1

Kocaeli Üniversitesi Gelecek Dört Yılı Çalıştayı

21 Aralık 2010, Kocaeli

Avrupa Birliği Perspektifi ve Ülkemizde Üniversite Eğitimi

Prof. Dr. Gülsün SAĞLAMERProf. Dr. Gülsün SAĞLAMERİstanbul Teknik Üniversitesiİstanbul Teknik Üniversitesi

İçerik

• Giriş• Gerçekler

• AB’nin Eskiyen Gündemi• AB’nin Dünya Genelinde Durumu

• Avrupa Birliği’nin Yeni Gündemi• EC Europe 2010 Flagship Initiative: Innovation Union• ERAB Recommendations• Finans/Tam Maliyet• Sonuçlar

• Türk Yükseköğretimi• Gerçekler• Gündem• Sonuçlar

2

Değişen Dünya’da Yükseköğretim

• Yükseköğretimde 1950 lerden beri öğrenci sayılarındaki büyük artışlar toplum ve yönetimler üzerinde baskı yaratıyor

• Yükseköğretim kurumları arasındaki rekabet ve öğrenci/öğretim üyesi mobilitesi dolayısıyla– Kalite Güvencesi – Mesleki Yeterlilikler gündemin en önemli maddeleri arasına girmiş durumda

• Finansal sınırlamalar üniversitelerin özerkliğini baskı altına alıyor ve finansal çeşitlilik giderek önem kazanıyor

• Sınırlı iş bulma olanakları gençlerin Yükseköğretimi sorgulamasına neden oluyor

3

Değişen Dünya’da Yükseköğretim• Uluslar arası üniversite sıralamaları üniversiteler ve ülke

yönetimleri üzerinde baskı yaratıyor.• En iyi öğrenci ve öğretim üyesini çekmek ve tutmak için

üniversiteler yarışıyor• Güçlü araştırma ve eğitim alt yapısına sahip olmak ve

sürdürebilmek güçlü stratejiler gerektiriyor• Üniversite-endüstri işbirliğini istenen hızda geliştirilemiyor• Üniversiteler Değişen Dünyaya uyumda sağlamakta zorlanıyor• Ömür Boyu Öğrenme henüz yaygınlaşamıyor• Farklı tipte ve yapıda pek çok eğitim kurumu rekabeti ve

asimetriyi arttırıyor• ………..

4

Nüfus Artışı ve Onun Yarattığı Asimetri

• Gelişmekte olan Ülkelerde Nüfus artışı 2020:+30%*Fakir ülkelerde nüfus artışı yüksek

• Gelişmiş Ülkelerde düşük Nüfus artışı 2020: +5%*Zengin ülkeler statükoyu koruyor.

• Gelişmekte olan ülkelerle Gelişmiş ülkelerdeki öğrenci sayıları arasındaki fark giderek açılıyor.

• Mobilite öğrenciler için önemli ancak bu “Beyin Göçüne” de neden olabiliyor.

“Beyin Göçü” yerine “Beyin Sirkülasyonu” çözüm olabilir mi? Bugün için 2.5 milyon mobil öğrenci söz konusu 2020 de 4.5 milyona çıkması bekleniyor.

*Ritzen.J, 2004

5

Avrupa’nın Eskiyen Gündemi

1999 yılında başlatılanBologna Süreci

2000 yılında başlatılanLisbon Stratejisi İle 10 yılda gerçekleştirmeyi tasarladığı hedefleri

Avrupa Birliği kısmen gerçekleştirmiş durumda 6

Ana BaşlıklarÖzerklik3 aşamalı eğitimKaliteFinansDoktora EğitimiMobiliteDiplomaların eşdeğerliğini sağlayacak önlemlerYükseköğretim’e girişte fırsat eşitliği EHEA ve ERA’nın yeniden yapılanmaları ve entegrasyonu

Dünya’da yarışma kapasitesini sürdürme7

Avrupa’nın Sorunlarıİnsan Kaynakları

– “Yetenek” uluslararası rekabet için ana kaynak– “Yetenek” lerin keşfedilmesi sosyal bütünleşmenin de temelini oluşturuyor

Sorunlar– Sosyal gereksinimlere Üniversiteler yavaş uyum sağlıyor– Yüksek Öğretim statü kaybediyor – Daha az öğrenci, daha az finans, ve düşen itibar-yabancı öğrenci

ihtiyacını arttırıyor– Arz edilen Üniversite mezun sayısı sürekli artan gereksinimi

karşılamıyor (700 000 araştırmacı)– Araştırma ve Yüksek öğretime yeterli kaynak ayrılamıyorAvrupa “öğrenim harçları” korkusundan kurtulamıyor? Jo Ritzen, “ A Drama of European Universities”2009, Prag, EUA

“ European Universities stand a chance in Global Competition?”8

Gerçekler I

Finans Kaynakları

AR-GE%GSMH Öz.Sek. %GSMH YükÖğr. %GSMHAB 1.84 %(2006) 1.00 % (2005) 1.30 %(2004) Japonya 3.39 % 2.62 % 1.85 %ABD 2.61 % 1.69 % 2.45 %

Frans van Vught,2009

9

Gerçekler II

Araştırmacı Sayısı

Tam zamanlı araştırmacı karşılığı olarak 1000 kişiye düşen araştırmacı sayısı

• AB de 5.4 (2003)• Japonya 10.1 • ABD 9.0 • Türkiye 2.49

Özel sektörde çalışan araştırmacı oranı• AB 49%• Japonya 69%• ABD 80%

10

Gerçekler III Dünya. Bil.Yayın yayın/ milyon nüfus

• AB 38% 639• ABD 33% 809• Japonya 9% 569

Patent Başvuruları• 31 % ab 33 % ABD 16 % Japonya (2005)

2000-2005 Yılları arasındaAsya Ülkelerinde Patent başvuruları dramatik olarak artmakta

• Hindistan % 241• Çin % 137

11

Gerçekler IV 2005 yılında, • EU-27 100,000 doktora mezunu verirken • ABD 53,000 • Japonya 15,000 2000-2005 yılları arasında doktor mezunlarındaki ortalama

artış oranları• EU-27 5.0%• ABD 3.3%• Japonya 4.6%

Avrupa’da doktora mezunlarının %50 sinin akademik kariyer dışında alanlara yöneldikleri Üniversite – sanayi işbirliği ile yaratılan doktora

programlarının giderek daha fazla ilgi çektiği gözleniyor. EUA,Collaborative Doctoral Education, 2009

12

13

Yayınlarda artış Oranları 1995-2005

Turkey 11.6%

16,515,7

13,9

12,2

8,6

4,5

2,3 2,0 1,8 1,70,6 0,0

5,3

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

16,0

18,0

China

South K

orea

Taiwan C

hina

Singapore

Thailand

Mal

aysi

aIn

dia

world av

erage

Australia

European

Unio

n

Japan USA UK

Simon Marginson, 2008

Avrupa’nın Modernizasyon Gündemi

Güçlü bir DEĞİŞİM gereksinimi var.. Fakat,

Bu ölçekte değişim ancak ve ancak üniversiteler, araştırma kurumları “ÖZERK” olursa gerçekleşebilir. Ve böylece üniversiteler Avrupa’da ve uluslararası düzeyde rekabet edebilir, işbirliği yapabilir ve kendi araştırma etkinliklerini toplum ve endüstri ile çok daha iyi bütünleştirebilir.

Green Paper, European Research Area: New perspectives,2007 pg 14

14

Değişen Dünya ve Değişen Beklentiler

Değişen Dünya’nın başarılı üniversiteleri akademik ve mali özerkliğe sahip olan üniversitelerdir.

Mora(2001) özerkliği şöyle tanımlamaktadır.

Özerklik bağlı olduğu kuruluşun değil doğrudan doğruya Kurumun kendi amaçlarını belirleyebilmesi ve Devletin hiçbir müdahalesi olmadan kendi süreçlerini ve karar mekanizmalarını yönetebilmesidir.

15

EC Europe 2020 Flagship Initiative to achieve Innovation Union: Some Committements

Ekim 2010

2011 sonuna kadar ulus devletler kendi AR&GE hedeflerini gerçekleştirmek üzere yeterli sayıda araştırmacı yetiştirecek stratejilerini uygulamaya koymalıdır.

Avrupa Komisyonu iş Dünyası-Üniversite işbirliğini “Bilgi Ortaklıkları” nın yaratılması yoluyla destekleyecek ve böylece eğitim ve iş Dünyası arasında yeni operasyonların geliştirilmesine olanak sağlayacaktır.

Doktora eğitiminin kalitesini arttıracak çekici iş bulma olanakları yaratacak ve kadın erkek eşitliğini araştırma alanında sağlayacak önlemler alınacaktır.

16

EC Europe 2020 Flagship Initiative to achieve Innovation Union

In a rapidly changing global economy, we must build on our strengths and decisively tackle our weaknesses:

• Under-investment in our knowledge foundation. Other countries, like the US and Japan are out-investing us, and China is rapidly catching up.

• Unsatisfactory framework conditions, ranging from poor access to finance, high costs of IPR to slow standardisation and ineffective use of public procurement. This is a serious handicap when companies can choose to invest and conduct research in many other parts of the world.

• Too much fragmentation and costly duplication. We must spend our resources more efficiently and achieve critical mass.

• Perhaps the biggest challenge for the EU and its Member States is to adopt a much more strategic approach to innovation

17

EC Europe 2020 Flagship Initiativeto achieve Innovation Union, the following is needed

1. In times of fiscal constraints, the EU and Member States need to continue to invest in education, R&D, innovation and ICTs. Such investments should where possible not only be protected from budget cuts, but should be stepped up.

2. This should go hand in hand with reforms to get more value for money and tackle fragmentation. EU and national research & innovation systems need to be better linked up with each other and their performance improved.

3. Our education systems at all levels need to be modernised. Excellence must even more become the guiding principle. We need more world-class universities, raise skill levels and attract top talent from abroad.

4. Researchers and innovators must be able to work and cooperate across the EU as easily as within national borders. The European Research Area must be completed within four years – putting in place the frameworks for a truly free movement of knowledge.

18

EC Europe 2020 Flagship Initiative to achieve Innovation Union, the following is needed

5. Access to EU programmes must be simplified and their leverage effect on private sector investment enhanced, with the support of the European Investment Bank. The role of the European Research Council should be reinforced. The framework programme's contribution to nurturing fastgrowing SMEs must be boosted.The European RegionalDevelopment Fund should be fully exploited to develop research and innovation capa -cities across Europe, based on smart regional specialisation strategies.

6. We need to get more innovation out of our research. Cooperation between the worlds of science and the world of business must be enhanced, obstacles removed and incentives put in place.

7. Remaining barriers for entrepreneurs to bring "ideas to market" must be removed: better access to finance, particularly for SMEs, affordable Intellectual Property Rights, smarter and more ambitious regulation and targets, fastersetting of interoperable standards and strategic use of our massive procurement budgets. As an immediate step, agreement should be reached on the EU patent

19

EC Europe 2020 Flagship Initiative to achieve Innovation Union, the following is needed

8. European Innovation Partnerships should be launched to accelerate research, development and market deployment of innovations to tackle major societal challenges, pool expertise and resources and boost the competitiveness of EU industry, starting with the area of healthy ageing.

9. Our strengths in design and creativity must be better exploited. We must champion social innovation. We must develop a better understanding of public sector innovation, identify and give visibility to successful initiatives, and benchmark progress.

10. We need to work better with our international partners. That means opening access to our R&D programmes, while ensuring comparable conditions abroad. That also means adopting a common EU front where needed to protect our interests.

20

Prepearing Europe for a New Renaissance :A Strategic View of the ERAB Recommendations

Short -Term1.Create a single EU-wide patent and an Open Innovation Charter2.Fast track timeline for a full and widespread implementation of pre-

commercial procurement of R&D3. Concrete Research &Innovation Funding around the selection of themes

relevant for EU2020.4. Create an annual “City/Region of Innovation Europe with criteria

matching the Grand Challenges5. Issue an EU Framework Directive on Research&ınnovation

in Europe focussing on particularly creating a single market

21

Prepearing Europe for s New renaissance :A Strategic View of the ERA :ERAB Recommendations

Mid-Term6.Implement pre-commercial procurement of R&D around a few commonly

agreed big projects.7.All funding is concentrated and streamlined by minimising managetment,

earmarking certain % of Structural Funds and CAP (Common Agr. Policy) for dedicated R&I projects, creating commonly accepted set of research output metrics.

8. Foster an acceptable degree of risk taking and excellence throughout all R&I programmes

9.Create a European Venture capital Fund capable of investing in the early stage”poor concept”and business development prior to investm.

Long-Term10.Make result and risk oriented funding of R&I projects the dominant

criterion for R&I funding of the EC by reducing the fiscal burden on RT&D labour to a level better than our main competitors

22

Bazı DüşüncelerBuradaki temel problem;“EC Europe 2020 Flagship Initiative to achieve Innovation Union”

Söz verilen hedefler ne kadar zamanda gerçekleştirilecektir?

Sürdürülebilir FinansmanAB ve Ulus Devletler güçlü yeteneklere sahipler ancak burada kamudan

sürdürülebilir finansın sağlanması ve endüstrinin hızlı kalkışı sağlayacak desteği vermesi gerekmektedir. Bu süreçte sürdürülebilir finans hayati rol oynamaktadır.

StratejilerAB ve Ulus Devletler düzeyinde stratejiler iş Dünyasının ihtiyaçlarına ve

ilgili uzmanlıkların bulundukları yerlere odaklanmalı, ayrıca üniversite endüstri işbirliğini verimli ve etkin kılacak uygun ortamı yaratmalıdır.

23

Challenges

Üniversiteler Avrupa’da Temel Bilimler Araştırma alanlarında mükemmel bir performansa sahip olmakla birlikte

“Uygulamalı Bilimler” alanına aynı ilgi ve dolayısıyla da bu alanda aynı başarıyı gösterememektedirler. Birçok üst düzey Üniversite yöneticisi “inovasyon” u üniversite işlevleri dışında düşünmektedir.

Üniversite ----------Endüstriarasında “Duvar” veya “ Çin Seddi” değil, sadece

“Boşluk” bulunmaktadır.24

Sorular/Sorunlar

“Innovation Union” projesinin en önemli bileşenlerinden birisi

“Endüstriyel Doktora Programları”

• Endüstrinin gereksinimleri nelerdir?• Üniversitelerin yetenekleri Nelerdir?• Hangi enstrümanlar bu işbirliğini gerçekleştirmek

için kullanılmalıdır?

25

Sorular/Sorunlar

Ne Yapılmalı?• Ulus Devletler endüstriyel Doktoralar için etkin ve verimli

enstrümanlar yaratmayı başarmalıdırlar• Üniversitelerin AR-GE ve Inovasyon potansiyellerini ve

Endüstrinin birikimlerini ve sorunlarını içeren geniş kapsamlı bir veri tabanı hazırlanmalı ve sürekli güncellenmelidir.

• EC ve ERAB tavsiye ve direktifleri yönünde yeni yapılanmalar gerçekleştirilmelidir.

ITN, COFUND Marie Curie programları içinde Endüstriyel Doktoraları için yeni fırsatlar yaratabilir. – Marie Curie 50 000 MC fellows 2010 – 2013 yılına kadar 90 000 MC Fellow’a ulaşmayı hedegliyor

26

Avrupa’da YÖ ile ilgili yayınlanan bazı makalelerin Başlıkları

• Living with Uncertainty• Dancing Towards Uncertainty• Uncertainty as University reacts to latest HE Cuts• Degrees of Uncertainty-dealing with the higher education

funding gap• A Degree of Uncertainty over UK universities’ Futures• University Strategy in an Age of Uncertainty: The effect of Higher

Education Funding on Old and New Universities• Education and Education Research in the Perspective of

Unceratinty• Economic Uncertainty Leads to Online University Growth

27

Belirsizlik: Yükseköğretim Nasıl Olmalı?Yükseköğretimin yeniden tasarlanması gerekiyor“Derslerin Kolleksiyonu” konumundaki ders programlarından

“Yaşayan Ders Programlarına “ “Geleneksel Sınıf Sistemi” nden projeye

problemeyereuygulamaya dayanan

disiplinler arası işbirliğini sağlayan ders programlarına geçiş

Bu holistik yaklaşım öğretilebilir becerilerle zenginleştirilerek öğrencilerin gelecekteki kariyerlerinde sürüp giden değişim süreçlerine ayak uydurmaları sağlanmalıdır.

Monterio,S., Sharma,R., 2010

28

Yükseköğretim Mezunları belirsizlikle Nasıl başedebilirler?

Eğer gelecekte kesinlikle başarılı olmaları isteniyorsa

• Kritik düşünme yeteneğine sahip• problem çözücü,• Analitik araştırma ve • Yaratıcı hayal gücüne sahip mezunlar

olmalıdırlar

Monterio,S., Sharma,R., 2010

29

Öğretilebilir Beceriler nelerdir?

• Farklı ve hızlı gelişen araştırma alanlarında açık görüşlü ve esnek olmayı öğrenmek

• Güçlü bağımsız ve bilimsel kişiliği korurken uluslar arası takımlarda çok disiplinli projelerde ve çevrelerde çalışma kapasitesi kazanmak

• Yeni teknolojilere ve altyapılara yazılım becerileri ile birlikte hakim olabilme yeteneğini kazanmak

• Yönetim ve liderlik becerilerine sahip olmak• Sunum yapma yeteneği kazanmak (Bilim topluluklarına, finans

ve patent karar vericilerine ve genel kamu oyuna)• Yaşam boyu öğrenme yetenek ve becerilerini geliştirmek• İletişim becerilerini geliştirmek

J Ritzen,2004 30

Belirsizlik: Yükseköğretim ve Finans Kaynakları

Yükseköğretim kurumları sürdürülebilir finansman açısından yeni bir döneme giriyorlar. Üniversiteler belirsizliklerle başedebilmek için finans kaynaklarını çeşitlendirmek zorundadırlar.

Sürdürülebilir finansmanın önemli araçlarından birisi “full cost model” “tam maliyet modeli” dir.

Tam Maliyet ModeliSistemdeki şeffaflığı veHesap verebilirlik için uygun ortamı sağlayacaktır.

Özerklik ancak kurumun kendisine kaynak sağlayan kuruluşlara karşı hesap verebilir olması ile gerçekleşebilir.

Üniversitelerin Özerkliği ile Başarıları arasında doğru orantılı bir ilişki olduğu bilinmektedir. (Philippe Aghion)

EUIMA Projesi/ Finansmanda Eğilimler

• Daha fazla rekabetçi finansman• Kamu Finans kaynaklarının çeşitlenerek artması• Kamu dışı finans kaynaklarının çeşitlendirilerek arttırılması

– Araştırma Gelirleri (Özel sektör)– Bağış– Yaşam boyu eğitim gelirleri– Binalardan sağlanan gelirler– Diğer Servisler

Thomas Esterman, 2010

32

EUIMAS/Monitoring of the economic crisis

EUIMA projesi kapsamında toplanan verilerden mevcut ekonomik krizde üniversite bütçeleri ile ilgili 6 farklı kategoride eğilim saptanmış bulunuyor:

• MAJOR CUTS: Latvia, Italy, Greece• CUTS 5-10%: UK, Estonia, Ireland, Lithuania, Romania• CUTS 0-5%: Czech Rep., Poland, Croatia, Serbia, FYROM• NO DIRECT CUTS YET: Norway, Sweden, Finland, Denmark, Netherlands,

Switzerland• GOVT. COMMITMENT DISCARDED: Hungary, Austria, Belgium (NL+FR

com.)• GOVT. COMMITMENT UPHELD: France, Germany (some Länder),Portugal

Thomas Esterman, 2010

33

EUIMA Türkiye Çalıştayı Projenin Gerekçesi Amacı

• EUA Avrupa Üniversitelerinin modernizasyonu kapsamında başlattığı projelerden biri EUIMA

• FP7 Çerçevesinde desteklenen 2 yıllık bir proje (2010-2011) 26 Şubat 2010 son başvuru tarihi idi.

• Üniversitelerin finansal sürdürülebilirliğini ve yönetimini iyileştirerek modernizasyon sürecine katkı yapmayı hedef alan bir proje

• Proje bir başlangıç noktası oluşturma misyonunu taşıyor.

• Uygulamaların sektörün ve üniversitelerin kendi iradeleri ile gerçekleşmesi gerekiyor.

34

Türkiye Çalıştay Grubu

Yüksek Öğretim Kurumu • Ankara Üniversitesi• İstanbul Teknik Üniversitesi• Kocaeli Üniversitesi

35

Türkiye EUIMA Çalıştayı için 3 hazırlık toplantısı yapıldı

1.YÖK 2 Haziran 20102.Kocaeli Üniversitesi 29 Haziran 20103.İstanbul Teknik Üniversitesi 6 Eylül 2010

Türkiye Çalıştayı Ankara Üniversitesi27 Eylül 201027 Eylül 2010

Çalıştay Sonrası Çalışma Programı

Çalıştay sonrası yapılacak çalışmalar ve yol haritası

• Uygulama aşamaları• Finansman • İnsan kaynakları

Ocak 2011 de yol haritasını gerçekleştirme çalışmalarına başlanması planlanıyor.

36

Türkiye’de Yükseköğretim ve AR-GE Türk Yükseköğretimi 1982 yılında yeniden yapılandırıldı

İki Grup üniversite bu yasa ile tanımlandı– Devlet Üniversiteleri 94 (2009) 97(2010)– Vakıf Üniversiteleri 45(2009) 51(2010)– Toplam sayı : 139 148(2010)

Toplam Öğrenci sayısı 2 924 281Toplam Doktora Öğrencisi 35 946Toplam Master Derecesi Öğrencisi 109 845Toplam Öğretim Elemanı Sayısı 100 504Toplam Doktoralı Öğretim Elemanı Sayısı 39 560

OSYM 2008-2009 Statistics

37

Yükseköğretim’ de okullaşma Oranı(2008)

Örgün Öğretim 24.5%Yaygın Öğretim 36.8%

% 62 AR-GE Üniversitelerde yapılıyorAraştırmacı sayısı: 2.49/ 1000AR-GE harcamaları % 0.73 GSYIMH

Yükseköğretime ayrılan finansal kaynak %1.0 GSYIMH den az

AR-GE harcamaları(%)yellow: HE, purple: Private sector, green: public sector

Kaynak: TÜİK Ar-Ge İstatistikleri

39

Bilimsel YayılarKaynak: TÜİK Ar-Ge İstatistikleri

40

Türkiye’nin Dünya Bilimsel Yayın Sıralamasında Yeri

Yıl Sıralama• 1990 41• 1995 34• 2000 26• 2005 19• 2007 18

Artış Oranı: 11.6% (1995-2005)

41

Patent Başvurularıpink: Turkish, green: foreign, purple: total

Kaynak: TÜİK Ar-Ge İstatistikleri

42

SonuçlarEğitim• Türkiye genç bir nüfusa sahip

– Eğitimin her aşamasında önemli yatırımlar gerekli – Yeni Üniversitelere gereksinim var ancak bu – Kaliteli öğretim üyesi sayısı arttırılırsa amacına ulaşabilir.

Araştırma• AR-GE için ayrılan kaynaklar arttırılılmalı (0.73%GDP)• Yasal–Finansal- Bürokratik engeller kaldırılmalı• İnsan kaynaklarının kalitesi yükseltilmeli ve sayısı

arttırılmalı• Alt yapı yatırımları gerçekleştirilmeli • Uluslararası kaynaklardan sağlanan destekler arttırılmalı

Inovasyon/Yenilik

Üniversite/sanayi işbirliği arttırılmalı ve

“Yenilik yapma” kültürü eğitimin her aşamasında önemli hedeflerden bir olmalı

43

Ne Yapmalı• Dünya’daki Gelişmeler,• Avrupa’dak Gelişmeler,• EUA/IEP’nin Türk Yükseköğretimini Değerlendiren

Raporu dikkate alınarak Bu gelişmelerden haberdar ve bunları özümsemiş

üyelerle paydaş temsiline dayanan bir kurulun kapsamlı , Politik zafiyetlerden arınmış ve şeffaf süreçler içinde çalışması ile …………..TürkiyeÖzerk, Finansal kaynakları gelişmiş,

Aktif, toplumla ve endüstri ile bütünleşmişDünya’da yarışan Üniversiteleri için

Yeni Çağdaş bir Yükseköğretim Yasası Geliştirmeyi Başarmalıdır.

44

Teşekkür ederim.

45