Ksik t dedykuj wszystkim odtrconym i zranionym przez wspmaonka,

od ktrego tak wiele zaley. Modl si o to, aby moje sowa stay si

pocztkiem procesu uzdrowienia i nauczyy przebacza dla dobra dalszego rozwoju rodziny.

Bowiem spokj znale mona wycznie w przebaczeniu.

Zarejestruj si na stronie

www.vocatio.com.pl

jako odbiorca naszego newslettera, a bdziesz otrzymywa informacje o nowociach, znikach

i specjalnych promocjach przygotowanych dla naszych Klientw.

Moesz oczekiwa zniek o wysokoci nawet do 2050% oryginalnej ceny detalicznej.

James C. Dobson

Oficyna Wydawnicza VOCATIOWarszawa

Tytu oryginau:Love Must Be Tough New Hope for Families in Crisis

Przekad:Wadysaw J. Wojciechowski

Redakcja:Elbieta Derelkowska

Korekta:Ewa Micyk

Redakcja techniczna:Magorzata Biegaska-Bartosiak

Projekt okadki:Mirosaw Makowski

Copyright 2007 by Dr. James DobsonAll rights reserved.

Copyright for the Polish edition 1993 by Oficyna Wydawnicza VOCATIO with permission of Tyndale House Publishers, Inc.

All rights to the Polish edition reserved.Wydanie czwarte (2015).

Wszelkie prawa do wydania polskiego zastrzeone.Ksika, ani adna jej cz, nie moe by przedrukowywana

ani w jakikolwiek inny sposb reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptycznie, zapisywana elektronicznie lub magnetycznie,

ani odczytywana w rodkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy.

W sprawie zezwole naley zwraca si do:Oficyna Wydawnicza VOCATIO

02-798 Warszawa, ul. Polnej Ry 1e-mail: vocatio@vocatio.com.pl

Redakcja: tel. (22) 648 54 50, Dzia handlowy: fax (22) 648 03 79, tel. (22) 648 03 78,

e-mail: handlowy@vocatio.com.pl

Ksigarnia Wysykowa02-798 Warszawa 78, skr. poczt. 54,

tel. (603) 861 952e-mail: ksiegarnia@vocatio.com.pl

www.vocatio.com.pl

ISBN 978-83-7829-175-6

5Wstp

Usid, Carol. Musz ztob porozmawia oczym bardzo wa-nym. Wiem, e to, co powiem, bardzo ci zaskoczy, ale duej nie mog ukrywa prawdy. Zasugujesz na to, by wiedzie, e od p-tora roku mam romans zpewn kobiet zmojego biura. Nazywa si Brenda i jest bardzo atrakcyjna. Zaczo si od niewinnego flirtu, ale szybko stao si czym wicej. Duej nie moemy uda-wa. Dlatego umwiem si zadwokatem, bo chc jak najszybciej wzi ztob rozwd. Naprawd bardzo mi przykro! Co jeszcze mog powiedzie? Nigdy nie chciaem ci zrani, ale ja po prostu ju ci nie kocham. Kocham Brend ito bardzo mocno. Awic, Carol, prosz ci, eby nie robia przykroci nam samym ioczy-wicie dzieciom. Nasze ycie si unormuje, gdy tylko uporzdku-jemy ten baagan.

Kiedy niczego niepodejrzewajca kobieta usyszy takie sowa, wiat wali jej si na gow, adzieci nie mog zrozumie, dlaczego mama pacze. Nagle zapada si wszystko, co wjej yciu stanowio ostabili-zacji. Poczucie wasnej godnoci rozpada si jak budynek przezna-czony do rozbirki. Znika poczucie bezpieczestwa ipewno, ana ich miejscu pojawiaj si niepokj istrach. Przyszo staje si nie-pewna. Najgorsze jest jednak to, e kobieta, ktra jeszcze par godzin wczeniej mylaa, e jest kochana iszanowana, teraz czuje si wzgar-dzona, zaczyna przypuszcza, e nie potrafi wzbudza mioci.

W dzisiejszych czasach podobne okolicznoci zaskakuj nie tyl-ko kobiety, ale imczyzn. Bez wzgldu na to, czy chodzi oniewier-no czy oinne zabjcze dla maestwa przyczyny, wielu mw iwiele on czuje, e s zmuszani do tego, czego nie chc do rozwo-

6du. Wniektrych przypadkach nie ma elementu zaskoczenia. Bywa, e kobieta lub mczyzna obserwuje bezsilnie, jak na przestrzeni lat maestwo widnie, jak jaki robak dry dusz ich zwizku. Lu-dzie rzucaj si to wjedn, to wdrug stron, desperacko szukajc odpowiedzi na drczce ich pytania, rozwiza problemw, rod-kw zaradczych. Niestety rady znajomych, anawet rnych do-radcw, s czsto tragiczne wskutkach.

Niniejsza ksika przedstawia sposoby dziaania w rodzinie, w ktrej trwa kryzys maeski. Zawiera ona pewne praktyczne propozycje postpowania, ktre mog pomc w przycigniciu obojtnego partnera na powrt ku obowizkom maeskim. Moe to zabrzmi niewiarygodnie, ale waciwym podejciem do konfliktu mona zmieni rozchwiany zwizek we wspaniae, zdrowe mae-stwo. Zdrugiej strony, nieodpowiednia reakcja wchwilach kryzysu moe do koca zdusi tlc si jeszcze mio.

Na pocztku musz przyzna, e wniektrych krgach chrze-cijaskich prezentowane przeze mnie zasady mog si wyda kon-trowersyjne. Wierz jednak, e tradycyjne porady udzielane ofia-rom niewiernoci s czsto niszczce isprzeczne znaukami Biblii. Oczywicie nie kady musi si ztym zgodzi. Osoby, ktre wyci-gn odmienne wnioski, prosz tylko o wyrozumiao, poniewa wszyscy szukamy sposobw rozwizywania najtrudniejszych pro-blemw rodzinnych, aprzecie nasza wiedza izrozumienie bywaj ograniczone.

Zanim przejdziemy do dalszych rozwaa, proponuj powzi-cie pewnych rodkw ostronoci. Jeeli powoli tracimy ukochan osob, jeli wyczuwamy wzbierajcy brak poszanowania iniech ze strony najwaniejszej dla nas osoby na wiecie, to ksika ta jest przeznaczona wanie dla nas. Nie promy, eby nasz partner czy-ta j razem znami. Przejrzyjmy j najpierw sami, apotem zdecy-dujmy, czy dzieli si znim jej treci. Wiem zdowiadczenia, e stanowczo wmioci jest najskuteczniejsza wdrczonym kopota-mi maestwie wtedy, gdy nie omawia si jej wsplnie. Sdz, e wkrtce bd Pastwo przekonani osusznoci tego stwierdzenia, nawet jeli wasza rodzina nie przeywa kryzysu.

71. Pozdrowienia

dla poszkodowanych

Kadego miesica w biurze naszej organizacji Focus on the Family (Rodzina wcentrum uwagi) odbieramy ponad sto tysicy listw ite-lefonw, dziki ktrym poznajemy najrniejsze okolicznoci ycia ludzi i ich potrzeby. Ludzie opowiadaj nie tylko o cierpieniach i udrce, ale rwnie o radoci i zwycistwach. Ostatnio nadszed szczeglnie wzruszajcy list od mczyzny, ktrego nazwiemy Roger.

Kilka miesicy temu moja ona Norma wysza do pobliskiego sklepu spoywczego. Czwrce naszych dzieci powiedziaa, e wrci za p godziny iprzypomniaa, eby byy grzeczne. Byo to wsobotni ranek. Gdy sze godzin pniej nie wrcia do domu, zaczem jej szuka jak szalony. Wyobraaem sobie, e zostaa porwana lub zgwacona, amoe ico gorszego. Wniedziel rano zatelefonowaem na policj, ale mi tam powiedziano, e zajm si spraw dopiero wtedy, gdy Norma nie wrci przez czterdzieci osiem godzin. Bylimy zrozpaczeni!

Czonkw naszej parafii iznajomych poprosilimy omodli-tw za bezpieczestwo Normy. Wysza zdomu nie zostawiajc adnej wiadomoci, nie powiadomia znajomych ani nie zatelefo-nowaa. Jej samochd znalelimy na tyach centrum handlowe-go by zamknity ipusty. Policjanci zasugerowali, e moe ucie-ka, ale ja nie chciaem w to uwierzy. To by nie byo w stylu kobiety, zktr przeyem czternacie lat, matki czwrki naszych

8dzieci. Waciwie ukadao si nam zupenie dobrze, planowali-my nawet wsplny wyjazd na weekend.

We wtorek skontaktowaem si ze znanym detektywem ipo-prosiem, eby odnalaz moj on lub przynajmniej dowiedzia si, co si zni stao. Detektyw rozpocz rozmowy ze znajomymi iwsppracownikami ony ipowoli zaczlimy poznawa pewne szczegy. Ku mojemu absolutnemu zaskoczeniu okazao si, e Norma zwasnej nieprzymuszonej woli odesza zonatym m-czyzn, koleg zpracy. Nie mogem wto uwierzy.

Po dwch tygodniach dostaem list. Norma napisaa, e mnie ju nie kocha ie nasze maestwo jest skoczone. Dodaa jesz-cze, e za kilka miesicy wrci walczy odzieci, eby zamieszkay zni wKansas.

Doktorze Dobson, szczerze panu wyznaj, e zawsze byem wiernym mem iojcem. Nawet gdy ona odesza, troszczyem si odzieci. Staraem si utrzymywa rodzin, by nasze ycie toczyo si dalej wmiar normalnie. Czwrce oszoomionych dzieciakw pragnem zapewni porzdny dom. Niestety, wzeszym miesi-cu sd przyzna dzieci onie iteraz jestem sam.

Nasz dom wybudowaem kilka lat wczeniej wasnymi rka-mi, ateraz stoi pusty! Po mojej rodzinie pozosta tylko plik zosta-wionych przez Norm rachunkw iwspomnienia dawnych chwil. Moje dzieci bd si wychowyway wniechrzecijaskim domu, setki mil std, aja nie mam nawet do pienidzy, eby do nich pojecha!

Moje ycie jest zrujnowane. Nie pozostao mi nic, tylko uczu-cie krzywdy iodtrcenia oraz wolny czas, wktrym mog myle okobiecie, ktr kocham. To jest okropne dowiadczenie. Norma mnie zniszczya. Nigdy si ztego nie wygrzebi. Budz si po no-cach i myl, jak mogoby by, a jak si stao. Teraz tylko Bg moe mi dopomc!

Wolabym, eby ten list ilustrowa jak rzadko spotykan tragedi, ktra zdarza si wszczeglnie niekorzystnych okolicznociach. Nie-stety, podobne przeycia s wdzisiejszych czasach coraz czstsze. We wspczesnych maestwach intrygi seksualne stay si co-dziennoci ito nie tylko poza krgami chrzecijaskimi. Na takiej rodzinnej niestabilnoci najbardziej cierpi dzieci, ktre nie potra-fi zrozumie, co si dzieje zich rodzicami.

9Ten tragiczny wpyw na mode pokolenie przedstawia mi pew-na nauczycielka szstej klasy. Bya zszokowana, czytajc prace swo-ich uczniw. Dzieci miay dokoczy zdanie zaczynajce si od sw Chciabym, eby.... Nauczycielka spodziewaa si, e uczniowie napisz orowerach, psach, telewizorach iwycieczkach na Hawaje. Tymczasem dwadziecioro spord trzydzieciorga dzieci nawiza-o wswoich wypowiedziach do rozpadajcych si rodzin. Oto kilka cytatw:

Chciaabym, eby moi rodzice nie kcili si ieby mj tatu wrci.Chciabym, eby moja mama nie miaa kochanka.Chciaabym dostawa same pitki, eby mj tatu mnie za to kocha.Chciabym mie jedn mamusi ijednego tatusia, eby inne dzie-ci nie namieway si ze mnie. Ja mam trzy mamy itrzech tatu-siw i oni niszcz mi ycie.Chciabym mie karabin M-1, eby wystrzela wszystkich tych, ktrzy si ze mnie namiewaj.

Wiem, e kryzys rodziny jako takiej nie jest wdzisiejszych czasach problemem nadajcym si na pierwsze strony gazet, ale zawsze martwi mnie widok dzieci, ktre walcz ztym chaosem wokresie, wktrym powinny si przede wszystkim rozwija. Miliony dzieci znalazo si wtej samej puapce. Zastanwmy si nad pooeniem dzieci Rogera. Przede wszystkim straciy matk, potem obserwowa-y, jak ojciec pogra si walu iapatii, ana koniec wyrwano je zro-dzinnego domu i przeniesiono do innego stanu z jakim nowym facetem, ktry chcia, eby nazyway go tatusiem. Te dzieci ju nigdy nie bd takie same! Wczym tkwi przyczyna katastrofy ich dziecistwa? Ot matce bardziej zaleao na wasnym szczciu ni na szczciu dzieci. Wmodoci stana przy otarzu przed samym Bogiem iprzyrzeka uroczycie, e bdzie kocha Rogera na dobre ize, wdostatku iwbiedzie, wchorobie iwzdrowiu, nie zwracajc uwagi na innych a do mierci. Niestety, po jakim czasie zmieni-a zdanie.

Wida wyranie, e maestwa tych dwojga ludzi nie da si ju ocali. Czy to jednak wogle byo moliwe? Czy byy jakie oznaki, ktrych Roger nie zauway? Czy rada jakiego Salomona psycholo-gii moga uchroni ich przed ostateczn tragedi?

10

Zanim sobie odpowiemy na te pytania, przyjrzyjmy si innej rodzinie. Na szczcie ci ludzie nie minli jeszcze miejsca, zktrego nie ma odwrotu. Ich kopoty streszczone s wzamieszczonym niej licie od ony i matki, ktr nazwiemy Linda. Prosz przeczyta ten list bardzo uwanie, poniewa wielokrotnie bd do niego wraca.

Drogi doktorze Dobson!Mam kopot, zktrym nie mog sobie poradzi. Wywiera on na mnie wpyw zarwno fizyczny, jak ipsychiczny. Wychowaam si wdobrym chrzecijaskim domu, ale wyszam za m za czo-wieka, ktry nie by chrzecijaninem. Zdarzay si trudne chwile, czsto si gniewalimy i kcilimy. On nie chcia by dobrym ojcem dla trjki naszych dzieci iwszystko zostawi na mojej go-wie. Lubi gra wkrgle ioglda mecze pikarskie w telewizji, awniedziele przesypia cay dzie. Przez to zawsze byy jakie zatargi. Owiele jednak powaniejszy problem powsta kilka lat temu.

Paul zainteresowa si pewn adn rozwdk, ktra pracuje dla niego jako ksigowa. Zpocztku wszystko wygldao niewin-nie, gdy pomaga jej wrnych sprawach. Jednak zczasem za-uwayam, e nasz zwizek si rozpada. M wszdzie zabiera t kobiet icoraz wicej czasu spdza uniej wdomu. Mwi, e zajmuj si ksigowoci, ale ja mu nie wierzyam. Zaczam zrzdzi inarzeka, wic on jeszcze czciej przebywa ztamt. Wkocu zakochali si wsobie, aja nie wiedziaam, co robi.

Mniej wicej w tamtym czasie kupiam pewn ksik. Jej autor zapewnia, e jeli bd posuszna mojemu grzesznemu mowi, Bg nie pozwoli, eby doszo do czego zego. Wpanice mylaam, e strac go na zawsze, wic zgodziam si, eby tamta kobieta zacza dzieli z nami nasz sypialni. Mylaam, e dziki temu Paul bdzie mnie bardziej kocha, tymczasem on co-raz mocniej kocha tamt.

Teraz nie moe si zdecydowa, ktr znas wybra. Nie chce mnie opuci itwierdzi, e cigle kocha mnie inasze dzieci, ale jednoczenie nie moe zrezygnowa ztamtej. Kocham Paula tak bardzo, e zaczam go baga, eby zwrci si znaszym kopo-tem do Boga. Rozumiem t drug kobiet, bo wiem, e te cierpi, ale ona nie wierzy, e Bg ukarze ten grzech. Dowiadczyam

11

okropnej zazdroci iblu, ale zawsze potrzeby ma ijego przyja-ciki stawiam na pierwszym miejscu. Co ja mam teraz robi? Prosz, niech mi pan pomoe. Jestem ju na samym dnie.

Linda

Ciekaw jestem, czy ktra zCzytelniczek spotkaa si zpodobnym problemem uznajomych? Jeli tak, to co poradzia im zrobi? Czy Linda postpia susznie? Czy mona pozwoli mowi sprowadzi kochank do domu, by ratowa rozpadajcy si zwizek? Motywy postpowania Lindy wydaj si cakiem jasne. Ona wiedziaa, e m mgby j rzuci, gdyby mu we wszystkim nie ulegaa. By moe liczya na to, e skoczy si przygoda zadn rozwdk, jeli ona bdzie unikaa sporw. Wkocu przecie Biblia mwi: Mio cierpliwa jest, askawa jest. Mio nie zazdroci, nie szuka pokla-sku, nie unosi si pych; nie dopuszcza si bezwstydu, nie szuka swego, nie unosi si gniewem, nie pamita zego (1 Kor 13,4-5). Mio rwnie we wszystkim pokada nadziej, wszystko prze-trzyma (w. 7). Czy zatem Linda nie postpowaa susznie, we wszystkim ulegajc grzeszcemu mowi? Czy mona si zgodzi ztakim podejciem do sprawy? Moe lepiej zasugerowa rozwd pozbycie si takiego mczyzny z ycia? A moe istnieje jeszcze inne rozwizanie?

Szesnacie lat dowiadcze w poradnictwie maeskim po-zwala mi stwierdzi, e tolerancja ipobaliwo wpostpowaniu Lindy zapewne doprowadzi do fatalnego koca ie autor ksiki, ktr kupia, bdnie zinterpretowa tre Biblii. Skoro wiadomie postanowia zniszczy to, co zostao z jej zwizku, to ju nie byo adnych szans ratunku. Wspczuj tej kobiecie inie chc jej poni-a, ale popenia kilka podstawowych bdw, ktre przyczyniy si do jej obecnej sytuacji.

Pierwszym bdem byo to, e nie rozpoznaa zagroenia ze strony drugiej kobiety. Nie wolno nie docenia seksualnych sygna-w wysyanych przez atrakcyjn, chtn iwoln kobiet, ktre od-biera praktycznie kady mczyzna na ziemi. M Lindy zauway nagle, e jest to cakiem zabawne, i podczas gdy on dostarcza tej drugiej wszelkich uciech, jego ona uwaa to za co zupenie nie-winnego. Niewinne?! To podejcie jest identyczne zpostaw farme-ra, ktry uwaa, e lis przychodzi do jego kurnika tylko dlatego, i lubi towarzystwo kur!

12

Drugi bd Linda popenia wtedy, gdy stwierdzia, e jej ma-estwo chyli si ku upadkowi. To by niezwykle wany moment wyciu zwizku. Waciwa reakcja zjej strony moga jeszcze wyci-gn ma zprzepaci. Niestety, Linda nie bya do tego przygotowa-na. Zacza narzeka i zrzdzi. Jakie to niestosowne, ale jakie ludzkie! Paul zakocha si w tej drugiej kobiecie, aLinda tylko za-amywaa rce igderaa. Taki rodzaj wymwki jest rwnie niesku-teczny wstosunku do niewiernego ma, jak iwstosunku do niepo-susznego dziecka: tak naprawd to on jej nawet nie syszy!

Najwaniejszym sowem wkolejnej fazie tej opowieci jest pa-nika. Linda wiedziaa, co j czeka. Rozwd jawi si jako jedyne wyjcie. Jakie to okropne dla osoby, ktrej caym yciem jest rodzi-na! Ju si widziaa wroli matki samotnie wychowujcej trjk dzie-ci, walczcej oprzetrwanie finansowe iemocjonalne. Ponadto traci-a ukochanego czowieka. I jak byo do przewidzenia, w panice zachowaa si nieracjonalnie. Sprowadzia t drug kobiet do wa-snej sypialni, podejmujc desperack prb zachowania choby k-cika w sercu ma. Co za niewiarygodny bd w ocenie sytuacji! Wkrtce poznaa nieunikniony wynik tej decyzji: m coraz moc-niej kocha tamt.

Twierdz, e Linda moe jeszcze uratowa swoje maestwo, ale nie ma chwili do stracenia. Jej m przyzna, e pod popioem jest jeszcze iskierka mioci (On nie chce mnie opuci imwi, e cigle kocha mnie inasze dzieci.), ale nie wolno jej tej iskierki zdu-si! Jeszcze jeden niewaciwy ruch im odejdzie na zawsze. On sam nie wie, co robi, wic mona go przecign albo na jedn, albo na drug stron. Tylko jak tego dokona? Linda prbowaa ju wszystkiego inic nie poskutkowao. Co ma robi? Jeli jest podobna do wielu innych wspczesnych kobiet, pytania te bd spdza jej sen zoczu.

Czstotliwo, zjak natykam si na problemy podobne do sy-tuacji wmaestwach Lindy iRogera, wpyna na decyzj napisa-nia tej ksiki. Wszczeglnoci chodzi mi o t bardziej wraliw stron w umierajcym zwizku. Powiem konkretniej: w kadym rozpadajcym si maestwie jedna strona na og nie zwraca uwagi na powikszajcy si dystans, podczas gdy druga jest ztego powodu wystraszona, anawet przeraona. Osoba, ktrej nie zaley, nie uwiadamia sobie zagroe, wic opiera si staraniom wsp-maonka, nie chce wybra si do specjalisty po porad, nie godzi

13

si na kompromis, anawet na zwyk rozmow o trudnych spra-wach. Wszystko kwituje jednym krtkim zdaniem: Nie ma adne-go problemu!

Strona bardziej wraliwa, ktr na og jest zpocztku kobieta, zdaje sobie spraw, e dzie po dniu co cennego wymyka jej si z rk. Wszystko, co wartociowe, wisi na wosku, wic budzi si wnocy irozmyla oprzeszoci. Myli odzieciach tych licznych dzieciakach, ktre posapuj niewiadome w swoich eczkach i zastanawia si, co z nimi bdzie. Stara si o uczucia maonka iwpada wdepresj, gdy nic nie dostaje.

Oczywicie nie twierdz, e za rozpad maestwa mona wca-oci obwinia jedn stron, wic nie oskaram ani mczyzn, ani kobiet. Konflikt maeski zawsze dotyczy dwojga niedoskonaych istot ludzkich, ktre w rnym stopniu s za wszystko odpowie-dzialne. Niemniej na og jedno z maonkw jest gotowe zrobi wszystko, by ratowa zwizek, adrugie robi wraenie obojtnego.

Niniejsza ksika przeznaczona jest dla tych bardziej wrali-wych osb, oktrych mona myle, e wekstremalnych przypad-kach bd poszkodowane. Jej tre ma za zadanie nie pomoc stra-pionej osobie, eby potrafia wzmocni lub zachowa zwizek maeski, nawet jeli nie ma wsparcia ze strony wspmaonka. Jakiej bowiem rady mona udzieli Lindzie, ktrej m ma romans zinn kobiet, albo Rogerowi, ktrego ona nie szanuje ichyba nie-nawidzi, albo kobiecie, ktrej m jest alkoholikiem lub narkoma-nem, lub maltretuje dzieci? A kobiecie, ktra kocha ma i ktr kocha m, lecz ona niepokoi si absolutnym brakiem romantycz-nych uczu wich zwizku? Czy jest sposb, eby oywi ich ma-estwo, ale bez cigego zjej strony gderania?

W istocie kady program doradczy ma na celu zblienie dwojga ludzi na tyle, by przynajmniej zgodzili si rozmawia oswoich pro-blemach. Jeli trzeba, terapia moe dotyczy jednego zmaonkw, tak eby go wzmocni, eby potrafi sobie radzi zkryzysem. Nasz cel jest jednak szczeglny: chcemy pomaga tak, eby jeden mao-nek umia maksymalnie powikszy szanse zachowania mae-stwa, jak wprzypadku Lindy, idotrwa do koca tej dugiej nocy. Ajest to zadanie bardzo trudne.

W procesie docierania do tych maonkw, przez ktrych dzie-je si le, chciabym osign owiele wicej. Przedstawione przeze mnie zasady s trafne zarwno w przypadku ma, jak i ony

14

w okresie kryzysu. Mona je stosowa rwnie w maestwach zdrowych. Waciwie dobrze by byo, gdyby kade maestwo po-znao te zasady ju na pocztku wsplnej drogi. Gdyby modzi lu-dzie wiedzieli, jak przycign zpowrotem odsuwajcego si ma-onka, zamiast odpycha go jeszcze dalej, mielibymy mniej goryczy imniej rozwodw.

Zastosowanie prezentowanych w tej ksice koncepcji jest o wiele szersze. Jak si przekonamy, mona je wykorzystywa we wszystkich stosunkach midzyludzkich, awic wukadach midzy pracodawc a pracownikiem, dziemi a rodzicami, proboszczem aparafianami, stranikami awiniami, Amerykanami aRosjana-mi oraz wszystkimi ludmi, midzy ktrymi od czasu do czasu do-chodzi do spi. Innymi sowy, w nastpnych rozdziaach opisz pewne uniwersalne koncepcje dotyczce kultury, pci, rasy iwarun-kw ekonomicznych.

Ale czy ja przypadkiem nie obiecuj gwiazdki znieba? Zapew-ne kady autor troch przecenia prezentowane przez siebie pogldy. Wydawane wdzisiejszych czasach ksiki obiecuj ludziom najr-niejsze rzeczy: od wielkiego bogactwa wprzypadku mczyzn po gadkie uda w przypadku kobiet. Niestety, tego rodzaju obietnice rzadko si speniaj. Wtym momencie przypomina mi si synny na Dzikim Zachodzie cudotwrca, ktry sprzedaje wmiasteczku eliksir ycia, po czym jak najprdzej odjeda wsin dal.

Majc nadziej, e nie wpadn wt sam puapk leczenia wszyst-kich, powiem otwarcie, co sdz ozawartych wtej ksice mylach. Moliwo wgldu w ludzkie zachowania nie zdarza si czsto, wkadym razie wmoim przypadku. Jeli zatem czowiek natknie si wyciu na kilka podstawowych zasad, to ju wiele zdoby. Na dalszych stronach skoncentruj si na jednej ztych, ktre zdoaem zrozumie. Nazywam j koncepcj mioci stanowczej. Co prawda nie pomaga ona wuzyskaniu idealnej gadkoci ud ani wzdobywa-niu bogactwa, ale powinna pomc, gdy trzeba sobie radzi we wspyciu zotaczajcymi nas ludmi.

15

2.Panika

iudobruchanie

Tylko ludzie, ktrzy dowiadczyli odtrcenia przez ukochanego maonka lub kochanka, potrafi wpeni zrozumie fal smutku, jaka ogarnia czowieka wmomencie zagroenia. Nic innego nie ma znaczenia. Nie ma pocieszajcych myli, brakuje nadziei izaintere-sowania przyszoci. Uczucia zmieniaj si gwatownie od rozpa-czy do akceptacji. Jeli miabym takie dowiadczenie okreli bar-dzo krtko, to wybrabym sowo: panika.

Poniewa panika jest charakterystyczn reakcj na odtrcenie, atwo sobie wyobrazi ogrom odczuwanego nieszczcia, gdy poja-wia si nowy iby moe modszy kochanek! adne inne dowiad-czenie nie da si porwna zudrk wypywajc ze wiadomoci, e osoba, ktrej przysigo si wierno na cae ycie, zdradzia i zbliya seksualnie z kim obcym. atwiej byoby znie mier ni odrzucenie jak stary but. Ludzie, ktrzy dowiadczyli takiej straty, opowiadaj, e najbardziej bolesnym aspektem jest samot-no iwiadomo, e niewierna maonka pociesza si wramio-nach innego. Jake desperacko potrzebuj chrzecijaskiej porady ci, ktrzy sobie uwiadamiaj, e ich domu nie omino cudzo-stwo!

Gdy takiej porady brak, odtrcony mczyzna lub kobieta rea-guje tak, e jeszcze pogarsza sytuacj. Toncy prbuje chwyci si czego, co pywa, nawet osoby, ktra przychodzi na ratunek. Ogarnity panik kochanek na og chwyta i chce przytrzyma

16

oddalajcego si partnera. Wiele razy byem wiadkiem takich sytu-acji. Wzburzone emocje sigaj czsto ekstremalnych poziomw.

Gdy mczyzna dowiaduje si, e maestwo (lub stan przed-maeski) si rozpada, pierwsz reakcj jest na og szok iniedo-wierzanie. Pniej przychodzi pacz, zgrzytanie zbw, baganie oprzebaczenie iodbudowanie zwizku. Obiecuje on wwczas, e bdzie lepszym kochankiem, e bdzie si bardziej troszczy, e rzuci prac lub pjdzie do pracy, e bdzie czciej przynosi kwia-ty, e zgadza si na dziecko czyli oferuje to, co ma jakiekolwiek znaczenie dla rozczarowanej maonki. Padaj propozycje wsplne-go udania si po porad do specjalisty, ale ona na og odrzuca t ofert, bo mylami jest ju gdzie indziej. Agdy negocjacje nie przy-nosz adnych skutkw, zaczyna si stadium gniewu, przywoywa-nie zpamici najpodlejszych, najbardziej wrogich myli. Wtej fazie mczyzna moe zagrozi, e zrobi krzywd swojej kobiecie, czasa-mi nawet si do tego posuwa. Zprzemoc lub bez niej wrogo tej cikiej prby wkocu uchodzi jak para iwszystko koczy si wy-czerpaniem fizycznym iemocjonalnym. Pniej pojawia si krtki okres akceptacji, apo nim znowu wraca smutek ial, jak nieproszo-ny, natrtny go. Wkocu cykl si zamyka iwkko powtarza.

W dalszym cigu pozwol sobie cytowa listy ilustrujce po-dobne okolicznoci. To chyba jest najlepszy sposb. Bd to myli iodczucia prawdziwych ludzi, tych, ktrzy dowiadczyli zaprezen-towanych na wstpie rozdziau kopotw. Faye to osoba, ktra wpadszy wpanik, zacza baga ma itargowa si znim. Oto, co napisaa:

Drogi doktorze Dobson!Pisz do pana w sprawie mojego maestwa. Jaki czas temu m mi powiedzia, e ju mnie nie kocha i wkrtce zamierza odej. Bagaam, eby mnie nie opuszcza, wic nawet zosta na jaki czas. Ale pewnego wieczoru zrobi si bardzo okrutny iza-nim wyszed, powiedzia mi wiele przykrych rzeczy.

Odkd odszed, ado dzisiaj nie wiem dlaczego, czuj si po-niona za kadym razem, gdy go spotykam. Bagam, eby odwie-dza dzieci imnie, aon tylko mwi: Nie chc ztob rozmawia!. Mwi, jak bardzo go kocham, aon odpowiada: Ale ja ciebie nie kocham! Nie mog powiedzie, e ci nienawidz, ale inie ko-cham!. Ato tak bardzo boli!

17

Prosiam go, eby poszed do jakiego specjalisty po porad, ale on odpar tylko, e nie potrzebuje niczyjej pomocy. Nie zaley mu na maestwie. Chce tylko by wolny imwi, e wyjedzie do Pensylwanii, bo tam znajdzie lepsz prac wkopalni.

Jak ja widz nasz problem? Jestemy maestwem od jede-nastu lat i mamy dwjk licznych dzieci. Najdziwniejsze jest to, e nigdy si nie kcilimy. Podejrzewam, e z czasem on zwrci si przeciwko mnie idoszed do wniosku, e ju nie chce by moim mem. Czy pan spotka si ju z takim przypad- kiem?

Obecnie stao si co strasznego. Wybraam si do okulisty, bo mam problemy zoczami, aon mi powiedzia, e musz podda si operacji, bo mog straci wzrok. Wprzyszym tygodniu mam i do szpitala. Nie wytrzymaam i zaamaam si. Znowu za-dzwoniam do ma, ale jego to nie wzruszyo. Spyta tylko, czy zorganizowaam opiek nad dziemi iczy ma mnie kto odwie do szpitala. Spytaam, czy on moe to zrobi ipoczeka do zako-czenia operacji. Joe zawaha si, a potem powiedzia: Chyba tak.

Co mam zrobi, eby znowu mnie pokocha? Tyle razy mi powtarza, e ju nigdy nie bdzie jak dawniej. Pakaam ibaga-am go, eby wrci. Mwiam, e jest nam bardzo potrzebny. Sta-raam si by mia, ale to te na nic si nie zdao. Powiedziaam, e si boj ie teraz jest mi szczeglnie potrzebny, aon odpowie-dzia tylko: Przykro mi, ale termin mi nie odpowiada.

Czy to moe si skoczy rozwodem? Joe ju si go domaga, ale odmwiam. Cigle mam nadziej, e znowu bdziemy ra-zem. Powiedziaam mu otym, aon odpar: Czy ty nie umiesz zrozumie, e ju nigdy ci nie pokocham?.

Dawniej wszystko robilimy razem, ale to ju przeszo. Ci-gle telefonuj do ma, bo on sam nigdy by tego nie zrobi. Wprzyszy poniedziaek jest wito. Nie spyta, co bdziemy robi-li, wic ja zapytaam jego, czy moe spdzi z nami ten dzie. Odpowiedzia: Jeli nic nie bd mia do roboty.... Czy mam go ignorowa? Bo jeli tak, to ju nigdy wicej go nie zobacz.

Doktorze Dobson, prosz mi pomc. Niech pan mi powie, co mam robi. Ja tak bardzo kocham mojego ma!

Faye

18

Chocia rozumiem, e Faye czuje si zmuszona, by baga ma omio, to jednak widz, i systematycznie niszczy ostatni promyk nadziei na pojednanie. Sama pozbawia si godnoci idumy, czoga-jc si przed swoim panem jak pies. Im wicej on j zniewaa, tym bardziej, jak si wydaje, ona chce ipotrzebuje jego. Ina tym to wa-ciwie polega.

Ujmujc rzecz wskrcie, mona powiedzie, e Faye prbuje przekaza mowi nastpujc wiadomo: Joe, tak bardzo ci po-trzebuj! Nie mog si bez ciebie oby. Caymi dniami czekam na telefon izaamuj si, gdy nie dzwonisz. Prosz ci, bagam, poroz-mawiaj ze mn od czasu do czasu. Bo widzisz, Joe, chc ci mie przy sobie za wszelk cen, nawet gdyby mia mnie drczy. Bez ciebie czuj si beznadziejnie.

Linda, ktrej list cytowaem wpierwszym rozdziale, przekazaa swojemu mowi identyczn wiadomo. Tylko e wjej przypadku uczucie paniki kazao jej wpuci do wasnej sypialni drug kobiet. C to za aosny sposb wyraania bezsilnoci ibraku szacunku dla wasnej osoby! Bardzo wspczuj jej i milionom podobnych kobiet.

Przykady Lindy iFaye ilustruj pewn niezwykle wan ido-brze znan zasad: panika czsto prowadzi do chci udobruchania, ktra praktycznie nigdy nie pozwala panowa nad zachowaniem innych ludzi. Faktycznie wywouje tylko wojn zarwno midzy mem aon, jak imidzy dwoma narodami. Prba przekupienia agresora lub winowajcy sprawia wraenie pokojowej propozycji, a w rzeczywistoci powiksza zniewag i konflikt jako taki. By moe udaoby si unikn drugiej wojny wiatowej, gdyby brytyjski premier Neville Chamberlain i inni przywdcy zrozumieli sza- lestwo, jakie tkwio wprbach udobruchania nazistw, podejmo-wanych wlatach 19361939. Za kadym razem, gdy ludzie ci ofero-wali Hitlerowi kolejn Czechosowacj jak rodek, ktry mia za-spokoi pragnienie wadania coraz to nowymi terenami, wistocie podsycali jego pogard dla ich armii idla nich samych. To pragnie-nie pokoju wnaszych czasach rozumia Hitler jako dowd sabo-ci i strachu, co wzbudzao w nim jeszcze wiksz zuchwao. Ostatecznie przyszo prowadzi wojn, ktrej, wedug Winstona Churchilla, mona byo unikn. Wanie do tego prowadzi ch udobruchania, bez wzgldu na to, czy dotyczy spraw maeskich czy midzynarodowych.

19

M Lindy grozi rozwodem, jeli ona nie zgodzi si na sprowa-dzenie kochanki do ich rodzinnej sypialni. Bya to nie tylko brutal-na forma przekupstwa, ale i sposb wyprbowania jej pewnoci siebie iposzanowania wasnej osoby. Niestety, Lindzie si nie udao.

Chciabym stanowczo stwierdzi, e moja niech do zaegny-wania konfliktw wformie bagania nie ma nic wsplnego zpoczu-ciem dumy. Gdyby rezygnacja zwasnej godnoci moga uratowa maestwo, sam entuzjastycznie bym si na to zgodzi. Niestety, prawda jest zupenie inna. Nic szybciej nie niszczy zwizku ni to, gdy na przykad kobieta rzuca si zpaczem na ma ibaga olito. Takie postpowanie wzbudza wobojtnym maonku jeszcze wik-sz niech ipragnienie ucieczki, jak od pijawki, ktra grozi wyssa-niem krwi. Taki czowiek moe wspczu skrzywdzonej onie ia-owa, e sprawy nie potoczyy si inaczej, ale nie czuje si na siach przysta na ycie wtakich warunkach.

Chyba do wyranie daem do zrozumienia, dlaczego nie zga-dzam si ztymi chrzecijanami, ktrzy zalecaj, by odtrcony m lub ona umiechali si wchwili zerwania zwizku lub wobliczu zdrady iudawali, e nic si nie stao. Tego typu zachowanie polecaj czsto ci, ktrzy wdzisiejszych czasach pisz ksiki dla kobiet. M-wi: Kobiety, kochajcie swoich mw, awczeniej czy pniej oni si zreflektuj. Wanie ztak rad spotkaa si Linda, biorc sobie do serca sowa jakiego zbkanego autora, ktry obiecywa: Bg nie pozwoli, eby doszo do czego zego, dopki bdziesz ulega. To zdanie brzmi tak, jakby z ambony zacza przemawia Polly- anna.

Ja rozumiem igboko wierz wprzedstawion wLicie do Efe-zjan iinnych czciach Pisma witego biblijn koncepcj podpo-rzdkowania si. Istnieje jednak ogromna rnica midzy pewn siebie, posuszn kobiet awycieraczk do butw. Przecie wszyscy wiedz, do czego suy wycieraczka. Ponadto bardzo niezdrowe jest duszenie wsobie smutku iniepokoju, ktre powstaj wrozpadaj-cym si maestwie. Stres, ktry nie znajduje ujcia, moe by przyczyn powstawania wrzodw, nadcinienia, anawet raka.

Dobre maestwo wspiera si na wzajemnej maeskiej OD-POWIEDZIALNOCI. Maonkowie wzmacniaj w sobie odpo-wiedzialne zachowania dziki inspirowanemu przez Boga systemo-wi zachowania rwnowagi. Gdy tej rwnowagi nie ma, jedna strona moe dopuci si zniewagi, ponienia, oskarenia iwymiewania

20

z drugiej, a w tym samym czasie ofiara z umiechem ociera zy imwi: Dzikuj, tego potrzebowaam!. Otakiej biernoci mwi cytowana niej piosenka w stylu country, zatytuowana Ona na pewno jest wita. Dowiadujemy si zniej, co si dzieje zkobiet, ktra chce wszystko agodzi iboi si narazi partnerowi, ktry jej nie szanuje.

Do pnej nocy tuam si irobi wszystko, co jest ze, aona za mn pacze.

Gdy do chaupy wracam ju, ona zmych sicw ciera kurz icigle za mn pacze.

I nigdy nie narzeka, nie, swj bl ukrywa gdzie na dnie, lecz wietnie j rozumiem:

cho kiepskie ycie ze mn ma, wuczuciach swych niezmiennie trwa,inaczej ju nie umie.

Cho hultaj ze mnie na caego, wic rzecz tym bardziej niepojta dlaczego nie chce mie innego? Ona na pewno ju jest wita!

Gdy wsklepie widzi adny ciuch, to jakby j przestraszy duch natychmiast wzrok odwraca.

A gdybym tak, jak chop na schwa, na urodziny co jej da? Ale czy si opaca?

Lecz ju za pno, ale wic! Spukaem si inie mam nic, wic dam ju sobie siana.

21

W sobot zkumplem piem din, wniedziel znowu klinem klin idalej a do rana.

Cho hultaj ze mnie na caego, wic rzecz tym bardziej niepojta dlaczego nie chce mie innego? Ona na pewno ju jest wita!

A moe ruszy znw na szlak ipoczu si jak wolny ptak? Mam straszny mtlik wgowie!

Lecz gdy odejd, to czy los na nowo da jej prztyczka wnos? Tego si ju nie dowiem.

Widz, e chocia mocno pi, po jej policzkach pyn zy. Co one znaczy mog?

Niewane! Zanim wiato pstryk, manatki wtorb rzucam wmig iid swoj drog.

Cho hultaj ze mnie na caego, wic rzecz tym bardziej niepojta dlaczego nie chce mie innego? Ona na pewno ju jest wita!

Miy go, prawda? To wanie taki facet, jakiego aden ojciec nie chce na ma dla swojej crki. Przyjrzyjmy si mu dokadniej. Co powoduje, e czowiek jest taki okrutny? Wpodrcznikach psycho-logii opisuje si potrzeb uczucia, jaka ttni wsercu kadego czo-wieka, mczyzny czy kobiety. Tymczasem widzimy tu pijaka, ktry ucieka od troskliwej, kochajcej, cudownej kobiety. ona zrobiaby wszystko, by go powstrzyma, ale on woli przesiadywa zkumplami wknajpie. Jak wyjani takie zachowanie? Pomijajc wpyw alkoho-lu, moemy powiedzie, e ten typek ozamglonym spojrzeniu ma

22

ju do ustpliwej ony, ktra daje mu wszystko, niczego nie da-jc wzamian. Ale na trzewo czy pod wpywem alkoholu tak na-prawd niewielu mczyzn potrafi to znie!

Waniejsze jest jednak zrozumienie kobiety. Czy ona rzeczywi-cie jest wita? Jasne, e nie! Jest po prostu delikatn istot, ktra po namyle dosza do wniosku, e jedynym wyjciem jest siedzie cicho. By moe wmodoci protestowaa ipodczas ktni ucierpia-a bardziej ni jej zalany maonek? Amoe znatury kocha spokj i nie lubi konfliktw? Tak czy owak wie, e m moe wkrtce odej, a ona nie chce go prowokowa. Dlatego czeka cierpliwie, majc nadziej, e on si zmieni.

Zwyka kobieta, ukrywajca swoje prawdziwe uczucia, wydaje si zamroczonemu alkoholem mczynie wita, chocia na pew-no strasznie cierpi. Jest podobna do kaczki, ktra nad powierzchni wody sprawia wraenie spokojnej iopanowanej, apod wod macha nkami jak szalona. Skd pewno, e ta kobieta skrywa bl? Po pierwsze dlatego, e ludzie zadowoleni nie pacz po nocach, apo drugie dlatego, e ludzka psychika jest bardzo delikatna. Uczucia s jak doskonale nastrojone skrzypce niewprawna rka moe je za-twoci rozstroi. Kobieta, oktrej mowa wpiosence, jest krzyw-dzona przez czowieka, ktrego kocha, ina pewno odczuwa zdener-wowanie, niech iodraz do siebie samej. Ludzie czsto miewaj takie odczucia, azwaszcza kobiety.

Musimy sobie jeszcze odpowiedzie na pytanie, co ona zamie-rza zrobi, by pozby si tych negatywnych uczu. Tumienie ich, upychanie na dnie duszy, jest rwnoznaczne ze skadowaniem dy-namitu. Wczeniej czy pniej jaka iskierka spowoduje wybuch. Jeeli maestwo ma trwa przez cae ycie, nie wolno akumulo-wa niechci, ktra wkocu moe si zmieni wnienawi. Musi istnie mechanizm uwalniania niewielkich napi, gdy tylko si po-jawi.

Jeli za nie ma tego zaworu bezpieczestwa, to co po pewnym czasie stanie si ztak wit osob? Zamy, e jej m alkoholik zostanie, ale dalej bdzie wykorzystywa jej bierno. Najprawdo-podobniej wprzyszoci dojdzie do eksplozji. Zobaczmy, co moe si sta po dwudziestu latach, na przykadzie innej witej kobie-ty, rwnie przedstawionej wpiosence wstylu country, tym razem zatytuowanej Tatusiowi.

23

Mama nigdy nie tsknia za wspanialsz ycia stron, ajeli tak, to nigdy nie mwia otym tatusiowi. Inie chciaa by kim innym, tylko matk, tylko on, ajeli tak, to nigdy nie mwia otym tatusiowi.

Najwaniejsze ze wszystkiego tak mamusia uwaaa bymy byli czyci, syci, no iprzede wszystkim zdrowi. Mama nigdy nie marzya, by mie wicej, ni ju miaa, ajeli tak, to nigdy nie mwia otym tatusiowi.

Tata czsto j zostawia samiutek wpustym domu, ale jej nie przeszkadzao, zawsze miaa wnim co robi. Nie tsknia za kwiatami on nie dawa ich nikomu ajeli tak, to nigdy nie mwia otym tatusiowi.

Gdy traktowa j per noga, prawie wcale nie przytula, nie mylaa, bo ipo co miaaby si nad tym gowi, czemu wnocy gdzie wychodzi, zkolegami cigle hula, ajeli tak, to nigdy nie mwia otym tatusiowi.

Ale kiedy wczesnym rankiem, trudno byo nam uwierzy, tatko znalaz list na blacie. Zostawia go mamusia. Zacz czyta i ozgrozo! ledwie dao si to przey, co wtym licie napisaa nasza mama do tatusia.

Napisaa: Nasze dzieci wcale nie s takie mae, aja, wkocu kady przyzna, musz co dla siebie zrobi, wic odchodz szuka tego, czego ty mi nie dawae. egnaj! Ona nigdy nie mwia tego tatusiowi!

24

3. Puapka wraliwoci

Mam nadziej, e do tej pory udao nam si udokumentowa trzy wnioski:

W konflikcie maeskim (lub przedmaeskim) na og jednej stronie bardzo zaley na zwizku, druga za czuje si bardziej niezalena, anawet obojtna.

Gdy zwizek si zaamuje, wraliwszy partner wpada wpa-nik. Do charakterystycznych zachowa naley lamento-wanie, baganie, ciskanie si. Reakcja moe by rwnie przeciwna, awtedy mamy do czynienia zagodzeniem caej sprawy ibiernoci.

I chocia reakcje te s naturalne izrozumiae, rzadko bywa-j skuteczne. Faktycznie na og dziaaj odwrotnie, nisz-cz zwizek, ktry tak desperacko prbuje uratowa zagro-ony partner.

W poprzednim rozdziale mwilimy ostrachu ismutku, ktre po-jawiaj si wumyle odtrconej ony. Teraz przyjrzyjmy si mowi, ktry odsuwa si od zwizku. eby odcign go od krawdzi, trze-ba rozumie, jakie siy nim kieruj. Zastanwmy si, dlaczego m-czyzna lub kobieta postanawia zerwa? Co myli, odrzucajc ofero-wan bezwarunkow mio? Co kryje psychika kobiety, ktra ma romans ze swoim szefem? Czy jedynym motywem jest pragnienie nowych dozna?

Zaobserwowaem, e pragnienie zakazanego owocu rzadko bywa prawdziwym powodem rozpadu maestwa. Na dugo przed

25

rozpoczciem poszukiwania nowego partnera w samym zwizku nastpuje pewna zmiana. Wwielu traktujcych otym ksikach za rdo kopotw uznaje si brak porozumienia, ale ja si ztym po-gldem nie zgadzam. Niezdolno prowadzenia rozmw jest symp-tomem gbszego problemu, anie jego przyczyn. Najwaniejszym elementem jest sposb, wjaki jedno zmaonkw zaczyna trakto-wa drugie isam zwizek. Zpocztku jest to jaki drobiazg, ktrego nie zauwaa adna ze stron, ale zupywem czasu jedno znich zaczy-na czu si jak wpuapce.

W bardziej zaawansowanym stadium m patrzy na on imy-li: Kiedy to bya adna dziewczyna. Teraz przytya osiem kilogra-mw iju mnie nie pociga. Ten jej brak dyscypliny winnych sfe-rach ycia te mnie drani wdomu panuje wieczny baagan, aona sama wogle nie potrafi si zorganizowa. Zprzykroci to przy-znaj, ale wmodoci popeniem straszny bd, enic si zni. Te-raz reszt ycia to nie do wiary! wszystkie te lata, jakie mam jeszcze przed sob, bd musia spdzi zkim, kto mnie ju nie interesuje. Wiem, e Joan jest dobr kobiet, i nie chciabym jej skrzywdzi, ale czowieku! czy to ma by ycie?!.

A moe to Joan coraz czciej nachodz takie myli: Michael, jake si zmienie, odkd ci poznaam. Wtedy wydawae si taki interesujcy ienergiczny. Jak to si stao, e zrobi si zciebie taki nudziarz? Za duo pracujesz iwracasz do domu wykoczony. Na-wet nie chce ci si ze mn porozmawia, aco dopiero mwi odo-brym seksie... Jak on wyglda? pi na kanapie z rozdziawionymi ustami. Szkoda, e wosy ju mu wypadaj. Czy ja mam inwestowa cae ycie wtego starzejcego si mczyzn? Znajomi te nie darz go szacunkiem, awswojej fabryce nie awansowa ju od piciu lat. Nigdzie nie chodzi, wic ja te cigle siedz wdomu!.

Jeeli zarwno Joan, jak iMichael maj takie myli, to jest oczy-wiste, e ich wsplna przyszo jest zagroona. Wskazuj tu na fakt, e na og sytuacja ta ma charakter jednostronny. On zaczyna wtpi, nie mwic jej, wjaki sposb doszo do zmiany jego pogl-dw. Ona nie wyjawia swoich niepokojw czowiekowi, ktry j ko-cha. Zamiast tego jej zachowanie zaczyna si zmienia wniezrozu-miay sposb.

Mczyzna czciej zostaje wswojej firmie na wieczornych ze-braniach bdzie robi cokolwiek, eby jak najrzadziej przebywa w domu. Bywa podenerwowany, zamylony albo w ogle zam-

26

knity wsobie. Moe ucieka wogldanie sportu wtelewizji, cigle jedzi na ryby lub gra z kolegami w pokera. Wywouje ktnie odrobiazgi. Oczywicie moe si te wyprowadzi lub znale sobie modsz partnerk. Kobieta, ktra wpada w podobn puapk, wpodobny sposb bdzie okazywaa brak zainteresowania.

Zastanwmy si teraz nad listem pewnej kobiety, ktrej m najwyraniej zacz si le czu w maestwie. Nigdy nie mwi orozwodzie, ale na podstawie tego, co mwi jego ona, mona wy-czu, co on myli.

Drogi doktorze Dobson!Jestem matk od dwudziestu jeden lat icay ten okres zawsze by trudny. Mj m troszczy si wycznie ojedno i do przo-du. Pracuje wdwch miejscach, siedem dni w tygodniu. Wiem, e kocha nasze dzieci, ale nie ma dla nich czasu albo jest zbyt zm-czony, by powici im troch uwagi.

Nasz zwizek przeywa zastj! M nigdy nie zblia si do mnie fizycznie, nie przytula mnie, nie cauje ani nie obejmuje. Kiedy ja przejmuj inicjatyw, on tylko si dostosowuje. Bardzo bym chciaa pozna jego myli iuczucia, ale on nie chce otym rozmawia.

Kilka lat temu, po tym, jak prawie si rozstalimy, poszed do specjalisty po porad. Miaam nadziej, e to nam pomoe. On nazwa tamtego czowieka bezwartociowym istwierdzi, e to bya strata pienidzy. Teraz mwi, e pjdzie do adwokata.

Z wielkim zapaem studiowaam Pierwszy List w. Piotra Apostoa (o poddaniu). Wywiczyam wsobie te zasady wsposb moliwie najlepszy. Ico zrobi Jack? Teraz oczekuje ode mnie, e zawsze bd radosna izadowolona, bez wzgldu na to, jak mnie traktuje. Czy ja ju zawsze mam akceptowa tego zimnego czo-wieka czy te jest choby iskierka nadziei? On znajduje przyjem-no wdokuczaniu mi.

Kocham go, ale czasami tak si denerwuj, e wydaje mi si, e go nienawidz. On si wycofuje, ucieka. Czy moe mi pan co zaproponowa? Moe jak ksik lub nagranie? Jack nie chce czyta niczego, co mu podsuwam.

Dzikuj za pomocNancy

27

Oto wrcz doskonay opis sytuacji. Mamy mczyzn, ktry nie sza-nuje ony, traktuje j jak niechciane dziecko. Gotw jestem si zao-y, e chciaby w jaki sposb wymiga si od powice iobo-wizkw. Zdrugiej jednak strony syszymy, jak kobieta pyta: Co dzieje si wjego umyle? Dlaczego jest taki oziby ioschy? Odpo-wied? On czuje, e wpad wpuapk.

Silne pragnienie ucieczki od maestwa moe si pojawi ju wpierwszym dniu miodowego miesica albo po pidziesiciu la-tach. Umczyzn jest to gwny skadnik kryzysu wieku redniego. Ale to uczucie ograniczenia nie dotyczy wycznie mczyzn. Uko-biet pojawia si (cho nie zawsze) wreakcji na brak romantyzmu, na sytuacj, ktrej nie da si polepszy. ona moe latami wyciga rk do ma, baga oto, by zwraca na ni uwag, zrzdzi, gdy jej nie zauwaa, a wreszcie krzycze w duchu: Ratunku! Dusz si wtym maestwie bez mioci! Niech mnie kto ztego wycignie!.

Jakie to poza tym smutne, e m, ktry czuje, i wpad wpu-apk iwalczy zchci ucieczki, coraz bardziej zapada si wrucho-mych piaskach maeskiego zwizku. Dlaczego? Poniewa im bar-dziej walczy o odzyskanie wolnoci (czy tylko o odrobin wolnej przestrzeni), tym mocniej przeraona ona trzyma go przy sobie. Nawet zmienne uczucia strony odrzuconej interpretowane s jako prba pochwycenia izatrzymania. Oto przykad:

al: Nie krzywd mnie. Prosz, zechciej zaspokaja moje potrzeby.

Gniew: Wracaj, gupcze! Jak miesz si przeciwsta-wia?!Oskaranie: Jak moge zrobi to mnie itym dzieciom?!

Udobruchanie: Powiedz, co chcesz, abdziesz to mia, tylko mnie nie zostawiaj.

lepe oddanie: Bez wzgldu na to, co zrobisz, bd zadowolo-na, bo jeste mj.

Wsplnym mianownikiem wszystkich tych reakcji jest poczucie osaczenia: stronie mniej zainteresowanej ogranicza si wolno; osobie, ktrej si zdaje, e jest wpuapce, mio jawi si bardziej jako obowizek ni wspaniay przywilej. Chyba jest ju zrozumiae,

28

dlaczego naturalna reakcja ogarnitej panik ony jeszcze dalej od-pycha zachowujcego si chodno ma. Im bardziej stara si on uwolni zograniczajcych jego wolno wizw, tym cianiej ptla zaciska si wok jego szyi. Taki mczyzna zaczyna nawet cierpie na klaustrofobi pragnie za wszelk cen zerwa stryczek. Czasa-mi nawizuje kontakty zinn kobiet, eby tylko uciec od kurczo-wego ucisku swojej ony.

By moe zachowam si przesadnie, niemniej sprbuj pewne waniejsze koncepcje przedstawi graficznie. Ludziom, ktrym udzielam porad, wyjaniam to wszystko, uywajc doni:

Kobieta imczyzna postanawiaj si pobra iy szczliwie. Jed-nak wpewnym momencie mczyzna zaczyna odczuwa, e ma-estwo stao si dla niego puapk. Maonka obraa go izanudza wymwkami, wic on odrzuca ostatnie sowa przysigi maeskiej: nie opuszcz ci a do mierci.

Chcc pozby si uczucia ograniczenia wolnoci mczyzna stop-niowo odsuwa si, oddala od ony.

29

Kobieta obserwuje ucieczk mczyzny ireaguje. Pod wpywem im-pulsu goni go, jeszcze bardziej zmniejszajc woln przestrze.

Mczyzna podejmuje bardziej zdecydowan prb ucieczki, lecz w chwili rozpaczy kobieta rzuca si na niego i przytrzymuje ze wszystkich si. Mczyzna stara si uwolni i na pewno ucieknie, gdy tylko wyrwie si zkrpujcych go pt.

Kobieta cierpi wsamotnoci, zastanawiajc si, w jaki sposb co tak piknego mogo zmieni si wco tak strasznego.

30

ZAMIAST...

Bez wzgldu na to, co podpowiada zdrowy rozsdek, kobieta ma najwiksze szanse na odzyskanie zainteresowania izatrzymanie du-szcego si maonka, kiedy troch si wycofa, dajc mu nieco wi-cej przestrzeni i jednoczenie powodujc wzrost szacunku wobec wasnej osoby. Co ciekawe, wwczas mczyzna czsto przesuwa si wstron kobiety.

Kady znas wie irozumie, co znaczy ta potrzeba wolnej prze-strzeni w stosunkach midzyludzkich, ale trudno to zrozumie, gdy rzecz dotyczy nas samych inaszych najdroszych. Wnastp-nym rozdziale wyjanimy sobie, dlaczego tak jest.

31

4.Mio moda,

mio prawdziwa

Zastanawialimy si do tej pory nad tymi zasadami psychologiczny-mi, ktre ludziom dorosym wydaj si niejasne iulotne. Doroli bowiem potrafi ukrywa uczucia nawet przed samymi sob. By moe koncepcje te atwiej bdzie nam zrozumie na przykadzie lu-dzi modych. Wczasach modzieczych randek jednym zwarun-kw zwrcenia na siebie uwagi byo zachowanie rezerwy, pewna obojtno izrwnowaenie. Najwiksze sukcesy uczuciowe odno-sili ci z naszych rwienikw, ktrzy umieli zachowa dystans, flirtowali, nie okazujc prawdziwego zainteresowania. Iodwrotnie na przegran zawsze byli skazani ci bardziej wymagajcy, owad-nici chci posiadania, ktrzy bez przerwy telefonowali lub parko-wali samochd wcieniu drzew, by szpiegowa partnera, anastpne-go dnia wytykali mu, co robi poprzedniego wieczoru. Taki by pocztek koca, ktry ostatecznie prowadzi do odizolowania tego czowieka.

Wspczeni modzi ludzie rnie okrelaj rozpadajcy si ro-mans, ale oglne zasady tej gry nie ulegy zmianie. Podczas ktni jedn stron mona porwna do cinanej winoroli, drug do dbu, ktry stoi niewzruszony.

Kim jest mczyzna, ktry amie serce kobiecie izachowuje po-zory niezalenoci i bezpieczestwa? Czy znajduje zadowolenie w drczeniu swej byej dziewczyny? Na og nie. On jest tylko egoistycznie nastawionym indywidualist, ktry uwielbia goni, ale

32

nie lubi, gdy go api. Taki czowiek rzuca si wpocig za zdobycz tylko wtedy, gdy znajomo jest nowa ipena wyzwa. Jednak zain-teresowanie topnieje jak lody wupalne dni, gdy tylko osignie cel izdobdzie nagrod. Wtedy sytuacja si odwraca. Wanie ten czo-wiek jest postrzegany jako potrzebny igodny zaufania. Zaczyna si od niego wymaga lojalnoci, usunoci ipowicenia. Awwczas on zaczyna myle wycznie oucieczce iwolnoci.

Skd tak dobrze znam modziecz mio? To proste mam dobr pami. Wydaje mi si, e jeszcze wczoraj bawiem si wkot-ka i myszk z moj on Shirley. W nastpnym rozdziale opisz, wjaki sposb utrzymywaem j wniepewnoci co do moich uczu prawie przez dwa lata, nie mwic otym, e raz czy dwa zerwalimy nasz zwizek. Jeli to brzmi zbyt brutalnie wprzypadku studentki drugiego roku, to spiesz wyjani, e Shirley miaa dowiadczenie wamaniu serc. Ju jako nastolatka interesowaa si chopcami tyl-ko do chwili zapania wsie. Ina tym si koczyo. Na swojej dro-dze ycia zostawia wielu przegranych modziecw, ktrzy pope-nili ten bd, e prbowali j posi zatrzyma iwyegzekwowa wierno. Szybko syszeli trzanicie drzwiami, gdy ona wychodzi-a, by dalej i swoj drog.

Pewien modzieniec o imieniu Stanley w szczeglnie przykry sposb zareagowa na zakoczenie znajomoci. Siedzia z Shirley wsamochodzie na skraju parku, abyo to pod koniec szkoy red-niej. Kiedy dziewczyna powiedziaa mu, e ich zwizek si koczy, Stan przez kilka minut wpatrywa si wzwisajcy zlusterka brelo-czek, apotem wyskoczy zsamochodu iznikn wciemnociach. Shirley nie miaa pojcia, dokd poszed ani czy wogle wrci. Po dziesiciu minutach Stan wrci zrk owinit zakrwawion chu-steczk. Powiedzia, e z wciekoci wali pici w drzewo. Oto radoci ismutki okresu dojrzewania!

Dorosym romanse modocianych wydaj si czsto mieszne. Powodem s proste, nieskrywane modziecze uczucia. Chyba wa-nie dlatego tak chtnie sucham piosenek pisanych przez modych ludzi. W okropnych wierszydach wspczesnych piosenek uwi-daczniaj si wartoci cenne dla dzisiejszej modziey.

Zastanwmy si nad biadoleniem nastolatka, zawartym w przedstawionym poniej streszczeniu piosenki. Jego najlepszy kumpel sprztn mu wanie sprzed nosa ostatni doskona ko-biet na ziemi. Modzieniec ten nazywa j Dziewczyn Jessego.

33

Jesse zawsze by moim dobrym kumplem, ale ostatnio co si zmienio inietrudno powiedzie dlaczego. Jesse poderwa dziew-czyn, na ktr ja miaem ochot. Ona patrzy na niego swoimi oczami ikocha go swoim ciaem. On przytula j do pna wnocy. auj, e dziewczyna Jessego nie jest moja. Kiedy ja znajd dru-g tak? Nie ma powodu si zmienia. Jest mi le, gdy zaczynaj ze sob rozmawia. Chc jej powiedzie, e j kocham, ale to chy-ba nie ma sensu. Cigle patrz wlusterko izastanawiam si, dla-czego si jej nie spodobaem. Jestem wesoy, dowcipny. Przecie mio powinna by wanie taka. Kiedy ja znajd tak sam dziewczyn? Szkoda, e dziewczyna Jessego nie jest moja. Chc, eby dziewczyna Jessego bya moja.

Oto doskonaa ilustracja stanu umysu modego czowieka. Zwr-my uwag na definicj prawdziwej mioci. Ten chopak uwaa, e na mio zasuguje kady, kto jest wesoy idowcipny. Chciaby po-wiedzie dziewczynie Jessego, e j kocha, ale jednoczenie przy-znaje, e zgodziby si na kad inn dziewczyn, byle tylko bya podobna do niej. On jest zakochany wwyobraeniu, wiluzji, anie wprawdziwej kobiecie. Nie ukrywa swoich fantazji seksualnych, za-zdroci ani pasji. Kiedy na mod mio spoglda si ztakiej per-spektywy, nie dziwi fakt, e ponad poowa maestw zawieranych przez nastolatkw koczy si rozwodem wcigu piciu lat.

Nie ma wtpliwoci, e romans modego czowieka nacechowa-ny jest egoizmem, a kiedy trzeba zacz si powica i dawa, uczucie pryska. Najbardziej cierpi ci, ktrzy, jak chopak zpiosen-ki, marz odziewczynie, ktra jest nieosigalna, ktrej nie mona zdoby. Mona spyta, co by ten chopak zrobi, gdyby nagle udao mu si zdoby t wymarzon ksiniczk? Co by byo, gdyby ona si wnim zakochaa, codziennie pisaa miosny list ibagaa, eby zwraca na ni uwag? Co by si dziao, gdyby zocia si przy ka-dym jego spojrzeniu na inn licznotk? Jestem pewien, e wkrtce baka zauroczenia by pka. Chopak zprzyjemnoci oddaby tak wiecznie narzekajc dziewczyn Jessemu.

W sprawach uczuciowych chopak ten nie zawsze bdzie tak lekkomylny. Wiek dojrzay przyniesie wiksz stao wukadach zprzeciwn pci. Chciabym jednak podkreli to, co dla nas naj-waniejsze: zwizki uczuciowe ludzi dorosych maj wiele cech cha-rakterystycznych dla okresu modzieczego. My, doroli, rnimy

34

si od modziey tylko wpewnym stopniu, podstawowe elementy wczeniejszych postaw iwartoci seksualnych pozostaj wnas na zawsze. Dlatego doroli te lubi emocje zwizane ze zdobywaniem partnera, podaniem tego, co nie do zdobycia, podnieceniem tym, co nowe, i znudzeniem tym, co stare. Przeczytaem kiedy takie zdanie: Mczyni kochaj kobiety wtakim stopniu, wjakim one s dla nich obce. To prawda! Oczywicie wmioci dojrzaej czo-wiek panuje nad takimi impulsami iminimalizuje ich wpyw, ale mimo to one nadal istniej, zwaszcza u mczyzn. Ponadto pra-gnienie przestrzeni yciowej, tak charakterystyczne wmodoci, pozostaje na cae ycie, podobnie jak potrzeba wiadomoci, e miao si szczcie, e zdobyo si osob, zktr si yje.

Natomiast w maestwie, w ktrym brakuje tajemniczoci igodnoci albo jedno zmaonkw jak oszalae trzyma si drugie-go, szybko dochodzi do powanego kryzysu. Gdy caa energia uczu jest kierowana w jedn stron, jej rezerwy wkrtce si wyczerpi. Dzieje si tak, gdy na przykad kobieta dosownie przytacza m-czyzn. Ichocia wmaestwie nie grozi zdrada, to przesadne do-maganie si uczu i zwracania uwagi prowadzi nieuchronnie do krtkiego spicia we wzajemnych stosunkach. Kiedy rozpocznie si proces, ktry mona okreli zdaniem Ja ci posiadam, gra dobie-ga koca izwizek si rozpada.

Poczucie wolnoci to bardzo cenna rzecz, wic reagujemy bar-dzo stanowczo, gdy kto inny usiuje j nam ogranicza lub odbie-ra. Ale nawet maonek nie moe odebra wolnoci danej przez Boga, dopki sami si na to nie zgodzimy. Waciwie to nawet Bg nie bdzie prbowa tego robi. Jeli czowiek wkroczy wzwizek mioci zBogiem, pozbawia si wolnoci wycznie zwasnej woli, bez przymusu. Mio nie tylko musi by stanowcza, ale iwolna!

Tom T. Hall, piewajcy w stylu country, napisa piosenk, w ktrej niezwykle wnikliwie opisa zwizek midzy mczyzn akobiet. Powiedzia tak: Jeeli mio trzyma si zbyt lekko, ona ucieka. Jeli trzyma si j zbyt mocno umiera. Oto jedna ztajem-nic ycia. Spostrzeenie Halla jest bardzo trafne. Jeeli wyciu ko-biety i mczyzny zaangaowanie nie bdzie miao odpowiednio duego znaczenia, zwizek uschnie jak rolina bez wody. O tym wie cay wiat ale tylko niewielu ludzi wie, e przesadne uzalenie-nie moe by dla rodziny fatalne w skutkach. Mwi si tak: kto

35

mniej potrzebuje swego maonka, ten sprawuje kontrol nad ca-ym zwizkiem. Uwaam, e to jest prawda.

Jeli chodzi olisty Lindy iFaye, to chyba ju rozumiemy, co byo ze wokresie przeywanej przez nie paniki. Nie twierdz, e odejcie maonkw byo spowodowane tym, i one tak mocno ich kochay. Ale by moe obie niewiadomie wpyny na rozwj konfliktu najpierw nie day do swobody swoim egoistycznie nastawionym mom, apotem, gdy chcieli odej, uwiesiy si im na szyi. Trzeba stosowa skuteczniejszy sposb przycignicia ozibych maon-kw.