m · m § l_s _ t § o_jg kgld n k p mpq_qmugmccamomq gmpq_qmugmcto_l_

Откријте ги скриените начини за

НАФтА

Хартија

РАЛ

И

МИ

НЕ

Пла

стик

а

Метал и Стакло

ОСТ

АТО

ЦИ

ОД

ДВО

РОТ И

ОСТА

ТОЦ

И О

Д Х

РАН

А

ДРВА

Компост

КОМПОСТ

Од кои с

иров

и мат

ериа

ли

се п

рави

?

ПОГЛЕД

НИ ВНАТР

Е!

ХАРТИЈА

Од кои сирови материали

се прави?

ПОГЛЕДНИВНАТРЕ!

МЕТАЛ ИСТАКЛО


се прави?

ПОГЛЕДНИ ВНАТРЕ!

ПЛАСТИКА

Од кои

сиро

ви ма

тери

али

се п

рави

?

ПОГЛЕД

НИ ВНАТР

Е!

Хартијата се п

рави од дрва. Тиетреба да се сечат, трансп

ортираат иобработуваат во фабрика за хартија. О

виеактивности п

ридонесуваат за глобални климатски промени

преку исп

уштањ

е на стакленички гасови во атмосферата.

Мож

ете да помогнете да се нам

алат климатските

промени со нам

алување на употребата на

хартијата. Рециклирајте ја употребената хартија и купувајте хартија

направена од рециклирани м

атеријали. Користете ги двете страни

од листот.

Металот и стаклото се прават од материјали кои севадат од земјата, се

транспортираат и се обработуваат во фабрики. Овие активности придонесуваат за глобални климатски

промени преку испуштањена стакленички гасови во атмосферата.

Можете да помогнете да се намалат глобалните климатски промени со реупотребувањето и рециклирањето

на употребените метали и стакло. Исчистете,украсете и реупотребете ги старите

конзерви и тегли, како држачи за моливи и пенкала, или

како кутии за играчки.

Компостот е прашлив материјал,како земјата, составен од одпадоци во

дворот и остатоци од храна. Ако ги однесетеовие работи на депонија, тие скапуваат и испуштаат

стакленички гасови, кои придонесуваат заглобалните климатски промени.

Можете да помогнете да се намалат климатските промени сотоа што ќе правите помалку ѓубре. Немојте да ги

фрлате одпадоците од кујната, соберете ги наедно купче, направето компост од нив

и искористете го какоѓубриво за вашата градина.

Пла

стик

ата

се п

рави

од

нафт

ата,

кој

асе

вад

и со

пум

пи

од з

емја

та, с

етр

ансп

орти

раи

обра

боту

ва в

о фа

брик

а. О

вие

акти

внос

тип

ридо

несу

ваат

за

глоб

ални

кли

матс

ки п

роме

ни

пре

ку и

спуш

тањ

е на

ста

клен

ички

гас

ови

во а

тмос

фера

та.

Мож

ете

да п

омог

нете

да

се н

амал

ат к

лим

атск

ите

пром

ени

со р

ецик

лира

њет

о на

пла

стич

ните

шиш

иња

и со

ку

пува

њет

о на

раб

оти

напр

авен

и од

рец

икли

рана

плас

тика

. Поб

арај

те н

ачин

на

кој к

е м

ожет

е д

а ги

реу

потр

ебит

е пл

асти

чнит

е ш

ишињ

а ил

и ка

нчињ

а.

Ул. Аминта Трети 16-1/10

Никола НешкоскиМартин Петрушевски

Марија Нешкоска

www.ecologic.mk

__________

Во оваа прва активност, употребете ја за да ги пополните празните линии со точните клучни зборови. Внимавајте, зборовите во можат да бидат употребени само по еднаш. Тие се со неправилен редослед, така да ќе треба сами да си го најдете вистинскиот збор за секоја линија.

Повеќето од вас би требало да знаат дека трите “Р”, редуцирај, реупотреби и – се најважните работи кои деца како нас треба да ги знаат за да можеме да спречиме отпадот да ѝ наштети на планетата Земја. Кога смислуваме начини за реупотреба на нашите работи или кога ги собираме за да ги фрлиме во кантите за рециклирање наместо во кантите за отпадоци, помагаме во зачувување на нашата .

На пример, кога рециклираме, помалку отпад се натрупува во оние големи дупки во земјата, наречени .

__________

Уште нешто, кога ние ги рециклираме нашите стари работи наместо да купуваме нови, како реупотребувањето на старата тегла за џем како држач за моливи, или ја употребиме како саксија за цвеќе ние помагаме во заштитата на животната средина. Со други зборови, затоа што ги реупотребуваме нашите стари продукти, фабриките не мораат да ни прават нови производи, со што ќе се зачува енергија и ќе се редуцира количеството на што фабриките ги испуштаат во воздухот.

•Штетни гасови

•Животна средина

•Рециклирај

•Депонии

__________

__________

Направете ги сите превиткувања уредно и точно

1. Внимателно исечете по испрекинатите линии за да направите квадрат.

2. Сликата од Земјината топка да ви биде свртена нагоре и хартијата превиткајте ја на половина и потоа повторно на половина.

3. Отворете ги превиткувањата и сега превиткајте ги сите краеви за тие да се соединат во средината. Сликата од Земјината топка треба да ви биде свртена нагоре.

4. Превртете ја хартијата. Сега повторно превиткајте ги сите краеви за тие да се соединат во средината.

5. Превиткајте го квадратот на половина, со што ќе добиете правоаголник, со отворени капаци надолу. Текстот треба да ви биде од горната страна.

6. Ставете ги показалците и палците во отворениот простор и раширете ја хартијата за да се добие правилната форма на играта.

1. Одговорете било кое од прашањата кое се наоѓа на врвот.2. Одберете еден од можните одговори внатре. Со отворањето на еден од двата одговори, нови четири се откриваат.3. Погледнете под одбраниот одговор за да научите повеќе.

18

Значи, сега знаеме неколку причини зошто употребата на “трите Р” е добра за животната средина, но има уште една важна причина. Дали некогаш сте помислиле дека вашето ѓубре влијае на времето? Поврзете го описот долу со точниот збор во Фабриката за Одговори и видете каква е врската помеѓу ѓубрето и времето!

Просечното време кое ние го искусуваме за подолг временски период. Тоа е под влијание од начинот на кој го третираме нашето ѓубре.

Воздухот над површината на Земјата, кој природно ги содржи “стакленичките гасови”.

Два најчести стакленички гасови кои ја загреваат Земјата доволно за ние да живееме удобно во неа. Кога ќе биде испуштено преголемо количество од овие гасови, тие постануваат загадувачи.

Мерлив степен на топлина. Кога премногу стакленички гасови се испуштаат во воздухот како загадувачи, тие ја задржуваат топлината на сонцето и предизвикуваат пораст на оваа појава низ целата планета.

Збор кој го опишува сончевото небо, врнежите на дожд, снег и сушата. Научниците велат дека ако температурата на Земјата се зголемува, неговата севкупна клима може да се промени, при тоа нарушувајќи ги овие појави.

Хемиско распаѓање на кое е изложено нашето ѓубре од кога ќе биде фрлено на депонија. Овој процес ослободува метан, кој е еден од стакленичките гасови.

Животно кое ослободува стакленички гас – кога подригнува! Додека ова животно ја вари храната, бактериите во стомакот произведуваат метан.

Што сакаме да направиме на емисиите на стакленички гасови. За да го направиме ова, мораме да мислиме

за производите што се користат секојдневно, да дознаеме како тие се направени и да

испитаме дали е можна нивна повторна употреба и да ги рециклираме колку што е можно повеќе.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

___ крава

___ време

___ клима

___декомпозиција

___ јаглерод диоксид и метан

___ атмосфера

___ продукти

___ температура

___ редуцирај

72

На стр. 5 прочитајте за производите или

материјалите кои можете да ги

користите секој ден и откријте ги

зборовите што недостасуваат за да

научите како повторната употреба

или рециклирањето на овие производи

може да помогне во намалувањето на

стакленичките гасови и да ја спречи

глобалната промена на климата.

Од кога точно ќе ги дешифрирате

зборовите, можете да ги употребите

заокружените букви за да ги пополните соодветните празнини (по број)

и да ја откриете тајната поговорка на Чуварите на Планетата која се

наоѓа на дното на страницата.

Откако ќе завршите со оваа сесија, одете на

последните три страници од оваа

брошура и таму ќе ја најдете

играта “Претскажи ја иднината

на отпадот и климатските

промени”. Оваа игра можете да ја

играте со вашите пријатели и да

дознаете повеќе за производите кои

ги употребувате и какво влијание имаат

тие врз климата.

Што можеме да направиме дома и во училиште за да помогнеме да се спречат климатските промени?

Во текстот подолу имате помош за да ги откриете зборовите кои треба да ги внесете во соодветното квадратче во крстозборот.

1

2

3

4

5

6

7

Хоризонтално

1. Без разлика каков производ или материјал користите, земете го она само што ви ___________ .2. Употребете ги повторно или ________________ ги старите алишта и играчките.3. Посадете дрво. Дрвото може да апсорбира и до 20 ____________ јаглероден диоксид годишно.4. Прочитајте на интернет или некоја книга за да дознаете повеќе за врската помеѓу редуцирањето, повторната употреба и _______________ промени.

Вертикално

5. Употребувајте платнени торби и марамчиња затоа што тие се _____________________ и не треба да се фрлаат после нивната употреба. 6. Носете си ја храната во реупотреблива кутија наместо во хартиена или _______________ кеса.7. Реупотребете го канчето за кисело млеко како ______________ за цвеќе.

1. Треба 2. Донирајте 3. Килограми 4. Климатските5. Реупотребливи 6. Пластична 7. Саксија

36

Дали пиете вода од пластични шишиња,газирани сокови од метални лименки или јадете мармалад од стаклени тегли? Овие производи се направени од природни РСУИРЕС __ __ __ __ __ __ __ кои се откопуваат, транспортираат и после се преработуваат во пластика, метал или стакло во КАРИБАФ __ __ __ __ __ __ __. Овој процес на ЗВОИДОСТВОПР __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ испушта стакленички гасови и предизвикува климатски промени. Со рециклирањето или реупотребата на пластика, ТЕМАЛ __ __ __ __ __ или стаклени предмети, може да се намали потребата за вадење на руда, транспорт и производство на природни ресурси за правење на нови производи, како и да се намали количеството на создаден отпад. Со други зборови, може да се намали количеството на испуштени КЛАНЕКЧИСТИ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ гасови и да се спречат климатските промени.

Дали некогаш ви останува вишок храна после вечерата? Се прават ли тревни отпадоци додека ја косите тревата од вашиот двор? Со собирање на овие материјали и нивно натрупување во дрвени кутии во дворот, и при редовно мешање на истите, можете да се создаде куп од СТОМКОП __ __ __ __ __ __ __. Со оваа активност вие спречувате искористените материјали да стигнат до депонија, каде тие скапуваат и ослободуваат стакленички гасови. Компостирањето, исто така им помага на растенијата да растат. Растенијата исто како и дрвата го РААТПСОАРБИ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ јаглеродниот диоксид, со што го отстрануваат од воздухот и помагаат во спречувањето на климатските промени.

Дали употребувате производи како хартиени салфетки, хартиени крпи или хартија за пакување? За да се направат овие работи, ВРДА __ __ __ __ мора да бидат сечени, пренесувани со камиони до фабрики за преработка на дрва, каде тие се обработуваат за да се добие хартија. Оваа постапка ТАШСПУИ __ __ __ __ __ __ __ стакленички гасови и допринесува за појава на климатските промени. Со намалувањето на износот на хартија која ја ТРЕБАТЕВУОПУ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ секој ден или со

рециклирањето на хартијата вие помагате во намалување на количината на испуштени стакленички гасови за времето на производниот процес на хартијата. Исто така, помагате да се сочуваат дрвата, кои по природен пат го апсорбираат стакленичкиот гас РОДЕЈАГЛ КСИДИОД __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __ __од воздухот, со што помагаат во спречувањето на климатските промени. На овој начин сите ние ќе живееме во поздрава и почиста животна средина.

1

2

3

4

5

6Кој може да помогне да се

заштити Земјата од климатските промени?

__ __ __ __ __ __ 5 1 2 4 6 3

Во следната рамка е прикажано колкаво количество на стакленички гасови се намалува со рециклирањето на одредени материјали.

Ако сте спречиле 91 тони од јаглероден диоксид, вие сте рециклирале _____ тони алуминиумски конзерви.Ако ти и твојот пријател секој посебно рециклира по 4 тони весници, тогаш заедно можете да спречите _____ тони јаглероден диоксид да отиде во атмосферата.

Активност 1

РециклирајЖивотна срединаДепонииЗагадување


1. Клима

2. Атмосфера3. Јаглероден Диоксид и Метан4. Температура5. Време6. Разградување7. Крава8. Редуцирај


РесурсиФабрикаПроизводствоМеталСтакленичкиДрваИспуштаУпотребувате

Јаглерод ДиоксидКомпостАпсорбираат


7 тони Алуминиум10 тони Јаглерод Диоксид

Можете ли да ги искористите информациите во рамката горе за да ги пополните следните празни полиња?

1 тон рециклиран Алуминиум = 13 тони Јаглероден Диоксид спречени да отидат во атмосферата

1 тон весници = 2.5 тони Јаглероден Диоксид спречени да отидат во атмосферата

54

На стр. 5 прочитајте за производите или

материјалите кои можете да ги

користите секој ден и откријте ги

зборовите што недостасуваат за да

научите како повторната употреба

или рециклирањето на овие производи

може да помогне во намалувањето на

стакленичките гасови и да ја спречи

глобалната промена на климата.

Од кога точно ќе ги дешифрирате

зборовите, можете да ги употребите

заокружените букви за да ги пополните соодветните празнини (по број)

и да ја откриете тајната поговорка на Чуварите на Планетата која се

наоѓа на дното на страницата.

Откако ќе завршите со оваа сесија, одете на

последните три страници од оваа

брошура и таму ќе ја најдете

играта “Претскажи ја иднината

на отпадот и климатските

промени”. Оваа игра можете да ја

играте со вашите пријатели и да

дознаете повеќе за производите кои

ги употребувате и какво влијание имаат

тие врз климата.

Што можеме да направиме дома и во училиште за да помогнеме да се спречат климатските промени?

Во текстот подолу имате помош за да ги откриете зборовите кои треба да ги внесете во соодветното квадратче во крстозборот.

1

2

3

4

5

6

7

Хоризонтално

1. Без разлика каков производ или материјал користите, земете го она само што ви ___________ .2. Употребете ги повторно или ________________ ги старите алишта и играчките.3. Посадете дрво. Дрвото може да апсорбира и до 20 ____________ јаглероден диоксид годишно.4. Прочитајте на интернет или некоја книга за да дознаете повеќе за врската помеѓу редуцирањето, повторната употреба и _______________ промени.

Вертикално

5. Употребувајте платнени торби и марамчиња затоа што тие се _____________________ и не треба да се фрлаат после нивната употреба. 6. Носете си ја храната во реупотреблива кутија наместо во хартиена или _______________ кеса.7. Реупотребете го канчето за кисело млеко како ______________ за цвеќе.

1. Треба 2. Донирајте 3. Килограми 4. Климатските5. Реупотребливи 6. Пластична 7. Саксија

36

Значи, сега знаеме неколку причини зошто употребата на “трите Р” е добра за животната средина, но има уште една важна причина. Дали некогаш сте помислиле дека вашето ѓубре влијае на времето? Поврзете го описот долу со точниот збор во Фабриката за Одговори и видете каква е врската помеѓу ѓубрето и времето!

Просечното време кое ние го искусуваме за подолг временски период. Тоа е под влијание од начинот на кој го третираме нашето ѓубре.

Воздухот над површината на Земјата, кој природно ги содржи “стакленичките гасови”.

Два најчести стакленички гасови кои ја загреваат Земјата доволно за ние да живееме удобно во неа. Кога ќе биде испуштено преголемо количество од овие гасови, тие постануваат загадувачи.

Мерлив степен на топлина. Кога премногу стакленички гасови се испуштаат во воздухот како загадувачи, тие ја задржуваат топлината на сонцето и предизвикуваат пораст на оваа појава низ целата планета.

Збор кој го опишува сончевото небо, врнежите на дожд, снег и сушата. Научниците велат дека ако температурата на Земјата се зголемува, неговата севкупна клима може да се промени, при тоа нарушувајќи ги овие појави.

Хемиско распаѓање на кое е изложено нашето ѓубре од кога ќе биде фрлено на депонија. Овој процес ослободува метан, кој е еден од стакленичките гасови.

Животно кое ослободува стакленички гас – кога подригнува! Додека ова животно ја вари храната, бактериите во стомакот произведуваат метан.

Што сакаме да направиме на емисиите на стакленички гасови. За да го направиме ова, мораме да мислиме

за производите што се користат секојдневно, да дознаеме како тие се направени и да

испитаме дали е можна нивна повторна употреба и да ги рециклираме колку што е можно повеќе.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

___ крава

___ време

___ клима

___декомпозиција

___ јаглерод диоксид и метан

___ атмосфера

___ продукти

___ температура

___ редуцирај

72

__________

Во оваа прва активност, употребете ја за да ги пополните празните линии со точните клучни зборови. Внимавајте, зборовите во можат да бидат употребени само по еднаш. Тие се со неправилен редослед, така да ќе треба сами да си го најдете вистинскиот збор за секоја линија.

Повеќето од вас би требало да знаат дека трите “Р”, редуцирај, реупотреби и – се најважните работи кои деца како нас треба да ги знаат за да можеме да спречиме отпадот да ѝ наштети на планетата Земја. Кога смислуваме начини за реупотреба на нашите работи или кога ги собираме за да ги фрлиме во кантите за рециклирање наместо во кантите за отпадоци, помагаме во зачувување на нашата .

На пример, кога рециклираме, помалку отпад се натрупува во оние големи дупки во земјата, наречени .

__________

Уште нешто, кога ние ги рециклираме нашите стари работи наместо да купуваме нови, како реупотребувањето на старата тегла за џем како држач за моливи, или ја употребиме како саксија за цвеќе ние помагаме во заштитата на животната средина. Со други зборови, затоа што ги реупотребуваме нашите стари продукти, фабриките не мораат да ни прават нови производи, со што ќе се зачува енергија и ќе се редуцира количеството на што фабриките ги испуштаат во воздухот.

•Штетни гасови

•Животна средина

•Рециклирај

•Депонии

__________

__________

Направете ги сите превиткувања уредно и точно

1. Внимателно исечете по испрекинатите линии за да направите квадрат.

2. Сликата од Земјината топка да ви биде свртена нагоре и хартијата превиткајте ја на половина и потоа повторно на половина.

3. Отворете ги превиткувањата и сега превиткајте ги сите краеви за тие да се соединат во средината. Сликата од Земјината топка треба да ви биде свртена нагоре.

4. Превртете ја хартијата. Сега повторно превиткајте ги сите краеви за тие да се соединат во средината.

5. Превиткајте го квадратот на половина, со што ќе добиете правоаголник, со отворени капаци надолу. Текстот треба да ви биде од горната страна.

6. Ставете ги показалците и палците во отворениот простор и раширете ја хартијата за да се добие правилната форма на играта.

1. Одговорете било кое од прашањата кое се наоѓа на врвот.2. Одберете еден од можните одговори внатре. Со отворањето на еден од двата одговори, нови четири се откриваат.3. Погледнете под одбраниот одговор за да научите повеќе.

18

Ул. Аминта Трети 16-1/10

Никола НешкоскиМартин Петрушевски

Марија Нешкоска

www.ecologic.mk

Откријте ги скриените начини за

НАФтА

Хартија

РАЛ

И

МИ

НЕ

Пла

стик

а

Метал и Стакло

ОСТ

АТО

ЦИ

ОД

ДВО

РОТ И

ОСТА

ТОЦ

И О

Д Х

РАН

А

ДРВА

Компост

КОМПОСТ

Од кои с

иров

и мат

ериа

ли

се п

рави

?

ПОГЛЕД

НИ ВНАТР

Е!

ХАРТИЈА


се прави?

ПОГЛЕДНИВНАТРЕ!

МЕТАЛ ИСТАКЛО


се прави?

ПОГЛЕДНИ ВНАТРЕ!

ПЛАСТИКА

Од кои

сиро

ви ма

тери

али

се п

рави

?

ПОГЛЕД

НИ ВНАТР

Е!

Хартијата се п

рави од дрва. Тиетреба да се сечат, трансп

ортираат иобработуваат во фабрика за хартија. О

виеактивности п

ридонесуваат за глобални климатски промени

преку исп

уштањ

е на стакленички гасови во атмосферата.

Мож

ете да помогнете да се нам

алат климатските

промени со нам

алување на употребата на

хартијата. Рециклирајте ја употребената хартија и купувајте хартија

направена од рециклирани м

атеријали. Користете ги двете страни

од листот.

Металот и стаклото се прават од материјали кои севадат од земјата, се

транспортираат и се обработуваат во фабрики. Овие активности придонесуваат за глобални климатски

промени преку испуштањена стакленички гасови во атмосферата.

Можете да помогнете да се намалат глобалните климатски промени со реупотребувањето и рециклирањето

на употребените метали и стакло. Исчистете,украсете и реупотребете ги старите

конзерви и тегли, како држачи за моливи и пенкала, или

како кутии за играчки.

Компостот е прашлив материјал,како земјата, составен од одпадоци во

дворот и остатоци од храна. Ако ги однесетеовие работи на депонија, тие скапуваат и испуштаат

стакленички гасови, кои придонесуваат заглобалните климатски промени.

Можете да помогнете да се намалат климатските промени сотоа што ќе правите помалку ѓубре. Немојте да ги

фрлате одпадоците од кујната, соберете ги наедно купче, направето компост од нив

и искористете го какоѓубриво за вашата градина.

Пла

стик

ата

се п

рави

од

нафт

ата,

кој

асе

вад

и со

пум

пи

од з

емја

та, с

етр

ансп

орти

раи

обра

боту

ва в

о фа

брик

а. О

вие

акти

внос

тип

ридо

несу

ваат

за

глоб

ални

кли

матс

ки п

роме

ни

пре

ку и

спуш

тањ

е на

ста

клен

ички

гас

ови

во а

тмос

фера

та.

Мож

ете

да п

омог

нете

да

се н

амал

ат к

лим

атск

ите

пром

ени

со р

ецик

лира

њет

о на

пла

стич

ните

шиш

иња

и со

ку

пува

њет

о на

раб

оти

напр

авен

и од

рец

икли

рана

плас

тика

. Поб

арај

те н

ачин

на

кој к

е м

ожет

е д

а ги

реу

потр

ебит

е пл

асти

чнит

е ш

ишињ

а ил

и ка

нчињ

а.

m · m § l_s _ t § o_jg kgld n k p mpq_qmugmccamomq gmpq_qmugmcto_l_

Documents

Transcript of m · m § l_s _ t § o_jg kgld n k p mpq_qmugmccamomq gmpq_qmugmcto_l_