DRUTVENE ZAJEDNICE I ZDRAVLJE

DRUTVENE ZAJEDNICE Drutvene zajednice su grupe ljudi nastale na opim interesima zajednitva, kulture i obiaja jedne sredine One su temelj stabilnosti drutva Odnosi u zajednici kreu se od prisnih do posrednih odnosa meu lanovima One pokazuju odreeni stupanj solidarnosti, tite i uvaju lanove svoje zajednice Stupanj solidarnosti iskazuje se posebno u kritinim ivotnim trenucima

PODJELA DRUTVENIH ZAJEDNICAPrimarne porodica/obitelj kola radni kolektiv

Granine lokalna zajednica - mjesna zajednica i opinaSekundarne nevladine, humanitarne, stranke, partije, vjerske

PRIMARNE ZAJEDNICE I UTJECAJ NA ZDRAVLJE I BOLEST Primarne zajednice su zajednice u kojima osoba ivi i radi. Imaju neposredan uticaj na zdravstveno stanje osobe, kvalitet ivota i koritenje zdravstvene zatite U bolesti zajednica moe imati pozitivnu ili negativnu ulogu Pozitivna uloga je davanje potpore od strane lanova zajednice i doprinosi lakem prevazilaenju tekoa koje bolest donosi Negativna uloga se posebno iskazuje pri masovnoj pojavi bolesti (epidemija). Reakcija zajednice kree se od sukoba straha za sebe i svoje najblie do rtvovanja za zajednicu.

PORODICA - OBITELJ

Porodica je osnovna demografska, socijalna i bioloka zajednica koja se susree u svim drutvima, od samih poetaka ljudske historije. Porodica, obitelj, zasniva se najee na krvnom srodstvu njenih lanova tj. vezi izmeu osoba suprotnog spola, koja ukljuuje roditelje i djecu. Domainstvo predstavlja skup osoba koje ive zajedno u istoj kui ili stanu i obuhvata osim roditelja i djece i druge roake u bliskom krvnom srodstvu (npr. brau).

RAZLIKOVANJE PORODICAAutoritet i vlasnitvo patrijarhat i matrijarhat Oblik braka monogamija, poligamija poliandrija lanstvo ua i ira porodica Linija porijekla patrilinearno i matrilinearno Mjesto ivljenja selo ili grad i patrilokalne zajednice

FUNKCIJE PORODICEOsnovne funkcije porodice su: reproduktivna-bioloka, ekonomska, zatitna i odgojna. Reproduktivna-bioloka raanje djece, produenje vrste, seksualni odnosi. Ekonomska obezbjeenje materijalnih dobara za izdravanje lanova porodice; primarnu ulogu ima otac, a u novije vrijeme majka ili starija djeca. Zatitna podrka i pomo lanovima porodice, posebno izdravanim lanovima: djeci, starijim, bolesnim i lanovima sa posebnim potrebama. Odgojna odgoj djece - porodica slui kao posrednik izmeu sredine i djeteta, prenosu osnova kulture i utie na razvoj prvih navika i naina ponaanja vanih za zdrav budui ivot.

PROMJENE U PORODICI PORODICA BUDUNOSTI Porodica je manja to je uzrokovano padom fertiliteta i broja djece. Tradicionalne uloge i vrijednosti pretrpjele su ogromne promjene. Starenje porodice zahtIjeva i vei angaman porodice u socijalnoj i medicinskoj zatiti njenih starih lanova. Formalna stabilnost braka opada i poveava se broj razvedenih brakova. U porastu je broj djece roene izvan braka. Prosjean broj lanova porodice u BiH 1948 - 5.1 lanova 1953 - 5 1961 - 4.6 1971 - 4.1 1981- 4 1991- 3.6 2001 - ?

ZDRAVLJE PORODICE Porodica u kojoj ovjek ivi ima utjecaj na njegovo zdravstveno stanje, osjeanje zadovoljstva i zdravlja, kvalitetu ivota i koritenje zdravstvenom zatitom. U pojedinim porodicama postoji aglomeracija pojedinih bolesti i zdravstvenih rizika, kao i razliito zdravstveno ponaanje - neke bolesti se ee pojavljuju u pojedinim porodicama (nasljee, navike u nainu ivota i ishrane, te zajedniki opi uvjeti ivota, stanovanje, ivotni standard itd.) Mogu se prepoznati porodice kod kojih je povean ukupni rizik na zdravlje. To su npr. nepotpune porodice, porodice optereene ekonomskim i drugim poblemima. Prisutne su razlike u porodinom okruenju veinskog stanovnitva i marginiziranih grupa u drutvu kao to su: -nezaposleni, -etnike manjine, -fiziki I mentalno onesposobljene osobe, -grupe sa specijalnim problemima i potrebama -lica smjetena u posebne ustanove

ZDRAVLJE PORODICE Socijalni i psiholoki odnosi unutar porodice su jedan od vanih faktora u nastanku poremeaja zdravlja njenih lanova. Porodica moe postati izvor zdravstvenog rizika za svoje lanove ako su unutranji odnosi u njoj loi. esto se sline bolesti javljaju u jednoj porodici, kao to se razliite bolesti pojavljuju istovremeno (koincidiraju) u vie lanova porodice. Bolesti imaju esto slian tok meu lanovima porodice. Porodina klima i iskustvo koje se stekne od najranijeg djetinjstva imaju presudni utjecaj na socijalno sazrijevanje i budue ponaanje u vezi sa zdravljem.

DETERMINANTE ZDRAVLJA PORODICEEgzogene determinante: loi socijalni i ekonomski uslovi ivota: siromatvo, nezposlenost, nizak obrazovni status, loi uslovi stanovanja loe higijenske navike pojedinca, porodice i uslovi stana nezdravi stil ivota: puenje, loi interpersonalni odnosi, neadekvatna ishrana, konzumiranje alkohola Endogene determinante: nasljedni (genetski) materijal lanova porodice Multifaktorijalne determinante: kombinacije endogenih i egzogenih determinanti

PROCJENA ZDRAVLJA PORODICEDemografske karakteristike porodice prosjean broj lanova porodice, prosjena starost porodice, broj djece, broj roenih, broj umrlih, broj izdravanih lanova porodice, broj starih lanova, obrazovna struktura, i sl. Indikatori planiranja porodice broj trudnoa, broj pobaaja prema vrsti, koritenje kontracepcije. Indikatori socijalnog i ekonomskog statusa broj zdravstveno osiguranih lanova, prosjena mjesena primanja porodice, struktura zaposlenih, stanovanje (m2 po lanu, vodosnabdijevanje, kanalazacija, buka, svijetlost, vlanost i sl.), posjedovanje telefona, automobila

PROCJENA ZDRAVLJA PORODICEIndikatori zdravstvenih rizika prisustvo osnovnih riziko faktora (puenje, alkohol, ishrana itd.) i drugih faktora vezanih za uslove stanovanja i specifinosti okruenja. Indikatori zdravlja Pozitivni indeksi zdravlja: antropometrijski (tjelesna teina, tjelesna visina, indeks tjelesne mase ITM), psihometrijski (indeks inteligencije) sociometrijski indeksi (indeksi adaptacije, komunikacije), bioloki standardi (glikemija, broj eritrocita, broj leukocita itd.) Indikatori bolesti prisustvo bolesti, vodee bolesti (hronine), najei uzroci smrti

KOLSKE USTANOVE I ZDRAVLJE

Oblik ivota za oko 25% stanovnika djeca i mladi kolske institucije - vrti, osnovne i srednje kole, univerzitet, kolski i studentski domovi, domovi za djecu sa posebnim potrebama, ustanove za cjelodnevni boravak djece i sl.

Duina boravka je i do 12 sati dnevno Utjecaj na zdravlje uenika kolski ambijent, nastavni plan i program i nastavno i nenastavno osoblje

KOLE KAO MJESTO ZDRAVSTVENE EDUKACIJE

Povezanost izmeu ranog uenja i budueg zdravstvenog statusa Zdravstvena edukacija kao dio opeg obrazovanja u kolama kole su vane za provoenje i obezbjeenje zatite prava djece i mladih

RAD I RADNA SREDINARad rad stvara osjeaj zadovoljstva (dobro mentalno zdravlje) rad u tetnim uvjetima (predug, preteak, nemotivirajui) dovodi najee do oteenja fizikog i mentalnog zdravlja Radna sredina Faktori u radnoj sredini djelovanje loe organizacije rada i tetnih noksi (azbest, mikroorganizmi, zraenje, dugo radno vrijeme sa prekidima)

TEHNOLOGIJA I ZDRAVLJEPozitivni efekat elektrina energija, telefon, automobil, savremena dijagnostika smanjenje infektivnih bolesti, blagovremena zdravstvena usluga, bolja dijagnostika, smanjenja smrtnosti Negativni efekat automobil, brza prevozna sredstva, hemijska sredstva, Rtg dijagnostika povrede u saobraaju, maligna oboljenja, KVO, astma, poveanje oboljevanja i smrtnosti

LOKALNA ZAJEDNICALokalna zajednica susjedstvo, mjesna zajednica, opina uzajamnost, povezanost rjeavanje osnovnih zdravstvenih problema pojedinca (problem zdravstvene njege, edukacije, zdravstvenog ponaanje, zdravstveni ambijent, stambeni ambijent, zaposlenost, komunalni problemi)

SEKUNDARNE ZAJEDNICE Crveni kri, udruenja oboljelih od odreenih bolesti grupe za zatitu ivotne okoline Aktivnosti: promocija zdravih stilova ivota rjeavanje problema bolesti ovisnosti rekreacija njega ishrana briga o starima