Küresel İklim Değişimi ve Türkiye

8/6/2019 Kresel klim Deiimi ve Trkiye

1/16

1

Kresel klim Deiiklii ve Trkiye

Mahmut KAYHAN

T.C evre ve Orman Bakanl

Devlet Meteoroloji leri Genel Mdrl

Tel : +90 (312) 302 26 75, Fax: +90 (312) 359 34 30 E-mail: [email protected]

ZET

Bir akkan olan atmosferdeki btn hareketler scaklk farklarndan kaynaklanmaktadr. Bu farklar iseenlem nedeniyle gnein geli asna, kara deniz dalna, kara yzeylerinin (ormanlk alan, tarm alan, sulakalan, l gibi) zelliklerine bal olmaktadr. Dnyadaki iklim desenlerinin belirlenmesindeki asl etken okyanussuyu scaklklarndaki deiimlerdir.

klim desenlerinin belirlenmesindeki etkisi nedeniyleAtmosferik Termal Denge olduka nemlidir. Budengenin olumasn salayan buzul alanlarndaki erime nedeniyle okyanus akntlarnn kuvvetindeki etkili

zayflamalar, tropikal blgedeki okyanus yzey scaklklarnn artmasna neden olurken, bu durum tropikalkasrgalarn kuvvet ve say olarak byk oranda artmasna sebep olmakta ve ayrca muson yalarnn, etkiliolduu sahalarda daha krc etkiler oluturmasna neden olmaktadr.

Dnyann son 400.000 yllk CO2 dngsne bakldnda, ortalama olarak her 80.000 yl ile 100.000ylda bir atmosferdeki CO2 in ykseldii ve daha sonra tekrar dt grlmektedir, ayn ekilde CO2 ye

paralel olarak scaklkta ykselip, dmektedir. Sonuta 400.000 ylda CO2 miktar en fazla 320 ppm olmuken,scaklk ise 18,5 oC ile bugnknden daha yksek deerlere kmtr. Gnmzde CO2 ile scaklk ilikisigemiteki paralellie benzemeyen birekilde hareket etmektedir, u anda atmosferdeki CO2 miktar 385 ppmcivarndayken, ortalama scakl 14,5 oC civarndadr. CO2 deki artn nceki dnglerdeki gibi dnyanndoal dngsnden kaynaklanan bir art deil, insan kaynaklkl olarak hzl ve youn olmas, alla gelen bu

paralelliin bozulmasna sebep olmaktadr.

Anahtar kelimeler: Termal denge, Tropikal blge, El-nino, Muson Yalar, CO2, ppm, Gulf-Stream

Kaynaklar; www.emc.ncep.noaa.gov www.weather.unisys.com

GLOBAL CLIMATE CHANGE AND TURKIYE

Abstract

The reason of the air mass motion in the atmosphere which is a fluid itself is the temperaturedifferences. These temperature differences are related with sun zenith angle as a function of the latitude,distribution of the land and sea coverage and the type of the land such as forest, agricultural or desert. Thevariation in the temperatures of the ocean water is the primary actor which determines the climate motif of theearth.

Atmospheric Thermal Balance is very important because of its affect on the climate motif. While theweakening of the ocean flows, which is a result of the melting in the glacier regions which maintains

Atmospheric Thermal Balance, causes increase of the ocean surface temperature in the tropical regions, thissituation is the reason of the large increase in both the number and affect of the tropical cyclones and moredisastrous results of the monsoon rainfall.

When the CO2 cycle of the earth in last 400,000 years studied, it will be seen that CO2 gas amount in theatmosphere peaks in every 80,000th or 100,000th year and then decreases again. In the same way, the airtemperature increases and decreases in parallel to CO2 gas amount. In the last 400,000 years the maximumamount of the CO2 was 320 ppm and the maximum air temperature at that time was 18.5

oC. The currentrelationship between the CO2 and air temperature is somewhat different than it was in the past. The CO2 amountin the atmosphere is about 385 ppm but average air temperature is 14.5 oC today. So the increase of the CO2 gasamount in the last years cant be considered as a result of the natural cycle but can be considered as result of thedense CO2 emission of the human populations.

Keywords: Thermal balance, Tropical region, El-Nino, monsoon rainfall, CO2, ppm, Gulf-Stream

References: www.emc.ncep.noaa.gov www.weather.unisys.com


2/16

2

Balarken: KRESEL ISINMA TANIMININ DORU OLMADII BUMUN DORUTANIMININ KRESEL KLM DEKL OLDUUNUN BELRTEREK BALAMAKGEREKR.

KRESEL KLM DEKL VE TRKYE

llebilir bir zaman diliminde (en az 30 yl) herhangi bir blgede grlenmeteorolojik koullara blgesel iklim denmektedir.

Meteorolojik koullarn ekillenmesinde n nemli parametreler atmosferdeki gazlarnmevcudiyeti, dey dalmlar ile birbirlerine gre oranlardr. Atmosferde bulunan gazlarn% 75i ve su buharnn tamam troposferde bulunur. klim ynnden daha ok atmosferin altksmlar belirleyicidir. Troposfer ve stratosferin alt katlarnn kimyasal bileimiincelendiinde her zaman bulunan ve oran deimeyen gazlar; % 78 orannda azot, % 21orannda oksijen, %1 orannda asal gazlar (Hidrojen, Helyum, Argon, Kripton, Ksenon,

Neon) dr. Her zaman bulunan ve oran deien gazlar ise su buhar ve karbondioksit ikendaimi olarak bulunmayan gazlar ozon ve tozlardr.

Su buharnn yer ve zaman gre oran deiirken yeryznn arsnp, soumasnengeller. Ya, bulut, sis gibi hava olaylarnn douunu salar. Karbondioksit ise atmosferingnenlarn emme ve saklama yeteneini artrr. CO2 miktarnn artmas scakl artrc,azalmas ise scakl drc etki yapar. Ozon atmosferdeki oksijen (O2) mor tesi(ltraviyole) nlarnn etkisi altnda ozon (O3) haline geer. Ozon gaz, iinde hayatngelimesine olanak vermez ancak atmosferin st katmanlarnda ltraviyole nlarn emerekyeryzndeki yaam zerinde olumlu bir etki yapar.

Yllardr halk tarafndan hep u soru sorulmaktadr. klim Deiiyor mu? Aslnda bu

sorunun cevab kendi iindedir. nk; iklim deimeseydi hala buzul anda yayorolmamz gerekirdi yada bundan 1000 yl nceki meteorolojik koullar yayor olurduk.Dnyann son 400.000 yllk Karbondioksit (CO2) ve Scaklk deiimlerine bakarsakortalama olarak 80.000 ile 110.000 ylda bir CO2 miktarnda bir art olurken buna paralelolarak scaklkta artm ve azalmtr. CO2 ve Scaklktaki deiim hep birbirine paralel birekilde devam etmitir. Gnmzden 120.000 yl nceki son CO2 dngsnde sonradnyamz buzul an yaamtr. Gnmzde CO2 teki art insan kaynakl ve acmasz birhzla devam etmektedir.


3/16

3

Dnyann 400.000 yllk CO2 ve Scaklk dngs, ppmv = hacim olarak milyonda ksm

Serbest Atmosferdeki CO2 miktarn lebilmek amacyla aktif CO2 kaynaklarndanuzak Hawaii adalarnda Mouna Loa, Samoa adalar, Gney kutbu Barrowda 30 yllk yaplangzlemlere gre 2006 ylnda ortalama CO2 miktar 385 ppm miktarna ulat ve halen

artmaya devam ettii grlmektedir. Atmosferde son 400.000 yllk tarihinde hibir zaman bukadar yksek CO2 miktarna ulamamtr.

ekil-1 1973-2006 arasnda CO2 deiimi


4/16

4

Fosil kkenli yaktlarn kullanmn devam ediyor olmas, evrenin kirletiliyor ve ennemli CO2 yutaklar olan ormanlarn byk bir hzla azalyor olmas nedeniyle CO2miktarndaki hzl artnn devam edeceini net bir ekilde grlmektedir. Bunun yanndaMetan miktarndaki artta ok dikkat ekicidir, CH4 miktarndaki deiim 06/1983 te1638.43 iken bu deer 12/2005 te 1799.30 ppmv deerine ulamtr.

Yukardaki gemi 400.000 yllk CO2 ile scaklk deiim grafii incelendiinde CO2ile scaklk arasndaki korelasyona gre gnmzde dnyann 14,5 C olan ortalama scakl385 ppm CO2 miktarna gre 17 C ile 21 C arasnda olmas gerekirdi, yani mevcut CO2miktarna gre scaklk olmasndan daha dktr. Olay tersten incelemek gerekirsednyann 14,5 C scaklna karlk gelen CO2 miktar 270 ppm ile 300 ppm arasnda birdeer olmaldr. Bu durum bize CO2 ile scakln u anda dorusal olmadngstermektedir, yani CO2 artna dayanarak yaplan tahminlerin ngrleri zorlatrdn vedolaysyla yaanacak problemlerin tahmin edilenlerden daha byk olacangstermektedir.

ekil-2 incelediinde u anda referans noktas ( R ) olarak alnan deerlerine greatmosferdeki emisyon miktar artmakta ve dnyadaki orman varl azalmas ile sera etkisi

bunlara paralel olarak artmaktadr. Eger CO2, NO2, N2O, SO2, CH4 gibi sera gazlarnnsalmlar azaltlr ve orman varl hzl birekilde artlrsa dahi sera etkisi mevcut gazlardandolay bir sre daha artmaya devam edecektir. Sera etkisinin devam etmesinin sebebi CO2200 yl CH4 15 yl N2O 114 yl gibi srelerde atmosferde varlklarn koruyor olduklar iinok uzun sre daha sera etkisi devam edecektir.

ekil-2 Sera etkisinin deiimi


5/16


6/16

6

Eer ayn analizi scaklk iin yapmamz gerekirse her bir blgenin aylk Maksimumve Minimum scaklk iin eik deerleri arasndaki alan canllar iin Konfor Scaklklarnoluturmaktadr. Scakln eik snrlarnn zerine klmas ve altna inmesi meteorolojik

bakmdan bir uyar anlam tar, Eik deerlerinin alma sklklar ile kuvvetlerine gre Afettanmlar yaplmaktadr.

Konfor aral iinde grlecek meteorolojik hadiselerin anlam, herhangi birAnomalinin olmadnn, scakln mevsim normalleri civarnda olduunu gstermektedir.klim Deiiklii bakmndan anlam ifade edebilmesi iin Eik ve Afet snrn amasklnda bir younlama ve am deerlerinde de kuvvetlilik olmas gerekiyor. Dnyadason yllarda bunun sinyallerini anlayabilmek iin meteorolojik karakterli doal afetlerin olusklna ve kuvvetine bakldnda nemli artlarn olduu net birekilde grlecektir.

rnein Dnya Meteoroloji Tekilat (WMO) verilerine gre 1990 2000 arasndaki10 yllk srede Meteorolojik Karakterli Doal Afetlere bal olarak 625.000 kii hayatnkaybederken 450 Milyar $ (ABD) maddi zarar meydana gelmitir ve 2001 - 2005 ylndaABD ve Uzakdoudaki Kasrgalarn verdii zarar bu kaytlara dahil deildir.

Kresel iklim deiiklii gibi bylesine byk bir olay anlayabilmek iin ok kklekteki meteorolojik olaylara bakarak yorum yapmak her zaman yanl sonularnkmasna sebep olacaktr. Bu nedenle kresel apta etkili olan byk meteorolojik olaylarndeiimlerini incelenmesi gerekir. Bunun en nemlisi TROPKAL KASIRGALARDIR.

TROPKAL KASIRGALARDAK DEM.

Atlas Okyanusunda 1900 - 1920 arasndaki 20 ylda meydana gelen HURRCANEsaylarn 1985 - 2005 arasnda meydana gelen 20 yllk HURRCANE saylarnkarlatrldnda yukardaki Grafik:1 de grlecei gibi ilk 20 ylda 134 HURRCANEolmuken son 20 ylda 261 HURRCANE olmutur. Saysal olarak bu artn yanndaHURRCANE lerin kuvvetinde de nemli artlar olmutur. Kategori-3 seviyesinde ilk 20ylda 19 HURRCANE olmuken, son 20 ylda 23 HURRCANE olmutur. Kategori-4seviyesinde ilk 20 ylda 7 HURRCANE olmuken, son 20 ylda 27 HURRCANEolmutur. Kategori-5 seviyesinde ilk 20 ylda hi HURRCANE olmamken, son 20 ylda 9HURRCANE olmutur.


7/16

7

Bunlar; GILBERT (8-20 SEP -1988), HUGO (30 AUG-13 SEP -1989), ANDREW (16-28 AUG -1992), MITCH (22 OCT-05 NOV- 1998), ISABEL (06-19 SEP - 2003), IVAN (02-24

SEP - 2004), WILMA -(15-25 OCT) ,RITA -(18-26 SEP) ,KATRINA -(23-31 AUG) dir.

Atlas okyanusunda meydana gelen kasrgalardaki bu artn tesadfen olup olmadn analizedebilmek iin dier sahalarda da olup olmadnn incelenmesi gerektiinden,

Bat Pasifik Okyanusundaki deiime bakldnda 1950 - 1960 arasndaki 10 yldameydana gelen TYPHOON saylarn 1995 - 2005 arasnda meydana gelen 10 yllkTYPHOON saylarn karlatrldnda yukardaki Grafik:2 de grlecei gibi ilk 10 ylda224 TYPHOON olmuken son 10 ylda 358 TYPHOON olmutur. Saysal olarak bu artnyannda TYPHOON kuvvetinde de nemli artlar olmutur. Kategori-3 seviyesinde ilk 10ylda 42 TYPHOON olmuken, son 10 ylda 20 TYPHOON olmutur. Kategori-4seviyesinde ilk 10 ylda 47 TYPHOON olmuken, son 10 ylda 47 TYPHOON olmutur.Kategori-5 seviyesinde ilk 10 ylda 36 TYPHOON olmuken, son 10 ylda 36 TYPHOONolmutur. Burada TYPHOON kuvvetinde fazla bir art olmamasna karn say olarak

neredeyse %80 lik bir art grlmektedir.

Bu anlamda birde Dou Pasifik Okyanusunda meydana gelen HURRCANE leriinceleyelim; Bu ksmda Dou Pasifik Okyanusunda 1950 - 1960 arasndaki 10 yldameydana gelen HURRCANE saylarn 1995 - 2005 arasnda meydana gelen 10 yllkHURRCANE saylarn karlatrldnda yukardaki Grafik: 3 de grlecei gibi ilk 10ylda 103 HURRCANE olmuken son 10 ylda 155 HURRCANE olmutur. Saysal olarak

bu artn yannda HURRCANE lerin kuvvetinde de nemli artlar olmutur. Kategori-3seviyesinde ilk 10 ylda 1 HURRCANE olmuken, son 10 ylda 12 HURRCANEolmutur. Kategori-4 seviyesinde ilk 10 ylda 2 HURRCANE olmuken, son 10 ylda 19HURRCANE olmutur. Kategori-5 seviyesinde ilk 10 ylda 2 HURRCANE olmuken, son

10 ylda 7 HURRCANE olmutur.2006 yl KASIRGA STATSTKLER

SAHA Toplam 3 Kuv. 4 Kuv. 5 Kuv.

Atlas Okyanusu 9 - - -

Dou Pasifik (Bat Amerika) 25 3 2 1

Bat Pasifik Okyanusu (in, Japonya) 30 1 6 3

Avustralya Aklar 11 1 1 1

Gney Hint Okyanusu 15 1 3 2


8/16

8

ekil 5 Tropikal kasrgalarn etkili olduu sahalar. Kaynak: WMO

Btn bu analizler bize net birekilde gstermektedir ki TROPKAL KASIRGALARn saysnda ve kuvvetlerinde ok nemli artlar meydana gelmitir. Bunun en nemli sebebiKresel klim deiikliidir, buna bal olarak kuzey kutup buzullarnn hzl bir ekildeeriyerek ktlesini kaybetmesi ve bunun etkisiyle kutup blgesindeki Deniz Yzey SuScaklklarndaki artn etkisiyle Labrador souk su akntsn ile Gulf-Stream scak suakntlarnn kuvvetinde medyama gelen zayflamaya dnk davran deiikliidir.

ekil- 6 Okyanus ak

nt

lar

(K

rm

z :S

cak, Mavi: Souk)


9/16

9

Kresel boyuttaki btn iklim olaylaylar herzaman iin okyanus yzeyscaklklarndan ve dolaysyla okyanus akntlarna bal olarak deimektedir. ekil6 damevcut okyanus akntlarn grlmektedir, Mavi renkler souk su akntlarn Krmzlar isescak su akntlarn gstermektedir.

ekil 7 Akkanlarda hareketin balamasnn nedeni

Souk su younluk bakmnda scak suya gre daha ardr ve bulunduu alandankendine gre daha scak olan gney enlemlerin dip ksmlarna doru knt eklinde birakntnn balamasn salar (mavi oklar) ve suyun scaklk ve younluk bakmnda dengesalanana kadar devam etmek zorundadr. Bylece kuzeyden gneye dibe kme eklindeakan souk suyun kuzey enlemlerdeki yzeyde boaltm olduu alanlara orta enlemlerdekiscak suyun kuzey enlemlere doru ak zorunlu hale gelir (krmz oklar).

ekil-8 Labrador ve Gulf-Stream akntlar


10/16

10

ekil 8 de Kuzeyden balay p Kuzey Amerikann dou kylar boyunca akanLabrador souk su aknts ile onun boaltt alan doldurmak iin tropikal blgeden batAvrupa boyunca kuzeye doru akan Gulf-Stream akntsn uydu fotoraflarnda net birekilde grmemizi mmkn klmaktadr. Yine ayn uydu resminden tropikal alanlardaOkyanus Yzey Scaklnn 30 0C Kutup blgesinde yine Deniz Suyu Yzey Scaklnn -2

0C ile 5 0C arasnda olduu grlmektedir. Akkanlarda dey veya yatay olarak bir scaklkveya younluk farkll olmas durumunda, bir denge salanncaya kadar akntlar devamedecektir.

Labrador ve Gulf-Stream akntlarn hzlandran kuzey kutup buzul alandr ve son25 ylda nemli bir miktarda ktlesini kaybetmitir. Bu buzullarn tamamen erimesiyle

blgedeki Deniz Suyu Scaklklarnda bir miktar art olacaktr. Bu durum tropikal blge ilekutup alan arasndaki yaklak 32 0C scaklk farknn azalmasna ve dolaysyla hemLabrador hemde Gulf-Stream akntlar zayflamasna sebep olacaktr. Bu akntlarnzayflamas Tropikal blgelerdeki Deniz Suyu Scaklklarnda bir miktar daha artna sebepolacaktr. zellikle Gulf-Stream akntsn zayflamasnn Bat Avrupa asndan ok ciddi

problemler oluturaca

muhakkakt

r.Buzullarn eriyerek deniz sevisinde meydana gelecek olas ykselme durumunu

incelemek gerekirse;

Dnyann toplam yzey alan :510.067.420 km2

Toplam Kara alan :148.847.000 km2 % 29,2

Toplam Deniz alan : 361.220.420 km2 % 70,8

Buz su edeeri yaklak olarak 1/10 oranndadr ve kutup blgelerinde hava oksouk olduundan daha dk nem deerlerinde kar olutuundan kutup blgelerindeki karKURU KAReklinde tanmlanacandan younluu ve su edeeri daha dktr. Dolaysylaen kt senaryoya gre su seviyesinde 1 cm ykselme olabilmesi iin 361.220.420 km2 / 0.1gr/cm3 = 3.612.204.200 km2/ 24088000 km2 = 148 cm kalnlnda buzulun erimesi

gerekmektedir.


11/16

11

ekil-9 Deniz buzulunun su zerindeki denge durumu

gBuz : Buzun younluu (gr/cm3) VBuz :Buzun Hacmi (cm3)

ggaz : Gaz younluu (gr/cm3) Vgaz : Gazn Hacmi (cm3)

gSu

: Suyun younluu (gr/cm3) VSu

: Suyun Hacmi (cm3)

Okyanustaki buzullarn erimesinin toplam su btesini artrc bir etkisi yoktur. Buzunve ierinde kalm gaz ktlesinin toplam arl, deniz ierisinde kalan ksmnn hacmi ilezerinde bulunduu suyun younluunun arpm kadardr.

(gBuz*VBuz) + (ggaz*Vgaz) = gSu*VSu denkleminde grlecei gibi bu buz

ktlesi tamamen eridiinde ierisindeki gaz atmosfere karacandan ktlesinde azalmaolacandan deniz seviyesinde herhangi bir ykselmeye sebep olmad gibi tam tersine azdaolsa bir miktar azalmaya sebep olacaktr.

Kuzey kutup buzul alan = 2.200.000 km2 , Gney kutup buzul alan = 21.880.000

km2, Toplam buzul alan = 24.088.000 km2.ekil-7 ve ekil-10 incelendiinde kuzey kutbundaki buzullar tamamen erimesi

kanlmazdr. Bunun nedeni u andaki kendi konumundan dolay blgedeki deniz suyununsouk kalmasn salamakta, bu durum akkanlarda termodinamik kanunlarna gre birhareketin balamasn tetiklemektedir. Akkanlarda yukarda souk aada scak su varsayounluk farkndan dolay dey hareketler meydana gelir tabaklar arasndaki scaklk farkne kadar fazla olursa dey hareket o denli kuvvetli olmaktadr. ekil-7 scak su tarafnda gibiyapda stte scak altta souk su olduunda dey hareketlerin olumas mmkn deildir.ekil-7 ye tekrar dnmek gerekirse kuzeydeki souk su arlndan dolay gneye veokyanus tabanna doru dengede kalana kadar hareket etmek zorundadr (mavi oklarnynnde) buna karlk akkanlarda boluk olmayacandan souk suyun yzeyde boalttalana doru yzeyden scak su akarak alan ( Krmz oklarn ynnde) dolduracaktr. Kuzey


12/16

12

kutbundaki bu durum aslnda btn okyanus akntlarn tetikleyen motor grevinigrmektedir.

ekil-10 Basn sistemlerinin dalm(A: Alak Basn Merkezi, Y: Yksek Basn Merkezi).

ekil-10 daki basn dalm haritasnda grlecei gibi zlanda merkezli alal basnmerkezinin bulunmas bunun karl olarak Azor yksek basn merkezi nedeniyle tropikal blgedeki scak havann kuzeye tanmasn salamaktadr bu durum nedeniyle kuzeybuzullar zerinde ikinci bir kuvvetli scaklk basks oluturduundan blgedeki buzullarbeklenenden daha ksa bir zamanda erimesini salayacaktr. Kuzey kutup blgesindeki buzktlesinin erimesinin toplam deniz seviyesine olan ykseklik etkisi her 1 cm ykseklik artolabilmesi iin 1640,95 cm = 16,4 metre kalnlnda Kuzey kutup buzulunun erimesigerektirmektedir.

Gney kutbundaki buzul ktlesi iin byle bir durum sz konusu deildir. Blgedeokyanus aknts olarak yalnzca Brezilya scak su aknts mevcuttur. Bu akntnn ok zayf

bir aknt olmas ve gney kutup buzul alanna ok uzak mesafede kalmasndan dolayAntarktikada erimeyi tetikleyici bir bask oluturmamaktadr. Daha da nemli bir durumAntarktika nn adet souk nveli yksek basn alan ile evrili olmas hem blgenin soukkalmasn salamakta hem de orta enlemlerden gelecek scak havann nn keserek blgeyeulamasn engellemektedir. Bu durum Gney kutup buzullarnn ksa vadede erimesiniengelleyici en nemli Meteorolojik ve Oinografik zelliklerdir.


13/16

13

KRESEL KLM DEKL BAKIMINDAN TRKYENNDURUMU

Scaklk Analizi Bakmndan;

Scak ve Souk hava dalgalarna kar en duyarl ve zayf blge Anadolu ve

Dou Anadolu blgesidir. Yazlar Basra alak basn sisteminin etkisiyle GneydouAnadolu blgesi zerinden gelen scak ve kuru hava i blgelerde ok daha etkili olmaktadr.

ekil-11 1971-2000 Yllar aras ortalama scaklk dalm. Kaynak : S. Sensoy

Karadeniz k aylarnda Sibirya'dan gelen souk hava dalgasnn etkisinazalmasnda nemlidir. Bu sistemin etkisiyle gelen souk hava Karadeniz den getirdii veAnadolu zerinde yakalad nemli havann etkisiyle youn miktarda kar yalarna neden

olmaktadr. Sahile yakn kesimlerde denizlerin konumu nedeniyle ar karasal iklim

etkilerinden korunmaktadr.

Ya Rejimi Bakmndan Trkiyenin Corafik Analizi;

Trkiye ya klimatolojisi bakmndan dzenli olmayan bir yapya sahiptir.Trkiyede yllk ortalama ya 654 kg/M2 olmasna karn ya rejimi homojen deildir.Alansal olarak yeterli ya alamayan sahalar ksmlar yurdun ok byk bir ksmnoluturmaktadr, yllk toplam yalarn byk ksm Dou Karadeniz blgesinin dousu(2200 Kg/m2), Bat Karadeniz blgesi (1400 Kg/m2), Orta ve bat Akdeniz 1000 kg/m2 vedou Akdeniz ile Siirt, Bingl ve Bitlis blgesi 800 Kg/m2, Orta Anadolunun i ksmlar200 Kg/m2 ve dier blgeleri 400 Kg/m2 dir. Bu durum bize gstermektedir ki her yer eitoranda ve yeterince ya alamamaktadr.


14/16

14

ekil-12 1971-2000 Yllar aras ortalama ya dalm. Kaynak : S. Sensoy

Ya miktarnn sahil kesimlerine yakn ve ok eimli alanlara yksek miktardaolmas suyun en ksa yoldan denize ulamasn salarken gerekli verimin alnmasngletirmektedir. Oysa i kesimlerde ya miktar yksek olsayd ak mesafesiuzayacandan her bakmdan maksimum seviyede faydalanmay salad gibi yer altsularnn beslenmesini salayacakt. Aslnda i blgelerdeki ya miktar ihtiya duyulantatl su miktarnn altnda olduundan artan nfus ve buna bal artan kullanm miktarna

bal olarak KRTK EK DEER nin altnda kalmaya balamtr. Ya rejimindeoluabilecek bir olumsuzluk blgede ciddi skntlarn olumasn salayacaktr.

Kresel klim Deiikliinin etkisi nedeniyle ;

Tropikal Kasrgalarn saysnda ve kuvvetinde nemli artlar, Meteorolojikkarakterli doal afetlerin (Don, ani ve kuvvetli ya, dolu, yldrm, frtna, , vb.) saysndave kuvvetinde nemli artlar olacaktr.

Oluacak scak ve souk hava dalgalarndan dolay ok sayda lmler,

Kuraklklara bal olarak tarmsal verimlilikte nemli azalmalar,

Scaklklara bal alarak Orman Yangnlar,

klimsel etkiler (ltraviyole, yer ozonu, hava kirlilii, vb.) nedenlerle salk problemlerinin olumas,

Konfor scaklklarn salayarak salkl kalabilmek amacyla (Soutma,serinletme, stma) yksek enerji tketimi,

Buzullar

n erimesiyle ykselecek olan deniz sevisini k

y

ve dk kotlublgelerde oluturaca problemler,


15/16

15

Byk okyanus akntlarnn karakteristiinde meydana gelecek deiikliebal olarak birok blgede iklim desenlerinde nemli deiiklikler ve bunun paralelindeoluturabilecek sorunlar.

Atmosferdeki ar kirlenmeye bal olarak yamurla birlikte ykanan atmosferstunundan kaynaklanan asit yamuru eklindeki kimyasal kirliliin bitkilerin yaamsalsrelerinde problem oluturmak,

Topran kimyasal yapsnn bozulmas ve yer alt sularnn kimyasal bakmdanbozulmasnn salamaktadr.

Konuyla alakal olarak alnmas gereken acil tedbirler:

Gerekten srdrlebilir ve gereki nlemlerin alnmas gerekir. nsanlara otomobilkullanmayn, evreyi daha az kirletin ve CO2 miktarn drmek iin tketimleriniz azaltn,enerji kaynaklarn temiz enerjiye dntrn daha az enerji kullann, suyu az tketin gibireriler elbette doru nerilerdir, fakat artan refah dzeyi ile insanlarn tketimalkanlklarn vazgemesi konusundaki glkler nedeniyle ok fazla uygulanabilir deildir.

klim deiiklii konusunda acilen tedbirler almak gerekir, bunun iin vakit geirmeden yurt genelinde bir seferberlik ilan ederek hi bo alan kalmayacakekilde her yerin daima yeil kalabilen ve hzl yetien, az su isteyen ve yangna dayankl aalarlaaalandrlmas gerekir.

nk;

Ormanlar Gneten gelen ksa dalga boylu radyasyonun byk ksmn kendisiabsorbe ettiinden Atmosferin arsnmasn engeller.

Yan olumasna nemli katk salar.

En nemli CO2 yuta

d

r ve Oksijen kayna

d

r. Yapraklar ile toprak arasnda gl bir Mikro Klima tabakas oluturarak

gndz etkili olan direkt gne radyasyonu veya ar soumalardan kaynaklanan olumsuzetkilenmeklere kar topran kimyasal yaps ile taban canllarnn termal dengesininkorunmasn salar.

Bitkisel atklarnda Biyo Ktle enerji temin etmeyi salayacaktr ve dklenyapraklar ve ryen atklaryla verimli topraklarn olumasn salayacaktr.

Ayrca;

Yer alt sularnn kullanm konusunda ciddi bir disiplin oluturulmas gerekir,

Mmkn olduu kadar sulak alan oluturularak Mikro Klima alanlaroluturulmaldr.

Yeraltndaki byk boluklara tatl su arj edilerek buralarn depo olarakkullanlmas gerekir.

Enerji tketimi azaltlmal ve yenilenebilir enerji kaynaklar kullanlmal.

evrenin ve atmosferin korunmasna nem verilmeli ve gerekirse bu konudakanuni zorlama yaplarak koruma hzlandrlmal.

Uluslar aras sreleri (BMklim Deiiklii Konferans , Kyoto Protokol,vb.) devam ettirirken, dier yandan yerel bazda ulusal areler retilmeli.


16/16

16

Su konusundaki hesap doru yaplmaldr nk; tatl su kaynaklar Hidrolojikevrimin en son rn olan Yamur ve Kara baldr. Hidrolojik dngdeki bozulma hereyialtst edecektir.

Tarm politikalar doru yaplandrl p mevsimsel iklim tahminlerine greekim, dikim yaplmaldr. Dzenli gda stoklar tutulmaldr.

Snr aan sularla ilgili olarak, ilgili lkelerle su paylam ve su kullanmkonusunda ortak politikalar oluturup, uyumazlklarn engellenmesi,

Denizlere akan tatl suyun su ihtiyac olan blgelere transfer edilmelidir.

Trkiyenin ya klimatolojisi bakmda en zay f ve en duyarl blgesi Anadolu Blgesi Marmara, i Ege ile Dou Anadolu Blgesidir. Scaklk bakmndan yine Anadolu blgesi son derece hassastr. Bu bilgiler dorultusunda eylem planlarhazrlanmaldr.

Trkiye dier lkelere gre bu konuda daha ansldr. nk;

Tropikal kasrgalar, El-Nino ve muson yalar gibi kresel etkisi ok bykolan meteorolojik olaylarn etki sahalarnda ok uzaktr ve direkt etkilenmesi sz konusuolmayp ancak dolayl olarak etkilenmektedir.

Farkl Meteorolojik sistemlerin (Sibirya Yksek Basn Sistemi, Azor YksekBasn Sistemi, zlanda Alak Basn Sistemi, Basra Alak Basn Sistemi) etkisindekalmaktadr.

Kara ve Deniz dalm nedeniyle nemli bir kazanma sahiptir. Bu kazanmkylardaki (Dalarn deniz tarafnn) ya rejiminin zenginliini salamaktadr.

NER

Kuraklk, Sel, Scak hava dalgas, Souk Hava Dalgas, Dolu, Hortum gibimeteorolojik karakterli doal olaylarn AFET kapsamna alnp, Etkiledii sektrler (Tarm,Salk, Ulatrma, Orman Yangnlar, Turizm vs.) bakmndan RSK ALGILAMALARI veAFET YNETM planlamalarnn yaplmas gerekir.

KENT METEOROLOJS, SALIK METEOROLOJS, TARIMMETEOROLOJS gibi disiplinler nemli hale getirilmelidir. rnein; Mevsimsel tahminleregre enerji planlamas, ya ve scaklk beklentilerine gre rn desenlerinin belirlenmesi,turizm eitlendirmesi, Sel ve takn nleme tedbirleri vb.

Kaynaklar: Kandilli rasathanesi web sitesi, www.emc.ncep.noaa.gov,http://weather.unisys.com

Küresel İklim Değişimi ve Türkiye

Documents

Transcript of Küresel İklim Değişimi ve Türkiye