Medicinska Etika
description
Transcript of Medicinska Etika
![Page 1: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/1.jpg)
![Page 2: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/2.jpg)
Medicinskata etika e sistem na moralni principi koi se primenuvaat vo medicinskata praktika.
Kako akademska disciplina medicinskata etika opfa}a prakti~na aplikacija vo klini~ko okru`uvawe no vodi smetka i za brojni istoriski, filozofski, teolo{ki i sociolo{ki aspekti.
Obem na etikata vo medicinskata praksa- Eti~kite principi se samata medicina
Principi Zada~i na doktorot
![Page 3: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/3.jpg)
1) Da gi prepoznaeme eti~kite aspekti
2) Da gi prepoznaeme eti~kite konflikti
3) Da gi prepoznaeme svoite i tu|ite moralni vrednosti (razli~nite eti~ki standardi vo razli~ni kulturi)
4) Kako da gi koristime eti~kite principi kako guidelines za donesuvawe odluki pri gri`ata za pacientite (re{avawe na eti~ki dilemi)
![Page 4: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/4.jpg)
“Pacientite imaat pravo na dobri standardi na praksa i gri`a od nivnite doktori. Osnovni elementi se: - profesionalna kompetentnost, - dobri odnosi so pacientite i kolegite i
- vnimavawe na profesionalnite eti~ki obvrski.”
Od Good Medical Practice, GMP.
![Page 5: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/5.jpg)
1) Zabrzana tehnologija vo medicinata
2) Podobro informirana javnost
3) Doktori menaxeri
4) Javna ocena
![Page 6: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/6.jpg)
1. Interes na javnosta/Naslovi vo mediumi Retinopatija Mati~ni kletki Upatuvawe vo stranstvo za lekuvawe [to da se pravi so smrznatite embrioni Odbivawe da se finansira transplantacija
na kostna srcevina/novi lekovi Lekuvawe na retki bolesti so skapi lekovi
![Page 7: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/7.jpg)
7
Bioetikata opfa}a moralni pra{awa i problemi koi proizleguvaat od sovremenata medicina i medicinskite istra`uvawa.
Pra{awata na bioetikata se obi~no pra{awa na ivotot i smrtta.
Eti~kite kako i bioeti~kite prinsipi mo`at da bidat li~ni, organizacioni, institucionalni i op{ti (svetski)
![Page 8: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/8.jpg)
8
Zakonot, etikata i bioetikata se razli~ni no me|usebe povrzani koncepti
Zakonot e zadol`itelen i ako kon nego ne se pridr`uva ,~ovekot ima krivi~na odgovornost
Etikata se odnesuva na moralot i pomaga da se organiziraat kompleksnite informacii i kompetitivni vrednosti i interesi za da se donesat konzistentni i koherentni odluki.
![Page 9: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/9.jpg)
9
Situacija koja{to bara izbor me|u dve ednakvi (obi~no nepovolni) alternativi
Eti~ka dilema
![Page 10: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/10.jpg)
Primeri:
Imaat li roditelite pravo da odbijat imunizacija za svoeto dete?
Dali javnata sigurnost go nadminuva individualnoto pravo?
Dali decata so seriozni kongenitalni efekti treba da se za~uvaat `ivi?
Dali e dozvolena tortura na teroristi za da se dobie informacija koja bi spasila iljadnici `ivoti?
Dali zdravstvenite rabotnici treba da se vakciniraat?
Koj treba da gi dobie ograni~eniot broj organi za transplantacija?
![Page 11: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/11.jpg)
1. Historical background• Hippocratic oath• Geneva(1947)• Sydney(1968)• Tokyo(1975)• Lisbon(1981)
2. Multidisciplinary nature
![Page 12: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/12.jpg)
Nekoi principi se ispravni nezavisno od posledicite
KONSEKVENCIONALISTI^KI TEORIISamo posledicite determiniraat {to
e dobro
![Page 13: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/13.jpg)
Utilitarna etika- Najgolemo zadovolstvo od najgolem broj lu|e
Intuicionizam: Eti~kata dilema se re{ava po intuicija (~uvstvo na individuata {to e eti~ki a {to ne)
Prava (Rights): Se bazira na na pravata na individuata ili op{testvoto (debata za abortusot- personal – mom vs. fetus/child, societal- women’s choice vs. murder).
Etika na doblesta: Pove}e se zanimava so toa kakva edna edinka treba da bide, otkolku {to pravi so fokus na karakterot (dobrinata) na medicinskoto lice.
![Page 14: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/14.jpg)
1. Benefacere (~inewe dobro)2. Nena{tetuvawe (primum non nocere)3. Avtonomija4. Ka`uvawe na vistinata5. Doverlivost 6. Po~ituvawe na dignitetot7. Prezervacija na `ivotot8. Pravda
![Page 15: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/15.jpg)
Eti~ki dilemi
Pacient - zdravtsven personalPacient - menaxmentot na bolnicataPacient - semejstvoPacient - op{testvoto
![Page 16: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/16.jpg)
Dobrodetelstvo
Vo medicinski kontekst dobrodetelstvoto podrazbira prezemawe na aktivnosti vo najdobar interes na pacientot. Sepak, precizna definicija ne e mo`na.
J. Childress, T. Beauchamp, Princ Biomed Eth. 1978
Ozdravuvaweto bi trebalo da bide edinstvenata cel na medicinata, a kozmeti~kata hirurgija, kontracepcijata i eutanazijata ne spa|aat tuka
E.Pellegrino
![Page 17: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/17.jpg)
Pra{awa:1)Dali e pacientot samo va{a gri`a?
(mo`en konflikt so korisnosta)2)Dali sekoga{ znaeme {to e dobro za
pacientot?(gledi{teto na pacientot mo`e da e
razli~no)
![Page 18: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/18.jpg)
1. Avtonomija-razli~ni gledi{ta na doktorot i pacientot. Kako }e se spravime?Primer: DM
2. Potreba da se osigura deka zdravjeto ne e kupeno po mnogu visoka cenaPrimer: MPS
3. Potreba da se zemat predvid i pravata na drugitePrimer: Izbor na pacienti
![Page 19: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/19.jpg)
1. Sposobnost da se misli, odlu~i ili prezeme akcija
2. Mentalna nekompetentnost-nema avtonomija
3. Avtonomija vs paternalizam- osnova za informirana soglasnost
![Page 20: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/20.jpg)
1. Dali e celta na zdravstvotoda pravi dobro i da profitira od toa?
ili2. Dali e celta na zdravstvoto da im pravi dobro
na drugite, a so toa pacientite i op{testvoto da profitiraat?
Etikata se obiduva da najde balans
Karakteristika na mnogu bolesti e gubewe na avtonomijataPrimeri: amputacija, dijalizaDuri i koga pacientite }e se obidat da odbijat tretman, se anga`iraat psihijatri
![Page 21: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/21.jpg)
Primeri:
Pacient odbiva tretman zaradi religiski ili kulturelni veruvawaVo slu~ajot so eutanazija, pacientot ili rodninite mo`ebi sakaat da go prekinat `ivototPacientoto saka nepotreben tretman (hipohondrija, kozmeti~ka hirurgija)Doktorot mo`e da odbere da balansira i da odbere avtonomija i pokraj rizicite.
![Page 22: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/22.jpg)
Ka`uvaweto na vistinata e eden od ponovnite principi za doverbata doktor/pacient (po 1970 vo SAD go pra{uvaat pacientot dali seka da gi znae site detali, duri i deca)
No, ima momenti koga vistinata negativno vlijae na uspehot na lekuvaweto
Ka`uvaweto na vistinata
![Page 23: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/23.jpg)
Ka`uvawe na vistinata
![Page 24: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/24.jpg)
1. Hipokratovata zakletva
2. Koga ne se znae vistinata
3. Pacentot ne saka da ja znae vistinata ako vestite se lo{i
4. Razli~en pristap vo razli~ni op{testva i kulturi
![Page 25: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/25.jpg)
Tradicionalno, dol`nosta za za~uvuvawe na doverlivosta se razbira po sebe vo medicinskata praksa.
No, ve}e ima barawa za nijansiran priod i pofleksibilna definicja na doverlivosta.
Vo primarnata praksa doktorite se gri`at za pove}e ~lenovi od isto semejstvo, a maliot op{testven krug bara posebni merki na doverlivost.
Doverlivost
![Page 26: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/26.jpg)
Naru{uvawe ja naru{uva doverbata na pacientot
Sudir- doverlivosta bi gi zagrozila drugite Primer: Zlostavuvawe na dete
Seksualno prenoslivi bolestiTreba li pacientite da imaat dostap do svojata
istorija na bolesta?
![Page 27: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/27.jpg)
Podatocite se za{titeni (DP Act 1998), zakon za prava na pacientite)
Koi podatoci se pokrieni? Dali e bitno koga se registrirani
podatocite? Koj mo`e da gi pobara? Ima li isklu~oci? Mora li kopii da se dadat ako bidat
pobarani? Dostap do podatoci za umreni
pacienti?
![Page 28: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/28.jpg)
Koga pacientot }e dade pi{ana dozvola Na drugi profesionalci Koga ne e po`elno da se bara dozvola od
pacientot tuku od blizok rodnina Naredbi od sudot Javen interes Dozvola za istra`uvawe
![Page 29: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/29.jpg)
Pacientite, nivnite familii i onie koi donesuvaat odluka, kako i zdravstvenite rabotnici imaat pravo na dignitet.
Princip na po~it kon dignitetot bara doverlivost kon medicinskata sostojba i tretmanot na pacientot.
Po~ituvawe na dignitetot
![Page 30: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/30.jpg)
Respekt za sredinata od kade poteknuva pacientotSocijalnaKulturelnaReligiska
Respekt zaOdluki vo vrska so lekuvaweto@elbiPlanoviTelesen integritet
![Page 31: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/31.jpg)
I lekarot go ~uva svojot dignitet preku
Soodveten odnos kon pacientot i semejstvoto Iskrenost vo vrska so bolesta Soodvetno vreme za informacii Pravo da odbie da u~estvuva vo postapki za koi misli deka nema da mu koristat na pacientot
![Page 32: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/32.jpg)
Koga po~nuva ~ove~kiot `ivot?
Dali mo`eme da procenime kvalitet na `ivotot na druga individua?-Jehovini svedoci
![Page 33: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/33.jpg)
Koga zavr{uva `ivotot?
“Dijagnosticirawe na mozo~na smrt nikoga{ ne smee da bide izbrzana bez da se zemat predvid potrebite na pacientot i familijata. “Doktorite se dol`ni da obezbedat poddr{ka na familiite koga tie se soo~uvaat so te{ki odluki za prekin na `ivotot i da razberat {to mu se slu~ilo na nivnoto dete.
Guidelines, Pediatrics, Society of Critical Care Medicine, American Academy of Pediatrics, Child Neurology Society. Dokumentot e prifaten i od drugi zdru`enija.
![Page 34: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/34.jpg)
Se testira apnea za da se poddr`i dijagnozata na mozo~na smrt, taa mora de bide izvedena sigurno so dokumentirano nivo na arteriski PaCO2 nivo 20 mm Hg nad osnovnata i> 60 mm Hg , bez respiratoren napor, vo tekot na testiraweto. Po 24 ~asa, povtori!
![Page 35: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/35.jpg)
Groningen protocol (Dutch Pediatric Society)-2005
Beznade`no i nepodnoslivo stradaweSoglasnost na roditelite da se terminira `ivototMedicinska konsultacijaVnimatelno izveduvawe na terminacijata
Vrhaagen AA et al, Ned Tijdschr Geneeskd, 2005
Razli~ni percepcii na ovoj prifaten protokol
![Page 36: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/36.jpg)
Aktivna: aktivna intervencija da se terminira `ivot
Pasivna: namerno ne~inewe, nedavawe na tretman koj bi go prodol`il `ivotot na pacientot
Volna : po barawe na pacientot Asistirano od doktor samoubistvo:
doktorot prepi{uva letalen lek koj pacientot sam si go dava
Nevolna : zavr{uvawe na `ivotot na pacientot koj ne e vo sostojba da dade dozvola.
Protiv voqa: terminirawe na `ivotot protiv voqata na pacientot.
![Page 37: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/37.jpg)
Pacientot ne e svesen ili te{ko mentalno hendikepiran, dvajca doktori re{avaat deka toj ne bi mo`el da se izjasni
Odbivawe da se prodol`i tretmanot ako nema ponatamo{en benefit za pacientot.
![Page 38: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/38.jpg)
Jack Kevorkian-prezentacija na eutanazija na TV, 60 minuti.Osuden za vtorostepeno ubistvo vo 1998, no ne site se soglasuvaat so negovata vina
Vo nekoi kulturi spre~uvaweto na stradawata preku eutanazija e vo sklad so principot non-nocere
![Page 39: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/39.jpg)
Kako da se raspredelat skromnite zdravstveni resursi?
1. Medicinski potrebi 2. Medicinski benefiti 3.Socijalna pravda-diskriminacija protiv
siroma{nite i neinformiranite 4. Pridones za op{testvoto 5. Pazarni sili 6. Lotarija
![Page 40: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/40.jpg)
Zdravstvenite resursi treba da se rasporedat fer me|u ~lenovite na op{testvoto
Razli~ni kriteriumi za distribucijaMo`nost da plati (sam ili preku humanitarni akcii)Zaslugi (kolku redovno pla}al)Pridones za op{testvoto (poznati li~nosti)Potreba (itnost)Prioritet first come, first served (transplantacija).
![Page 41: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/41.jpg)
[to da se pravi koga nema {ansi pacientot da pre`ivee, no semejstvoto insistira na vrvna terapija.
Beznade`nost se definira kako <1% za pre`ivuvawe (sudrski procesi).
Testament za `ivot, se po~esto ostavaat pacientite za da se ovozmo`i odluka vo terminalen stadium.
Medicinska beznade`nost
![Page 42: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/42.jpg)
Slu~aj Baby K, presuda da se dr`i vo `ivot iako e anencefalija bidej}i `ivotot mora da se odr`uva.Principot na medicinska beznade`nost go izbegnuvaat mnogu bolnici zaradi svojot rejting.Slu~aj Baby Doe (Sy Down so traheobronhijalna fistula)
![Page 43: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/43.jpg)
1. Devojka na 15 godini bara da i prepi{tet kontraceptivi bez znaewe na roditelite
2. Ako i prepi{ete, znaete deka }e se vpu{ti vo seksualni odnosi so svojot nastavnik
3. Ako ne i prepi{ete, rizikuvate da zabremeni ili da dobieseksualno prenosliva bolest
![Page 44: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/44.jpg)
Doktorot mora da proceni dali pacientot go razbira dadeniot sovet
Treba da insistira na informirawe na roditelite
Treba da zeme predvid dali pacientot }e ima seks bez kontracepcija
Da proceni dali fizi~koto ili mentalnoto zdravje }e strada ako ne dobie tretman ili sovet.
Da vodi smetka dali najdobar interes na pacientot bara informacija za kontracepcija bez dozvola od roditelite.
![Page 45: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/45.jpg)
![Page 46: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/46.jpg)
Doktorite moraat, povremeno da ja prifatat realnosta deka tragi~ni slu~ai imaat tragi~en kraj. Tie ne mo`at sekoga{ da se pomirat so odlukite kade{to dobrite nameri donesle samo praznina.
“Site seriozni komplikacii vo `ivotot se vra}aat na genuinata te{kotija da se donese sud za vrednostite vo odredena situacija; ~esto postoi konflikt na dobrinite. " John Dewey
![Page 47: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/47.jpg)
HIPOKRATOVA ZAKLETVA-MODERNA VERZIJASe kolnam spored moite sposobnosti i sovest deka:
]e gi po~ituvam te{ko steknatite stru~ni/nau~ni soznanija od doktorite ~ii{to stapki gi sledam, i so zadovolstvo }e gi spodelam ovie soznanija so moite sledbenici
]e gi primenuvam za dobrobit na bolnite, site potrebni merki, izbegnuvaj}i gi zamkite na prekumerno lekuvawe i terapiski nihilizam.
]e zapomnam deka postoi umetnost na lekuvaweto kako i na naukata i deka toplinata, simpatijata, razbiraweto mo`at da go nadminat hirur{kiot no` i lekot od aptekarot.
![Page 48: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/48.jpg)
Nema da se sramam da ka`am “jas ne znam” nitu }e odbegnam da povikam kolega koga negovite sposobnosti se neophodni za lekuvawe na mojot pacient.]e ja po~ituvam privatnosta na moite pacienti, bidej}i nivnite problem ne mi se ka`ani za da gi obelodenam.
Najvnimatelen }e bidam vo rabotite okolu `ivotot i smrtta. Ako mi se posre}i da spasam `ivot, blagodaram. No, mo`ebi }e imam situacija da prekinam `ivot, ova neverojatna odgovornost mora da se izvede so skromnost i svest za mojata sopstvena slabost. Nad se, ne smeam da izigruvam Bog.
]e zapomnam deka ne lekuvam temperaturna lista, kancerski rast, no bolno ~ove~ko su{testvo ~ija{to bolest mo`e da ja zasegne i familijata na pacientot i ekonomskata mo}. Mojata odgovornost gi vklu~uva i ovie problem, ako se gri`am za bolniot kako {to treba.
![Page 49: Medicinska Etika](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022012317/56813fdf550346895daac6e4/html5/thumbnails/49.jpg)
]e preveniram bolest sekoga{ koga }e mo`am, bidej}i prevencijata e podobra od lekuvaweto.
]e zapomnam deka ostanuvam ~len na op{testvoto, so posebna dol`nost kon moite sogra|ani, onie silnite kako i nejakite.
Ako ne ja prekr{am ova zakletva, neka go u`ivam `ivotot i mojata umetnost, po~ituvan dodeka `iveam i zapomnet zasekoga{. Neka sekoga{ dejstvuvam za za~uvuvawe na najsvetlite tradicii na mojot poziv i neka dolgo se raduvam na izlekuvaeto na onie koi pobarale moja pomo{.
-Napi{ano vo 1964 od Louis Lasagna, Dean of School of Medicine at Tufts University, a koristen vo brojni medicinski fakulteti denes.