KENTSEL DÖNÜŞÜM VE UYGULAMALARI V. HAFTA · Kentsel Dönüşümün Tarihi Gelişimi II. Dünya...

KENTSEL DÖNÜŞÜM VE UYGULAMALARI

V. HAFTA

Dr. Öğretim Üyesi Tuğçe Şanlı

KENTSEL DEĞİŞİM VE KENTSEL

DÖNÜŞÜMÜN EVRİMİ…

Kentleşme ve Kentsel Dönüşümün EVRİMİ…

Karmaşık sistemler olarak KENTLER’İN DEĞİŞİM ve DÖNÜŞÜMÜ

Değişen fiziksel, sosyal, çevresel, ekonomik ve ideolojik faktörlerin

AYNI ANDA…

Kentsel Dönüşümün Tarihi Gelişimi

Sanayi Devrimi Ertesi…

Sanayi kentlerinin ulaştığı durum

• Hızla artan kentsel nüfus için barınma problemleri

o Yaşam ve sağlık standartları düşük konut alanları

o Yetersiz alt ve üst yapı koşulları

• Hızla artan çevre kirliliği

Müdahale Biçimi:

• Kamusal mekanlarda iyileştirme: geniş park alanları yaratma ör. New York Central Park

• Güzel kent hareketi (kentsel temizleme): kent merkezlerinde geniş bulvarlar, büyük kamu yapılarıyla tanımlı tasarımlar

Her ikisi de sıkışan, sağlıksızlaşankent merkezini rahatlatmayı, güzelleştirmeyi hedefler

- Fiziksel hedefler konuyor

- Ancak, sosyal-toplumsal boyutlar göz ardı ediliyor


1930’larda toplanan Modern Mimarlık Kongresi (CIAM, Congre Internationaux d’Architecture Moderne) sonuçları Atina Bildirgesi olarak 1944’te basılmış ve İşlevsel (fonksiyonel) Şehir temasıyla hedefler belirlemiştir:

- Kent işlevsel bir düzende olmalı, planlama bu düzeni sağlamalı

- Doğal çevrenin önemi vurgulanmalı

Modern kentlerin İnşası:

- Temiz, sağlıklı ve güzel çevrelere sahip olmalı

- Kentlerin sağlıksız alanları temizlenmeli (yıkılmalı)

- Kentsel işlevler birbirlerinden ayrılmalı (çalışma, barınma ve dinlenme)

SONUÇ:Avrupa’da pek çok kentte bu anlamda yıkımlar başlıyor ‘Kentsel Temizleme’ olarak önceki ders görmüştük…


II. Dünya Savaşının Yıkıcı Etkileri:

Merkezi yönetim öncülüğünde yeniden yapılanma süreçleri, ör. 1949 ABD Konut yasası:Kenar mahallelerin, kentsel yoksul mahallelerin (slums) temizlenmesi (yetersiz planlama ve strateji eksikliği sebebiyle siyahilerin temizlenmesine dönüşen bir yaklaşım ortaya çıktı)

- Kentsel yenilemenin kurumsallaşması (merkezi yönetim eliyle sosyal konut alanlarının inşası)

Aynı süreçte orta ve üst sınıf için Banliyöleşme sürecinin kendini göstermeye başlaması


1960lar ve 1970ler:

Yıkıp yapmanın yerini ‘İyileştirme’, ‘canlandırma’ akımının aldığı dönem

Merkezi yönetim yine bu dönemde projelerin oluşturulması ve yürütülmesinde öncü

- Kent merkezleri ve yoksul mahalleleri için iyileştirme projeleri üretiliyor

Toplumsal bozulmaFiziksel bozulma

Arasındaki Karşılıklı ilişkinin ARTIK kabul edilmesi


1970ler ve 1980ler:

Bu kez Yönetimsel boyutta Desantrilizasyon

Merkezileşmenin tersiMerkezi yönetimin gücünü paylaştırması (yerele)Merkez dışılaşma

Fizik mekanda desantrilizasyon –merkezdışılaşma banliyoleşme(sub-urbanization) olarak kendini göstermekte….


1980lerle Birlikte:

Çöküntüleşen alanlarda (desantrilizasyon sonrası), boşaltılan merkezi alanlar, eski-atıl sanayi alanları gibi ekonomik potansiyeli yüksek ancak zaman içerisinde atıl kalığı için gittikçe bozulmaya uğrayan çöküntü alanlarında yeniden geliştirme projelerinin ortaya çıkması:

• Kentler için Prestij özelliği olan projeler• Ekonomik kar birincil hedef (yatırımcının karı, kamu yararının üzerinde tutuluyor)• Bu tür projelerin hızla ve sorunsuz hazırlanabilmesi için merkezi yönetim ölçeğinde yasal altlıklar

hazırlanıyor.

Başarılı Kentsel Dönüşümün sırrı?

Sizce bir kentsel dönüşüm projesinin başarılı sayılabilmesi için hangi özellikleri taşıması gerekir?

KATILIMCI YAKLAŞIM(Participatory approach)

Tüm paydaş ve aktörlere söz hakkı vererek uzlaşmacı –katılımcı yaklaşım

SÜRDÜREBİLİRLİK(sustainability)

Sürdürülebilir Yerel Kalkınma gayesiyle sosyal, çevresel, fiziksel ve ekonomik alanlarda sürdürülebilirlik ilkeleri çerçevesinde projenin planlanması

ESNEKLİK (resilience)

Süreç içerisinde ve sonrasında oluşabilecek beklenmedik durumlara hazırlıklı olma, adaptasyon (yasa, yönetmelik, piyasa koşulları, toplumsal eylemler vb.)


Müge Akkar’a göre 1990lardan bu yana başarılı sayılan kentsel dönüşüm projelerinin ortak özellikleri:

1. Stratejik planlama yaklaşımı ile geliştirilmiş olmaları

• Vizyon sahibi stratejiler• Esnek stratejiler (zaman içerisinde değişen ekonomik, toplumsal, fiziksel, çevresel koşullara

adaptasyon)

1. İş birlikçi ve katılımcı planlama

• Disiplinlerarası olma özelliğio Kamu – Özel sektöro Gönüllü Kuruluşlar, toplumdaki diğer farklı kesimlerin projeye dahil edilmesi


3. Müzakereci yöntem ve yaklaşımlar

• Proje araştırma• Geliştirme• Uygulama • İzleme• Öz değerlendirme

• Sadece proje öncesi yada proje süreci değil sonrasındaki etki ve değerlendirmelerin sağlanması

• Bu sayede toplumsal ayrışma sosyal eşitsizlik ve dışlanmanın sebebi yerine engelleyicisi olabilme

PEKİ.. Kamu ve Özel sektörün dışındaki aktörler sürece nasıl dahil ediliyor?

• İş adamları / esnaf birlikleri yada forumu• Mahalle / bölge sakinleri forumu• Kentsel tasarım ofisleri / halka duyuru – tanıtım panelleri


4. Fiziksel mekanın yanında ekonomik, kültürel, toplumsal, çevresel boyutlarda BÜTÜNLEŞİK DÜŞÜNEN bir yaklaşım.

* Bu bütünlükte izleme, geri beslemeli öz değerlendirmeler (feedback)

* Yasal, yönetsel, kurumsal uygunluk, uygulanırlık, öncesi – sonrası izleme değerlendirme,

* Strateji ve politikaların gerektiğinde revizyonu

* Üst ölçek strateji ve plan kararlarıyla uyumlu olması, kentin diğer parçalarıyla eş güdümlü ve tüm kent planıyla ilişkili olması


5. Yerel Bağlamlı olması

• Kentin özgün kimliğine uygun

• Yerelin Koşullarının,

Sorunlarının,

İhtiyaçlarının,

Beklentilerinin

• Gerçekçi • Uygulanabilir • İzlenebilir çözümler üretilmesi

Problem, proje, hedef, strateji, süreç (uygulama ve sonrası) NET ve AÇIK bir biçimde belirlenmeli


6. İhtiyaç dahilinde yeni kurumsal örgütlenme / altyapının ortaya konabilmesi.

ör. 1990 sonrası dönemde ortaya çıkan Kentsel Dönüşüm Ajansları

Kentsel Dönüşüm Birlikleri

• Bölgesel• Yerel

7. Tüm uygulama aşamaları yasa ve yönetmeliklerle kurallara bağlanmalı

8. Sürdürülebilir olması – proje uygulanıp üzerinden zaman geçtikten sonra bile zamanın gereklerine kendini adapteetmesi (uzun erimli stratejilerin oluşturulması)

Örneğin: Sezonluk organizasyonlar için yapılan büyük kentsel dönüşüm projelerini konuşalım. Olimpiyatlar, Dünya Kupası, Formula yarışları tüm bu organizasyonlar için uygulanan büyük ölçekli kentsel dönüşüm projeleri sürdürülebilirlik açısından ne söyler? Nasıl bir çözüm üretebiliriz?

9. Yenilikçi, özgün ve yaratıcı olması… TOKI? Bu anlamda nasıl değerlendirebiliriz?

Dünya Kentlerinden Örnekler

Leeds – Woodhouse (İngiltere) Toplum Tabanlı Yeniden Gelişim Modeli 1950’ler

• Kapsamlı yeniden gelişim• Toplum tabanlı yeniden

gelişim• Mahalli birlikler• Karma kullanım odaklı

TAR

İH

• Kendisinden önceki kapsamlı yeniden gelişim modelinin sosyal boyuttaki eksiklerini gidermek amacıyla ortaya konmuştur

• Leeds kenti uygulanan konut politikaları sebebiyle merkezde yüksek yoğunluklu• Kent ile ayrışan banliyö ve ilişkili kullanımlarının kentte yarattığı çöküntü

alanlarının temizlenmesi ihtiyacıyla ortaya çıkmıştır.

Projenin ana ilkeleri:

1. Yeniden yapılanma sürecinin küçük etaplara bölünmesiAynı mahallede kalmak isteyenler için yerel imkanlar kullanılarak aynı bölgede yeni konutlarda barınma imkanı yaratmak (%60)

2. Ön dağıtma / ön uzlaşma süreciİnsanlara evlerini proje inşaatı başlamadan masada çizim üzerinden dağıtmak (yöre sakinleri evleri inşa edilirken izleyebilecek)

3. Beklenti ve ihtiyaçların tasarım boyutunda da karşılanmasıTasarım anlamında farklı beklenti ve ihtiyaçların halk tarafından dile getirilmesi projeye eklenmesi (banyo, mutfak, pencere vs gibi)

Dünya Kentlerinden Örnekler King’s Cross Dönüşüm Projesi (İngiltere)


Rio Kenti Gecekondu Sağlıklaştırma Programı (Brezilya)

• Gecekondu alanlarında sağlıksız yaşam koşulları ve sosyal problemler

• Suç oranının artması

• Yoksulluk (kısıtlı çalışma imkanı ve eğitim imkanlarının olmayışı ve sosyal eşitsizlik)

• Uyuşturucu çeteleri

• Yaşam şartlarındaki olumsuzluklar, çeşitli sosyal ve ekonomik sorunlar, şehrin kalbi sayılan alandaoluşan görüntü ve çevre kirliliği bölgede bir sağlıklaştırma hareketi gerekli kılmıştır.

Kaynak: prof. Dr. Nihan Özdemir Sönmez


Favela tourism

Gecekondu alanlarıyla ünlenen Rio’da Rochina bölgesinde turizm kapasitesi amaçlı gecekondu bölgesinin canlandırılması

MIM-435 KENTSEL DÖNÜŞÜM VE UYGULAMALARI

GRUPÇA YAPILACAK SUNUM ÇALIŞMASINDA SİZDEN BEKLENENLER:

Her bir grubun 30 dakika PowerPoint sunum yapması beklenmektedir

- Planlama Süreci (Projenin gelişimi)

- Yasal Yönetsel Çerçeve ve hak sahipliliği ile ilişkiler (mülkiyet çözümlemesi – hak sahipleriyle uzlaşma mekanizmaları)

- Finansman modeli

- Proje Öncesi – Sonrası: fiziksel, sosyal ve ekonomik amaçlar ve çıktılar bakımından tartışılması

DAHA DETAYDA CEVAP ARAMANIZ GEREKEN SORULAR…

- Seçilen alanın ülke ve bölge içindeki yeri

- Projenin önemi (kim için önemli neden?)

- Projenin aktörleri (paydaşları) kimler?

- Projedeki aktörlerin rolleri neler?

- Projenin hedefleri neler?

- Proje hangi kentsel dönüşüm müdahale biçim(ler)ini kapsar?

- Proje sürecinin detayda tartışılması, yasal-yönetsel boyutları, ve projenin yönetimi boyutu nasıl işlemiştir? (Hangi yasal altlıkla hazırlanmıştır,

finansman modeli nedir? gibi…)

- Projeye yönelik olumlu-olumsuz yönler, eleştiriler (hem sizin kişisel görüşleriniz hem de literatür ve/veya medyadaki tartışmalar)

- Proje öncesi hedefler ile proje bitimi ortaya çıkan sonuç ürünle beklenen hedeflere ulaşıldı mı? (sosyal, mekânsal, ekonomik anlamda…)

- Sizce bu proje başarılı mı? Neden? Başarılı – başarısız kentsel dönüşüm diyebileceğimiz kriter ve özellikler doğrultusunda değerlendiriniz.

Yardımcı kaynakAkkar, Z. M. (2006). Kentsel dönüşüm üzerine Batı’daki kavramlar, tanımlar, süreçler ve Türkiye. Planlama, 2, 29-38.

KENTSEL DÖNÜŞÜM VE UYGULAMALARI V. HAFTA · Kentsel Dönüşümün Tarihi Gelişimi II. Dünya...

Documents

Transcript of KENTSEL DÖNÜŞÜM VE UYGULAMALARI V. HAFTA · Kentsel Dönüşümün Tarihi Gelişimi II. Dünya...