Kentsel dönüşüm – soylulaştırmaKent hakkı- Kentsel direniş

talep

Sanayi sonrası kentleşme.

Yeni bir elitin oluşumu.

Kentsel dönüşüm - benzeşme

Seçkin(ci)lik

Yapısal değişimler

Rant

Özel güvenlik

Prestij – sosyal tesisler

Yeni dindarlık – muhafazakar burjuvazi

Kentsel sürgün

Söylem savaşları• 2004 yılında gündeme gelen, merkezi ve yerel yönetimlerin gündeminde eş

zamanlı olarak yer alan kentsel dönüşüm programları temel hedef olarak “köhneleşmiş mekânları yenilemek ve kaça yapılanmış gecekondu alanlarını ortadan kaldırmak” hedefini göstermektedir. (Şen, 2010: 309) İstanbul örneğinde kentsel dönüşüm projelerinin başlamasıyla sürece dahil olacağı yolunda haberlerin çıktığı bazı bölgelerin Armutlu, Gazi mahallesi gibi politik kimliği öne çıkan ya da Sarıgöl gibi suçla özdeşleştirilen marjinalleştirilmiş sosyal kimlikleriyle bilinen mahallelerin de öne çıkması bu bakımdan anlamlıdır. (Şen, 2010: 318)

• Kentsel bölgelerin suçla özdeşleştirilerek marjinalleştirilmesinin hem güvenlik güçlerinin müdahalesi hem de kentsel dönüşüm amacıyla yıkım faaliyetlerinde meşrulaştırıcı bir etken olabildiğini söylemek mümkündür.

Ayrışma-dönüşüm• Kentsel ayrışma süreciyle kentsel dönüşüm projelerinin

uygulanması birbirine koşut olarak gerçekleşmektedir. Kent merkezinde ve çeperindeki bazı bölgelerin mutenalaştırılması hem mekânsal ve sosyal ayrışmayı sağlamayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda istenmeyen unsurların dışlanması, seçkinlerin yaşam alanlarının homojenleştirilmesi söyleme de yansımaktadır.

• Sosyal ayrışma ve gecekondu bölgelerinin ve o bölgelerde yaşayanların “varoş” damgasıyla dışlanması hakkında bkz. Rıfat N. Bali, Tarz- ı hayattan Life Style’ a yeni Seçkinler, Yeni mekânlar, Yeni Yaşamlar, İstanbul: İletişim yay. , 3. basım, 2002.

• Bkz. . PEROUSE Jean-François & DANIŞ A. Didem, “Güvenliğin mekanda yeni yansımaları: İstanbul’da güvenlikli siteler”, Toplum ve Bilim, no:104, 2005, s.92-123, ayrıca David Behar-Tolga İslam (der.), İstanbul'da Soylulaştırma, Eski Kentin Yeni Sahipleri, Der., İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul. 2006.

Küresel kent• 1980’lerle birlikte duyulmaya başlanan İstanbul’un

küresel bir kent olmasına yönelik söylem özellikle 2000’lerde yapılan/gündeme gelen metropoliten yatırımlar ve dönüşüm projeleri ile diğer küresel kent örneklerinde de olduğu gibi bir sermaye birikim rejimine karşılık gelmeye başlamış ve yıllarca kentin sanayi ağırlıklı büyümesinde sundukları ucuz ve rezerv işgücü ile büyük katkısı olan gecekondu mahalleleri, sanayi ile birlikte metropolun istenmeyenleri arasında sayılmaya başlanmıştır. Bu siyasal tercihle birlikte İstanbul’un hemen hemen bütün gecekondu mahalleleri çeşitli vesilelerle dönüşüm kavramı/olgusu ile tanışmışlardır.

aidiyet• Gecekondu bölgelerinin hem kurulması, hem yıkımın

önlenmesi hem de altyapı ihtiyaçlarının karşılanması çoğu kez gecekondu halkının mücadelesine bağlı olmaktadır (Erder, 1998). Kuruluş dönemlerinde yaşanan gecekondu hareketi, söz konusu bölgelerde örgütlenmeyi, birlikte hareket etmeyi ve mekânla özdeşleşmeyi güçlendirmektedir. Enformel kentsel alanlar, içinde yaşayanların olanakları ölçüsünde mekânın kendileri tarafından kendileri için düzenlendiği ve dayanışmanın etkin olduğu kentsel bölgelerdir. Bu durum, kent yoksulları için düzenlenmiş olan toplu konut alanlarında görülenin aksine, mekâna yabancılaşma sorununu ortadan kaldırmakta, özdeşleşme duygusunu güçlendirmektedir (Dépaule, 1984: 487).

mücadele• Kentsel dönüşümün tehdidi altında bulunan enformel kentsel

alanlarda oluşan “algı” ve “söylem” kapsamında “mahalle” ve “mahallelilik” olgusu özellikle ön plana çıkmaktadır. Bilindiği üzere, enformel kentsel alanlar, içinde yaşayanların olanakları ölçüsünde mekanın kendileri tarafından kendileri için düzenlendiği ve dayanışmanın etkin olduğu kentsel bölgelerdir Gecekondu bölgelerinin önemli bir bölümü 1970’li yılların kentsel mücadele deneyimlerini yaşamış bölgelerdir (Aslan, 2005: 267-286) Sıra dışı mahalleler olarak tanımladığı bu gecekondu bölgeleri diğerlerine oranla örgütlenme deneyimleri daha yüksek, yoğun ve siyasi yönü belirgin mücadelelerin etkisiyle mekanda vücut bulan siyasi bilince sahip bölgelerdir (Aslan, 2005). Bu etkenlerin sözkonusu bölgelerde “kent hakkı” arayışıyla açıklamayı önerdiğimiz yıkıma karşı kentsel direniş eylemlerinde belirgin etkileri bulunduğu ifade edebiliriz.

• Bkz. Claude Pétonnet, On est tous dans le brouillard, Paris, Edition Gallilée,1985, s.71-72.

Kentsel dönüşüme muhalefetMUHALİF

GRUPLAR POLİTİK GRUPLAR SİVİL İNİSİYATİFLER

KİMLERDEN

OLUŞUYORLAR?

İdeolojik aidiyetleri olan, çeşitli partilerle ilişkileri

bulunan, 1980 öncesinden birikmiş deneyime sahip sol

gruplardır.

Bağımsız, gönüllülük temelinde, kurumsallaşmamış, meslekî ve entelektüel birikim sahibi,

devamlılık arz eden gruplar. Üyeleri arasında akademi ile ilişkide olan kişilerle, doktora,

yüksek lisans öğrencileri, araştırma görevlileri yoğunluktadır. STOP, Dayanışmacı

Atölye, İMECE önemli örneklerdir.

NEYE KARŞI

ÇIKIYORLAR?Neoliberal politikalara ve kapitalist sisteme karşılar.

Neoliberal politikaların kentte yarattığı baskıya, kent mekânının yıkıcı biçimde

dönüştürülmesine, meslek alanlarının yıpratılmasına, toplumu odağına almayan projelere

karşı çıkmaktalar. Gündelik yaşam, tarihsellik ve toplumsallık önemli gündem maddelerini

oluşturur.

AMAÇLARI NEDİR?İdeolojilerinin gerektirdiği toplumsal mücadeleyi

başlatmaya çalışmak.Toplumsal katılımı arttırmak, toplum odaklı kentsel muhalefet oluşturmaya çalışmak.

NASIL KARŞI

ÇIKIYORLAR?

Siyasal aidiyeti yüksek mahallelerde örgütlenerek,

toplum tabanını bilinçlendirmeye yönelik faaliyetler

yaparak, basın açıklamaları ve yürüyüşler organize

ederek karşı çıkıyorlar.

Müdahalenin olduğu mekâna dair çalışmalar, bilinçlendirme toplantıları, workshoplar

düzenliyorlar. Konuyla ilgili rapor yayınlamak, makale yazmak, basın açıklamaları,

yürüyüşler yapmak da önemli muhalefet biçimleri arasında. Alan çalışmalarına

odaklanmak önemli ayırıcı özelliklerini oluşturuyor.

NERELERDE

ETKİLİLER?Siyasal aidiyeti yüksek bölgelerde etkililer.

Mahalle örgütlenmelerinin yoğun olduğu bölgeler, meslek odalarının muhalefetini

yürüttüğü bölgeler etkili oldukları alanlar arasında. Gecekondu mahallelerinde en çok

ilişkisi olan gruplardandırlar.

GÜÇLÜ YÖNLERİSiyasal aidiyeti yüksek bölgelerde örgütlenmeyi

kolaylaştırmak, sol tabanlı kamuoyu oluşturmak.

Mağdurlarla karşılıklı ilişkileri güçlü, gönüllülerinin entelektüel ve mesleki birikimleri ile

muhalefete ilişkin motivasyonları yüksek. Akademi camiasıyla birlikte çalışabilmeleri

kolay, akut meselelere çözüm üretme konusunda başarılılar.

ZAYIF YÖNLERİ

Kentsel dönüşüm meselesini, üst amaçlarına hizmet

eden bir araç olarak görmek, toplumla organik ilişki

kuramamak.

Maddi yetersizlikleri var. Organize olmak ve devamlılığı sağlamak konularında sıkıntılar

yaşamaktalar. Fazla içeriden olduklarından dolayı, bütünsel bakışı kaybedebiliyorlar. Kısa

vadeli işlerde başarılılar, uzun vadeli işlerde zorlanıyorlar.

MUHALİF GRUPLAR UNİVERSİTELER ŞEMSİYE ORGANİZASYONLAR

KİMLERDEN

OLUŞUYORLAR?

Akademik personel ve öğrenciler. Genelde şehir ve

bölge planlama, mimarlık, sosyoloji, siyaset bilimi,

kamu yönetimi gibi bölümler bu anlamda başı

çekmektedir.

Meslek odaları, STK'lar, sivil inisiyatifler, mahalle derneklerinin

birleşerek bir amaca yönelik örgütlendiği gruplardır. Vapuruma

dokunma, İstanbul Mahalle Dernekleri Platformu, Üçüncü Köprüye

Hayır Platformu, Körler Okulu Mücadelesi bunlara örnektir.

NEYE KARŞI

ÇIKIYORLAR?

Toplum odaklı olmayan kentsel müdahalelere,

katılımdan yoksun plan ve projelere, meslek alanının

yıpranmasına karşılar.

Tüm diğer örgütlenmelerin muhalefet ettiği her şeyi kapsarlar.

AMAÇLARI NEDİR?Toplumsal katılımı arttırmak, meslekî değerleri

korumak, meslek insanlarını doğru yönlendirmek

Muhalif güçleri birleştirmek, daha güçlü ve bütünlüklü bir bakış

açısına sahip bir muhalefet sağlamak

NASIL KARŞI

ÇIKIYORLAR?

Basın açıklamaları, çeşitli alan çalışmaları, paneller,

sempozyumlar, yürüyüşler.

Basın açıklamaları, sempozyumlar, paneller, yürüyüşler organize

ederler. Bilgi paylaşımını sağlamak ve muhalefeti güçlendirmek

hedefleridir.

NERELERDE

ETKİLİLER?

Muhalif grupların içerisinde üniversitelerden kişilerin

olduğunu görmek mümkündür.Diğer muhalif örgütlenmelerin çalıştıkları yerlerde etkililer.

GÜÇLÜ YÖNLERİ

Akademik meslekî bilgiye hâkimler, yurtdışı

deneyimlerinden yararlanabilme kapasiteleri yüksek,

toplumsal anlamda meşrular.

Çeşitli muhalif güçlerin birlikte çalışabileceği bir ortam yaratmak,

deneyim paylaşımı sağlamak, daha bütünlüklü bir bakış açısı ortaya

çıkarmak.

ZAYIF YÖNLERİ

Toplum - akademisyen arası dil sorunu yüzünden

mağdur kesimlerle organik ilişki kurulmasında

zorluklar yaşıyorlar. Bilgileri kamuoyuna aktarmada

sıkıntıları var. Dar bir çevrede etkin olabilmekte,

kentsel toplumsal mücadeleyi kendi akademik kariyeri

ile sınırlı tutanlar oluyor.

Farklı grupların ideolojik veya düşünsel ayrımları sebebiyle çeşitli

sorunlar yaşanabiliyor, koordinasyon konusunda sorunlar yaşıyorlar.

MUHALİF GRUPLAR MUHALİF MEDYAULUSLAR ARASI

ÖRGÜTLENMELERMAHALLE ÖRGÜTLENMELERİ

KİMLERDEN

OLUŞUYORLAR?

Sol görüşlü gazete ve dergiler, meslekî

internet siteleri, dergiler. Birgün gazetesi,

Evrensel gazetesi, Odaların dergileri, Açık

radyo örneklerdir.

Uluslar arası kuruluşların Türkiye

temsilcilikleridir.

Kentsel dönüşüm mağduru mahallelerdeki

kurumsallaşmış ya da kurumsallaşmamış

örgütlenmelerdir.

NEYE KARŞI

ÇIKIYORLAR?

Neoliberal politikalara ve / veya meslek

alanının yıpratılmasına karşılar.

Kentsel yeniden yapılanmanın katılımdan

ve demokrasiden uzak yapılmasına, AB

politikalarına uygunsuzluk, uluslar arası

sözleşmelerin, bildirgelerin uygulanmaması

konularına karşılar.

Hayatlarına yapılan tepeden inme

müdahalelere, yok sayılmaya, evlerinin ve

alıştıkları yaşam biçiminin ellerinden

alınmasına karşılar.

AMAÇLARI NEDİR?Meslekî ve /veya toplum odaklı yayıncılık

yapmak

Türkiye'yi, uluslar arası konjonktürü temel

alarak takip etmekYaşam biçimlerini ve evlerini korumak

NASIL KARŞI

ÇIKIYORLAR?

Toplum odaklı haberler, yazı dizileri,

makaleler yayınlayarak, muhalif hareketlerle

organik ilişki kurarak karşı çıkıyorlar.

Basın açıklamaları, davalar, uluslar arası

güçlerle baskı kurma politikalarını

kullanmaktalar.

Mahalleyi muhalefete katmak, mahalle

temsilcilikleri kurmak, basın açıklaması,

yürüyüş, sempozyum düzenlemek, örgütlü

biçimde mahalle talebi oluşturmak, dernek

kurmak, platform kurmak.

NERELERDE

ETKİLİLER?

Kentsel dönüşüm karşıtı tüm hareketleri

izlemekteler.

Geniş ölçekli müdahaleler, uluslararası

etkisi olan plan ve projelerle

ilgilenmekteler.

Bulundukları mahallede ve bazen benzer

sorunla karşılaşmış mahallelerde etkililer.

GÜÇLÜ YÖNLERİ

Akademik, meslekî kadrolar tarafından

desteklenmeleri, teorik birikime sahip

olmaları önemli.

AB ve benzeri oluşumlarla sıkı ilişkide

olmak, üst düzey politikaları

etkileyebilmek

Mahalleyi tanımak, mağduriyeti yaşamak

suretiyle projelerin negatif etkilerini bilmek,

mağdurlarla birinci dereceden ilişkilere sahip

olmak

ZAYIF YÖNLERİ Hitap ettikleri kitlenin çok küçük olması

İçeriden ilişkiler kuramamak, muhalefeti

toplumla paylaşamamak, toplumla dil

birliği sağlayamamak

Fazla içeriden bakmak, bazen bencilliğe

yaklaşan bir tutum sergilemek, bütüncül bakış

açısına sahip olamamak

• http://www.youtube.com/watch?v=viavF5su4l8