me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullittabela - laboratori,interneti,tv.- kompjuteri, grafoskopi, LCD-videobimi,skema pasqyruese etj- katalogë, prospekte dhe pankarta;- projektorë;- pjesë të makinave për punimin themelor dhe plotësues të tokës;- vizatime teknike;

Kapitulli 3. Plehërimi ....................................3 orë

a). Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë për llojet e plehrave,

88

nevojat dhe afatin e plehrimit.

b)Tema e kapitullit:Nevojat e kulturave lavërtare-perimore për plehërim.Mënyrat dhe plehërimi organik e mineral.Plehërimi themelor dhe plotësues. Afati dhe sasia e përdorimit të plehërave.

c) Udhëzime didaktike per kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën- demonstrojë përzgjedhjen dhe perdorimin e plehrave.- bëj prezantime të plehrave në klasë - përzgjedh dhe përdor plehrat për plehërim themelor dhe plotësues - kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve

d) Kushtet për realizimin e kapitullitTabelaLaboratoriKompjuteri, grafoskopi, LCD-videobimi etj).Materiali i nevojshëm (plehrat e ndryshëm,etj).Pajisje laboratorike, forma dhe skema pasqyruese, etj

Kapitulli 4. Fara dhe mbjellja ............................ 3 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegoj farën, afatin dhe mënyrat e mbjelljes.

b)Tema e kapitullitFara dhe definicionet e saja në kuptimin bujqësor dhe botanik.Përgatitja e farës për mbjellje.Llojet dhe kategorit e farës.Norma e farës dhe afati i mbjelljes. Thellësia dhe mënyrat e mbjelljes.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e farës- bëj prezantimin e kategoris dhe llojeve të farës në klasë- përzgjedh dhe përdor llojet e farave për mbjellje- kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura të nxënësve- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;

89

- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve

d) Kushtet për realizimin e kapitullitTabelaLaboratori.Grafoskopi, LCD-videobimi etj).Materiali i nevojshëm ( farërat e bimëve, etj).Pajisje laboratorike, skema pasqyruese etj

Kapiulli 5 . Përkujdesja për kulturat bujqësore.................. 2 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë mënyrat e përkujdesjes për kulturat bujqësore;

b)Tema e kapitullit:Rrallimi i bimëve. Prashitja dhe mbushja. Harrja e barojave të këqija. Ujitja. Riplehërimi.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën- demonstrojë mënyrat e përkujdesjes për kulturat bujqësore- përzgjedh dhe përdor mjetet pë prashitje, rrallim,ujitje, etj.- kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve në terren - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve

d) Kushtet për realizimin e kapitullitTabela LaboratoriTV, Kompjuteri, grafoskopi, LCD-videobimi etj).Materiali i nevojshëm ( mjetet e punës, praktikë në terren.Pajisjet laboratorike, skema dalluese dhe pasqyruese etj.

Kapitulli 6. Qarkullimi bimor……………2 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegoj për skemat e qarkullimin bimor.

b)Temat e kapitullit:

90

Rëndësia e qarkullimit bimor fushor.Elementet e qakullimit bimor.Llojet e qarkullimit bimor.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet qe mësuesi të:- shpjegojë temën- përshkruajë skemat e qarkullimin bimor.- demonstroj llojet e qarkullimit bimor.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve

d)Kushtet për realizimin e kapitullitTabela LaboratoriTV, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj).Pajisje laboratorike, skema pasqyruese etj.

Kapitulli 7: Drithërat............................................... 5 orë.

a). Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë për të gjitha drthërat, biologjinë e rritjes dhe të zhvillimit si dhe kërkesat e tyre ndaj materieve ushqyese b) Temat e kapitullit:Drithërat dhe ndarja e tyre.Gruri dhe rëndësia ekonomike.Kultivarёt e grurit.Elbi dhe rëndësia ekonomike. Kultivarët e elbit.Thekra dhe rëndësia ekonomike.Kultivarët e thekrës.Tërshëra dhe rëndësia ekonomike.Misri dhe rëndësia ekonomike.Hibridet e misrit.

c). Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë temën; - demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e drithërave; - demonstrojë përzgjedhjen, klasifikimin dhe rëndësin e drithërave;- përshkruaj llojet e drithëve- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;

91

- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve.- organizoj test me shkrim

d). Kushtet për realizimin e kapitullittabela - materiale të nevojshme drithërave;- laboratori, paisje tjetër laboratike, skema pasqyruese etjgrafoskopi, LCD-videobimi- materiale tjera.

Kapitulli 8. Bimët bishtajore.................................... 2 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - shpjegojë bimët bishtajore, biologjinë e rritjes dhe të zhvillimit si dhe kërkesat e tyre

ndaj materieve ushqyese

b) Tema e kapitullit: - Fasulja. - Soja. - Bizelja.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën,- demonstrojë përzgjedhjen, përdorimin e materialeve të bimëve bishtajore, skicave, tabelave, etj. - bëj prezantime të bimëve bishtajore, në klasë- kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Tabela - Laboratori- Kompjuteri, grafoskopi, LCD-videobimi etj).- Materiali i nevojshëm nga bimët e ndryshme bishtajore,skema pasqyruese etj

Kapitulli 9 Bimët industriale ............................4 orë

a). Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë bimët industriale, biologjinë e rritjes dhe të zhvillimit si dhe kërkesat e tyre ndaj materieve ushqyese

b)Tema e kapitullit:- Panxharsheqeri dhe rëndësia ekonomike.

92

- Kultivaret e panxharsheqerit. - Patatja. - Kultivimi dhe rëndësija ekonomike. - Luledielli dhe rëndësia ekonomike. - Kultivaret e lulediellit. - Kolëza dhe rëndësia ekonomike. - Kultivaret e kolëzes.- Duhani dhe rëndësia ekonomike.- Kultivaret e duhanit. - Konopi dhe kultivimi.

c) Udhëzime didaktike per kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën- demonstrojë perzgjedhjen dhe perdorimin e materialeve të bimëve industriale - bëj prezantime të bimëve industriale në klasë- përzgjedh dhe përdor materialet bimore të bimëve industriale - kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve- organizoj test me shkrim

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Tabela- Laboratori- Kompjuteri, grafoskopi, LCD-videobimi etj).- Materiali i nevojshëm (bimët e ndryshme industriale,etj).- Pajisje laboratorike, forma dhe skema pasqyruese, etj

Kapitulli 10. Bimët foragjere........................... 2 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegoj për rëndësinë e kultivimit të bimëve foragjere.

b)Tema e kapitullit- Jongja dhe kultivimi i saj.- Rëndësia ekonomike.- Tërfili i kuq dhe kultivimi i tijë.

c) Udhëzime didaktike per kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën- demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e materialeve të bimëve foragjere.- bëj prezantime të bimëve foragjere. në klasë

93

- kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura të nxënësve.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Tabela- Laboratori.- Grafoskopi,interneti,LCD-videobimi etj).- Materiali i nevojshëm ( bimët foragjere., etj).- Pajisje laboratorike, skema pasqyruese etj

Kapiulli 11. . Perimet............................................5 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë për rëndësinë dhe vlerën ekonomike të - prodhimtarisë perimore, - kërkesat ekologjike dhe mënyrat e shumimit të kulturave perimore.

b)Tema e kapitullit:- Lakra dhe rëndësia ekonomike.- Kultivimi i lakrës. - Lulelakra dhe rëndësia ekonomike.- Kultivimi i lulelakres. - Shalqini, - Pjepëri. - Trangulli. - Speci. - Domatja. - Spanaqi.- Karota. - Magdanozi. - Qepa, - Hudhëra.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën- demonstrojë përdorimin e materialeve perimore- bëj prezantime të bimëve perimore në klasë- përzgjedh dhe përdor materialet bimore të perimeve- përzgjedhë dhe përdorë llojet e bimëve perimore- kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve

94

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Tabela - Laboratori- TV, Kompjuteri, interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj).- Materiali i nevojshëm ( marrë nga perimet e ndryshme, praktikë në terren.- Pajisjet laboratorike, skema dalluese dhe pasqyruese etj.

Kapitulli 12. Kultivimi i fidaneve në serra dhe në fushë.......………2 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegoj për kultivimin e fidaneve në sera dhe në fushë.

b)Temat e kapitullit:Kultivimi i fidaneve të perimeve dhe rëndësia e tyre. - Lehtë e nxehta.- Trapiantimi i fidanit. - Serrat dhe ndërtimi i tyre.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet qe mësuesi të:- shpjegojë temën- përzgjedhë dhe përdorë materialet fidanore të perimeve për kultivim në serra- ilustroj trapiantimin e fidanit. - kryejë vlërësime gjatë vëzhgimit të punëve në lehtë e nxehta dhe në serra - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve

d)Kushtet për realizimin e kapitullit- Tabela ,Laboratori,- TV, Kompjuteri, Interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj).- Materiali i nevojshëm ( fidane të ndryshme të perimeve, etj).- Pajisje laboratorike, skema pasqyruese etj.

95

Programi i lëndës

Mikrobiologji dhe higjienë

Lëmi: BujqësiProfili: Mbrojtje e bimëveNiveli: IKlasa: 11

I. Qëllimi i lëndësNë përfundim të lëndes së zhvilluar në klasën e 11-të nxënësit duhet të:

- Shpjegojnë rolin e mikrobiologjisë dhe higjienës dhe lidhjen e tyre me disiplinat bujqësore;

- Tregojnë cilët janë grupet e mikroorganizmave dhe veçoritë e tyre;- Shpjegojnë strukturën, shumimin, ushqimin, luftimin, dëmin dhe dobinë e

mikroorganizmave në bujqësi dhe industrinë ushqimore;- Shpjegojnë masat dhe metodat që duhet ndërmarrë për mbrojtjen e bimëve,

kafshëve dhe vet njeriut nga mikroorganizmt; - Përshkruajnë sëmundjet që shkaktohen nga mikroorganizmat te bimët, kafshët dhe

te njeriu;- Shpjegojnë të arriturat shkencore deri sot në zvoglimin apo dhe asgjasimin e

sëmundjeve të ndryshme te bimët, kafshët dhe njeriu;- Shpjegojnë mënyrat dhe metodat higjienike si dhe rëndësinë e higjienës në

mbrojtjen nga mikroorganizmat.

II. Fondi i orëve të lëndës

35 javë x 1orë/javë = 35 orë


Kapitulli 1 Gjallesat me organizim të thjeshtë – mikroorganizmat 10 orë

a. Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitullit nxënësit duhet të:

- Klasifikojne gjallesat me organizim të thjeshtë-mikroorganizmat;- Dallojnë qelizën prokariote nga ajo eukariote;- Përshkruajnë mjedisin ku janë të përhapura mikroorganizmat;- Përshkruajnë rëndësinë e mikroorganizmave për natyrën dhe mjedisin;

b. Temat e kapitullit- Klasifikimi i gjallesave me organizim të thjeshtë - mikroorganizmave;- Virusët- ndërtimi, përhapja dhe problemet që shkaktohen nga virusët;- Bakteret- ndërtimi, përhapja dhe roli i tyre në natyrë dhe mjedis;

96

- Kërpudhat- klasifikimi, ndërtimi, përhapja dhe roli i tyre në natyrë dhe mjedis;

c. Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që arsimtari të

- Shpjegojë përmbajtjen e kapitullit duke theksuar në vazhdimësi rëndësinë e mikrobiologjisë për shkencat bujqësore, si dhe duke përdorur ndihmësa vizualë, si foto, diapozitivë, video kaseta etj.

- bëjë ilustrime të leksioneve me transparente nëpërmjet projektorit;- përdorë pyetje-përgjigje të niveleve të ndryshme të të nxënit;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve gojore apo edhe testtit me shkrim

d. Kushtet për realizimin e kapitullit- Fotografi në lidhje me përmbajtjen e kapitullit;- Diapozitiv, folie, videokaseta dhe burime nga interneti lidhur me përmbajtjen e

kapitullit;- Projektor, videobim, grafoskop.

Kapitulli 2: Disa funksione jetësore të mikroorganizmave 7 orë

a. Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të

- Përshkruajnë riprodhimin e viruseve dhe infektimin prej tyre;- Përshkruajnë procesin e riprodhimit të baktereve;- Përshkruajnë riprodhimin e kërpudhave;- Përshkruajnë të ushqyerit e mikroorganizmave;- Përshkruajnë dhe dallojnë proceset e tjera jetësore të mikroorganizmave;

b. Temat e kapitullit

- Riprodhimi i viruseve dhe infektimi prej tyre- Riprodhimi i baktereve- Riprodhimi i kërpurdhave- Të ushqyerit e mikroorganizmave- Procese të tjera jetësore të mikroorganizmave

c. Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandime që arsimtari të

- Shpjegojë përmbajtjen duke krahasuar në vazhdimësi mënyrën e e riprodhimit ndërmjet mikroorganizmave.

- Shpjegojë përmbajtjen e kapitullit duke përdorur ndihmësa vizualë, si foto, diapozitivë, video kaseta etj.


d. Kushtet pë realizimin e kapitullit- Diapozitiv, folie, fotografi, CD;

97

- Burime nga interneti lidhur me përmbajtjen e kapitullit;- Projektor, videobim, grafoskop;

Kapitulli 3: Sëmundjet infektive 18 orë

a. Qëllimi i kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- Përshkruajnë sëmundjet infektive virusale te bimët, kafshët dhe njeriu;- Përshkruajnë sëmundjet infektive bakterore te bimët, kafshët dhe njeriu;- Përshkruajnë sëmundjet infektive të shkaktuara nga kërpudhat te bimët, kafshët

dhe njeriu;- shpjegojë mënyrën e mbrojtjes së organizmit nga sëmundjet infektive;- shpjegojnë sistemin mbrojtës imunitar;- përshkruajnë antibiotikët dhe mënyrën e veprimit të tyre ndaj sëmundjeve

infektive;- përshkruajnë mënyrën e mbajtjes së higjienes për tu mbrojtur nga sëmundjet

infektive. b. Temat e kapitullit

- Viruset dhe sëmundjet- Rikeciet dhe viroidet- Sëmundjet infektive bakterore- Sëmundjet e shkaktuara nga kërpudhat- Mbrojtja e organizmit nga sëmundjet- Përgjigjja imunitare: Mekanizmat e mbrojtjes jo specifike- Përgjigjja imunitare specifike- Imuniteti aktiv dhe pasiv- Antibiotikët- Mbajtja e higjienës

c. Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që arsimtari të

- Përshkruajë sëmundjet që shkaktohen nga mikroorganizmat (viruset, bekteret dhe kërpudhat)duke dhënë shembuj konkrete nga jeta reale;

- Shpjegojë përmbajtjen e kapitullit duke përdorur ndihmësa vizualë, si foto, diapozitivë, video kaseta etj.


d. Kushtet për realizimin e kapitullit- Diapozitiv, folie, fotografi, CD;- Burime nga interneti lidhur me përmbajtjen e kapitullit;- Projektor, videobim, grafoskop.

98

Programi i lëndës

“Makina e aparate”


I. Qëllimet e lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 12-të nxënësi duhet të:- tregojë qëllimin dhe rëndësinë e makinave e aparateve- dallojë makinat spërkatëse dhe ato pluhurosëse- dallojë pjesët dhe detajet e makinave spërkatëse dhe atyre pluhurosëse, - shpjegojë sistemin e punës së tyre- shpjegojë parimet e punës së makinave e aparateve- përshkruajë principin e punës së makinave e aparateve - shpjegojë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e makinave e aparateve- tregojë si mirëmbahen makinat e aparatet.

II. Fondi i orëve:

35 javë x 1orë/javë = 35 orë.


Kapitulli 1: Makinat dhe paisjet për mbrojtjen e bimëve ……4 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë për karakteristikat kryesore të makinave e aparateve.- përshkruajë rëndësin e aplikimit të aparatëve për mbrojtje.- tregojë njohuri për mbrojtjen kimike.- përshkruajë metodat në aplikimin e pesticideve.

b)Temat e kapitullit:- Rëndësia e aplikimit të aparatëve për mbrojtje.- Paraqitja e metodave në aplikimin e pesticideve.- Njohuri për mbrojtjen kimike. - Funksionimi i makinave spërkatëse.

99

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet qe mësuesi të:- shpjegojë temën- përshkruajë rëndësin e aplikimit të aparatëve për mbrojtje- tregojë njohurit për mbrojtjen kimike.- përshkruajë metodat në aplikimin e pesticideve- kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve

d)Kushtet për realizimin e kapitullittabela - laboratori, TV, kompjuteri, interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj).- depo e makinave.- materiali i nevojshëm (makinat e aparatet, etj ).- pajisje laboratorike, skema pasqyruese etj.

Kapitulli 2: Makinat dhe aparatet për spërkatje............. 12 orë.

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë dhe të dallojë makinat dhe aparatet spërkatëse.- shpjegojë makinat spërkatëse dhe pjesët kruesore.- përshkruajë makinat pluhurosëse dhe të kombinuara.- shpjegojë gjeneratorët –aerozal.- tregojë aparatet spërkatëse të shpinës.- përshkruajë paimet – mjetet mbrojtëse gjatë punës.

b) Temat e kapitullit:- Makinat dhe aparatet spërkatëse- ndarja sipas qëllimit të përdorimit dhe sipas veprimit- Përgatitja për punë e makinave spërkatëse - pluhurosëse.- Makinat spërkatëse me pluhurizim hidraulik.- Pjesët kryesore të spërkatëses hidraulike.- Makinat spërkatëse me pluhurizim pneumatik.- Makinat spërkatëse me pluhurizim të kombinuar.- Përziersit mekanik hidraulik dhe pneumatik.- Makinat pluhurosëse dhe të kombinuara.- Gjeneratorët –aerozal.- Aparatet spërkatëse të shpinës.- Pajimet – mjetet mbrojtëse gjatë punës- Perdorimi aeroplanëve për mbrojtje- Mirëmbajtja e makinave dhe mbrojtja në punë.

c). Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë temën; - shpjegojë makinat dhe aparatet spërkatëse.

100

- shpjegojë makinat spërkatëse dhe pjesët kryesore.- përshkruajë makinat pluhurosëse dhe të kombinuara.- shpjegojë gjeneratorët –aerozal.- tregojë aparatet spërkatëse të shpinës.- përshkruajë paimet – mjetet mbrojtëse gjatë punës.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve.- organizoj test me shkrim

d) Kushtet për realizimin e kapitullittabela - materiale të nevojshme- (makinat e aparatet, etj ).- laboratori, paisje tjetër laborotike, skema pasqyruese etj. - grafoskopi, tv,interneti,LCD-videobimi, materiale tjera.

Kapitulli 3: Organet e punës së makinave spërkatëse.............. 9 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - shpjegojë organet e punës të spërkatësve.- përshkruajë paisjet shpërndarëse-spërkatëse.- tregojë sprucatorët dhe armaturat-shtagat.

b) Temat e kapitullit: - Organet e punës të spërkatësve:- Rezervuari (Depozitori-recepienti)- Paisjet shpërndarëse-spërkatëse- Sprucatorët me dhomë rregullimi- Sprucatori me kon të sheshtë- Sprucatori me pasqyrë- Armaturat-shtagat- Armaturat për pemëtari- Armaturat për vreshtari- Armaturat për kulturat e ulta-kulturat lavërtare-perimtare.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën,- shpjegojë organet e punës të spërkatësve.- përshkruajë paisjet shpërndarëse-spërkatëse.- tregojë sprucatorët dhe armaturat-shtagat.- demonstrojë përzgjedhjen e organeve të punës së spërkatësve:- bëjë prezantime të organeve të punës së spërkatësve në klasë.- kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve.

101

d) Kushtet për realizimin e kapitullittabela - taboratori- kompjuteri,tv,interneti grafoskopi, LCD-videobimi etj).- materiali i nevojshëm (organet e punës të spërkatësve.) skema pasqyruese etj

Kapitulli 4: Atomizerët ..........................4 orë

a). Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë atomizerët ose pulverizuesit pneumatik.- përshkruajë spërkatëset me ventilatorë.- tregojë aparatet për mjegulla-aerozoli.

b)Temat e kapitullit: - Atomizerët ose pulverizuesit pneumatik ( pikëzat prej 50-150 mikron ) - Spërkatëset me ventilatorë - Aparatet për mjegulla-aerozoli ( pikëzat nën 50 mikron )

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën- demonstrojë atomizerët- bëjë prezantimin e atomizerëve - përzgjedhë dhe përdorë atomizerët për mbrojtje. - kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë. - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullittabela- laboratorikompjuteri, tv,interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj).- materiali i nevojshëm ( atomizerët ).- pajisje laboratorike, forma dhe skema pasqyruese, etj

Kapitulli 5: Aparatet pudrosëse............................3 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë aparatet pudrosëse pneumatik.- përshkruajë aparatet pudrosëse mekanike.

b)Temat e kapitullit- Aparatet pudrosëse pneumatik.

102

- Aparatet pudrosëse mekanik

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën.- demonstrojë aparatet pudrosëse.- përzgjedhë dhe përdorë aparatet pudrosëse për mbrojtje.- kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura të nxënësve.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve

d) Kushtet për realizimin e kapitullittabela- laboratorikompjuteri, tv,interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj).- materiali i nevojshëm ( aparatet pudrosëse.). - pajisje laboratorike, forma dhe skema pasqyruese, etj

Kapiulli 6: Makinat dezinfektuese...........3 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë makinat ose dezinfektuesit e tokës dhe makinat ose dezinfektuesit e farës

b)Temat e kapitullit:- Makinat ose dezinfektuesit e tokës.- Ma kinat ose dezinfektuesit e farës.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën- tregojë makinat- dezinfektuesit e tokës dhe makinat- dezinfektuesit e farës- përzgjedhë dhe përdorë makinat- dezinfektuesit e tokës dhe makinat- dezinfektuesit e farës.- kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura të nxënësve.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve

d) Kushtet për realizimin e kapitullittabela - laboratori,TV, kompjuteri, grafoskopi,interneti, LCD-videobimi etj).- materiali i nevojshëm ( makinat – dezinfektuesit ), praktikë në terren.- pajisjet laboratorike, skema dalluese dhe pasqyruese etj.

103

Klasa e 11

Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale

,,Konstatimi i shkallës së infektimit të bimëve nga sëmundjet, në terren”


Numri i modulit 1

Qëllimi i modulit Një modul praktik që aftëson nxënësit me aftësi-shkathtësi praktike në konstatimin e shkallës së infektimit të bimëve nga sëmundjet, në terren.


6 kredite (35 orë)


RM 1 Nxënësi duhet të konstatojë shkallën e infektimit të bimëve nga sëmundjet.e ndryshme në terren. Përmbajtja:

- Përcaktimi i fazës së zhvillimit të bimëve. - Përcaktimi i patogjenëve.- Përcaktimi i momentit të paraqitjes së sëmundjeve. - Përcaktimi i fazës së zhvillimit të patogjenëve. - Shkalla e dëmtimit dhe infektimit të bimëve. - Kryerja e analizave të ndryshme në ngastrën bimore ku planifikohet të konstatohet shkalla e infektimit të bimëve nga sëmundjet.e ndryshme në terren.- Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve të punës për të konstatuar shkallën e infektimit të bimëve nga sëmundjet.e ndryshme në terren.- Përdorimi i drejtë i veglave dhe pajisjeve gjatё konstatimit të shkallën së infektimit të bimëve nga sëmundjet e ndryshme në terren.- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit. - Mbajtja e shënimeve gjatë punës

104

RM 2 Nxënësi përcakton lokacionin bimorë për konstatimin e shkallës së infektimit të bimëve nga sëmundjet,në terren.

Përmbajtja :

- Analiza e lokacionit të përcaktuar bimorë për të konstatuar shkallën e infektimit të bimëve nga sëmundjet.e ndryshme në terren.- Pёrzgjedhja e drejtё e lokacionit bimorë të përcaktuar.- Parapërgaditjet në terren për të përcaktuar ose për të konstatuar shkallën e infektimit të bimëve nga sëmundjet.e ndryshme.- Mёnyrat e e konstatimit të shkallës së infektimit të bimëve nga sëmundjet.- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit. - Mbajtja e shënimeve gjatë punës

RM 3 Nxënësi konstaton shkallën e infektimit të bimëve nga sëmundjet, në teren.

Përmbajtja:

- Konstatimi i shkallës së infektimit të bimëve nga sëmundjet, në terren.- Thasët e nevojshëm për numrin e materialeve bimore të

infektuara.- Vendosja e materialeve bimore të infektuara në thasë plastike apo tekstili.- Regjistrimi, etiketimi i materialeve bimore të infektuara në thasё dhe regjistër. - Paketimi dhe ngarkimi i materialeve bimore të infektuara në mjetin transportues.- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik dhe të ruajtjes së

mjedisit gjatë punës.




KR Nxënësi duhet të:

105

- Kryejё analiza të ndryshme në ngastrën bimore ku planifikohet të konstatohet shkalla e infektimit të bimëve.- Përzgjedhё drejtё veglat dhe pajisjet për analiza të ndryshme në ngastrën bimore ku planifikohet të konstatohet shkalla e infektimit të bimëve.- Përdorë drejtë veglat dhe pajisjet gjatё punës.- Mbajë shënime gjatë punës.- Respektojё rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё mjedisit.


KR Nxënësi duhet tё:

- Analizojё drejtё lokacionin e përcaktuar bimorë për konstatimin e shkallës së infektimit të bimëve nga sëmundjet, në teren.- Pёrzgjedhë drejtё lokacionin e përcaktuar.- Respektojё mёnyrat e konstatimit të shkallës së infektimit të bimëve nga sëmundjet.- Mbajë shënime gjatë punës.- Mbrohet në punë dhe ruajë mjedisin.



- Kryejё konstatimin e shkallës së infektimit të bimëve nga sëmundjet, në teren.- Pёrcaktojё llojin dhe numrin e thasëve tё nevojshëm për

materialet bimore të infektuara.- Respektojë rregullat e regjistrimit, etiketimin e materialeve bimore të infektuara në thasё dhe regjistër.- Respektojë standardet e paketimit dhe ngarkimit tё materialeve bimore të infektuara për transportues.- Zbatojë rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë punës.


- Ky modul duhet të trajtohet në situata praktike me nxënësin.(në klasë, laborator dhe terren).

- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete pёr lokacionin dhe bimët e ndryshme të infektuara nga sëmundjet, konstatimin e shkallës së infektimit të bimëve nga sëmundjet, në teren. Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë në qendër nxënësin, por me referencë të mësuesit në ndonjë rast.

- Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë demonstrimin nga mësuesi.

106

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për konstatimin e shkallës së infektimit të bimëve nga sëmundjet, në teren, përcaktim, dhe analizё në të gjitha fazat e punës,për të vёrejtur dallimet. - Nxënësi do të përvetësojë kompetencat nëpërmjet veprimtarive praktike.

- Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë.


- Vlerësimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati dhe - mësuesi të jetë transparent ndaj nxënësve.Gjatë vlerësimit të

nxënsëve duhet të synohet vlerësimi i njohurive dhe shprehive të punës.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen lokacionet bimore, materialet bimore,barnatore bujqësore, fermë bujqësore,mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Laborator i kompletuar me pajisje laboratorike,mikroskopi, vegla

pune, etj.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter, Interneti,

CD, Grafoskopi).- Mjete teknike transporti pёr terren.

107

PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE

,, Zgjedhja e llojit të preparatit për mbrojtjen e bimëve nga infektimet dhe përdorimi i tyre me makinat spërkatëse-pluhurosëse”


Numri i modulit 2

Qëllimi i modulit Një modul praktik që aftëson nxënësit me aftësi-shkathtësi praktike në zgjedhjen dhe përdorimin e preparateve për mbrojtjen e bimëve nga sëmundjet.




RM 1 Nxënësi duhet të bëj zgjedhjen dhe përdorimin e preparateve për mbrojtjen e bimëve nga sëmundjet.

Përmbajtja:

- Përzgjedhja e preparateve kimike për mrojtjen e bimëve.

- Përdorimi dhe afati i veprimit. - Përcaktimi gjendjes agregate të preparateve për

mbrojtjen e bimëve.- Qëndrushmëria dhe efekti i preparatit. - Përzgjedhja e makinës spërkatëse për mbrojtjen e

bimëve nga sëmundjet. - Bashkangjitja e makinës spërkatëse për traktor.- Regjistrimi stacionar- fushur për llojin e pajisjeve të

makinave spërkatëse. - Pozicionimi për punë. - Planifikimi i metodës për procedurat e spërkatjes –

pluhrosjes. - Caktimi i momentit të përdorimit të pesticideve.- Llogaritja e sasisë së nevojshme të përdorimit. - Përgatitja e tretësirës së koncentratit të caktuar.- Mbushja e makinës me preparat për mbrojtje. - Përdorimi praktik i pesticideve. - Manipulimi dhe ruajtja e tyre.

108

- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë punës.

RM 2 Nxënësi përcakton lokacionin për përdorimin e preparateve për mbrojtjen e bimëve nga sëmundjet.

Përmbajtja :

- Analiza e lokacionit të përcaktuar për përdorimin e preparateve për mbrojtjen e bimëve nga sëmundjet. - Pёrzgjedhja e drejtё e lokacionit të përcaktuar.- Parapërgaditjet në terren për zgjedhjen dhe përdorimin e preparateve për mbrojtjen e bimëve nga sëmundjet.- Përdorimi i makinës spërkatëse për mbrojtjen e bimëve nga sëmundjet. - Mёnyrat e përdorimit të preparateve për mbrojtjen e bimëve nga sëmundjet. - Mbajtja e shënimeve gjatë punës.

RM 3 Nxënësi konstaton zgjedhjen dhe përdorimin e preparateve për mbrojtjen e bimëve nga sëmundjet. Përmbajtja:

- Konstatimi i llojit të preparatit për përdorim në mbrojtjen e bimëve nga sëmundjet.- Konstatimi i përzgjedhjes së makinës spërkatëse për mbrojtjen e bimëve nga sëmundjet dhe bashkangjitja për traktor. - Llogaritja e sasinë, përgatitja e tretësirës dhe mbushja e makinën spërkatëse për mbrojtje të bimëve. - Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.





- Kryejё analiza të ndryshme në ngastrën ku planifikohet

109

të përdoren preparatet për mbrojtjen e bimëve nga sëmundjet.- Përzgjedhë drejt preparatin për mbrojtje të bimëve.- Përzgjedhё drejtë makinën spërkatëse për spërkatje në ngastrën ku planifikohet të përdoren preparatet për mbrojtjen e bimëve nga sëmundjet- Përdorë drejtë makinën spërkatëse,veglat dhe pajisjet gjatё punës.- Mbajë shënime gjatë punës.- Respektojё rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё mjedisit.



- Analizojё drejtё lokacionin bimorë të përcaktuar për të përdorur preparatet për mbrojtjen e bimëve nga sëmundjet

- Pёrzgjedhë drejtё lokacionin e përcaktuar.- Respektojё mёnyrat e përdorimit të preparateve për mbrojtjen e

bimëve nga sëmundjet.- Ruajë pesticidet dhe manipuloj me ato.

- Mbrohet në punë dhe ruajë mjedisin.- Zbatojë rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit

gjatë punës.



- Pёrcaktojё llojin e preparatit për mbrojtjen e bimëve nga sëmundjet.

- Llogaritë sasinë, përgatitë tretësirën dhe mbushë makinën spërkatëse për mbrojtje të bimëve. - Kryejё spërkatjen me makinën spërkatëse.- Respektojë rregullat e spërkatjes së bimëve.- Respektojë standardet e spërkatjes.- Mbajë shënime gjatë punës.- Mbrohet në punë dhe ruajë mjedisin.- Respektojё rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё mjedisit



- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet

konkrete pёr lokacionin bimorë, zgjedhjen dhe përdorimin e preparateve kimike për mbrojtjen e bimëve nga sëmundjet si dhe

110

spërkatjen me makiuna spërkatëse. - Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë në qendër nxënësin, por me referencë të mësuesit në ndonjë rast.- Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë demonstrimin nga mësuesi.- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për zgjedhjen dhe përdorimin e preparateve kimike për mbrojtjen e bimëve nga sëmundjet, spërkatje me makina, përcaktim, dhe analizё në të gjitha fazat e punës,për të vёrejtur dallimet.- Nxënësi do të përvetësojë kompetencat nëpërmjet veprimtarive praktike.- Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë.- Gjatë vlerësimit të nxënësve, të zbatohet demonstrimi praktik i aftësive të fituara.- Vlerësimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati dhe

mësuesi të jetë transparent ndaj nxënësve.Gjatë vlerësimit të nxënsëve duhet të synohet vlerësimi i njohurive dhe shprehive të punës.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen lokacionet bimore, barnatore bujqësore, fermë bujqësore, mjediset, makina spërkatëse, preparatet kimike, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Laborator i kompletuar me pajisje laboratorike, vegla pune, etj.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter, Interneti,


111


,, Pastrimi, mirëmbajtja e makinave spërkatëse - pluhurosëse dhe mbrojtja e mjedisit të punës nga ndotjet e mundshme”


Numri i modulit 3

Qëllimi i modulit Një modul praktik që aftëson nxënësit me aftësi-shkathtësi praktike në pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse duke respektuar rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë punës.


6 kredite (35 orë)


RM 1 Nxënësi duhet të bëj pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse duke respektuar rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë punës.

Përmbajtja:

- Zgjedhja e vendit për pastrim të makinave spërkatëse.- Vëndosja e makinës në pozicionin e duhur- Pastrimi i makinës nga mbeturinat dhe pluhuri. - Pastrimi i makinerive nga helmet. - Lyerja dhe konservimi i makinës spërkatëse. - Kthimi në vendin e caktuar. - Hudhja e mbetjeve në vend të sigurt.- Mbajtja e shënimeve gjatë punës.- Mbrojtja e mjedisit në vendin e punës.

RM 2 Nxënësi përcakton lokacionin për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse.

Përmbajtja :

- Analiza e lokacionit të përcaktuar për pastrimin dhe

112

mirëmbajtjen e makinave spërkatëse - pluhrosëse.- Pёrzgjedhja e drejtё e lokacionit të përcaktuar.- Parapërgaditjet për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse.- Përdorimi i pajisjeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse.- Mёnyrat e përdorimit të pajisjeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë punës.

RM 3 Nxënësi konstaton zgjedhjen e makinave spërkatëse-pluhrosëse dhe përdorimin e pajisjeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e tyre.

Përmbajtja:

- Konstatimi i llojit të pajisjeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse.- Konstatimi i përzgjedhjes së makinës spërkatëse-pluhrosëse për pastrimin dhe mirëmbajtjen e saj.- Llogaritja e sasisë së shpenzimeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse..- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.





- Zgjedhë vendin për pastrim të makinave sperkatëse- pluhrosëse.- Përzgjedhё makinën spërkatëse- pluhrosëse për pastrimin dhe mirëmbajtjen e saj.- Përdorë drejtë pajisjet gjatё punës.për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse.- Përshtatë vendin e punës për punë;- Zbatojë masat mbrojtëse ndaj rreziqeve në punë.- Mbaj higjienën në vendin e punës;- Mbajë shënime gjatë punës.- Mbrohet në punë dhe ruajë mjedisin.

113

- Respektojё rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё mjedisit.



- Analizojё drejtё lokacionin - vendin për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse.- Pёrzgjedhë drejtё lokacionin e përcaktuar.- Respektojё mёnyrat e përdorimit të pajisjeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse.- Mbajë shënime gjatë punës.- Zbatojë rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë punës.



- Pёrcaktojё llojin e pajisjeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse.- Llogaritë sasinë e shpenzimeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse.- Kryejё pastrimin e makinën spërkatëse - pluhrosëse nga mbeturinat dhe pluhuri. - Pastrojë makinerit nga helmet. - Lyejë dhe konsevojë makinën spërkatëse- pluhrosëse. - Kthejë në vendin e caktuar. - Hudhë mbetjet në vend të sigurt.- Mbrohet në punë dhe ruajë mjedisin.



- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete pёr lokacionin – vendin dhe për zgjedhjen dhe përdorimin e pajisjeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse.- Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë në qendër nxënësin, por me referencë të mësuesit në ndonjë rast.- Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë demonstrimin nga mësuesi.- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për zgjedhjen dhe përdorimin e pajisjeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse, pastrimin dhe mirëmbajtjen e

114

tyre,përcaktim dhe analizё në të gjitha fazat e punës,për të vёrejtur dallimet.- Nxënësi do të përvetësojë kompetencat nëpërmjet veprimtarive praktike.- Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë.- Gjatë vlerësimit të nxënësve, të zbatohet demonstrimi praktik i aftësive të fituara.- Vlerësimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati dhe



Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen lokacionet – vendet për pastrim dhe mirmbajtje, fermë bujqësore, mjediset,makina spërkatëse- pluhrosëse, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Laborator i kompletuar me pajisje laboratorike, vegla pune, etj.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter, Interneti,

CD, Grafoskopi), etj.

115


,, Përdorimi, pastrimi dhe mirëmbajtja e makinave e aparateve”


Numri i modulit 4

Qëllimi i modulit Një modul praktik që aftëson nxënësit me aftësi-shkathtësi praktike në përdorimin, pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave dhe aparateve duke respektuar rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë punës.




RM 1 Nxënësi duhet të përdorë me sukses makinat dhe aparatet duke respektuar rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë punës.

Përmbajtja:

- Klasifikimi i makinave e aparateve

- Përdorimi i traktorit, levizja para dhe mbrapa.

- Përzgjedhja e makinave e aparateve

- Kontrollimi dhe regjistrimi laboratorik dhe fushor i

makinave e aparateve - Përzgjedhja e makinave për spërkatje dhe pluhurosje.- Përgatitja e makinave e aparateve - Regjistrimi i makinave e aparateve- Kyçja dhe shkyçja e

makinave për traktor.- Pёrdorimi i makinave për

spërkatje dhe pluhurosje.

116

- Manovrimet e mundshme gjatё përdorimit.

- Përdorimi i aparateve.- Realizimi i spërkatjes ose

pluhurosjes.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë spërkatjes dhe pluhurosjes.

RM 2 Nxënësi përcakton lokacionin për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave e aparateve, bëj pastrimin e mirëmbajtjen e makinave dhe aparateve duke respektuar rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë punës.

Përmbajtja :

- Analiza e lokacionit të përcaktuar për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave dhe aparateve.- Pёrzgjedhja e drejtё e lokacionit të përcaktuar.- Parapërgaditjet për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave dhe aparateve.- Përdorimi i pajisjeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave dhe aparateve.- Mёnyrat e përdorimit të pajisjeve për pastrimin dhe

mirëmbajtjen e makinave dhe aparateve.- Zgjedhja e vendit për pastrim të makinave spërkatëse.- Vëndosja e makinës në pozicionin e duhur.- Pastrimi i makinës nga mbeturinat dhe pluhuri. - Pastrimi i makinerive nga helmet. - Lyerja dhe konservimi i makinës spërkatëse. - Kthimi në vendin e caktuar. - Hudhja e mbetjeve në vend të sigurt.- Mbajtja e shënimeve gjatë punës.- Mbrojtja e mjedisit në vendin e punës.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë punës.

RM 3 Nxënësi konstaton zgjedhjen e makinave spërkatëse-pluhrosëse e aparateve dhe përdorimin e llojit të pajisjeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e tyre.

Përmbajtja:

- Konstatimi i llojit të pajisjeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave dhe aparateve. - Konstatimi i përzgjedhjes së makinës dhe aparateve.

117

për pastrimin dhe mirëmbajtjen e saj. - Llogaritja e sasisë së shpenzimeve për pastrimin dhe

mirëmbajtjen e makinave dhe aparateve.- Kryerja e pastrimit të makinave dhe aparateve nga mbeturinat dhe pluhuri.- Kontrollimi gjendjes teknike të makinave e aparateve dhe veglave të punës në vendin e punës.- Mbajtja e shënimeve gjatë punës.- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.





- Përzgjedhë veglat e punës dhe makinat e aparatet në vendin e punës;- Përshtatë vendin e punës për punë;- Lidhë makinat për traktor.- Zbatojë masat mbrojtëse ndaj rreziqeve në punë;- Tregojë lyerjen e makinave dhe aparateve- Përdorë dhë siguron traktorin kur ai ndalet;- Përgatitë veglat e punës,makinat dhe aparatet.

- Mbajë higjienën në vendin e punës. - Përdorë veglat e punës,makinat dhe aparatet. - Bëjë lyerjen e makinave dhe aparateve - Përdorë traktorin, lidhjen me makina spërkatëse si dhe punën praktike me te; - Vozitë traktorin dhe bashkangjes makinat me traktorë; - Bëjë spërkatjen ose pluhurosjen. - Kontrollojë gjendjen teknike të makinave, veglave dhe aparateve të punës; - Respektojë rregullat e sigurisë dhe mbrojtjes në punë; - Përfundojë detyrën me efikasitet;.



118

- Analizojё drejtё lokacionin - vendin për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse dhe aparateve.- Pёrzgjedhë drejtё lokacionin e përcaktuar.- Respektojё mёnyrat e përdorimit të pajisjeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse dhe aparateve..- Zgjedhë vendin për pastrim të makinave dhe aparateve.- Përzgjedhё makinën spërkatëse- pluhrosëse dhe aparatin për pastrimin dhe mirëmbajtjen e saj.- Përdorë drejtë pajisjet gjatё punës.për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave dhe aparateve.- Përshtatë vendin e punës për punë;- Zbatojë masat mbrojtëse ndaj rreziqeve në punë.- Mbaj higjienën në vendin e punës;- Mbajë shënime gjatë punës.- Mbrohet në punë dhe ruajë mjedisin.- Respektojё rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё mjedisit.- Zbatojë rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë punës.



- Pёrcaktojё llojin e pajisjeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave dhe aparateve. - Llogaritë sasinë e shpenzimeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave dhe aparateve.- Kryejё pastrimin e makinës spërkatëse - pluhrosëse dhe aparateve.nga mbeturinat dhe pluhuri. - Pastrojë makinerit nga helmet. - Lyejë dhe konservojë makinën spërkatëse- pluhrosëse. - Kthejë në vendin e caktuar. - Hudhë mbetjet në vend të sigurt.- Mbrohet në punë dhe ruajë mjedisin.



- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete pёr lokacionin – vendin, përdorimin e makinave e aparateve dhe për zgjedhjen dhe përdorimin e pajisjeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse dhe aparateve.- Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë në qendër nxënësin, por me referencë të mësuesit në ndonjë rast.- Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë demonstrimin nga mësuesi.- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për përdorimin e makinave e aparateve dhe për zgjedhjen dhe përdorimin e pajisjeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse,

119

aparateve, pastrimin dhe mirëmbajtjen e tyre,përcaktim dhe analizё në të gjitha fazat e punës, për të vёrejtur dallimet.- Nxënësi do të përvetësojë kompetencat nëpërmjet veprimtarive praktike.- Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë.- Gjatë vlerësimit të nxënësve, të zbatohet demonstrimi praktik i aftësive të fituara.- Vlerësimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati dhe



Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen lokacionet – vendet për përdorim, pastrim dhe mirëmbajtje, fermë bujqësore, mjediset, makina spërkatëse- pluhrosëse, aparatet, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Laborator i kompletuar me pajisje laboratorike, vegla pune, etj.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter, Interneti,


120


,, Pёrgatitja e tokёs për mbjellje, fara dhe mbjellja e saj, masat agroteknike që aplikohen gjatë rritjes së bimëve dhe grumbullimi i prodhimeve lavërtare e perimore”


Numri i modulit 5Qëllimi i modulit Një modul praktik që aftëson nxënësit me aftësi-shkathtësi praktike për

kryerjen e veprimeve pёr pёrgatitjen e tokёs për mbjellje, për kryerjen e lavrimeve dhe të operacioneve tё tjera tё nevojshme,farën dhe mbjelljen e saj,përkujdesjen ndaj kulturave lavërtare-perimore,dertiminimin si dhe vjeljen dhe grumbullimin e tyre.


11.5 kredite ( 70 orë )


RM 1 Nxënësi duhet të bëjë punimin themelor dhe plotësues të tokës dhe bënë përgatitjen për mbjelljen e farës.

Përmbajtja:

- Njoftimi i nxënësve me kulturat lavërtare dhe perimore. Njoftimi me tipet e ndryshme të tokave.

- Caktimi i vendit për punë. - Pёrcaktimi i llojit të punimit të tokёs. - Pёrzgjedhja e pajimeve për pёrgatitjen e tokёs për

mbjellje. - Pёrshtatja e pajimeve për lloje dhe kushte tokash të

veçanta. - Bashkangjitja e mjeteve të punёs për traktor. - Transportimi me traktor i pajimeve në vendin e punёs. - Përdorimi i plehrave për plehërimin bazë.

121

- Pёrdorimi i plugut për punimin e tokёs.- Manovrimet e mundshme gjatё punimit të tokёs. - Realizimi i punimit në cilёsinё e duhur.- Pёrdorimi i pajisjeve për punimin plotёsues të tokёs

(disku, lesat, frezat, cilindrat, kultivatorët) për mbjelljen e kulturave lavërtare dhe perimore.

- Manovrimet e mundshme. - Kryerja me cilёsi e punimeve plotёsuese të tokёs. - Mbajtja e shënimeve gjatë punës.- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruatjes së mjedisit gjatë pёrgatitjes së tokёs për mbjellje.

RM 2 Nxënësi duhet të realizojë mbjelljen e farës në momentin më të përshtatshëm.

Përmbajtja :

- Përzgjedhja e veglave dhe e mjeteve të punës.- Përzgjedhja e lokacionit për mbjellje. - Momenti më i përshtatshëm i mbjelljes. - Karakteristikat e kultivarëve sipas potencialit gjenetik.- Zgjedhja e kultivarit të përshtatshëm. - Përdorimi i katalogjeve të kultivarëve.- Përzgjedhja e kultivarëve sipas kërkesave të tregut.- Caktimi i afatit të mbjelljes. - Caktimi i sasisë së farës për mbjellje. - Caktimi i distancës së mbjelljes. - Piketimi i rreshtave.- Mbjellja e farave.- Mbajtja e shënimeve gjatë punës.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë mbjelljes së farës.

RM 3 Nxënësi duhet të kryejë shërbimet agroteknike gjatë rritjes së bimëve në momentin më të përshtatshem dhe grumbullimin e prodhimeve të tyre.

Përmbajtja:

- Shërbimet kryesore gjatё rritjes së bimёve. - Momenti më i përshtatshëm për kryerjen e shërbimeve,

kushtet tokësore dhe klimatike që i favorizojnë ose i pengojnë ato.

- Operacionet e eliminimit të barёrave të këqija, me dorë dhe me makineri.

- Operacionet e kontrollit të sëmundjeve dhe të

122

dëmtuesve. - Përdorimi i preparateve kimike për mbrojtjen e

bimëve. - Kujdesi për plotësimin e nevojave për ujë dhe lëndë

ushqyese. - Zgjedhja dhe mirëmbajtja e pajimeve dhe e makinerive

për kujdesin ndaj bimëve. - Mbajtja e shënimeve përkatëse dhe regjistrimi i

operacioneve. - Përcaktimi i momentit më të përshtatshëm për vjelje.

Përzgjedhja e veglave dhe e makinerive për vjeljen e kulturave lavertare dhe perimore.

- Përcaktimi i llojit të prodhimit për vjelje. - Vjelja me dorë dhe makineri e prodhimeve lavertare

dhe perimore. - Përzgjedhja e veglave dhe e makinerive për

selekcionim,klasifikim të prodhimeve lavertare dhe perimore.

- Klasifikimi sipas standardeve. - Përgatitja e prodhimit të mirë të klasifikuar për

ambalazhim. - Ambalazhimi i prodhimeve lavërtare dhe perimore. - Zbatimi i rregullave të punës gjatë vjeljës, klasifikimit,

ambalazhimit dhe ruajtja e mjedisit duke mos hedhur mbeturinat ku nuk duhet.





- Kryejё analiza të ndryshme në ngastrën bimore ku planifikohet punimi themelor dhe plotësues i tokës.- Përzgjedhё drejtё veglat dhe pajisjet për analiza të ndryshme në ngastrën bimore ku planifikohet punimi themelor dhe plotësues i tokës.- Përzgjedhё plugun për punimin e tokёs.- Përzgjedhё plehrat për plehërimin bazë..- Pёrzgjedhë dhe analizojё drejtё ngastrën për punimin

123

themelor dhe plotësues të tokës.- Respektojё mёnyrat e punimit themelor dhe plotësues të tokës.- Pёrcaktojё llojin e punimit të tokёs. - Kryejё plehërimin bazë..- Kryejё punimin themelor dhe plotësues të tokës.- Respektojë rregullat dhe standardet e punimin themelor dhe

plotësues të tokës.- Mbajë shënime gjatë punës.- Respektojё rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё mjedisit.



- Kryejё analiza të ndryshme në ngastrën bimore ku planifikohet mbjellja e farës. - Përzgjedhё drejtё veglat dhe pajisjet për analiza të ndryshme në ngastrën bimore ku planifikohet mbjellja e farës.- Përzgjedhё drejt farën për mbjellje.- Pёrzgjedhë dhe analizojё drejtё ngastrën për mbjellje të farës- Respektojё mёnyrat për mbjellje të farës.- Respektojё afatin e mbjelljes së farës- Përcaktojë llojin e kultivarit të përshtatshëm.- Përzgjedhë kultivarët sipas kërkesave të tregut.- Përcaktojë momentin më të përshtatshëm për mbjellje.- Caktojë sasinë e farës për mbjellje,distancën e mbjelljes.- Piketojë rreshtat.- Kryejё mbjelljen e farës.- Respektojë rregullat dhe standardet e mbjelljes së farës.- Mbrohet në punë dhe ruajë mjedisin.- Respektojё rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё mjedisit



- Kryejё analiza të ndryshme në ngastrën bimore ku planifikohen shërbimet agroteknike dhe grumbullimin e prodhimeve bimore.- Përzgjedhё drejtё veglat dhe pajisjet për analiza të ndryshme në ngastrën bimore ku planifikohen shërbimet agroteknike dhe grumbullimin e prodhimeve bimore.- Përzgjedhё drejt momentin më të përshtatshëm për kryerjen e këtyre shërbimeve.

124

- Pёrzgjedhë dhe analizojё drejtё ngastrën për shërbimet agroteknike dhe grumbullimin e prodhimeve të tyre.

- Respektojё mёnyrat për shërbimet agroteknike dhe grumbullimin e prodhimeve bimore.- Respektojё afatin, momentin më të përshtatshëm

për shërbimet agroteknike dhe grumbullimin e prodhimeve bimore.- Përcaktojë llojin e shërbimeve agroteknike.- Përzgjedhë shërbimet agroteknike për grumbullimin e prodhimeve bimore.- Përcaktojë momentin më të përshtatshëm për shërbimet agroteknike dhe grumbullimin e prodhimeve të tyre.- Kryejё shërbimet agroteknike dhe grumbullimin e prodhimeve bimore.- Respektojë rregullat e shërbimeve agroteknike dhe grumbullimin e prodhimeve bimore.- Respektojë standardet e shërbimeve agroteknike dhe grumbullimin e prodhimeve bimore.- Ambalazhojë prodhimet lavërtare dhe perimore. - Mbrohet në punë dhe ruajë mjedisin.- Respektojё rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё mjedisit



- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete pёr punimin themelor dhe plotësues të tokës dhe përgatitjen për mbjelljen e farës,.për farën dhe mbjelljen e saj. për shërbimet agroteknike dhe grumbullimin e prodhimeve të tyre.- Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë në qendër nxënësin, por me referencë të mësuesit në ndonjë rast.- Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë demonstrimin nga mësuesi.- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete praktike për kryerjen e veprimeve pёr pёrgatitjen e tokёs për mbjellje, për kryerjen e lavrimeve dhe të operacioneve tё tjera tё nevojshme,për kryerjen e veprimeve pёr mbjelljen e farës, për kryerjen e veprimeve pёr shërbimet agroteknike dhe grumbullimin e prodhimeve të tyre, përcaktim dhe analizё në të gjitha fazat e punës,për të vёrejtur dallimet.- Nxënësi do të përvetësojë kompetencat nëpërmjet veprimtarive praktike.- Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë.- Gjatë vlerësimit të nxënësve, të zbatohet demonstrimi praktik i aftësive të fituara.- Vlerësimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati dhe

125

mësuesi të jetë transparent ndaj nxënësve.Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të synohet vlerësimi i njohurive dhe shprehive të punës.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohet, lokacioni - ngastra bimore, fermë bujqësore, mjediset, fara cilësore, veglat, pajimet, makinerit, mjetet e punës, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Laborator i kompletuar me pajisje laboratorike, vegla pune, etj.- Teknologji e nevojshme mësimore ( TV, Kompjuteri, Interneti,

CD, Grafoskopi ).- Mjete teknike transporti pёr terren

Përshkruesi i modulit të praktikës profesionale

Mikrobiologji dhe higjienë

Lëmi: BujqësiProfili: Mbrojtja e bimëve Niveli: IKlasa: 11

Numri i modulit

6

Qëllimi i modulit

Një modul që i përgatit nxënësit për të zbatuar praktikat epërgatitjes së preparateve, tereneve ushqyese dhe vrojtimin etyre në mikroskop për të identifikuar mikroorganizmat.


6 kredite ( 35 orë )


RM 1 Nxënësi kryen veprime të përgatitjes së tereneve ushqyese të kulturave bakterore dhe të kërpudhave Përmbajtja- Matja dhe vëzhgimi për studime mikrobilogjike - Përdorimi i mikroskopit- Vëzhgimi me mikroskop- Sterilizimi i mjeteve që përdoren në mikroobiologji- Kulturat e mikroorganizmave- Terrenet ushqyese të kulturave bakterore- Terenet ushqyese të kulturave kërpudhore- Mbjellja e mikroorganizmave në terrene ushqyese.- Rregullat e sigurisë në punë dhe të ruajtjes së

mjedisit gjatë përcaktimit sasior të substancaveRM 2 Nxënësi kryen veprime të përgatitjes së preparateve të

përkohshme dhe afatgjate për vrojtimin e mikroorganizmave në mikroskop në mënyrë të pavarur.

126

Përmbajtja:- Preparatet për vrojtimin e baktereve – të vrugut të

dhëmbëve, - Preparatet për vrojtimin e baktereve – baktereve të

gungzave të bimëve bishtajore (Rhisobium leguminosarum)-

- Preparatet për vrojtimin e kërpudhave- mykut të bukës.- Preparatet për vrojtimin e kërpudhave- tharmit të bukës.- Rregullat e sigurisë në punë dhe të ruajtjes së mjedisit.

Procedurat e vlerësimit

Realizim i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.Me poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit

RM 1 IV - Pyetje-përgjigje me gojë- Vëzhgim me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet të:- përgatisë terenet ushqyese për kultivimin e

mikroorganizmave të caktuar.- përgatisë preparatet afatshkurtëra dhe afatgjata

për vrojtimin e mikroorganizmave.- vizatojë në fletore mikroorganizmat e vrejtur në

preparate.- zbatojë si duhet rregullat e sigurisë në punë dhe të

ruajtjes së mjedisit gjatë përcaktimit sasior të substancave

RM 2 IV - Pyetje-përgjigje me gojë - Vëzhgim me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet të:- vizatojë qelizat e vrugut të dhëmbëve;- vizatojë qelizat e gungzave të bimëve bishtajore;- vizatojë qelizat e bykut të bukës;- vizatojë qelizat e mykut të bukës

zbaton rregullat e sigurisë në punë dhe të - ruajtjes së mjedisit

Metodat e rekomanduara të mësuarit

- Ky model duhet të trajtohet në laboratorin e - biologjisë. - Rekomandohet të organizohen vizita në Institutin - Shendetsorë Kombtar dhe të tjera të ngjashme.- Arsimtari duhet të përdorë sa më shumë që të jet- e mundur demonstrmet kkonkrete gjatë punës me - mjete laboratorike.- Nxënësit duhet të angazhohen sa më shumë në

127

- veprimtari konkrete, në mbështetje - të përvetsuarit të njohurive qqë trajton moduli.

Ata duhet të nxitin të diskutojnë në lidhje me rastet e ndryshme që paraqiten në aftësitë e fituara nga ata.


Për realizimin e modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- laboratorët për mikrobiologji;- kompleti i veglave, i pajisjeve dhe instrumenteve

laboratorike;- terrene ushqyese, enë petri dhe materiale të tjera që përdoren

në laboratorin kimik;- materiale të shkruara (manuale, rregullore, katalogë).

KL.12

MBROJTJA E BIMËVENiveli II

128

KLASA 12 Programi i lëndës

“Entomologjia”

Lëmia: BujqësiProfili: Mbrojtja e bimëveNiveli: IIKlasa: 12

I. Qëllimet e lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 12-të nxënësi duhet tëtransmetohen njohuritë bazë për:- shpjegojë rëndësinë e entomologjisë, - përshkruajë dëmtuesit e bimëve, - tregojë dëmet që sjellin këta dëmtues, - përshkruajë metodat e luftimit të këtyre dëmtuesve, për preparatet kimike, - tregojë karakteristikat kryesore të insekteve, - tregojë ndikimin e faktorëve në përhapjen e insketeve, për dëmin që shkaktojnë

insektet,- dallojë inseket polifag dhe monofag,- shpjegojë dëmtuesit e prodhimeve gjatë ruajtjes së tyre në depo.

II. Fondi i orëve:



129

Kapitulli 1: Insektet ……………………10 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë për karakteristikat kryesore të insekteve dhe për ndikimin faktorëve të ndryshëm në përhapjen e tyre.

b)Temat e kapitullit:- Insektet:- Morfologjia e insekteve - (koka, kraharori, barku).- Mbështjellësi i trupit të insekteve- Anatomija dhe fizologjija e insekteve:- Sistemi muskulor,- Sistemi nervor,- Sistemi i qarkullimit të gjakut- Organet e trejtjes - Sistemi i frymëmarrjes - Organet e nuhatjes, dëgjimit, prekjes, shijes, të pamurit.- Organet e riprodhimit të insekteve - Biologjija e insekteve:- Shumëzimi dhe zhvillimi insekteve- Klasifikimi i insekteve. - Ekologjija e insekteve:- Faktoret abiotikë (temperatura, lagështia, drita, era dhe toka). - Faktorët biotikë. - Merimangat. Nematodat. Brejtësit dhe kërmijtë.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet qe mësuesi të:- shpjegojë temën- bëj prezantime me foto të insekteve në klasë. - përshkruajë morfologjin,anatomin dhe fizologjin e insekteve- tregojë për shumimin,klasifikimin dhe ekologjin e insekteve. - përshkruajë faktorët biotikë- kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve.

d)Kushtet për realizimin e kapitullittabela - laboratori, TV, kompjuteri, interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj).- materiali i nevojshëm ( insekte të ndryshme, etj).- pajisje laboratorike, skema pasqyruese etj.

130

Kapitulli 2:Pesticidet - Insekticidet.......................4 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë dhe të dallojë insekticidet,akaricidet,nematocidet dhe rodenticidet.

b) Temat e kapitullit:- Metodat e luftimit të dëmtuesve:- Karantina, masat agroteknike, mekanike,fizike, biologjike dhe kimike.- Përdorimi i insekticideve, forma, përqëndrimi ,doza, karenca dhe helmueshmëria (toksiciteti i insekticideve).- Insekticidet,- Insekticidet organofosforike,- Insekticidet sistemike,- Karbamatet,- Insekticidet me prejardhje bimore,- Akaricidet, - Nematocidet,- Rodenticidet dhe - Limacidet.

c). Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë temën; - përshkruajë insekticidet etj.- demonstrojë përzgjedhjen, klasifikimin e insekticideve.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullittabela - materiale të nevojshme- insekticidet.- laboratori, paisje tjetër laborotike, skema pasqyruese etjgrafoskopi, tv,interneti,LCD-videobimi, materiale tjera.

Kapitulli 3: Dëmtuesit polifagë...................................................... 7 orë.

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë dhe të dallojë insektet polifag dhe monofag.

b) Temat e kapitullit:- Karkaleci maroken dhe ai italian- Dosëza e dheut

131

- Krimbi i murrmë- Krimbat tel- Zhuzhaku i majit - Nematodat e rrënjëve

c). Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë temën; - përshkruajë dëmtuesit polifag.- demonstrojë përzgjedhjen, klasifikimin e dëmtuesve polifag.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve.- organizoj test me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullittabela - materiale të nevojshme- dëmtuesit polifag- laboratori, paisje tjetër laborotike, skema pasqyruese etjgrafoskopi, tv,interneti,LCD-videobimi, materiale tjera.

Kapitulli 4: Dëmtuesit e drithërave..................................................... 4 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - shpjegojë dhe të identifikojë dëmtuesit e prodhimeve të drithrave.

b) Temat e kapitullit: - Zabruesi i drithrave - Ushunjëza e drithrave- Qimka e drithrave dhe - Krimbi i drithrave-misrit

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën,- demonstrojë përzgjedhjen e materialeve të drithërave,skicave, tabelave, etj. - bëj prezantime me foto të dëmtuesve të drithërave në klasë- përzgjedhë dhe përdorë pesticidet ( insekticidet ) për mbrojtje.- kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullittabela - taboratori

132

- kompjuteri,tv,interneti grafoskopi, LCD-videobimi etj).- materiali i nevojshëm nga drithërat e ndryshëm të dëmtuar nga dëmtuesit, skema pasqyruese etj.

Kapitulli 5: Dëmtuesit e bimëve industriale….......................................4 orë

a). Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë dhe të identifikoj dëmtuesit e bimëve industriale.

b)Temat e kapitullit: - Turigjati panxharit - Tenja e panxharit - Morri i zi i panxharit - Tenja e lulediellit - Tripsi i duhanit

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën- demonstrojë dëmtuesit e bimëve idustriale- bëjë prezantimin me foto të dëmtuesve të bimëve idustriale në klasë- përzgjedhë dhe përdorë pesticidet (insekticidet) për mbrojtje.- kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullittabela- laboratorikompjuteri, tv,interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj).- materiali i nevojshëm (bimët e ndryshme industriale të dëmtuara dhe dëmtuesit,etj).- pajisje laboratorike, forma dhe skema pasqyruese, etj

Kapitulli 6: Dëmtuesit e bimëve foragjere............................. 2 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë për dëmtuesit e bimëve foragjere.

b)Temat e kapitullit- Mollkuqja e jonxhës - Pikaloshja e jonxhës- Turigjati i tërfillit.

133

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën- demonstrojë me foto dëmtuesit e bimëve foragjere në klasë.- përzgjedhë dhe përdorë materialet bimore të bimëve foragjere të dëmtuara, - përzgjedhë dhe përdorë pesticidet (insekticidet) për mbrojtje.- kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura të nxënësve.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve

d) Kushtet për realizimin e kapitullittabela- laboratorikompjuteri, tv,interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj).- materiali i nevojshëm (bimët e ndryshme foragjere të dëmtuara dhe dëmtuesit,etj). - pajisje laboratorike, forma dhe skema pasqyruese, etj

Kapiulli 7: Dëmtuesit e perimeve....................................9 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë për karakteristikat e dëmtuesve të perimeve.

b)Temat e kapitullit:- Buburreci i patates- Tenja e patates- Turigjati i zi i lakrës - Turigjati i galeve të lakrës- Pleshtat e krucifereve- Flutura e bardhë e lakrës- Çimka e lakrës- Buburreci i bizeles dhe i fasules- Morri i lakrës.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën- demonstrojë dëmtuesit e perimeve- tregojë me foto dëmtuesit e perimeve në klasë- përzgjedhë dhe përdorë pesticidet (insekticidet) për mbrojtje..- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullittabela

134

- laboratori,TV, kompjuteri, grafoskopi,interneti, LCD-videobimi etj).- materiali i nevojshëm ( marrë nga perimet e ndryshme, praktikë në terren.- pajisjet laboratorike, skema dalluese dhe pasqyruese etj.

Kapitulli 8: Dëmtuesit e prodhimeve në depo………………4 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë për dëmtuesit e prodhimeve gjatë ruajtjes në depo.

b)Temat e kapitullit:- Turigjati i dritherave - Miellorët e vegjël- Miellori i madh- Tenja e perhimtë e miellit dhe e dritherave- Luftimi i dëmtuesve në depo.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet qe mësuesi të:- shpjegojë temën - kryejë demonstrimin me foto të dëmtuesve të prodhimeve në depo- përzgjedhë dhe përdorë materialet bimore të dëmtuara të prodhimeve në depo.- përzgjedhë dhe përdorë pesticidet( fungicidet ) për mbrojtje.- kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve

d)Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela - laboratori,TV, kompjuteri, grafoskopi,interneti, LCD-videobimi etj).- materiali i nevojshëm ( marrë nga prodhimet e ndryshme në depo,praktikë në terren.- pajisjet laboratorike, skema dalluese dhe pasqyruese etj.

Kapiulli 9:Dëmtuesit e pemëve dhe hardhisë........................20 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë për dëmtuesit e kulturave pemëtare – vreshtare dhe dëmet që i shkaktojnë këta dëmtues.

b)Temat e kapitullit:- Breshkëza e kalifornisë - Breshkëza e kumbullës- Dispari

135

- Bishtarta- Unazorja- Flutura e bardhë e pemëve- Kandra leshatuke- Merimanga e kuqe e pemëve- Krimbi i mollës- Tenja e mollës- Morri i përgjakshëm- Morri i mollës- Lulëngrënësi i mollës- Lulëngrënësi i dardhës- Krimbi i kumbullës- Grerza e zezë e kumbullës- Morri i pjeshkës- Krimbi i pjeshkës- Tenja e pjeshkës- Miza e qershisë- Lulëngrënësi i dredhëzave- Unazori manaferrës- Tenja e përhimtë e hardhisë- Tenja e verdhë e hardhisë- Turigjati gjethepërdredhës

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën.- përzgjedhë dhe përdorë materialet e dëmtuara të pemëve dhe hardhisë.- bëjë prezentimin me foto të dëmtuesve të pemëve dhe hardhisë në klasë.- tregojë për dëmet që i shkaktojnë dëmtuesit e pemëve dhe hardhisë.- përzgjedhë dhe përdorë pesticidet (insekticidet) për mbrojtje.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullittabela- laboratorikompjuteri, tv,interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj).- pajisje laboratorike, forma dhe skema pasqyruese, etj- materiali i nevojshëm ( dëmtuesit e pemëve dhe hardhisë, etj ), praktikë në terren.

136

Programi i lëndës

“Barërat e këqia dhe luftimi i tyre”


I. Qëllimet e lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 12-të nxënësi duhet të:- shpjegojë klasifikimin e barërave të këqia,- shpjegojë riprodhimin e barërave të këqia, - përshkruajë rëndësinë e barërave të këqia, - tregojë dëmet që sjellin tek bimët, - tregojë karakteristikat kryesore të barërave të këqia,- shpjegojë ndikimin e faktorëve në përhapjen e barërave të këqia,- përshkruajë metodat e luftimit të këtyre barërave të këqia, me preparatet kimike,

II. Fondi i orëve:



Kapitulli 1:Biologjia e barërave të këqia…………………… 6 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:

137

- shpjegojë për karakteristikat kryesore biologjike të barërave të këqia, klasifikimin, riprodhimin dhe përhapjen e barërave të këqia.

b)Temat e kapitullit:- Klasifikimi i barërave të këqia.- Barërat e këqia një vjeqare.- Barërat e këqia dy vjeqare.- Barërat e këqia shumëvjeqare.- Riprodhimi i barërave të këqia.- Periudha e qetësisë e barërave të këqia.- Përhapja e barërave të këqia.- Dëmet që shkatojnë barërat e këqia.- Konkurenca me bimët e kultivuara.- Lloji i barit të keq.- Koha e paraqitjes dhe cikli biologjik i barërave të këqia.- Dendësia e barërave të këqia.- Barërat e këqia parazitare.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet qe mësuesi të:- shpjegojë temën.- bëjë prezantime me foto të barërave të këqia. në klasë- të grumbulloj barërat e këqija në terenë- përshkruajë biologjinë e barërave të këqia- tregojë për rëndësinë e barërave të këqia.- përshkruajë ndikimin e faktorëve në përhapjen e barërave të këqia.- përshkruajë klasifikimin e barërave të këqia. - tregojë për llojin e barit të keq.- shpjegojë riprodhimin e barërave të këqia.- kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe.- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve.

d)Kushtet për realizimin e kapitullittabela - laboratori, TV, kompjuteri, interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj).- materiali i nevojshëm (barërat e këqia.të ndryshme, etj).- pajisje laboratorike, skema pasqyruese etj.

Kapitulli 2:Metodat e luftimit të barërave të këqia................ 6 orë.

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë metodat e luftimit të barërave të këqia dhe rëndësinë e tyre.

b) Temat e kapitullit:

138

-Metodat indirekte- Pastërtia e farave- Mënyra e drejtë e menagjimit me mbetjet bujqësore- Përdorimi i drejtë me plehëra organike dhe kompost- Luftimi i barojave në djerrina- Mirëmbajtja e pastërtis së objekteve dhe makinave bujqësore- Masat direkte- Masat agroteknike për luftimin e barojave- Punimi i tokës- Plehërimi- Mbjellja- Kultivimi i kulturave bujqësore- Qarkulllimi bimor- Masat fizike- Masat biologjike- Masat kimike

c). Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë temën; - përshkruajë metodat e luftimit të barërave të këqia.- demonstrojë përzgjedhjen, klasifikimin e metodave për luftimin e barërave të këqia.- tregoj herbicidet për luftimin e barërave të këqia.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve.- organizoj test me shkrim

d) Kushtet për realizimin e kapitullittabela - materiale të nevojshme- ( herbicidet, etj. )- laboratori, paisje tjetër laborotike, skema pasqyruese etjgrafoskopi, tv,interneti,LCD-videobimi, materiale tjera.

Kapitulli 3: Standartizimi dhe format e përdorimit të herbicideve....... 4 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - shpjegojë standartizimin, format e përdorimit të herbicideve, mjetet spërkatëse si dhe mbrojtjen nga herbicidet..

b) Temat e kapitullit:- Klasifikimi i herbicideve- Përdorimi i herbicideve- Selektiviteti i herbicideve- Perzistenca e herbicideve - Toksiciteti i herbicideve

139

- Përmbajtja e herbicideve dhe efikasiteti i tyre- Teknika e përdorimit t ë herbicideve- Mënyrat më të rëndesishme për përdorimin e herbicideve- Spërkatja- Shpërndarja e granulava- Makinat dhe paisjet për përdorimin e herbicideve- Spërkatëset- Mekanizmi i veprimi të herbicideve- Mbrojtja nga herbicidet

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën,- demonstrojë format e përdorimit të herbicideve,- përzgjedhë dhe përdorë standartizimin, format e përdorimit të herbicideve, - mjetet spërkatëse për mbrojtje.- kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve

d) Kushtet për realizimin e kapitullittabela - taboratori- kompjuteri,tv,interneti grafoskopi, LCD-videobimi etj).- materiali i nevojshëm i herbicideve.- skema pasqyruese etj

Kapitulli 4:Herbicidet dhe toka ........................6 orë

a). Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë proceset e largimit të herbicideve nga toka, absorbimin, transpirimin, thithjen nga bimët. dhe faktorët që ndikojnë në kohën e qëndrimit të një herbicidi në tokë.

b)Temat e kapitullit:- Absorbimi i herbicideve- Faktorët që ndikojnë në absorbimin e herbicideve- Lëvizshmëria e herbicideve ne tokë- Shpërlarja- Ndikimi i herbicideve në florën dhe faunën e tokës- Depërtimi dhe vendosja e herbicideve- Depërtimi përmes gjetheve- Depërtimi përmes rrënjëve- Selektiviteti i herbicideve

140

- Pasojat ekologjike gjatë përdorimit të herbicideve- Metodat e përcaktimit të mbetjeve të herbicideve në tokë.- Mënyrat të kontrollit të mbetjeve të herbicidevenë tokë.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën- shpjegojë proceset e largimit të herbicideve nga toka.- përzgjedhë dhe përdorë herbicidin dhe lidhjen me tokën- shpjegojë faktorët që ndikojnë në absorbimin e herbicideve.- kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë. - nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve

d) Kushtet për realizimin e kapitullittabela- laboratorikompjuteri, tv,interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj).- pajisje laboratorike, forma dhe skema pasqyruese, etj

Kapitulli 5:Herbicidet dhe bimët............ 5 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë për hyrjen e herbicideve gjethorë në bimët- tregojë hyrjen e herbicideve të tokës në bimët.- shpjegojë lëvizjen e herbicideve brenda në bimët.dhe veprimin e herbicideve.

b)Temat e kapitullit- Kontakti dhe mbajtja e herbicideve gjethorë nga bimët.- Hyrja e herbicideve gjethorë në bimët- Kontakti i herbicideve të tokës me bimët.- Hyrja e herbicideve të tokës në bimët.- Lëvizja e herbicideve në bimë.- Shpërndarja, inaktivizimi dhe metabolizmi i herbicideve.- Veprimi i herbicideve.- Selektiviteti i herbicideve.- Selektiviteti që i dedikohet faktorëve të bimës.- Selektiviteti që i dedikohet treguesve të herbicidit- Selektiviteti dhe ambienti.- Selektiviteti dhe lëndët mbrojtëse.- Veprimi i ndërthurur i herbicideve.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën

141

- shpjegojë për hyrjen e herbicideve gjethorë në bimët- tregojë hyrjen e herbicideve të tokës në bimët.- shpjegojë lëvizjen e herbicideve brenda në bimët.dhe veprimin e herbicideve.- përzgjedhë dhe përdorë materialet bimore të bimëve të dëmtuara nga herbicidet.- përzgjedhë dhe përdorë herbicidet dhe bimët.- kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura të nxënësve.- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve

d) Kushtet për realizimin e kapitullittabela- laboratorikompjuteri, tv,interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj).- materiali i nevojshëm ( herbicidet dhe bimët.).- pajisje laboratorike, forma dhe skema pasqyruese, etj

Kapiulli 6:. Herbicidet dhe veqorit e tyre............5 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- shpjegojë për karakteristikat e herbicideve dhe veqorive të tyre.- shpjegojë herbicidet organikë.- shpjegojë amidet, karbamadet, etj.- shpjegojë herbicidet e ndryshme organike.- përzgjedhë dhe përdorë herbicidet për luftimin e barërave të këqia

b)Temat e kapitullit:- Derivatet e acidit fenoksi karbonik- Derivatet e acidit karbonik- Benzonitrilet- Nitrofenolet- Dipiridilet- Derivatet e Fenil uresë- Sulfoniluresë- Uracilet- Karbamatet- Tiokarbamatet- Triazinet- Dinitroanilinet- Amidet- Anilidet- Bioherbicidet

c) Udhëzime didaktike për kapitullin

142

Rekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë temën- shpjegojë për karakteristikat e herbicideve dhe veqorive të tyre.- shpjegojë herbicidet organikë.- shpjegojë amidet, karbamadet, etj.- shpjegojë herbicidet e ndryshme organike.- tregojë herbicidet.- përzgjedhë dhe përdor herbicidet për luftimin e barërave të këqia- nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe;- vlerësojë veprimtaritë e nxënësve

d) Kushtet për realizimin e kapitullittabela - laboratori,TV, kompjuteri, grafoskopi,interneti, LCD-videobimi etj).- materiali i nevojshëm ( herbicidet ).- pajisjet laboratorike, skema dalluese dhe pasqyruese etj.

Programi i lëndës

Bazat e prodhimtarisë bimore


I. Qëllimet e lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 12-të nxënësi duhet të:-përshkruajë vetit e përgjithshme morfologjike dhe biologjike të pemëve-shpjegojë kushtet natyrore për prodhimtarinë pemëtare -përshkruajë mënyrën e ngritjes së një pemishte-argumentojë shumimin e pemëve-respektojë masat agropomoteknike: krasitja, plehërimi, ujitja-përzgjedhë mënyrat e mbajtjes së tokës në pemishte-tregojë vjeljen dhe ruajtjen e frutave-dalloje organet e hardhisë së rrushit (vegjetative dhe gjenerative) -shpjegojë ekologjinë e hardhisë së rrushit-demonstrojë mënyrat e shumimit të hardhisë së rrushit-përshkruajë operacionet bashkëkohore për ngritjen e vreshtit-demonstrojë krasitjen dhe mënyrat e krasitjes-tregojë ndikimin e plehrave në zhvillimin e hardhisë

143

-përshkruajë operacionet agroteknike që duhet aplikuar në vreshtari-shpjegojë ampelografinë dhe llojet e kultivarëve -demonstrojë vjeljen, ambalazhimin dhe klasifikimin e rrushit të tryezës.

II. Fondi i orëve:



Kapitulli 1:Vetit e përgjithshme morfologjike dhe biologjike të pemëve

dhe hardhisë.........................8 orë

a)Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:-dallojë organet e pemëve dhe funksionin e tyre-përshkruajë ciklin jetësor, vjetor të pemëve-dallojë sythat frutor, vegjetativ, pjalmimin dhe pllenimin -klasifikojë pemët sipas llojit të frytit-vlerësojë përdorimin e hormoneve sintetike në pemëtari

-shpjegojë rendësin e kultivimit të hardhisë së rrushit -përshkruajë organet vegjetative, gjenerative të hardhisë së rrushit dhe ciklin vjetor, jetësor.

b)Temat e kapitullit-Organet e pemëve dhe funksioni i tyre-Cikli jetësor i zhvillimit të pemëve-Cikli vjetorë i zhvillimit të pemëve-Formimi i sythave frutor dhe vegjetativ-Pjalmimi dhe pllenimi -Frytdhënia alternative-Ndarja e pemëve sipas llojit të frytit-Aplikimi i fitohormoneve sintetike në pemëtari

-Karakteristikat themelore të familjes së ampeloideve(vitaceae) -Organet vegjetative të hardhisë së rrushit -Organet gjenerative të hardhisë së rrushit -Cikli jetësor, vjetor i hardhisë së rrushit

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të:-shpjegojë temën-përzgjedhë organe të ndryshme të bimës-interpretojë shembuj në klasë, laboratorë -demonstrojë përzgjedhjen e materialeve bimore të hardhisë-ilustrojë ushtrime në klasë, laboratorë.

144

d)Kushtet për realizimin e kapitullit-tabela-laboratori-kompjuteri,grafoskopi-organet vegjetative dhe gjenerative të pemëve-mikroskopI, skema pasqyruese, etj. -materiali i nevojshëm (organe vegjetative dhe gjenerative të hardhisë)

Kapitulli 2: Kushtet natyrore për prodhimtarinë pemëtare dhe

ekologjia e hardhisë së rrushit.....................5 orë a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të :-shpjegojë kushtet natyrore për kultivimin e pemëve-dallojë llojet e tokës për prodhimtarinë e pemëve-përshkruajë rendësin e faktorëve klimatik dhe tokësorë-shpjegojë biologjinë e hardhisë së rrushit-përshkruajë rajonet vreshtarë në vendin tonë.

b)Temat e kapitullit-Klima-nxehtësia,lagështia,drita,era,breshëri,etj.-Toka vetitë fizike , kimike dhe biologjike-Llojet e tokës për prodhim të pemëve-Pozita, ekspozicioni , lartësia mbidetare, pjerrtësia, sipërfaqet e mëdha ujore.-Ndikimi i faktorëve klimatik -Ndikimi i faktorëve tokësorë-Ndikimi i faktorëve biotikë-Rajonet vreshtarë në Kosovë.

c)Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:-shpjegojë temën-ilustrojë gjatë shpjegimit-demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve-përshkruajë ndikimin e faktorëve klimatik, tokësorë ,biotikë në hardhi të rrushit-ilustrojë ushtrime në klasë, laboratorë.

d)Kushtet për realizmin e kapitullit-tabela-kompjuteri, interneti, grafoskopi-vegla dhe materiale të nevojshme-laboratori,pajisje tjetër laboratorike.

Kapitulli 3: Ngritja e pemishtes dhe vreshtave........7 orë

145

a)Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të :-shpjegojë mënyrat e ngritjes së pemishtes-shpjegojë masat që i ndërmarrim për prodhimtari të suksesshme në pemishte-vlerësojë kohën dhe mënyrat e mbjelljes së pemëve-demonstrojë operacionet bashkëkohore për ngritjen e vreshtave-përzgjedhë llojin e tokës, pozitës për mbjelljen e vreshtave-tregojë mbjelljen e hardhisë së rrushit.

b)Temat e kapitullit-Mënyrat e mbjelljes së pemëve-Përgatitja e projektit për ngritjen e pemishtes-Kushtet natyrore dhe ekonomike për ngritjen e pemishtes -Zgjedhja e kultivarëve dhe sistemet e kultivimit-Përgatitja e tokës për ngritjen e pemishtes ( shkulja e shkurreve ose e pemishteve të vjetra.).-Caktimi i distancave për mbjellje të pemëve-Radhitja e kultivarëve në pemishte-Mbjellja e pemëve – koha e mbjelljes-Ngritja e pemishteve në kontura-Format e kurorave te mbjellja e dendur dhe formimi i tyre-Zgjedhja e pozitës dhe e tokës për vresht-Zgjedhja e nënshartesave dhe e kultivarëve për ngritjen e vreshtave-Projekti për ngritjen e vreshtave-Zgjedhja dhe përgatitja e tokës për mbjellje-Mënyrat e mbjelljes të hardhisë së rrushit-Kultivimi i vreshtit të ri-Zgjedhja dhe vënia e shtyllave në rresht-sistemi mbështetës i hardhisë

c)Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:-shpjegojë temën-demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve-ilustrojë mënyrat e mbjelljes, caktimin e distancave dhe format e kurorave.-demonstrojë ngritjen e vreshtit-argumentojë zgjedhjen e nënshartesave dhe kultivarëve-ilustrojë mbjelljen e hardhisë.

d)Kushtet për realizimin e kapitullit-tabela-laboratori-lcd- videobimi-materiali i nevojshëm (fidanë nga kultivarë të ndryshëm , etj.)-teknologji e nevojshme mësimore(TV, kompjuteri, grafoskopi)

Kapitulli 4: Shumimi i pemëve dhe hardhisë së rrushit.........5 orë

146

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të :-përshkruajë shumimin gjenerativ dhe vegjetativ të pemëve-prezantojë shartimin e pemëve -shpjegojë qëllimin dhe rendësin e shumimit -përshkruajë mënyrat e shumimit të hardhisë së rrushit -respektojë prodhimin e materialit fidanor-përshkruajë fidanishten dhe objektet e sajë.

b) Temat e kapitullit - Shumimi i pemëve në mënyrë gjenerative - Shumimi i pemëve në mënyrë vegjetative - Shartimi i pemëve - Shumimi gjenerativ i hardhisë së rrushit - Shumimi vegjetativ i hardhisë së rrushit - Dispozitat ligjore për prodhimin e materialit fidanor - Themeli i fidanishtes dhe objektet e sajë. - Prodhimi i fidanëve, strastifikimi- Kujdesi ndaj kultivarëve- Nxjerrja, klasifikimi, trapimi, paketimi dhe transporti i fidanëve.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të:

- shpjegojë temën - ilustrojë shumimin gjenerativ të pemëve- interpretojë mënyrat e shumimit vegjetativ të pemëve

- demonstrojë përzgjedhjen e fidanëve të hardhisë. - demonstrojë mënyrat e shumimit gjenerativ, vegjetativ të hardhisë.

d) Kushtet për realizmin e kapitullit-tabela -nënshartesa, mbishartesa, parafinë, etj. -laboratori,pajisje tjetër laboratorike-materiali i nevojshëm ( organet vegjetative, gjenerative të hardhisë)-TV, kompjuteri,grafoskopi, interneti, etj.

Kapitulli 5: Krasitja e pemëve dhe hardhisë...................... 5 orë a)Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të :-përshkruajë rëndësin dhe detyrat e krasitjes-respektojë kohën e krasitjes-interpretojë mënyrat e krasitjes -përshkruajë rregullat e përgjithshme dhe kohën e krasitjes-argumentojë krasitjen dhe format e sajë.

147

b)Temat e kapitullit-Rëndësia dhe detyrat e krasitjes-Koha e krasitjes së pemëve-Krasitja dimërore-Krasitja e gjelbër-Krasitja gjatë periodës së fryt dhënies-Krasitja me qëllim të përtëritjes së kurorës-Krasitja e rregullt-krasitja e pjekur e hardhisë-Krasitja e shkurtër- trungu i ulët-Krasitja e përzier-Krasitja plotësuese- krasitja e gjelbër

c)Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:-shpjegojë temën-demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve-interpretojë format e krasitjes në teren-punojë në grupe-demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve-ilustrojë mënyrat e krasitjes

d)Kushtet për realizimin e kapitullit-tabela-laboratori-TV,kompjuteri,grafoskopi, lcd -videobimi-materiali i nevojshëm (gërshërët,shkallët).

Kapitulli 6:Mirëmbajtja dhe punimi i tokës në pemishte – vreshta.........4 orë

a)Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të :-përshkruajë mënyrat e mirëmbajtjes së tokës në pemishte-argumentojë mënyrën më të përshtatshme të mbajtjes së tokës-demonstrojë operacionet agroteknike në vreshtari-përzgjedhë formën e mirëmbajtjes së tokës në vreshte

b)Temat e kapitullit -Mënyrat e mbajtjes së tokës-Mbajtja e pemishtes me kulture livadhore-Mullqirimi-Kultivimi i barit në pemishte në kombinim me herbicide-Punimi i tokës-Mënyrat e mbajtjes së tokës në vreshte -Koha e ujitjes dhe mënyrat e ujitjes-Normat e ujitjes

148

c)Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:-shpjegojë temën-ilustroje mënyrat e tokës në pemishte-përzgjedhë mënyrat e mbajtjes së tokës në pemishte dhe në vreshtë -demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve.

d)Kushtet për realizimin e kapitullit-tabela-laboratori-TV,kompjuteri,grafoskopi, lcd video-bimi, interneti.

Kapitulli 7: Plehërimi i pemëve dhe vreshtave......................4 orë

a)Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të :-respektojë afatet e plehërimit-përzgjedhë mënyrat e plehërimit-llogarisë dozat e plehërimit-shpjegojë rolin e makro dhe mikro elementeve-përshkruajë rendësin e plehrave organik dhe mineral-respektojë afatet dhe normat e plehërimit

b)Temat e kapitulli-Roli dhe rëndësia e makro elementeve-Roli dhe rëndësia e mikro elementeve-Llojet e plehrave (plehrat organik, mineral)-Plehrat azotike-Plehrat e fosforit-Plehrat e kaliumit-Afatet e plehërimit-Normat e plehërimit-Ndikimi i makro dhe mikro elementeve në zhvillimin e hardhisë-Zgjedhja e plehrave organike për plehërim të vreshtës-Zgjedhja e plehrave minerale për plehërim të vreshtës-Mënyra , koha dhe sasia e plehërimit

c)Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:-shpjegojë temën -punojë në grupe-ilustrojë gjatë shpjegimit-prezantojë llojet e ndryshme të plehrave-demonstrojë përzgjedhjen , përdorimin e plehrave organik dhe mineral-demonstrojë llojet e plehrave (mineral,organik)

149

-tregojë rëndësin e plehërimit

d)Kushtet për realizimin e kapitullit-tabela-laboratori-plehrat(mineral,organik,mikrobiologjik)-grafoskopi,LCD-videobimi-TV,kompjuteri,grafoskopi-materiali i nevojshëm (plehu mineral,organike)

Kapitulli 8: Ujitja e pemëve dhe hardhisë.....................3 orë

a)Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:-respektojë afatin e ujitjes së pemishtes -argumentojë mënyrat e ujitjes.-përshkruajë nevojat e hardhisë për ujë.

b)Temat e kapitullit-Kërkesat e pemëve për ujë -Koha e ujitjes-Mënyrat e ujitjes-Koha e ujitjes dhe mënyrat e ujitjes së hardhisë-Normat e ujitjes

c)Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:-shpjegojë temën-punojë në grupe -demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve-përshkruajë mënyrat e ujitjes-demonstrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve-ilustrojë forma të ndryshme të ujitjes

d)Kushtet për realizimin e kapitullit-tabela-laboratori-materiali i nevojshëm (sisteme të ndryshme të ujitjes)-TV,kompjuteri,grafoskopi, lcd video-bimi.

Kapitulli 9:Vjelja, ruajtja e pemëve dhe e rrushit...............3 orë

a)Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: -dallojë pjekjen botanike prej asaj teknologjike:-demonstrojë vjeljen e frutave të pemëve

150

-përshkruajë momentin e vjeljes-dallojë faktorët të cilët ndikojnë për ruajtjen e frutave-demonstrojë vjeljen, ambalazhimin dhe mënyrat e ruajtjes së rrushit-përshkruajë metodat për përcaktimin e pjekurisë së rrushit

b)Temat e kapitullit-Pjekuria botanike dhe teknologjike-Metodat për përcaktimin e pjekurisë së frutave-Teknika e vjeljes së frutave-Kushtet optimale për ruajtjen e pemëve-Caktimi i pjekurisë së rrushit-Vjelja e rrushit të verës-Vjelja e kultivarëve të tryezës , ambalazhimi, paketimi-Klasifikimi i rrushit të tryezës

c)Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:-shpjegojë temën -punojë në g rupe-prezantojë metodat për përcaktimin e pjekurisë së frutave-ilustrojë vjeljen e frutave në pemishte-përshkruajë vjeljen e rrushit -demonstrojë përzgjedhjen e veglave dhe materialeve për ambalazhim,paketim.

d)Kushtet për realizimin e kapitullit -tabela për shënime.-laboratori.-shkallet, platformat, gajbat, penetrometri.-tv, kompjuteri, grafoskopi.-materiali për ambalazhim,paketim.

Kapitulli 10: Pemët farore................................4 orë

a) Qëllimet e kapitullitNё përfundim tё kapitullit, nxënësi duhet të:- Përshkruajë kushtet ekologjike për kultivimin e mollës, dardhës, ftoit;- Përshkruajë kultivarët e mollës, dardhës, ftoit;- Përcaktojë kultivarët e mollës, dardhës, ftoit;- Përshkruajë masat agropomoteknike për kultivimin e mollës, dardhës e ftoit;- Përshkruajë nënshartesat për mollën, dardhën dhe ftoin;- Përcaktojë nënshartesat për mollën, dardhën dhe ftoin;

b) Temat e kapitullit- Molla, kushtet ekologjike, kultivarët e mollës, masat agropomoteknike, nënshartesat.- Dardha, kushtet ekologjike, kultivarët, masat agropomoteknike, nënshartesat..- Ftoi, kushtet ekologjike, kultivarët e ftoit, masat agropomoteknike, nënshartesat.

151

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi tё:- zhvillojë biseda dhe diskutime me nxёnёsit; lidhur me njohuritë e tyre për kushtet

ekologjike të kultivimit, kultivarët, masast agropomoteknike dhe nënshartesat për mollën, dardhën e ftoin;

- përdorë mjete të tjera vizuale si: diapozitivë, folie, fotografive etj.;- shpjegojё temat e kapitullit duke ilustruar me pamje të fryteve të tyre; - udhёheqё punёn në laborator, duke i dhёnё mundësi çdo nxёnёsi të përcaktojë llojin e

kultivarit të mollës, dardhës dhe ftoit, duke renditur cilësitë organoleptike për secilin prej tyre;

- vlerёsojё nxёnёsit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Diapozitivё, folie, fotografi, mostra frytash farore;- Laborator, CD;- Video projektor- Materiale nga interneti në lidhje me temat e kapitullit

Kapitulli 11: Pemët bërthamore ...........................5 orë

a) Qëllimet e kapitullitNё përfundim tё kapitullit, nxënësi duhet të:- Përshkruajë kushtet ekologjike per kultivimin e kumbullës, pjeshkës, qershisë,

vishnjes dhe kajsisë;- Përshkruajë kultivarët e kumbullës, pjeshkës, qershisë, vishnjes dhe kajsisë;- Përcaktojë kultivarët e kumbullës, pjeshkës, qershisë, vishnjes dhe kajsisë;- Përshkruajë masat agropomoteknike për kultivimin e kumbullës, pjeshkës, qershisë,

vishnjes dhe kajsisë;- Përshkruajë nënshartesat për kumbullën, pjeshkën, qershinë, vishnjen dhe kajsinë;- Përcaktojë nënshartesat për kumbullën, pjeshkën, qershinë, vishnjen dhe kajsinë;

b) Temat e kapitullit- Kumbulla, kushtet ekologjike, kultivarët e kumbullës, masat agropomoteknike.

nënshartesat.- Pjeshka, kushtet ekologjike, nënshartesat, kultivarët e pjeshkës, masat

agropomoteknike.- Qershia dhe vishnja, kushtet ekologjike, kultivarët, masat agropomoteknike. nënshartesat- Kajsia, kushtet ekologjike, kultivarët e kajsisë, masat agropomoteknike. nënshartesat

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi tё:

152

- zhvillojë biseda dhe diskutime me nxёnёsit; lidhur me njohuritë e tyre për kushtet ekologjike të kultivimit, kultivarët, masast agropomoteknike dhe nënshartesat për kumbullën, pjeshkën, qershinë, vishnjen dhe kajsinë;

- përdorë mjete të tjera vizuale si: diapozitivë, folie, fotografive etj.;- shpjegojё temat e kapitullit duke ilustruar me pamje të fryteve të tyre; - udhёheqё punёn në laborator, duke i dhёnё mundësi çdo nxёnёsi të përcaktojë llojin e

kultivarit të mollës, dardhës dhe ftoit, duke renditur cilësitë organoleptike për secilin prej tyre;

- vlerёsojё nxёnёsit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Diapozitivё, folie, fotografi, mostra frytash bërthamore;- Laborator, CD;- Video projektor- Materiale nga interneti në lidhje me temat e kapitullit

Kapitulli 12: Pemët thelbore ....................3 orë

a) Qëllimet e kapitullitNё përfundim tё kapitullit, nxënësi duhet të:- Përshkruajë kushtet ekologjike për kultivimin e arrës dhe lajthisë;- Përshkruajë kultivarët e arrës e lajthisë; - Përcaktojë kultivarët e arrës e lajthisë;- Përshkruajë masat agropomoteknike për kultivimin e arrës e lajthisë; - Përshkruajë nënshartesat për kumbullën, pjeshkën, qershinë, vishnjen dhe kajsinë;- Përcaktojë nënshartesat për arrën e lajthinë;

b) Temat e kapitullit- Arra, kushtet ekologjike, kultivarët e arrës, masat agropomoteknike, nënshartesat.- Lajthia, kushtet ekologjike, kultivarët, masat agropomoteknike, nënshartesat

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi tё:- zhvillojë biseda dhe diskutime me nxёnёsit; lidhur me njohuritë e tyre për kushtet

ekologjike të kultivimit, kultivarët, masast agropomoteknike dhe nënshartesat për arrën e lajthinë;

- përdorë mjete të tjera vizuale si: diapozitivë, folie, fotografi, etj.;- shpjegojё temat e kapitullit duke ilustruar me pamje të fryteve të tyre; - udhёheqё punёn në laborator, duke i dhёnё mundësi çdo nxёnёsi të përcaktojë llojin e

kultivarit të arrës e lajthisë;- vlerёsojё nxёnёsit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Diapozitivё, folie, fotografi, mostra frytash thelbore;- Laborator, CD;- Video projektor

153

- Materiale nga interneti në lidhje me temat e kapitullit.

Kapitulli 13: Pemët e imëta ......................4 orë

a) Qëllimet e kapitullitNё përfundim tё kapitullit, nxënësi duhet të:- Përshkruajë kushtet ekologjike per kultivimin e dredhëzës, mjedrës, manaferrës, rrush

serezit dhe boronicës;- Përshkruajë kultivarët e dredhëzës, mjedrës, manaferrës, rrush serezit dhe boronicës; - Përcaktojë kultivarët e dredhëzës, mjedrës, manaferrës, rrush serezit dhe boronicës;- Përshkruajë masat agropomoteknike për kultivimin e dredhëzës, mjedrës, manaferrës,

rrush serezit dhe boronicës;

b) Temat e kapitullit- Dredhëza, kushtet ekologjike, kultivarët, masat agropomoteknike.- Mjedra dhe manaferra, kushtet ekologjike, kultivarët, masat agropomoteknike.- Rrush serezi, kushtet ekologjike, kultivarët, masat agropomoteknike.- Boronica, kushtet ekologjike, kultivarët e boronicës, masat agropomoteknike.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi tё:- zhvillojë biseda dhe diskutime me nxёnёsit; lidhur me njohuritë e tyre për kushtet

ekologjike të kultivimit, kultivarët dhe masast agropomoteknike dredhëzës, mjedrës, manaferrës, rrush serezit dhe boronicës;

- përdorë mjete të tjera vizuale si: diapozitivë, folie, fotografi, etj.;- shpjegojё temat e kapitullit duke ilustruar me pamje të fryteve të tyre; - udhёheqё punёn në laborator, duke i dhёnё mundësi çdo nxёnёsi të përcaktojë llojin e

kultivarit të arrës e lajthisë;- vlerёsojё nxёnёsit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Diapozitivё, folie, fotografi, mostra frytash të imëta;- Laborator, CD;- Video projektor- Materiale nga interneti në lidhje me temat e kapitullit.

Kapitulli 14:Ampelografia...........................4 orë

a)Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:-shpjegojë ampelografinë dhe llojet e kultivarëve, nënshartesave-përshkruajë varietetet e rrushit të verës dhe të tryezës

b)Temat e kapitullit-Karakteristikat e kultivarëve dhe mënyrat e zgjedhjes së kultivarëve të tryezës-Varietetet dhe nënshartesat e hardhisë së rrushit.

154

-Kultivarët e rrushit të verës për verë të zezë cilësore.-Kultivarët e tryezës të hershëm.-Kultivarët e tryezës mesatarisht të vonshëm.-Kultivarët e tryezës të vonshëm.-Kultivarët e tryezës pa fara.

c)Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:-shpjegojë temën -përzgjedhë varietete të rrushit të verës, tryezës-përshkruajë varietete të ndryshme të rrushit të verës, tryezës

d)Kushtet për realizimin e kapitullit-tabela-laboratori-TV,kompjuteri,grafoskopi-materiali i nevojshëm (rrushi i verës dhe i tryezës).

Programi i lëndës

“Organizimi i prodhimtarisë bimore”


I. Qëllimet e lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 12-të nxënësi duhet të:- Përshkruajë njohuritë bazë për lëndën, veçorit e organizimit të prodhimtarisë

bimore. - Përshkruajë kushtet e përgjithshme të cilat kanë ndikim në prodhimtarin

bimore.- Përshkruajë funksionet, madhësinë e ndërmarrjeve bujqësore.- Shpjegojë integrimet ( horizontale, vertikale) në lëmin e prodhimtarisë bimore. - Përshkruajë vijat e prodhimit, intensifikimin e prodhimtarisë bimore.

II. Fondi i orëve:


155


Kapitulli 1: Lënda dhe detyrat e organizimit …………… 4 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Përshkruajë rëndësinë, dallimin e lëndës së organizimit.- Shpjegojë lidhshmërinë e organizimit me lëndët tjera.

b) Temat e kapitullit- Rëndësia e lëndës.- Qëllimi i organizimit.- Lidhja e organizimit me lëndët tjera.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- Shpjegojë temën.- Zhvillojë biseda dhe diskutime me nxënësit: lidhur me njohuritë e tyre rreth lëndës, qëllimit të organizimit.- Shpjegojë temat e kapitullit duke ilustruar pamje të ndryshme rreth organizimit

të prodhimtarisë bimore. - Vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë.- Kkryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë.- Nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe.- Nlerësojë veprimtaritë e nxënësve.

d) Kushtet per realizimin e kapitullit- Diapozitiva, folie, fotografi- Videoprojektor- Materjale nga interneti në lidhje me temat e kapitullit.- tabela, - kompjuteri, grafoskopi, LCD-videobimi,- skema pasqyruese etj.

Kapitulli 2; Veqoritë e organizimit të prodhimtarisë bimore………… 5 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - Përshkruajë specificitetet e prodhimtarisë bimore.- Shpjegojë faktorët e prodhimtarisë.- Dallojë mjetet e punës nga lënda e punës.

b) Temat e kapitullit- Specificitetet e prodhimtarisë bimore.

156

- Faktorët e prodhimtarisë bimore.- Rentabiliteti i mjeteve të punës.- Rentabiliteti i lëndës së punës.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë temën.- Zhvillojë biseda dhe diskutime me nxënësit lidhur me njohuritë e tyre për specificitetet e prodhimtarisë bimore.- Shpjegojë temat e kapitullit duke ilustruar me pamje të ndryshme lidhur me faktorët e prodhimtarisë , mjetet e punës dhe lëndën e punës.- Vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë.- Kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë.- Nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe.- Vlerësojë veprimtaritë e nxënësve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Diapozitive, folie, fotografi- Videoprojektor- Materjale nga interneti në lidhje me temat e kapitullit.- tabela, - kompjuteri, grafoskopi, LCD-videobimi,- skema pasqyruese etj.

Kapitulli 3:Kushtet e përgjithshme të cilat kanë ndikim direkt në prodhimtarin bimore.................. 5 orëa) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - Përshkruajë kushtet e përgjithshme natyrore, ekonomike dhe shoqërore të cilat ndikojnë në prodhimtarin bimore. - Shpjegojë rëndësinë e tregut dhe instrumentet e përgjithshme ekonomike shoqërore.

b) Temat e kapitullit- Kushtet e përgjithshme natyrore.- Kushtet e përgjithshme ekonomike dhe shoqërore.- Tregu.- Instrumentet e përgjithshme ekonomike dhe shoqërore.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë temën.- Zhvillojë biseda dhe diskutime me nxënësit lidhur me njohuritë e tyre për tregun , kushtet e përgjithshme natyrore dhe ekonomiko-shoqërore.- Shpjegojë temat e kapitullit duke ilustruar me pamje të ndryshme lidhur me kushtet , instrumentet e përgjthshme ekonomike dhe shoqërore.- Vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë.

157

- Kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë.- Nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe.- Vlerësojë veprimtaritë e nxënësve.


Kapitulli 4: Ndërmarrjet bujqësore………………………12 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Përshkruajë ndërmarrjet individuale, shoqërore.- Shpjegojë përparsitë e ndërmarrjeve të mëdha ndaj atyre më të vogla.- Shpjegojë rëndësinë e integrimeve horizontale, vërtikale në mes të ndërmarrjeve bujqësore.- Përshkruajë vijat e prodhimit, intensifikimin e prodhimtarisë.

b) Temat e kapitullit- Ndërmarrjet individuale bujqësore.- Ndërmarrjet shoqërore bujqësore.- Madhësia e ndërmarrjeve bujqësore.- Përparësitë e ndërmarrjeve më të mëdha ndaj atyre më të vogla.- Ndarja ndërkombëtare e punës.- Integrimet në bujqësi.- Integrimet horizontale.- Integrimet vërtikale.- Vijat e prodhimit në bujqësi.- Intensifikimi i prodhimtarisë bujqësore.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë temën.- Zhvillojë biseda dhe diskutime me nxënësit lidhur me njohuritë e tyre për ndermarrjet individuale , shoqerore- Shpjegojë temat e kapitullit duke ilustruar me pamje të ndryshme

lidhur me përparësitë që kanë ndërmarrjet e mëdha, integrimet horizontale, vertikale si dhe intensifikimin e prodhimtarisë.- Vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë.- Kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë.

158

- Nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe.- Vlerësojë veprimtaritë e nxënësve.


Kapitulli 5: Principi i produktivitetit ( prodhueshmërisë së punës)............6 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Përshkruajë faktorët e përgjithshëm organizues dhe subjektiv që ndikojnë në produktivitet (prodhueshmeri).- Përshkruajë principet e rentabilitetit dhe ekonomsisë.

b) Temat e kapitullit- Faktorët që ndikojne në prodhueshmëri.- Principi i rentabilitetit.- Faktorët e rentabilitetit.- Principi i ekonomsisë.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë temën.- Zhvillojë biseda dhe diskutime me nxënësit lidhur me njohuritë e tyre për faktorët që ndikojnë në produktivitet ( prodhueshmëri). - Shpjegojë temat e kapitullit duke ilustruar me pamje të ndryshme principet, faktorët e rentabilitetit dhe ekonomsisë.- Vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë.- Kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë.- Nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe.- Vlerësojë veprimtaritë e nxënësve.


159

Programi i lëndës

“Prodhimtari organike”


I. Qëllimet e lëndësNë përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 12-të nxënësi duhet të:- Përshkruajë njohuritë bazë për lëndën, veçorit, qellimet e prodhimtarisë organike,- Parimet e prodhimtarisë organike,përhapjen e prodhimtarisë biologjike,- Përshkruajë Bujqësinë biologjike dhe biodiversitetin,- Përshkruajë rolin e bashkëshoqërimeve dhe qarkullimeve në bujqësin ekokompatibile,- Shpjegojë të ushqyerit e bimëve, - Përshkruajë mbrojtjen e bimëve.

II. Fondi i orëve:

160



Kapitulli 1: Hyrje në prodhimtarinë organike ………… 10 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Përshkruajë rëndësinë, dallimin,qëllimet e lëndës së o prodhimtarisë organike,- Shpjegojë lidhshmërinë e prodhimtarisë organike me lëndët tjera.

b) Temat e kapitullit- Prodhimtaria organike si shkencë- Qëllimet e prodhimtarisë organike - Parimet e prodhimtarisë organike - Përhapja e prodhimtarisë biologjike - Aspektet ekologjike të sistemeve bujqësore - Bujqësia biodinamike.c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:- Shpjegojë temën.- Zhvillojë biseda dhe diskutime me nxënësit: lidhur me njohuritë e tyre rreth lëndës, qëllimit të prodhimtarisë organike.- Shpjegojë temat e kapitullit duke ilustruar pamje të ndryshme rreth prodhimtarisë organike - Vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë.- Kkryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë.- Nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe.- Nlerësojë veprimtaritë e nxënësve.

d) Kushtet per realizimin e kapitullit- Diapozitiva, folie, fotografi- Videoprojektor- Materjale nga interneti në lidhje me temat e kapitullit.- tabela, - kompjuteri, grafoskopi, LCD-videobimi,- skema pasqyruese etj.

Kapitulli 2; Bujqësia biologjike dhe biodiversiteti ………… 5 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - Përshkruajë konceptin e biodiversitetit.- Shpjegojë faktorët që ndikojnë në biodiversitet

161

- Dallojë biodiversitetin në agroekosisteme.

b) Temat e kapitullit- Koncepti i biodiversititeit - Faktorët që ndikojnë në biodiversitet - Biodiversiteti në agroekosisteme

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë temën.- Zhvillojë biseda dhe diskutime me nxënësit lidhur me njohuritë e tyre për specificitetet e biodiversititeit - Shpjegojë temat e kapitullit duke ilustruar me pamje të ndryshme lidhur me faktorët që ndikojnë në biodiversitet - Vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë.- Kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë.- Nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe.- Vlerësojë veprimtaritë e nxënësve.


Kapitulli 3: Vendi, roli i bashkëshoqërimeve dhe qarkullimeve në bujqësinë ekokompatibile ................. 7 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - Përshkruajë bashkëshoqërimet bimore,- Përshkruajë llojet e bashkëshoqërimeve bimore, përparësit e tyre- Shpjegojë rëndësinë e bashkëshoqërimeve në bujqësinë ekokompatibile,

b) Temat e kapitullit - Rëndësia e bashkëshoqërimeve në bujqësinë ekokompatibile - Qfarë janë bashkëshoqërimet bimore - Përparësit e bashkëshoqerimeve - Llojet e bashkëshoqërimeve bimore - Bashkëshoqërimet e bimëve perimore

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të:

162

- Shpjegojë temën.- Zhvillojë biseda dhe diskutime me nxënësit lidhur me njohuritë e tyre për rolin e bashkëshoqërimeve dhe qarkullimeve në bujqësinë ekokompatibile- Shpjegojë temat e kapitullit duke ilustruar me pamje të ndryshme lidhur me bashkëshoqërimet e bimëve perimore- Vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë. - Kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë.- Nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe.- Vlerësojë veprimtaritë e nxënësve.


Kapitulli 4: Të ushqyerit e bimëve …………7 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Përshkruajë plehrat e fermave bujqësore - Shpjegojë parimet, trajtimin dhe përdorimin e tyre - Shpjegojë zgjedhjen e farave dhe varieteteve - Përshkruajë karakteristikat dhe metodat e kontrollit të infestanteve.

b) Temat e kapitullit- Plehrat e fermave bujqësore - Parimet, trajtimi dhe përdorimi i tyre - Zgjedhja e farave dhe varieteteve - Kontrolli i infestanteve - Karakteristikat dhe metodat e kontrollit të infestanteve.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë temën.- Zhvillojë biseda dhe diskutime me nxënësit lidhur me njohuritë e tyre për të ushqyerit e bimëve.- Shpjegojë temat e kapitullit duke ilustruar me pamje të ndryshme lidhur me plehrat e fermave bujqësore, karakteristikat dhe metodat e kontrollit të infestanteve dhe zgjedhjen e farave dhe varieteteve.- Vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë.

163

- Kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë.- Nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe.- Vlerësojë veprimtaritë e nxënësve.


Kapitulli 5: Mbrojtja e bimëve............3 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të:- Përshkruajë problemet e mbrojtjes fitosanitare kimike.- Shpjegojë natyra vetërregullon.

b) Temat e kapitullit

- Problemet e mbrojtjes fitosanitare kimike - Natyra vetërregullon.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: - Shpjegojë temën.- Zhvillojë biseda dhe diskutime me nxënësit lidhur me njohuritë e tyre për mbrojtjen e bimëve- Shpjegojë temat e kapitullit duke ilustruar me pamje të ndryshme për problemet e mbrojtjes fitosanitare kimike dhe të natyra vetërregullon.- Vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë.- Kryejë vlerësime gjatë vëzhgimit të punëve të pavarura apo detyrave të shtëpisë.- Nxisë vëmendjen nëpërmjet pyetje-përgjigjeve dhe punës në grupe.- Vlerësojë veprimtaritë e nxënësve.


164

Klasa e 12


,,Konstatimi i shkallës së dëmtimit të bimëve nga dëmtuesit, në terren”


Numri i modulit 1

Qëllimi i modulit Një modul praktik që aftëson nxënësit me aftësi-shkathtësi praktike në konstatimin e shkallës së dëmtimit të bimëve nga dëmtuesit, në terren.




RM 1 Nxënësi duhet të konstatojë shkallën e dëmtimit të bimëve nga dëmtuesit.e ndryshëm në terren. Përmbajtja:

165

- Përcaktimi i fazës së zhvillimit të bimëve. - Përcaktimi i dëmtuesve.- Përcaktimi i momentit të paraqitjes së dëmtuesve.- Përcaktimi i fazës së zhvillimit të dëmtuesve.- Shkalla e dëmtimit dhe infektimit të bimëve. - Kryerja e analizave të ndryshme në ngastrën bimore ku planifikohet të konstatohet shkalla e dëmtimit të bimëve nga. dëmtuesit.e ndryshëm në terren.- Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve të punës për të konstatuar shkallën e dëmtimit të bimëve nga dëmtuesit.e ndryshëm në terren.- Përdorimi i drejtë i veglave dhe pajisjeve gjatё konstatimit të shkallës së dëmtimit të bimëve nga dëmtuesit e ndryshmëm në terren.- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit. - Mbajtja e shënimeve gjatë punës

RM 2 Nxënësi përcakton lokacionin bimorë për konstatimin e shkallës së dëmtimit të bimëve nga dëmtuesit,në terren.

Përmbajtja :

- Analiza e lokacionit të përcaktuar bimorë për të konstatuar shkallën e dëmtimit të bimëve nga dëmtuesit .e ndryshëm në terren.- Pёrzgjedhja e drejtё e lokacionit bimorë të përcaktuar.- Parapërgaditjet në terren për të përcaktuar ose për të konstatuar shkallën e dëmtimit të bimëve nga dëmtuesit.e ndryshëm.- Mёnyrat e konstatimit të shkallës së dëmtimit të bimëve nga dëmtuesit.- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit. - Mbajtja e shënimeve gjatë punës

RM 3 Nxënësi konstaton shkallën e dëmtimit të bimëve ngadëmtuesit e ndryshëm, në teren.

Përmbajtja:

- Konstatimi i shkallës së dëmtimit të bimëve nga dëmtuesit, në terren.- Thasët e nevojshëm për numrin e materialeve bimore të

dëmtuara.- Vendosja e materialeve bimore të dëmtuara në thasë plastike apo tekstili.- Regjistrimi, etiketimi i materialeve bimore të dëmtuara në thasё dhe regjistër. - Paketimi dhe ngarkimi i materialeve bimore të dëmtuara në mjetin transportues.

166

- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik dhe të ruajtjes së

mjedisit gjatë punës.





- Kryejё analiza të ndryshme në ngastrën bimore ku planifikohet të konstatohet shkalla e dëmtimit të bimëve.- Përzgjedhё drejtё veglat dhe pajisjet për analiza të ndryshme në ngastrën bimore ku planifikohet të konstatohet shkalla e dëmtimit të bimëve.- Përdorë drejtë veglat dhe pajisjet gjatё punës.- Mbajë shënime gjatë punës.- Respektojё rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё mjedisit.



- Analizojё drejtё lokacionin e përcaktuar bimorë për konstatimin e shkallës së dëmtimit të bimëve nga dëmtuesit, në teren.- Pёrzgjedhë drejtё lokacionin e përcaktuar.- Respektojё mёnyrat e konstatimit të shkallës së dëmtimit të bimëve nga dëmtuesit.- Mbajë shënime gjatë punës.- Mbrohet në punë dhe ruajë mjedisin.



- Kryejё konstatimin e shkallës së dëmtimit të bimëve nga dëmtuesit, në teren.- Pёrcaktojё llojin dhe numrin e thasëve tё nevojshëm për

materialet bimore të dëmtuara.- Respektojë rregullat e regjistrimit, etiketimin e materialeve bimore të dëmtuara në thasё dhe regjistër.

167

- Respektojë standardet e paketimit dhe ngarkimit tё materialeve bimore të dëmtuara për transportues.- Zbatojë rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë punës.


- Ky modul duhet të trajtohet në situata praktike me nxënësin, (në klasë, laborator dhe terren). - Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete pёr lokacionin dhe bimët e ndryshme të dëmtuara nga dëmtuesit, konstatimin e shkallës së dëmtimit të bimëve nga dëmtuesit, në teren. - Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë në qendër nxënësin, por me referencë të mësuesit në ndonjë rast. - Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë demonstrimin nga mësuesi. - Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për konstatimin e shkallës së dëmtimit të bimëve nga dëmtuesit, në teren, përcaktim, dhe analizё në të gjitha fazat e punës,për të vёrejtur dallimet. - Nxënësi do të përvetësojë kompetencat nëpërmjet veprimtarive praktike.

- Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë.


- Vlerësimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati dhe mësuesi të jetë transparent ndaj nxënësve.Gjatë vlerësimit të nxënsëve duhet të synohet vlerësimi i njohurive dhe shprehive të punës.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen lokacionet bimore, materialet bimore,barnatore bujqësore, fermë bujqësore,mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Laborator i kompletuar me pajisje laboratorike, vegla pune, etj.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter, Interneti,


168


,,Trajtimi i bimëve me insekticide kundër dëmtuesve” Lëmia: BujqësiProfili: Mbrojtja e bimëveNiveli: IIKlasa: 12

Numri i modulit 2

Qëllimi i modulit Një modul praktik që aftëson nxënësit me aftësi-shkathtësi praktike në zgjedhjen dhe përdorimin e preparateve për mbrojtjen e bimëve nga dëmtuesit.




RM 1 Nxënësi duhet të bëj zgjedhjen dhe përdorimin e preparateve për mbrojtjen e bimëve nga dëmtuesitt.

Përmbajtja:

- Përzgjedhja e preparateve kimike për mbrojtjen e bimëve.


mbrojtjen e bimëve.

169

- Qëndrushmëria dhe efekti i preparatit. - Përzgjedhja e makinës spërkatëse për mbrojtjen e

bimëve nga dëmtuesit.- Bashkangjitja e makinës spërkatëse për traktor.- Regjistrimi stacionar- fushur për llojin e pajisjeve të


pluhrosjes. - Caktimi i momentit të përdorimit të insekticideve.- Llogaritja e sasisë së nevojshme të përdorimit. - Përgatitja e tretësirës së koncentratit të caktuar.- Mbushja e makinës me preparat për mbrojtje. - Përdorimi praktik i insekticideve. - Manipulimi dhe ruajtja e tyre. - Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik dhe të ruajtjes

së mjedisit gjatë punës.

RM 2 Nxënësi përcakton lokacionin për përdorimin e preparateve për mbrojtjen e bimëve nga dëmtuesit.

Përmbajtja :

- Analiza e lokacionit të përcaktuar për përdorimin e preparateve për mbrojtjen e bimëve nga dëmtuesit.- Pёrzgjedhja e drejtё e lokacionit të përcaktuar.- Parapërgaditjet në terren për zgjedhjen dhe përdorimin e preparateve për mbrojtjen e bimëve nga dëmtuesit.- Përdorimi i makinës spërkatëse për mbrojtjen e bimëve nga dëmtuesit.- Mёnyrat e përdorimit të preparateve për mbrojtjen e bimëve nga dëmtuesit.- Mbajtja e shënimeve gjatë punës.

RM 3 Nxënësi konstaton zgjedhjen dhe përdorimin e preparateve për mbrojtjen e bimëve nga dëmtuesit. Përmbajtja:

- Konstatimi i llojit të preparatit për përdorim në mbrojtjen e bimëve nga dëmtuesit.- Konstatimi i përzgjedhjes së makinës spërkatëse për mbrojtjen e bimëve nga dëmtuesit dhe bashkangjitja për traktor. - Llogaritja e sasinë, përgatitja e tretësirës dhe mbushja e

170

makinën spërkatëse për mbrojtje të bimëve. - Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.





- Kryejё analiza të ndryshme në ngastrën ku planifikohet të përdoren preparatet për mbrojtjen e bimëve nga dëmtuesit.- Përzgjedhë drejt preparatin për mbrojtje të bimëve.- Përzgjedhё drejtë makinën spërkatëse për spërkatje në ngastrën ku planifikohet të përdoren preparatet për mbrojtjen e bimëve nga dëmtuesit.- Përdorë drejtë makinën spërkatëse,veglat dhe pajisjet gjatё punës.- Mbajë shënime gjatë punës.- Respektojё rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё mjedisit.



- Analizojё drejtё lokacionin bimorë të përcaktuar për të përdorur preparatet për mbrojtjen e bimëve nga dëmtuesit.


bimëve nga dëmtuesit.- Ruajë pesticidet dhe manipuloj me ato.


gjatë punës.



- Pёrcaktojё llojin e preparatit për mbrojtjen e bimëve nga dëmtuesit.- Llogaritë sasinë, përgatitë tretësirën dhe mbushë makinën spërkatëse për mbrojtje të bimëve.

171

- Kryejё spërkatjen me makinën spërkatëse.- Respektojë rregullat e spërkatjes së bimëve.- Respektojë standardet e spërkatjes.- Mbajë shënime gjatë punës.- Mbrohet në punë dhe ruajë mjedisin.- Respektojё rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё mjedisit



- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete pёr lokacionin bimorë, zgjedhjen dhe përdorimin e preparateve kimike për mbrojtjen e bimëve nga dëmtuesit. si dhe spërkatjen me makiuna spërkatëse. - Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë në qendër nxënësin, por me referencë të mësuesit në ndonjë rast.- Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë demonstrimin nga mësuesi.- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për zgjedhjen dhe përdorimin e preparateve kimike për mbrojtjen e bimëve nga dëmtuesit., spërkatje me makina, përcaktim, dhe analizё në të gjitha fazat e punës,për të vёrejtur dallimet.- Nxënësi do të përvetësojë kompetencat nëpërmjet veprimtarive praktike.- Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë.- Gjatë vlerësimit të nxënësve, të zbatohet demonstrimi praktik i aftësive të fituara.- Vlerësimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati dhe



Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen lokacionet bimore, barnatore bujqësore, fermë bujqësore, mjediset, makina spërkatëse, preparatet kimike ( insekticidet ), veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Laborator i kompletuar me pajisje laboratorike, vegla pune, etj.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter, Interneti,


172


,, Pastrimi, mirëmbajtja e makinave spërkatëse - pluhurosëse pas përdorimit të insekticideve”


Numri i modulit 3

Qëllimi i modulit Një modul praktik që aftëson nxënësit me aftësi-shkathtësi praktike në pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse pas përdorimit të insekticideve duke respektuar rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë punës.


6 kredite (32 orë)


RM 1 Nxënësi duhet të bëj pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse - pluhrosëse pas përdorimit të insekticideve duke respektuar rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë punës.

Përmbajtja:

173

- Zgjedhja e vendit për pastrim të makinave spërkatëse.- Vëndosja e makinës në pozicionin e duhur- Pastrimi i makinës nga mbeturinat dhe pluhuri. - Pastrimi i makinerive nga helmet. - Lyerja dhe konservimi i makinës spërkatëse. - Kthimi në vendin e caktuar. - Hudhja e mbetjeve në vend të sigurt.- Mbajtja e shënimeve gjatë punës.- Mbrojtja e mjedisit në vendin e punës.

RM 2 Nxënësi përcakton lokacionin për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse pas përdorimit të insekticideve.

Përmbajtja :

- Analiza e lokacionit të përcaktuar për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse - pluhrosëse.- Pёrzgjedhja e drejtё e lokacionit të përcaktuar.- Parapërgaditjet për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse.- Përdorimi i pajisjeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse.- Mёnyrat e përdorimit të pajisjeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë punës.

RM 3 Nxënësi konstaton zgjedhjen e makinave spërkatëse-pluhrosëse dhe përdorimin e pajisjeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e tyre pas përdorimit të insekticideve..

Përmbajtja:

- Konstatimi i llojit të pajisjeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse.- Konstatimi i përzgjedhjes së makinës spërkatëse-pluhrosëse për pastrimin dhe mirëmbajtjen e saj.- Llogaritja e sasisë së shpenzimeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse..- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.


Realizimi i pranueshёm i modulit do tё konsiderohet arritja e kёnaqshme e tё gjitha kritereve tё realizimit tё specifikuara pёr çdo rezultat tё tё mёsuarit.

174

Mё poshtё jepen shkurtimet qё do tё pёrdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit



- Zgjedhë vendin për pastrim të makinave sperkatëse- pluhrosëse.- Përzgjedhё makinën spërkatëse- pluhrosëse për pastrimin dhe mirëmbajtjen e saj.- Përdorë drejtë pajisjet gjatё punës.për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse.- Përshtatë vendin e punës për punë;- Zbatojë masat mbrojtëse ndaj rreziqeve në punë.- Mbajë higjienën në vendin e punës;- Mbajë shënime gjatë punës.- Mbrohet në punë dhe ruajë mjedisin.- Respektojё rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё mjedisit.



- Analizojё drejtё lokacionin - vendin për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse.- Pёrzgjedhë drejtё lokacionin e përcaktuar.- Respektojё mёnyrat e përdorimit të pajisjeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse.- Mbajë shënime gjatë punës.- Zbatojë rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë punës.



- Pёrcaktojё llojin e pajisjeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse.- Llogaritë sasinë e shpenzimeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse.- Kryejё pastrimin e makinën spërkatëse - pluhrosëse nga mbeturinat dhe pluhuri. - Pastrojë makinerit nga helmet. - Lyejë dhe konsevojë makinën spërkatëse- pluhrosëse.

175

- Kthejë në vendin e caktuar. - Hudhë mbetjet në vend të sigurt.- Mbrohet në punë dhe ruajë mjedisin.



- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete pёr lokacionin – vendin dhe për zgjedhjen dhe përdorimin e pajisjeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse dhe për pastrimin e tyre.- Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë në qendër nxënësin, por me referencë të mësuesit në ndonjë rast.- Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë demonstrimin nga mësuesi.- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për zgjedhjen dhe përdorimin e pajisjeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse, pastrimin dhe mirëmbajtjen e tyre,përcaktim dhe analizё në të gjitha fazat e punës,për të vёrejtur dallimet.- Nxënësi do të përvetësojë kompetencat nëpërmjet veprimtarive praktike.- Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë.- Gjatë vlerësimit të nxënësve, të zbatohet demonstrimi praktik i aftësive të fituara.- Vlerësimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati dhe



Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen lokacionet – vendet për pastrim dhe mirmbajtje, fermë bujqësore, mjediset,makina spërkatëse- pluhrosëse, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Laborator i kompletuar me pajisje laboratorike, vegla pune, etj.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter, Interneti,


176


,,Trajtimi i bimëve me herbicide kundër barërave të këqija”


Numri i modulit 4

Qëllimi i modulit Një modul praktik që aftëson nxënësit me aftësi-shkathtësi praktike në zgjedhjen dhe përdorimin e preparateve ( herbicideve ) për mbrojtjen e bimëve nga barërat e këqija.


11.5 kredite ( 64 orë)


RM 1 Nxënësi duhet të bëj zgjedhjen dhe përdorimin e preparateve ( herbicideve ) për mbrojtjen e bimëve nga barërat e këqija.

Përmbajtja:

- Përzgjedhja e preparateve kimike për mrojtjen e bimëve.

- Përdorimi dhe afati i veprimit. - Përcaktimi i gjendjes agregate të preparateve për

mbrojtjen e bimëve.- Qëndrushmëria dhe efekti i preparatit. - Përzgjedhja e makinës spërkatëse për mbrojtjen e

bimëve nga barërat e këqia.- Bashkangjitja e makinës spërkatëse për traktor.- Regjistrimi stacionar- fushur për llojin e pajisjeve të

177


pluhrosjes. - Caktimi i momentit të përdorimit të herbicideve.- Llogaritja e sasisë së nevojshme të përdorimit. - Përgatitja e tretësirës së koncentratit të caktuar.- Mbushja e makinës me preparat për mbrojtje. - Përdorimi praktik i herbicideve.- Manipulimi dhe ruajtja e tyre. - Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik dhe të ruajtjes


RM 2 Nxënësi përcakton lokacionin për përdorimin e preparateve ( herbicideve ) për mbrojtjen e bimëve nga barërat e këqia.

Përmbajtja :

- Analiza e lokacionit të përcaktuar për përdorimin e preparateve për mbrojtjen e bimëve nga barërat e këqia.- Pёrzgjedhja e drejtё e lokacionit të përcaktuar.- Parapërgaditjet në terren për zgjedhjen dhe përdorimin e preparateve për mbrojtjen e bimëve nga barërat e këqia.- Përdorimi i makinës spërkatëse për mbrojtjen e bimëve nga barërat e këqia.- Mёnyrat e përdorimit të preparateve për mbrojtjen e bimëve nga barërat e këqia.- Mbajtja e shënimeve gjatë punës.

RM 3 Nxënësi konstaton zgjedhjen dhe përdorimin e preparateve( herbicideve ) për mbrojtjen e bimëve nga barërat e këqia. Përmbajtja:

- Konstatimi i llojit të preparatit për përdorim në mbrojtjen e bimëve nga barërat e këqia.- Konstatimi i përzgjedhjes së makinës spërkatëse për mbrojtjen e bimëve nga barërat e këqia. dhe bashkangjitja për traktor. - Llogaritja e sasinë, përgatitja e tretësirës dhe mbushja e makinën spërkatëse për mbrojtje të bimëve. - Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë punës.

Proçedurat e Realizimi i pranueshёm i modulit do tё konsiderohet arritja e

178

vlerësimit kёnaqshme e tё gjitha kritereve tё realizimit tё specifikuara pёr çdo rezultat tё tё mёsuarit.Mё poshtё jepen shkurtimet qё do tё pёrdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit



- Kryejё analiza të ndryshme në ngastrën ku planifikohet të përdoren preparatet për mbrojtjen e bimëve nga barërat e këqia.- Përzgjedhë drejt preparatin për mbrojtje të bimëve.- Përzgjedhё drejtë makinën spërkatëse për spërkatje në ngastrën ku planifikohet të përdoren preparatet për mbrojtjen e bimëve nga barërat e këqia.- Përdorë drejtë makinën spërkatëse,veglat dhe pajisjet gjatё punës.- Mbajë shënime gjatë punës.- Respektojё rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё mjedisit.



- Analizojё drejtё lokacionin bimorë të përcaktuar për të përdorur preparatet për mbrojtjen e bimëve nga barërat e këqia.


bimëve nga barërat e këqia.- Ruajë herbicidet dhe manipuloj me ato.


gjatë punës.



- Pёrcaktojё llojin e preparatit për mbrojtjen e bimëve nga barërat e këqia.- Llogaritë sasinë, përgatitë tretësirën dhe mbushë makinën spërkatëse për mbrojtje të bimëve. - Kryejё spërkatjen me makinën spërkatëse.- Respektojë rregullat e spërkatjes së bimëve.- Respektojë standardet e spërkatjes.

179

- Mbajë shënime gjatë punës.- Mbrohet në punë dhe ruajë mjedisin.- Respektojё rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё mjedisit



- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete pёr lokacionin bimorë, zgjedhjen dhe përdorimin e preparateve kimike për mbrojtjen e bimëve nga barërat e këqia.si dhe spërkatjen me makiuna spërkatëse ose pluhurosëse. - Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë në qendër nxënësin, por me referencë të mësuesit në ndonjë rast.- Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë demonstrimin nga mësuesi.- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për zgjedhjen dhe përdorimin e preparateve kimike për mbrojtjen e bimëve nga

barërat e këqia, spërkatje me makina, përcaktim dhe analizё në të gjitha fazat e punës,për të vёrejtur dallimet.

- Nxënësi do të përvetësojë kompetencat nëpërmjet veprimtarive praktike.- Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë.- Gjatë vlerësimit të nxënësve, të zbatohet demonstrimi praktik i aftësive të fituara.- Vlerësimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati dhe



Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen lokacionet bimore, barnatore bujqësore, fermë bujqësore, mjediset, makina spërkatëse, preparatet kimike ( herbicidet ), veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Laborator i kompletuar me pajisje laboratorike, vegla pune, etj.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter, Interneti,


180

Klasa e 12

Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale


,, Trajtimi i pemëve dhe hardhisë kundër sëmundjeve,dëmtuesve dhe barërave të këqija”


Numri i modulit 5

Qëllimi i modulit Një modul praktik që aftëson nxënësit me aftësi-shkathtësi praktike në konstatimin e shkallës së infektimit të pemëve dhe hardhisë nga sëmundjet, dëmtuesit dhe barërat e këqija në terren,zgjedhjen dhe përdorimin e preparateve për mbrojtjen e pemëve dhe hardhisë nga sëmundjet, dëmtuesit dhe barërave të këqija, pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse duke respektuar rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë punës.



Rezultatet e të mësuarit (RM)

RM 1 Nxënësi duhet të konstatojë shkallën e infektimit dhe dëmtimit të pemëve dhe hardhisë nga sëmundjet, dëmtuesit dhe barërat

181

dhe përmbajtja e këqija në terren. Përmbajtja:

- Përcaktimi i fazës së zhvillimit të pemëve dhe hardhisë. - Përcaktimi i patogjenëve dhe i dëmtuesve.- Identifikimi i barërave të këqija në terren.- Përcaktimi i fazës së zhvillimit të barërave të këqija.- Përcaktimi i momentit të paraqitjes së sëmundjeve dhe dëmtuesve. - Përcaktimi i fazës së zhvillimit të insekteve dhe patogjenëve. - Shkalla e dëmtimit dhe infektimit të pemëve dhe hardhisë. - Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit. - Mbajtja e shënimeve gjatë punës

RM 2 Nxënësi duhet të bëj zgjedhjen dhe përdorimin e preparateve për mbrojtjen e pemëve dhe hardhisë nga sëmundjet, dëmtuesit dhe barërave të këqija.

Përmbajtja :

- Përzgjedhja e preparateve kimike për mrojtjen e pemëve dhe hardhisë.


mbrojtjen e pemëve dhe hardhisë.- Qëndrushmëria dhe efekti i preparatit. - Përzgjedhja dhe përdorimi i makinës spërkatëse për

mbrojtjen e pemëve dhe hardhisë nga sëmundjet, dëmtuesit dhe barërave të këqija.

- Bashkangjitja e makinës spërkatëse për traktor.- Regjistrimi stacionar- fushur për llojin e paisjeve të


pluhrosjes. - Caktimi i momentit të përdorimit të pesticideve.- Llogaritja e sasinë, përgatitja e tretësirës dhe mbushja e makinën spërkatëse me preparat kimik për mbrojtje të pemëve dhe hardhisë. - Përdorimi praktik i pesticideve. - Manipulimi dhe ruajtja e tyre. - Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik dhe të ruajtjes


RM 3 Nxënësi duhet të bëj pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave

182

spërkatëse- pluhrosëse duke respektuar rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë punës. Përmbajtja:

- Zgjedhja e vendit për pastrim të makinave spërkatëse.- Vëndosja e makinës në pozicionin e duhur.- Pastrimi i makinës nga mbeturinat dhe pluhuri. - Pastrimi i makinerive nga helmet. - Lyerja dhe konservimi i makinës spërkatëse. - Kthimi në vendin e caktuar. - Hudhja e mbetjeve në vend të sigurt.- Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit.





- Kryejё analiza të ndryshme në ngastrën pemëtare-vreshtare ku planifikohet të konstatohet shkalla e infektimit të pemëve dhe hardhisë nga sëmundjet,dëmtuesit dhe barërat e këqija në terren.- Përzgjedhё dhe përdorë drejtё veglat dhe pajisjet për analiza të ndryshme në ngastrën ku planifikohet të konstatohet shkalla e infektimit dhe dëmtimit të pemëve dhe hardhisë.- Pёrzgjedhë dhe analizojё drejtё lokacionin e përcaktuar pemëtar- vreshtar për konstatimin e shkallës së infektimit të pemëve dhe hardhisë nga sëmundjet,dëmtuesit dhe barërat e këqija, në

terren.- Respektojё mёnyrat e konstatimit të shkallën së infektimit të pemëve dhe hardhisë nga sëmundjet,dëmtuesit dhe barërat e këqija, në terren.- Kryejё konstatimin e shkallës së infektimit të pemëve dhe

hardhisë nga sëmundjet,dëmtuesit dhe barërat e këqija në terren.

- Pёrcaktojё llojin dhe numrin e thasëve tё nevojshëm për materialet bimore të infektuara.

- Respektojë rregullat e regjistrimit, etiketimin e materialeve bimore të infektuara në thasё dhe regjistër.

183

- Respektojë standardet e paketimit dhe ngarkimit tё materialeve bimore të infektuara për transportues.- Respektojё rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё mjedisit.



- Kryejё analiza të ndryshme në ngastrën ku planifikohet të përdoren preparatet për mbrojtjen e pemëve dhe hardhisë nga sëmundjet, dëmtuesit dhe barërave të këqija.- Përzgjedhё drejtë makinën spërkatëse për spërkatje në ngastrën ku planifikohet të përdoren preparatet për mbrojtjen e pemëve dhe hardhisë nga sëmundjet, dëmtuesit dhe barërave të këqija.- Përdorë drejtë, veglat dhe pajisjet gjatё punës.- Pёrzgjedhë dhe analizojё drejtё lokacionin pemëtar-vreshtar të përcaktuar për të përdorur preparatet për mbrojtjen e pemëve dhe hardhisë nga sëmundjet, dëmtuesit dhe barërave të këqija.- Respektojё mёnyrat e përdorimit të preparateve për mbrojtjen e pemëve dhe hardhisë.- Ruajë pesticidet dhe manipuloj me ato.- Përzgjedhë drejt llojin e preparatit për mbrojtjen e pemëve dhe hardhisë nga sëmundjet, dëmtuesit dhe barërave të këqija.- Llogaritë sasinë, përgatitë tretësirën dhe mbushë makinën spërkatëse për mbrojtje të pemëve dhe hardhisë.- Kryejё spërkatjen me makinën spërkatëse.- Respektojë rregullat dhe standardet e spërkatjes së pemëve dhe hardhisë. - Respektojё rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё mjedisit



- Zgjedhë vendin për pastrim të makinave sperkatëse- pluhrosëse.- Përzgjedhё makinën spërkatëse- pluhrosëse për pastrimin dhe mirëmbajtjen e saj.- Përdorë drejtë pajisjet gjatё punës.për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse.- Përshtatë vendin e punës për punë.- Zbatojë masat mbrojtëse ndaj rreziqeve në punë.- Mbajë higjienën në vendin e punës.- Pёrzgjedhë dhe analizojё drejtё lokacionin - vendin për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse.

184

- Pёrcaktojё llojin e pajisjeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse.- Llogaritë sasinë e shpenzimeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse.- Kryejё pastrimin e makinën spërkatëse - pluhrosëse nga mbeturinat dhe pluhuri. - Pastrojë makinerit nga helmet. - Lyejë dhe konservojë makinën spërkatëse- pluhrosëse. - Kthejë në vendin e caktuar. - Hudhë mbetjet në vend të sigurt.- Mbajë shënime gjatë punës.- Mbrohet në punë dhe ruajë mjedisin.- Respektojё rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё mjedisit.



- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete pёr lokacionin dhe pemët e hardhitë e ndryshme të infektuara nga sëmundjet,dëmtuesit dhe barërat e këqija,në terren. Zgjedhjen dhe përdorimin e preparateve kimike për mbrojtjen e pemëve dhe hardhisë.nga sëmundjet,dëmtuesit dhe barëave të këqija si dhe spërkatjen me makiuna spërkatëse. Pёr lokacionin – vendin për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse, zgjedhjen dhe përdorimin e pajisjeve për pastrimin e tyre.- Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë në qendër nxënësin, por me referencë të mësuesit në ndonjë rast.- Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë demonstrimin nga mësuesi.- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për konstatimin e shkallës së infektimit të pemëve dhe hardhisë nga sëmundjet, dëmtuesit dhe barërat e këqija në terren. Zgjedhjen dhe përdorimin e preparateve kimike për mbrojtjen e pemëve dhe hardhisë nga sëmundjet, dëmtuesit dhe barërave të këqija si dhe spërkatjen me makina spërkatëse. Për zgjedhjen dhe përdorimin e pajisjeve për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave spërkatëse- pluhrosëse, pastrimin dhe mirëmbajtjen e tyre, përcaktim dhe analizё në të gjitha fazat e punës,për të vёrejtur dallimet.- Nxënësi do të përvetësojë kompetencat nëpërmjet veprimtarive praktike.- Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë.- Gjatë vlerësimit të nxënësve, të zbatohet demonstrimi praktik i aftësive të fituara.- Vlerësimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati dhe


185


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen lokacionet pemëtare - vreshtare, fermë bujqësore, barnatore bujqësore, mjediset, veglat, pajisjet, makina spërkatëse, materialet pemëtare- vreshtare, lokacionet – vendet për pastrim dhe mirëmbajtje, makina spërkatëse- pluhrosëse, preparatet kimike,dhe materialet e mëposhtme:- Laborator i kompletuar me pajisje laboratorike, mikroskopi, vegla

pune, materiale pemëtare- vreshtare etj.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuteri, Interneti,

CD, Grafoskopi ).- Mjete teknike transporti pёr terren


,, Mbjellja e pemëve dhe hardhisë, masat agropomoteknike në pemishte-vreshta”

Lëmia BujqësiProfili: Mbrojtja e bimëveNiveli: IIKlasa: 12

Numri i modulit 6

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që aftëson nxënësit për të realizuar mbjelljen e pemishteve dhe vreshtave si dhe zbatimin e masave agro dhe pomoteknike


6 kredite (32 orë)


RM 1 Nxënësi duhet të bëjë ngritjen e pemishteve dhe vreshtave në menyrë bashkëkohore

Përmbajtja:

- Caktimi i vendit për ngritjen e pemishteve-vreshtave.

- Përzgjedhja e veglave te punës- Përgatitja e tokës për mbjelljen e fidanëve- Përgatitja e fidanëve për mbjellje- Vendosja e etiketave në fidane

186

- Zgjedhja e varieteteve për mbjellje- Caktimi i drejtimit të rendeve- Piketimi i vendit të mbjelljes- Hapja e gropave për mbjelljen e fidanëve- Mbjellja e fidanëve- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruatjes së mjedisit gjatë pёrgatitjes së tokёs për mbjellje.

RM 3 Nxënësi duhet të kryejë shërbimet agro dhe pomoteknike në pemishte – vreshta.

Përmbajtja:

- Përzgjedhja e veglave të punës dhe e materialit të nevojshëm për shërbimet agropomoteknike

- Momenti më i përshtatshëm për kryerjen e shërbimeve, kushtet tokësore dhe klimatike që i favorizojnë ose i pengojnë ato.

- Operacionet e eliminimit të barёrave të këqija, me dorë dhe me makineri.

- Ujitja dhe riplehërimi - Mbajtja e tokës në mes të rendeve - Krasitja themelore- krasitja e pjekur - Krasitja plotësuese- krasitja e gjelbërt - Mbrojtja nga dëmtuesit dhe sëmundjet- Vendosja e shtyllave, telave - Mbajtja e shënimeve të sakta për punët e kryera. - Zbatimi i rregullave të punës gjatë vjeljës, klasifikimit,

RM 2 Nxënësi me rastin e zgjedhjes së fidanit për ngritjen e pemishteve-vreshtave duhet të ketë kujdes në veqorit e shënuara në deklaracion.

Përmbajtja :

- Identifikimi i kultivarit dhe nënshartesës.- Zhvillimi i sistemit rrënjorë- Zhvillimi i sistemit mbitokësorë. - Mosha e fidanit.- Gjendja shëndetësore e fidaneve - Lëndimet mekanike. - Emri i prodhuesit.- Caktimi i afatit të mbjelljes. - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë zgjedhjes së fidaneve për mbjellje.

187

ambalazhimit dhe ruajtja e mjedisit duke mos hedhur mbeturinat ku nuk duhet.


Realizimi i pranueshёm i modulit do tё konsiderohet arritja e kёnaqshme e tё gjitha kritereve tё realizimit tё specifikuara pёr çdo rezultat tё tё mёsuarit.Mё poshtё jepen shkurtimet qё do tё pёrdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimit

KR Kriteret e realizimit

RM 1 IV Vëzhgim i demonstrimit me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet të:- Caktojë vendin më të përshtatshëm për ngritjen e pemishtes- vreshtit - Përzgjedhë veglat e punës - Përgatitë tokën sa më mirë për mbjelljen e fidaneve- Përgatitë fidanin për mbjellje- Bëjë zgjedhjen e nënshartesave dhe kultivarëve për

mbjellje- Kryejë shërbimet agropomoteknike gjatë kultivimit të

pemëve dhe hardhisë- Rrespektojё rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё mjedisit.



- Përzgjedhë veglat e punës - Caktoje momentin e ujitjes, riplehërimit - Caktojë mënyrën e mbajtjes së tokës në mes të rendeve - Kryejë trajtimin kundër sëmundjeve dhe dëmtuesve në kohën e duhur. - Vendosë shtyllat dhe telat- Rrespektojё mёnyrat për mbjellje të pemëve dhe hardhisë.- Rrespektojё afatin e mbjelljes së pemeve dhe hardhisë- Përcaktojë llojin e kultivarit të përshtatshëm.- Përzgjedhë kultivarët sipas kërkesave të tregut.- Përcaktojë momentin më të përshtatshëm për mbjellje.- Caktojë distancën e mbjelljes.- Piketojë rreshtat.

188

- Rrespektojë rregullat dhe standardet e mbjelljes së pemëve dhe hardhisë- Mbrohet në punë dhe ruajë mjedisin.- Rrespektojё rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё mjedisit



- Përzgjedhё drejtё veglat dhe materialin e nevojshem për shërbime agropomoteknike- Bejë ujitjen dhe riplehërimin sipas nevojës - Mbrojë pemët dhe hardhinë nga dëmtuesit- Rrespektojё mёnyrat për shërbimet agroteknike dhe grumbullimin e frutave- Rrespektojё afatin, momentin më të përshtatshëm

për shërbimet agroteknike dhe grumbullimin e frutave të pemëve-hardhisë- Përcaktojë llojin e shërbimeve agroteknike.- Përzgjedhë shërbimet agroteknike për grumbullimin e frutave të pemëve -hardhisë. - Rrespektojë standardet e shërbimeve agroteknike - Rrespektojё rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё mjedisit


- Ky modul duhet të trajtohet në situata teorike dhe praktike me nxënësin..

- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete pёr mbjelljen e pemëve dhe të hardhisë, përgatitjen e gropës për mbjelljen e fidaneve të pemëve dhe të hardhisë, shërbimet agroteknike me rastin e mbjelljes së pemëve-hardhisë- Gjatë vlerësimit të nxënësve, të zbatohet demonstrimi praktik i aftësive. - Vlerësimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati dhe

mësuesi të jetë transparent ndaj nxënësve.Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të synohet vlerësimi i njohurive dhe shprehive të punës.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohet, lokacioni – plantacioni, veglat, pajimet, makinerit, mjetet e punës, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Laborator i kompletuar me pajisje laboratorike, vegla pune,

etj.

189

TV, Kompjuteri, Interneti, CD, Grafoskopi ).- Mjete teknike transporti pёr terren


“ Shartimi në pemëtari”


Numri i modulit 7

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që aftëson nxënësit me aftësi-shkathtësi praktike për kryerjen e formave të ndryshme të shartimit në pemëtari.

Kohëzgjatja e modulit 6 kredite ( 32 orë )


RM 1 Nxënësi duhet të realizojë në mënyrë praktike shartimin me sythë të fjetur. Përmbajtja:

- Prerja e nënshartesës në formë të shkronjes T.- Largimi i pjesës së lëvorës duke e ndarë pak lëvoren prej pjesës së drurit. - Vendosja në shuplakë të dorës e degës prej nga e merrë sythin.- Mbajtja e gishtit tregues nën sythin që duhet ta nxjerrim- Mbajtja me dorë të djathtë briskun për shartim.- Prerja e lëvores së bashku me një pjesë të hollë të drurit në afërsi të sythit

190

- Mbajtja e sythit të prerë me majet e dy gishtave të dorës së djathtë - Vendosja e sythit në qarjen e germës T të nënshartesës- Lidhja e vendit të shartimit - Kontrollimi i vendit të shartimit pas dy javësh - Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë shartimit të pemëve me sythë të fjetur.

RM 2 Nxënësi duhet të realizojë në mënyrë praktike shartimin në pjekuri – me Kalema.

Përmbajtja :

- Prerja e tërthortë në nënshartesë dhe mbishartesë - Bashkangjitja e nënshartesës dhe e mbishartesës.- Lidhja me lidhëse dhe lyerja me mastiç- Shkurtimi i kalemit në 2-3 sytha vegjetativë- Shartimi në pranverë- Përzgjedhja e kalemave në pemishtën amë në muajin janarë - Ruajtja e kalemave në vendë të përshtatshëm- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë shartimit të pemëve me sythë të fjetur.

RM 3 Nxënësi duhet të realizojë në mënyrë praktike shartimin anësorë,kjo mënyrë e shartimit përdoret në rastet kur mbishartesa-kalemi është më e hollë se nënshartesa. Përmbajtja:

- .Shkurtimi i nënshartesës në lartësi të caktuar- Lëmuarja me brisk shartues e vendit të shkurtimit.- Prerja e nënshartesës pjerrtazi me gjatësi 3-4 cm- Prerja e ngjajshme si te ngjitja e thjeshtë- Prerja e kalemit duhet puthitet me prerjen e nënshartesës- Lidhja e fortë me lidhëse në vendin e shartimit- Lyerja e vendit të shartimit me mastiç.- Kontrollimi i vendit të shartimit pas një kohe të caktuar


Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.

Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:

RM Rezultatet e të mësuarit

191

IV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit



- Përcaktojë vendin e prerjes së nënshartesës në formë të shkronjës T.- Rrespektojë ndarjen e lëvores prej pjesës së drurit- Përcaktojë mënyrën e vendosjes së degës prej nga e merrë sythin - Përcaktojë pozitën e gishtit tregues nën sythin që duhet ta nxjerrim - Përzgjedhë mënyrën e mbajtjes së briskut për shartim- Rrespektojë mënyrën e prerjes së lëvores së bashku me një pjesë të hollë të drurit- Përzgjedhë mënyrën e mbajtjes së sythit të prerë- Përzgjedhë mënyrën e vendosjes së sythit të prerë në nënshartesën e përgatitur - Përzgjedhë mënyrën e lidhjes së vendit të shartimit- Përcaktojë afatin kohorë për të kontrolluar vendin e shartimit- Rrespektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë shartimit të pemëve. RM 2 IV Vezhgim i demonstrimit me listë kontrolli


- Përcaktojë mënyren e prerjes në nënshartesë dhe mbishartesë- Rrespektojë bashkangjitjen e nënshartesës dhe mbishartesës- Përzgjedhë mënyren e lidhjes dhe të lyerjes së vendit të shartuar- Përcaktojë vendin e shkurtimit të kalemit.- Përcaktojë momentin e volitshëm për të kryer shartimin- Përzgjedhë pemishtën amë për marrjen e kalemave- Përcaktojë vendin e përshtatshëm për ruajtjen e kalemave- Rrespektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë shartimit të pemëve në pjekuri me kalema.



- Përcaktojë vendin e shkurtimit të nënshartesës- Përzgjedhë mënyrën për të lëmuar kalemin me brisk shartues- Rrespektojë këndin e prerjes së nënshartesës- Përzgjedhë formën e prerjes- Përzgjedhë mënyrën e puthitjes së nënshartesës me mbishartesën- Përcaktojë mënyrën e lidhjes së vendit të shartimit- Përcaktojë momentin e lyerjes së vendit të caktuar- Rrespektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

192

shartimit të pemëve

Metodat e të mësuarit të rekomanduara

- Pjesa më e madhe e këtij moduli do të kryhet në situata praktike me nxënësin.- Gjatë trajtimit të këtij moduli, mësuesi i praktikës duhet të përdor sa më shumë që të jetë e mundur edhe demonstrimet konkrete të punimeve që aplikohen gjatë formave të ndryshme të shartimit.Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë në qendër nxënësin, por me referencë të mësuesit në ndonjë rast.- Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë demonstrimin nga mësuesi.- Nxënësit duhet të angazhohen në vëzhgime dhe diskutime në lidhje më çështjet e ndryshme të punëve gjatë realizimit të mënyrave të ndryshme të shartimit në pemëtari Nxënësit duhet të nxiten të diskutojnë në lidhje me shërbimet që kryhen gjatë procesit të realizimit të formave të ndryshme të shartimit Nxënësi do të përvetësojë kompetencat nëpërmjet veprimtarive praktike.- Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë.- Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të synohet vlerësimi i demonstrimit praktik të njohurive dhe të shprehive të punës.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, materialet dhe mjetet e mëposhtme:- Pemishte- Traktor dhe pajisje përcjellëse për përgatitjen e tokës.- Vegla të ndryshme pune, brisqe shartimi, gërshërë për krasitje, sharrë, metër, shirit, piketa dhe vegla të tjera të nevojshme që përdoren për shartimin e pemëve. - Katalogë për vegla pune, fotografi, diapozitiva filmash etj.

193


“ Shumimi vegjetativ i hardhisë”


Numri i modulit 8

Qëllimi i modulit

Një modul praktik i cili synon të aftësojë nxënësit të fitojnë shkathtësi praktike në kryerjen- realizimin e formave të ndryshme të shumimit vegjetativë të hardhisë me përpajë me copa dhe me shartim.

Kohëzgjatja e modulit 6 kredite ( 32 orë )


RM 1 Nxënësi përvetësonë teknikën e shumimit të hardhisë me përpajë.

Përmbajtja - Hapja e kanalit në thellësi 35 cm në njërën anë të cungut- Zgjedhja e 1-2 sharmendëve nga pjesët e poshtme të cungut- Eleminimi i sythave përveq dy sythave në majë- Shtrirja e sharmendëve në kanalë- Mbulimi i sharmendëve me dhe pos majeve të cilat lidhen për hu-kunjë- Ndarja e sharmendëve nga cungu amë pas 1-2 viteve

194

- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë shumimit vegjetativë të hardhisë

RM 2 Nxënësi përvetësonë teknikën e shumimit të hardhisë me copa.

Përmbajtja

- Këputja e copave nga cungu artifillokserik në gjatësi rreth 40 cm- Eleminimi i sythave përveq sythit të majës- Mbjellja e copave në shartësore në distance 80x6 cm (ndërmjet rendeve dhe në rend)- Kryerja e mbjelljes në thellësi rreth 40 cm.- Mbulimi i copave në rendë me 2-3 cm dhe të imët- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë shumimit vegjetativë të hardhisë.

RM 3 Nxënësi përvetësonë teknikën e shartimit anglezë.

Përmbajtja

- Prerja e copave nga cungu i hardhisë së egër me trashësi prej 6-12 mm.- Njomja e copave në ujë.- Mënjanimi –verbërimi i sythave nga këto copa- Prerja e pjerrtë në nënshartesë afër majes.- Përgatitja e nënshartesës dhe mbishartesës me trashësi të njejtë.- Zhytja në ujë e mbishartesës e zgjedhur nga hardhia e butë- Shkurtimi i mbishartesës vetëm në një nyje dhe një sythë- Prerja gjithashtu e pjerrtë në mbishartesë.- Ngjitja e dy komponenteve.- Zhytja në parafinë e shartesës për ta mbrojtur nga patogjenët e ndryshëm dhe kushtet e pavolitshme atmosferike. - Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë shumimit vegjetativë të hardhisë.

RM 4 Nxënësi .përvetësonë teknikën e shartimit me syth në gjendje të gjelbërt.

Përmbajtja

- Favorizimi i dy llastarëve mbi hardhinë e egër- Eleminimi i të gjithë llastarëve të tjerë mbi hardhinë e egër- Prerja e pjerrtë e llastarëve në lartësi 15-30 cm nga sipërfaqja e tokës- Qarja e lëvorës në secilin llastarë me briskë shartimi- Shkurtimi i mbishartesës ( fijokes) në gjatësi prej 4-6 cm- Prerja e pjerrtë në mbishartesë- Vendosja e mbishartesës në qarjen e llastarit ( nënshartesës) - Puthitja e nënshartesës me mbishartesë

195

- Lidhja me foli plastike e vendit të shartimit- Kontrollimi i vendit të shartimit pas dhjetë ditëve kur fillon të vegjetojë llastari i ri.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë shumimit vegjetativë të hardhisë.

Procedurat e vlerësimit

Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:

RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit



- Përcaktojë thellësinë e hapjes së kanalit- Përzgjedhë sharmendët nga pjesët e poshtme të cungut- Përzgjedhë mënyrën për të eleminuar sythat- Përzgjedhë mënyrën e mbulimit dhe të lidhjes së majës së sharmendit për Hu-kunjë.- Respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë shumimit vegjetativë të hardhisë



- Përzgjedhë copat nga cungu antifillokserik me gjatësi rreth 40 cm- Përzgjedhë sythat për eleminim- Përcaktojë distancat për mbjelljen e copave në shartësore- Përcaktojë thellësinë e mbjelljes- Përcaktojë se në ç’farë mase duhet mbuluar copat- Respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë shumimit të hardhisë në mënyrë vegjetative.



- Përzgjedhë copat nga cungu antifillokserik

196

- Përzgjedhë mënyrën për të njomë copat- Përcaktojë sythat që duhet eliminuar- Përzgjedhë trashësinë e njejtë tëmbishartesës dhe nënshartesës- Përzgjedhë mënyren e zhytjes në ujë të mbishartesës- Përcaktojë vendin se ku duhet të shkurtohet mbishartesa- Përcaktojë këndin e prerjes së mbishartesës- Përzgjedhë mënyrën e bashkangjitjes së dy komponenteve - Përcaktojë kohen e mbajtjes në parafinë të shartesës- Respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë shumimit të hardhisë në mënyrë vegjetative.


KR Nxënësi duhet të:- Përzgjedhë dy llastarë mbi hardhinë e egër- Përcaktojë eliminimin e llastarëve të tjerë mbi hardhinë e egër- Përcaktojë lartësinë e prerjes së llastarëve - Përzgjedhë mënyrën e qarjes së lëvores në llastarë - Përcaktojë vendin e shkurtimit të mbishartesës- Përzgjedhë mënyrën e vendosjes së mbishartesës në qarjen e llastarit- Përcaktojë mënyrën e lidhjes në vendin e shartimit- Përcaktojë suksesin e shartimit- Respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë shumimit të hardhisë në mënyrë vegjetative.

Metodat e të mësuarittë rekomanduara- Pjesa më e madhe e këtij moduli do të kryhet në situata praktike me nxënësin.- Gjatë trajtimit të këtij moduli, mësuesi i praktikës duhet të përdor sa më shumë që të jetë e mundur edhe demonstrimet konkrete të punimeve që aplikohen gjatë formave të ndryshme të shumimit vegjetativë të hardhisë.Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë në qendër nxënësin, por me referencë të mësuesit në ndonjë rast.- Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë demonstrimin nga mësuesi.- Nxënësit duhet të angazhohen në vëzhgime dhe diskutime në lidhje më çështjet e ndryshme të punëve gjatë realizimit të mënyrave të ndryshme të shumimit vegjetativ në vreshtari. Nxënësit duhet të nxiten të diskutojnë në lidhje me shërbimet që kryhen gjatë procesit të realizimit të formave të ndryshme të shumimit vegjetativë. Nxënësi do të përvetësojë kompetencat nëpërmjet veprimtarive praktike.- Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë.- Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të synohet vlerësimi i demonstrimit praktik të njohurive dhe të shprehive të punës.

197


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, materialet dhe mjetet e mëposhtme:- Vreshta- Traktor dhe pajisje përcjellëse për përgatitjen e tokës.- Vegla të ndryshme pune, brisqe shartimi, gërshërë për krasitje, sharrë, metër, shirit, piketa dhe vegla të tjera të nevojshme që përdoren për shartimin e pemëve. - Katalogë për vegla pune, fotografi, diapozitiva filmash etj.

NORMATIVI PËR MËSIMDHËNËS LËMI:Lavërtari-Perimtari Niveli I dhe II

KLASA 10, 11 DHE 12

1.BiologjiDr.Sc. i biologjisePhD. i biologjisëMr.Sc. i biologjisëMSc. i biologjisë Prof. biologjisë

Kimi e përgjithshme dhe inorganike Dr.Sc. i KimisePhD. i KimisëMr.Sc. KimisëMSc. i Kimisë Prof. Kimisë

Bazat mbi tokën dhe të ushqyerit e bimëveDr.Sc. i bujqesise -AgrokimistPhD. i i bujqesise -AgrokimistMr.Sc. i bujqesise -AgrokimistMSc. i i bujqesise -Agrokimist Inxh I dipl bujqesiseBsc. I bujqesise

Bazat e teknikës bujqësoreDr.Sc. i bujqesise -MekanizatorPhD. i bujqesise - MekanizatorMr.Sc. i bujqesise - Mekanizator MSc. i bujqesise - Mekanizatort Inxh i dipl bujqesise

198

Bsc. i bujqesise

BotanikëDr.Sc. i biologjisePhD. i biologjisëMr.Sc. i biologjisëMSc. i biologjisë Prof. biologjisë

Mekanizimi i prodhimtarisë lavërtare-perimoreDr.Sc. i bujqesise -MekanizatorPhD. i bujqesise - MekanizatorMr.Sc. i bujqesise - Mekanizator MSc. i bujqesise - Mekanizatort Inxh I dipl.i bujqesiseBsc. I bujqesise

Mbrojtja e bimëveDr.Sc. Mbrojtja e bimevePhD. Mbrojtja e bimeveMr.Sc. Mbrojtja e bimeveMSc. Mbrojtja e bimeveInxh I dipl.i bujqesiseBsc. I bujqesise

Bimët foragjere me livadhe e kullosaDr.Sc. i Lavertaris-PerimtarisePhD. i Lavertaris-Perimtarise Mr.Sc. i Lavertaris-PerimtariseMSc. Lavertarise-PerimtariseInxh I dipl.i bujqesise. Lavertarise-PerimtariseBsc. I bujqesise - Lavertarise-Perimtarise

PerimtariDr.Sc. i Lavertarise-PerimtarisePhD. i Lavertarise-Perimtarise Mr.Sc. i Lavertarise-PerimtariseMSc. Lavertarise-PerimtariseInxh I dipl.i bujqesise. Lavertarise-PerimtariseBsc. I bujqesise - Lavertarise-Perimtarise

Prodhimi i farësDr.Sc. i Lavertarise-PerimtarisePhD. i Lavertarise-Perimtarise Mr.Sc. i Lavertarise-PerimtariseMSc. Lavertarise-PerimtariseInxh I dipl.i bujqesise. Lavertarise-PerimtariseBsc. I bujqesise - Lavertarise-Perimtarise

Lavërtari e përgjithshme me agroekologji

199

Dr.Sc. i Lavertarise-PerimtarisePhD. i Lavertarise-Perimtarise Mr.Sc. i Lavertarise-PerimtariseMSc. Lavertarise-PerimtariseInxh I dipl.i bujqesise. Lavertarise-PerimtariseBsc. I bujqesise - Lavertarise-Perimtarise

Teknologjia e përpunimit të prodhimeve lavërtare-perimoreDr.Sc. i Lavertarise-PerimtarisePhD. i Lavertarise-Perimtarise Mr.Sc. i Lavertarise-PerimtariseMSc. Lavertarise-PerimtariseInxh I dipl.i bujqesise. Lavertarise-PerimtariseBsc. I bujqesise - Lavertarise-Perimtarise

Lavërtari e veçantëDr.Sc. i Lavertarise-PerimtarisePhD. i Lavertarise-Perimtarise Mr.Sc. i Lavertarise-PerimtariseMSc. Lavertarise-PerimtariseInxh I dipl.i bujqesise. Lavertarise-PerimtariseBsc. I bujqesise - Lavertarise-Perimtarise

Perimtaria në mjedise të mbrojturaDr.Sc. i Lavertarise-PerimtarisePhD. i Lavertarise-Perimtarise Mr.Sc. i Lavertarise-PerimtariseMSc. Lavertarise-PerimtariseInxh I dipl.i bujqesise. Lavertarise-PerimtariseBsc. I bujqesise - Lavertarise-Perimtarise Gjenetikë me seleksionimDr.Sc. i Lavertarise-PerimtarisePhD. i Lavertarise-Perimtarise Mr.Sc. i Lavertarise-PerimtariseMSc. Lavertarise-PerimtariseInxh I dipl.i bujqesise. Lavertarise-PerimtariseBsc. I bujqesise - Lavertarise-Perimtarise

Grupi punues:

200

1.Prof.Dr. - Adem Demaj2.Inxh.idiplomuar i bujqësisë - Murat Kurteshi3.Inxh.idiplomuar i bujqësisë - Xhavit Berisha

Prishtinë - 2013

201

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe...

Documents

Transcript of Ministria e Arsimit, Shkencës dhe...