Ligjërata 6 - Oferta Dhe Përcaktimi i Çmimeve Në Konkurrencë Të Plotë, Monopoli
description
Transcript of Ligjërata 6 - Oferta Dhe Përcaktimi i Çmimeve Në Konkurrencë Të Plotë, Monopoli
-
PRCAKTIMI I MIMEVE
N KONKURRENC T PLOT
Luan Gara
1
-
Prcaktimi i mimeve n konkurrenc t
plot 2
N nj ekonomi tregu mimet dhe sasia e prodhuar
pr do produkt prcaktohen nga mekanizmi i tregut,
nga bashkveprimi i krkess dhe oferts n treg.
Ne disa tregje ekziston nj konkurrenc pothuajse e
plote, kurse n disa t tjera konkurrenca sht e
kufizuar.
Ekstremi i kundrt i konkurrencs s plot sht
monopoli.
-
Tiparet e tregut konkurrencial 3
Konkurrenca ka nj kuptim te gjere, p.sh.,:
studentt konkurrojn pr t fituar vendin e par n nj
konkurs,
puntoret konkurrojn pr vende pune,
firmat konkurrojn pr konsumator.
Pra shprehja konkurrenc e plot ka nj kuptim tepr
t veant.
-
Tiparet e tregut konkurrencial 4
Konkurrenca e plot karakterizohet nga nj sr veorish:
1. Ekzistenca e nj numri t madh firmash ne treg, ku secila prej
tyre ofron vetm nj pjese t vogl t pakonsiderueshme t
sasis s prgjithshme q krkohet.
2. T gjitha firmat e nj dege shesin produkte me karakteristika
t njjta, produkte homogjene, pr shembull grur, duhan, etj.
3. Blersit dhe shitsit jan t mirinformuar, kan njohuri t plot
pr mimet dhe produktet n treg.
4. Ekzistenca e lehtsis s hyrjes dhe daljes s firmave nga
dega. Firmat i lvizin burimet nga nj deg n tjetrn pa
pengesa ligjore, si patentat, licencat, etj.
-
Tiparet e tregut konkurrencial 5
Tipari m i rndsishm i konkurrencs s plot, q
buron nga veorit e msiprme, sht se firmat jan
mimpranuese, pra ato nuk kane asnj ndikim mbi
mimin e produkteve q ofrojn n treg.
Pra, , konkurrenca e plote mund t prkufizohet si nj
lloj tregu, n t cilin firmat e veanta nuk kan
kontroll mbi mimin e produkteve q shesin.
-
Tiparet e tregut konkurrencial dhe
kurba e krkess e firms 6
Tipari i konkurrencs s plot prcakton edhe
karakteristikat e kurbs s krkess q prballojn
firmat individuale pr produktin q ato ofrojn n
treg.
-
Tiparet e tregut konkurrencial dhe
kurba e krkess e firms 7
Sipas ligjit t krkess, kurbat individuale t krkess dhe kurba e krkess e tregut jan me pjerrsi zbritse.
Por, si shihet n figur, ka edhe nj lloj tjetr krkese, krkesa q ndesh firma n treg e q kurba e saj sht plotsisht elastike, pra horizontale n nivelin e mimit q prcaktohet n treg nga pikpresja e krkess me ofertn.
Firma mund t marr vendime vetm lidhur me sasin pasi mimin e prcakton tregu, dhe firma mund t shes fardo sasie q dshiron.
-
Konkurrenca e plot? 8
N botn reale sht e vshtir q, pr nj treg t dhn, t
plotsohen t gjitha karakteristikat e konkurrencs s plot.
Megjithat, analiza e tregut konkurrencial sht e rndsishme,
sepse:
Eksitojn tregje q i afrohen konkurrencs s plot, sikurse jan disa
tregje t produkteve bujqsore, si ai i grurit, etj.
Si pohojn shum ekonomist, shum parashikime q bhen mbi bazn
e ktij modeli (konkurrenca e plot) konfirmohen edhe nga tregjet jo
konkurrenciale.
Modeli i konkurrencs s plote shrben si baze pr t krahasuar
modelet e tjera t konkurrencs jo t plot.
-
Vendimet dhe oferta e firms n nj
periudh afatshkurtr 9
N kushtet kur mimi prcaktohet nga tregu dhe firma mund t
shes do lloj sasie me ket mim, lind pyetja: Cili sht niveli i
prodhimit q zgjedh firma?
Pr t kuptuar m mir prgjigjen e ksaj pyetjeje rikujtojm
q:
Synimi themelor i do firme sht maksimizimi i fitimit.
Fitimi prfaqson diferencn midis t ardhurave totale (TR)
me koston totale (TC).
Pr ekonomistt kostoja totale sht kosto ekonomike
(oportune), pra prfshin koston e shprehur dhe at t
nnkuptuar.
-
Vendimet dhe oferta e firms n nj
periudh afatshkurtr 10
Prcaktimin e nivelit t prodhimit ku maksimizohet fitimi mund
ta bjm me ndihmn e tabels
Sasia e
Prodhimit
Q
Kosto
Totale
TC
Kosto
marxhin.
MC
Kosto totale
mesatare
ATC=TC/Q
Te ardhurat
totale
TR=QxP
E ardhura
marxhin.
MR
mimi
P
Fitim ose
Humbje
=TR-TC
1 2 3 4 5 6 7 8
0 4 - - 0 - 5 -4
1 6 2 6 5 5 5 -1
2 7 1 3.5 10 5 5 3
3 9 2 3 15 5 5 6
4 12 3 3 20 5 5 8
5 16 4 3.2 25 5 5 9
6 21 5 3.5 30 5 5 9
7 27 6 3.87 35 5 5 8
8 34 7 4.25 40 5 5 6
9 42 8 4.55 45 5 5 3
10 51 1 5.1 50 5 5 -1
Maksimizimi i fitimit n nj firm t prodhimit t kpucve (t dhna t supozuara)
-
Mnyra e maksimizimit t diferencs
(TR-TC) 11
Me te dhnat e tabels mund t
ndrtojm kurben e t ardhurave
totale TR dhe at t kostos totale
TC.
TR sht nj kurbe vijdrejt me
pjerrtsi pozitive, q kalon nga
origjina dhe koeficienti kndor i saj
sht 5, sepse TR = PQ.
N rastin ton P=5, ather TR =
5Q, q prfaqson nj funksion t
forms Y=bx, ku Y=TR (=5Q). Pra,
n rastin tone b=5 dhe x=Q.
0
10
20
30
40
50
60
0 2 4 6 8 10 12
Kost
o
Q
TC
TR
-
Mnyra e maksimizimit t diferencs
(TR-TC) 12
Fillimisht n tabel krahasojm t
ardhurat totale me kostot totale,
ku diferenca midis tyre jep fitimin,
q e shnojm me = TR-TC.
Kjo diference sht m e madhe
n nivelin 6 njsi t prodhimit,
prandaj ky sht niveli i prodhimit
q zgjedh firma, = 30-21=9.
0
10
20
30
40
50
60
0 2 4 6 8 10 12
Kost
o
Q
TC
TR
21
A
B
-
Vendimet dhe oferta e firms n nj
periudh afatshkurtr 13
Kurba e krkess prfaqson edhe kurben e t ardhurs mesatare AR, sepse e ardhura mesatare del nga raporti
N shembullin ton, mimi sht konstant, i barabarte me 5 njsi, andaj
Mund t shkruajm d = p = MR = AR, pasi nga tabela shihet se n rastin ton MR gjithmon sht 5
-
Mnyra MR = MC 14
Nga krahasimi i t dhnave t kostos margjinale MC dhe te ardhurave marxhinale MR n tabel dhe diagram shohim se fitimi maksimal arrihet n nivelin 6 njsi t prodhimit, ku MR = MC
sht e qart q firma do t zgjeroj prodhimin sa koh q MR>MC, sepse pr do njsi shtes t prodhuar ajo merr nj fitim shtes t barabarte me (MR-MC)>0.
Ndrsa kur MR
-
Mnyra MR = MC 15
Analizn e maksimizimit t fitimit
nprmjet krahasimit t t
ardhurave marxhinale me koston
marxhinale e kemi paraqitur
grafikisht n figur.
Maksimizimi i fitimit arrihet n
nivelin 6 njsi t prodhimit, ku
kurba MC pret kurben MR, e cila
sht njkohsisht edhe kurba e
krkess.
Pikprerjen e tyre e kemi shnuar
me E.
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1.5 3 4.5 6 7.5
P (A
TC
)
Q
MC
ATC
d = P = MR = AR E
-
Mnyra MR = MC 16
N nivelin 6 njsi t prodhimit, ATC
sht 3.5 dhe fitimi pr njsi sht i
barabarte me P-ATC=5-3.5=1.5
Fitimi total jepet nga siprfaqja e
drejtkndshit t hijzuar.
Fitimi total sht i barabarte me
fitimin pr njsi shumzuar me
numrin e njsive t prodhuara pra
1.5 x 6 = 9.
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1.5 3 4.5 6 7.5 P (A
TC
)
Q
MC
ATC
d = P = MR = AR E
A 3.5
-
Mnyra MR = MC 17
Nse i referohemi nj mimi t
tregut, P, t barabart me 3, kurba
e krkess s firms do t jet
d=MR=P=3.
Sipas rregullit t maksimizimit t
fitimit MR=MC, fitimi maksimal
arrihet n nivelin 4 njsi t
prodhimit.
N ket rast, ATC=3, pra fitimi pr
njsi sht P-ATC=3-3=0, si
rrjedhim, fitimi total sht 0x4=0,
pra firma merr vetm fitim normal.
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1 2.5 4 5.5 7
P (A
TC
)
Q
MC
ATC
d = P = MR = AR
E
Mnyra MR= MC
-
Pika e barazimit t ATC me P 18
Pikn ku fitimi total behet zero e
quajm pik t barazimit t kostos
totale mesatare me mimin.
Pika e barazimit t kostos totale
mesatare me mimin sht pika m
e ult e kurbs ATC.
Kur niveli i mimit sht i njjt me
ket nivel t ATC, ather fitimi
bhet zero. 0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1 2.5 4 5.5 7
P (A
TC
)
Q
MC
ATC
d = P = MR = AR
E
Mnyra MR= MC
-
Koha pr pauz 19
-
Sjellja e firms dhe e degs n
periudha afatgjata 20
Pr t analizuar dhe kuptuar m mir sjelljen e
firms dhe t degs, sht e nevojshme t dallojm,
tre periudha kohore t mundshme t ekuilibrit t
tregut:
Ekuilibri momental, ku oferta sht fikse.
Ekuilibri afatshkurtr, ku firmat mund t rrisin
prodhimin, megjithse kapitali mbetet i pandryshuar.
Ekuilibri afatgjat, ku t gjith faktort e prodhimit
mund t ndryshojn.
-
Ekuilibrin momental 21
Supozojm nj rritje t krkess pr
nj t mir q prishet shpejt, si
qumshti, n periudha fare t
shkurtra, pr shembull ditore.
Oferta sht e dhne, e pandryshuar,
sepse prodhimi krkon nj koh pr t'u
rritur, prandaj nj rritje e krkess do
t rrit shum mimin momental t
qumshtit.
Kjo rritje e madhe e mimit sht e
nevojshme pr t racionuar ofertn
midis konsumatorve.
-
Ekuilibrin afatshkurtr 22
mimi i ekuilibrit pr periudha
afatshkurtra sht m i ult se mimi i
ekuilibrit momental.
Kjo e ka bazn te oferta shtes q
vjen nga prdorimi intensiv i t njjtit
kapital.
N kt rast oferta sht m elastike,
sepse me rritjen e mimit rritet edhe
sasia e prodhuar.
-
Ekuilibrin afatgjat 23
N periudha afatgjata sht e
mundshme t rritet numri i lopve dhe
mund t prmirsohet edhe
teknologjia, q do t onte n nj
ofert m t madhe t qumshtit, pra
n nj kube oferte m elastike.
Si rrjedhim, ne ekuilibr mimi do t
jet edhe m i ulet. Por ky mim mund
t jet m i lart se ai fillestari.
-
Dallimi n mes periudhave afatgjata
dhe afatshkurtra 24
Pra, midis periudhave afatgjata (LR) dhe periudhave afatshkurtra (SR) ekzistojn ndryshime, t cilat shfaqen n kto aspekte thelbsore:
N periudhat afatgjata nuk ka kosto fikse, t gjitha kostot jan t ndryshueshme.
Duke qen se n periudha afatgjata firma mund t ndryshoje madhsin e impianteve t saj, kurba e kostos totale mesatare n kto periudha sht m e shesht se kurba e kostos totale mesatare n periudha afatshkurtra.
N periudha afatgjata kemi hyrje t firmave t reja n deg (lmi) kur firmat ekzistuese marrin fitim ekonomik. Nga ana tjetr, kemi dalje t firmave nga dega n qoft se ato nuk marrin t paktn fitim normal, pra psojn humbje ekonomike.
-
Ekuilibri afatgjate pr nj firm
konkurruese 25
N figur shohim q n nivelin P1 t
mimit firma prodhon sasin q i
prgjigjet piks E, ku MR=MC.
Duke qen se n periudha afatgjata fitimi
ekonomik sht zero, n pikn E do t
kemi q P=LRAC, (mimi sht i barabart
me koston mesatare afatgjate).
Nga ana tjetr, n kt pik, ku MR=MC,
do t kemi P=LRMC, sepse MR=P dhe
MC=LRMC.
Duke kombinuar dy barazimet e
msiprme, P=LRAC dhe P=LRMC, n
pikn E kemi LRAC=LRMC.
LRMC - kostoja marxhinale n periudha afatgjata,
LRAC - kostoja mesatare n periudha afatgjata,
SRMC - kostoja marxhinale n periudha afatshkurtra,
SRAC - kostoja mesatare n periudha afatshkurtra.
-
Ekuilibri afatgjate pr nj firm
konkurruese 26
N pikn e maksimizimit t fitimit n
periudha afatgjata ka vend barazimi:
P = LRMC = LRAC = SRMC = SRAC
Kuptimi i ktij barazimi sht se
konkurrenca e plot e detyron firmn t
prodhoje n nivelin m t ult t
mundshm t kostos mesatare afatgjate.
Firmat q nuk prshtatin madhsin e tyre
n kufij optimal, ku sigurohet kostoja m e
ult e mundshme, nuk jan efiiente dhe
nuk mund t konkurrojn me firmat q
jan efiiente, prandaj, ne fund t fundit,
jan t detyruara t dalin nga dega.
LRMC - kostoja marxhinale n periudha afatgjata,
LRAC - kostoja mesatare n periudha afatgjata,
SRMC - kostoja marxhinale n periudha afatshkurtra,
SRAC - kostoja mesatare n periudha afatshkurtra.
-
Konkurrenca e plot dhe efiienca
ekonomike 27
Efiienca ekonomike, sipas prcaktimit t ekonomistit
to italian Vilfredo Pareto, prfaqson at situate ku
prodhimi i nj malli t dhne nuk mund t rritet pa
ulur prodhimin e nj malli tjetr dhe kur konsumi i
nj konsumatori nuk mund t rritet pa paksuar
konsumin e nj tjetri.
Sipas ktij prcaktimi rritja e efiiencs ekonomike
realizohet kur plotsohen tri kondita, q quhen
konditat e Paretos.
-
Tri konditat e Paretos 28
Kondita e par - Minimizimi i kostos
Firma q maksimizon fitimin zgjedh
pikn ku vija e izokostos sht
tangjente me nj izokuant, kjo sht
pika ku prodhimi sigurohet me kosto
minimale
N kt pik, pjerrsia e izokostos
sht PK/PL (raporti i mimit t dy
faktorve), kurse pjerrsia e izokuantit
sht e barabarte - me MRTS (norma
teknike e zvendsimit) L puna K - kapitali
-
Tri konditat e Paretos 29
Kondita e par - Minimizimi i kostos
N kushtet kur, p.sh., prodhuesit e
ushqimit (u) dhe t veshjeve (v) synojn
maksimizimin e fitimit, mund t
shkruajm pr secilin prej tyre:
MRTSu=PK/PL, dhe MTRSv=PK/PL.
Duke qen se n konkurrencn e plot
mimi i puns dhe i kapitalit sht i
njjte pr t gjitha firmat, ather del
q MRTSu= MRTSv.
Pra, kondita e pare plotesohet. L puna K - kapitali
-
Tri konditat e Paretos 30
Kondita e dyt - Ekuilibri i konsumatorit
Konsumatori q dshiron t maksimizoj dobishmerin zgjedh at kombinim t mallrave, q prcaktohet nga pika ku vija e buxhetit sht tangjente me nj kurb indiferenc q sht kurba e indiferencs m e lart q mund t arrihet.
N ket pik, pjerrsia e vijs s buxhetit jepet nga raporti i mimit t dy t mirave, kurse pjerrsia e kurbs s indiferencs sht e barabarte me normn marxhinale t zvendsimit MRS.
-
Tri konditat e Paretos 31
Kondita e dyt - Ekuilibri i konsumatorit
Prandaj mund t shkruajm q n pikn e ekuilibrit t konsumatorit A
dhe pr konsumatorin B sht e njjta
gj:
Duke ditur q n konkurrencn e plot,
mimi i ushqimit dhe i veshjeve sht i njjte pr scilin konsumator, ather MRSA = MRSB, dhe n ket mnyr plotsohet edhe kondita e dyt.
-
Tri konditat e Paretos 32
Kondita e tret - Ekuilibri i komunitetit
Si theksuam m hert
Dim gjithashtu q MRT prfaqson
pjerrsin e kurbs s mundsive t
prodhimit.
MRT sht gjithashtu e barabart me
raportin e kostove marxhinale, pra
-
Tri konditat e Paretos 33
Kondita e tret - Ekuilibri i komunitetit
Duke lvizur nga pika A n pikn B,
pr t prodhuar u njsi shtes ushqimi
duhet t sakrifikohet v njsi veshje.
Duke ditur q kostoja ngelet e
pandryshuar n do pik t kurbs s
mundsive t prodhimit, mund t
shkruajm q V MCv = U MCu.
Nxjerrim q pjerrtsia sht e
barabarte me
-
Tri konditat e Paretos 34
Kondita e tret - Ekuilibri i komunitetit
Pra, q t kemi MRT = MRS duhet q
Duke ditur q n konkurrencn e plot
firmat vendosin mime t barabarta me koston marxhinale, themi q edhe kondita e tret plotsohet.
Si prfundim, theksojm q n kushtet e konkurrencs s plot arrihet efiienca ekonomike sepse plotsohen t tri konditat e Paretos.
-
Faleminderit pr vmendjen