7/23/2019 "Jeto Gjelber" - Janar 2016

1/8

JANAR 20161

A JETOHE

FAQE6-7

JETO GJELBRETO GJEL RGazet Periodike, Janar 2016 www.fkpkk-shqiperi.org

Shprnd

ahet

FALA

S

NJNJNJNJNJ XHEVXHEVXHEVXHEVXHEVAHIRAHIRAHIRAHIRAHIRKURKURKURKURKUROREOREOREOREORE N BALLKANN BALLKANN BALLKANN BALLKANN BALLKAN

TI KTHEJMMBULESN

TOKS TON!

FAQE 4

StrategjiaKombtare

e Angazhimit

pr Pyjetdhe Kullotat

Deputett pjesmarrs, z. Eduard Shal-si, Kryetar i Komisionit Parlamentar prVeprimtarit Prodhuese, Tregtin dheMjedisin, deputett z. Besnik Bare dhez. Namik Kopliku, antar t po ktij

Komisioni, s bashku me prfaqsuest Federats Kombtare t Pyjeve, meProf. Dr. Vezir Muharremaj dhe Prof.Dr. Sherif Lushaj, u takuan dhe bisedu-an me banor t fshatit Zall-Dajt, me

prfaqsues t Njsis AdministrativeZall-Bastar dhe t shrbimit pyjor.Qllimi i vizits ishte njohja e deputetveme gjendjen, prdorimin e pyjeve dheplotsimin e nevojave t fshatarve me

prodhime drusore e jodrusore, me mod-elet e mira t menaxhimit tradicional tpyllit nga fshati dhe familjet, si dhemundsit pr prmirsimin e qeverisjess toks pyjore n Shqipri.

Mbledhja e IV e KomitetitMbledhja e IV e KomitetitMbledhja e IV e KomitetitMbledhja e IV e KomitetitMbledhja e IV e KomitetitKoordinues KombtarKoordinues KombtarKoordinues KombtarKoordinues KombtarKoordinues Kombtar

FAQE 3

T jesh me profesor Vezir Mu-harremaj, duket sikur t jepetmundsia t kthesh kohn pase t jesh si studenti me profe-sorin. I nderuari profesor Vezi-

ri sht msues e nxns i pr-jetshm, ndihem me fat q epatm si gjenerat, profesor ko-rrekt, kmbnguls...

NGA: HAKI KOLANGA: HAKI KOLANGA: HAKI KOLANGA: HAKI KOLANGA: HAKI KOLA

Konsolidimii toks dhe

zhvillimi rurale bujqsorPROF.DR.SHERIF LUSHAJPROF.DR.SHERIF LUSHAJPROF.DR.SHERIF LUSHAJPROF.DR.SHERIF LUSHAJPROF.DR.SHERIF LUSHAJ

SSSSS hkurt imet buxhetore kan patur ndikimin e tyre n shum prohkurt imet buxhetore kan patur ndikimin e tyre n shum prohkurt imet buxhetore kan patur ndikimin e tyre n shum prohkurt imet buxhetore kan patur ndikimin e tyre n shum prohkurt imet buxhetore kan patur ndikimin e tyre n shum programe zhvi l lmi , g j i thses i ndodhin dhe prjasht ime. Programi igrame zhvi l lmi , g j i thses i ndodhin dhe prjasht ime. Programi igrame zhvi l lmi , g j i thses i ndodhin dhe prjasht ime. Programi igrame zhvi l lmi , g j i thses i ndodhin dhe prjasht ime. Programi igrame zhvi l lmi , g j i thses i ndodhin dhe prjasht ime. Programi ipyjeve t SNV ja ka dal mban t vazhdoj si nj pasues i saj. Por, sipyjeve t SNV ja ka dal mban t vazhdoj si nj pasues i saj. Por, sipyjeve t SNV ja ka dal mban t vazhdoj si nj pasues i saj. Por, sipyjeve t SNV ja ka dal mban t vazhdoj si nj pasues i saj. Por, sipyjeve t SNV ja ka dal mban t vazhdoj si nj pasues i saj. Por, sisht br kjo e mundur? Pr kt rrfenj Vice Versa ka udhtuarsht br kjo e mundur? Pr kt rrfenj Vice Versa ka udhtuarsht br kjo e mundur? Pr kt rrfenj Vice Versa ka udhtuarsht br kjo e mundur? Pr kt rrfenj Vice Versa ka udhtuarsht br kjo e mundur? Pr kt rrfenj Vice Versa ka udhtuar

prmes pyjeve t Kosovs dhe Shqipris.prmes pyjeve t Kosovs dhe Shqipris.prmes pyjeve t Kosovs dhe Shqipris.prmes pyjeve t Kosovs dhe Shqipris.prmes pyjeve t Kosovs dhe Shqipris.

7/23/2019 "Jeto Gjelber" - Janar 2016

2/8

2 JANAR 2016

Me ftes t Federats Kombtaret Pyjeve dhe Kullotave Komunale,tre deputet t Parlamentit Sh-qiptar, s bashku me ekspert tpyjeve, n datn 20 Nntor 2015bn nj vizit n pyjet e fshatit Zall-Dajt n Tiran, ku u takuan me

banor t fshatit. Vizita u organi-zua n bashkpunim me Fondacio-nin "Bashkojm Vlerat e Natyrs meNjerzit" - CNVP dhe n kuadr tzbatimit t Strategjis Kombtaret Angazhimit, lehtsuar nga Ko-alicioni Ndrkombtar i Toks(ILC).Deputett pjesmarrs, z. EduardShalsi, Kryetar i Komisionit Par-lamentar pr VeprimtaritProdhuese, Tregtin dhe Mjedisin,deputett z. Besnik Bare dhe z.Namik Kopliku, antar t po ktijKomisioni, s bashku me prfaq-sues t Federats Kombtare t

Pyjeve, me Prof. Dr. Vezir Muhar-remaj dhe Prof. Dr. Sherif Lushaj,u takuan dhe biseduan me banort fshatit Zall-Dajt, me prfaqsuest Njsis Administrative Zall-Bastar dhe t shrbimit pyjor.Qllimi i vizits ishte njohja e de-putetve me gjendjen, prdorimine pyjeve dhe plotsimin e nevojavet fshatarve me prodhime druso-re e jodrusore, me modelet e mirat menaxhimit tradicional t pyllitnga fshati dhe familjet, si dhemundsit pr prmirsimin eqeverisjes s toks pyjore n Sh-qipri. Vizita n terren i parapriu

diskutimeve t mbledhjes s Ko-mitetit Koordinues Kombtar, qu mbajt me 2 Dhjetor 2015.Grupi pjesmarrs dhe banortvendas , prdorues t pyjeve nkt fshat, pan pyjet e prdourtradicionalisht nga familjet e fshatit.Kta pyje jan t mbrojtur dhe tmirtrajtuar. Sipas Merits, Lum-turies, Saides dhe Flutrs, pylli ifshatit tradicionalisht prdoret ndy mnyra: bashkrisht nga fshati(meraja) dhe nga familjet pr pyjet

Deputet t Parlamentit Shqiptar

vizit n pyjet e Zall-Dajtitmbtar. Nga vizita dhe diskutimete bra n terren, u arritn disa pr-fundime me vlera t prgjithshme.- Me reformn e re territoriale, bash-kit marrin n pronsi t gjith py-

jet dhe kullotat brenda territorit ad-ministrativ t tyre (prve parqeve epyjeve mbrojts dhe pyjeve private).Banort shtruan krkesn q sipr-faqet e pyjeve komunale t kaluarnjsive t qeverisjes vendore me ven-dime t Kshillit t Ministrave, du-hen rishikuar pr t'i zgjeruar ato,

bazuar n traditn dhe duke llog-aritur plotsimin e nevojave prmaterial drusor t fshatit. Pyjet e fs-hatit dhe t familjeve duhet t'ukalojn me dokumente zyrtare pr-doruesve dhe t regjistrohen nzyrn e regjistrimit t pasurive tpaluajtshme (ZRPP); shpenzimet t'iprballoj shteti. Ndrkaq, duhet t

jen saktsuar n terren dhe t jenligjruar kufijt e pyjeve dhe kullo-tave midis bashkive, fshatrave e pr-doruesve tradicional.- Prdoruesit (fshati, familja rurale)krkuan t ken ligjrisht t drejtaekskluzive prdorimi mbi pyjet

dhe kullotat e fshatit, si dhe t kent drejt t shesin prodhimetdrusore e jodrusore q rezultojnnga pylli e kullota n prdorim.Po ashtu, pr prdoruesit tradicio-nal si jan kta banor n Zall-Dajt, si dhe n gjith Shqiprin,kur shihet se i ruajn dhe imbarshtrojn si duhet pyjet e

veta, ligji t parashikoj kalimin ektyre pyjeve dhe kullotave ngaprdorimi n pronsi, sipas kriter-eve t caktuara.- Ende ka prqendrim t kompe-tencave n Ministri dhe organetm lart, prfshir edhe miratimin

e planeve t menaxhimit, tshfrytzimeve, damkimet, prcak-timin e tarifave dhe gjobave etj.N ligjin e ri duhet t qartsohenrolet e aktorve, prgjegjsit dhet drejtat e tyre, prfshir pr-doruesit, duke pasur parasysh de-centralizimin e kompetencave ngaMinistria tek bashkit, fshati, pr-doruesit tradicional(fshati,familjet rurale) dhe shoqatate tyre.- Banort mbshtesin moratori-umin 10 vjear pr ndalimin eshfrytzimit n pyjet shtetror dheeksportin e materialit drusor, pr

t frenuar dmtimet dhe shkatr-rimet e mdha n shum pyje t

vendit nga firmat shfrytzuese dhekontrabanda, e mbshtetur kjoedhe nga korrupsioni n kt sek-tor.

e trashguar historikisht prej tyre.Kufijt e ngastrave pyje e kullota tfshatit dhe familjeve njihen e res-pektohen nga t gjith. "N pyllin

q ne e kemi t trashguar nukndodh t bhen dmtime, ne e ru-ajm at nga prerjet, kullotjet dhezjarret dhe plotsojm nevojat toname dru zjarri, gjeth pr bagtin,hunj e thupra, bim mjeksore etj".- u shprehn ato.Grupi vizitoi pyllin e lisit t ferm-erit Shaban Mansaku, i prdorurtradicionalisht nga familja e tij.Ktu vihej re gjendja e mir e pyl-lit fal mbrojtjes dhe kujdesit tfamiljes. Ky pyll trajtohet si mod-

el prej 4 vitesh, me mbshtetje tKoalicionit Ndrkombtar tToks - ILC. Pylli model shr-ben pr t prmirsuar njohurit

e fermerve pr zhvillimin e pyl-lit t tyre dhe si shmbull pr ttreguar formn m t mir tpronsis dhe trajtimit me dobisa m t madhe pr prodhimindrusor dhe mbrojtjen e toks dheujrave. Aktualisht, t dhnatteknike tregojn se ky pyll ka njrritje mbi 3 her m t madhe serritja mesatare vjetore ne shkallekombtare (rreth 3.6 m3/ha/vit).U ngrit problemi se ksaj zone,me vendim t Kshillit t Minis-

trave i kan kaluar n pronsirreth 1200 hektar pyje e kullotapr t'ua dhn n prdorim fsha-trave dhe familjeve pr nevojat

vetjake drusore e kullosore. Nfakt, krkesa pr plotsimin enevojave t 840 familjeve q ban-ojn ktu, sht pr krejt sipr-faqen e pyjeve dhe kullotave qgjenden n territorin e ksaj njsieadministrative prej rreth 3500 ha.

Jan prgatitur hartat prkatse dhekrkesa sht prsritur disa herpor nuk sht miratuar.Ekspertt e pyjeve dhe banort ven-das iu prgjigjn interesimit t de-putetve pr shtjet e pyjeve nprgjithsi dhe sidomos pr plot-simin e nevojave t fshatarsis medru zjarri, q sht nj problem ko-

Nga vizita dhe diskutimet e bra

n terren, u arritn disa prfun-

dime me vlera t prgjithshme.

- Me reformn e re territoriale,

bashkit marrin n pronsi t

gjith pyjet dhe kullotat brenda

territorit administrativ t tyre

(prve parqeve e pyjeve

mbrojts dhe pyjeve private). Ban-

ort shtruan krkesn q sipr-

faqet e pyjeve komunale t kalu-

ar njsive t qeverisjes vendore

me vendime t Kshillit t Minis-

trave, duhen rishikuar pr t'i

zgjeruar ato, bazuar n traditn dhe

duke llogaritur...

7/23/2019 "Jeto Gjelber" - Janar 2016

3/8

JANAR 20163

Me dat 2 Dhjetor 2015, n amb-

entet e Hotel Tirana Internation-al, Tiran u zhvillua takimi i katrti Komitetit Koordinues Kombtarn kuadr t zbatimit t StrategjisKombtare t Angazhimit pr Py-e t dhe Kullotat n Shqipri .Strategjia Kombtare e Angazhim-it sht lehtsuar nga KoalicioniNdrkombtar i Toks.N takim morn pjes 25 persona,prfaqsues t Ministris s Mje-disit, Ambasads Suedeze, BanksBotrore, Prezencs s OSCE nShqipri, Ministrit t Shtetit prshtjet Vendore, Fakultetit t Sh-kencave Pyjore, Bashkive Mirdit

dhe Fier, Fondacionit BashkojmVlerat e Natyrs me Njerzit dheprfaqsues t organizatave t sho-qris civile si Federatat Rajonalet Pyjeve Kor, Kuks, Fier, Qen-dra e Studimeve dhe KonsultimeveNATYRA dhe Shoqata NatyraNdrkufitare.Takimit iu bashkua edhe deputetii Parlamentit t Republiks s Sh-qipris z.Besnik Bare. T pran-ishm n takim ishin edhe prfaq-sues t Televizionit Kombtar Sh-qiptar (TVSH).Komiteti Koordinues Kombtarsht ngritur me qllim lehtsimin

e nj dialogu kombtar mes ak-torve t ndryshm t prfshir nqeverisjen e pyjeve dhe kullotaven Shqipri si dhe krijimin e njmjedisi t prshtatshm politik, lig-or dhe institucional pr t siguru-ar t drejta mbi pyllin pr pr-doruesit tradicional.Objektivi i prgjitshm i ktij taki-mi ishte diskutimi mbi projekt ligjin e pyjeve dhe kullotave t Sh-qipris. Objektivat specifik ishininformimi i antarve t Komitetitmbi ecurin e puns pr projekt -ligjin nga Ministria e Mjedisit dhendarja e informacionit rreth takimet

rajonale mbi projekt - ligjin t zh-villuara nga Federata Kombtare ePyjeve.Nj prezantim rreth projekt-ligjit tpyjeve dhe kullotave u b nga z.YlliHoxha, Drejtor i Drejtoris sMbrojtjes, Trajtimit t Pyjeve pranMinistris s Mjedisit. Ai ndr ttjera tha se projekt-ligji ka paturrrugn e tij t gjat e t vshtir.Ligji sht prekur nga reformat endryshme, veanrisht ajo territo-rialadministrative, gj q bri tdomosdoshme kalimin e adminis-trimit t pyjeve dhe kullotave tekBashkit e reja. Z.Hoxha tha se me

ligj prfitimi 100 % i t ardhurave ikalojn Bashkive t reja. Ligji ten-ton t rregulloj konturin adminis-trativ dhe manaxherial t fonditpyjor tek strukturat e Bashkive. 59Bashki do t ngren stafet e admin-

Strategjia Kombtare e Angazhimit pr Pyjet dhe Kullotat

istrimit t pyjeve dhe kullotave ttyre.Pr sa i prket prdoruesve tradi-cional, ai tha se Ministria ka mar-r parasysh komentet e bra ngaBanka Botrore dhe Federata. Aitha se sht punuar pr ti dhnm shum t drejta njerzve pr tkullotur, pr dru zjarri e bimmjeksore, duke futur kshtu kon-ceptin e prdoruesit n ligj.

Ndrsa pr strukturat q do t ve-projn ne pyje dhe kullota, ai thase tashm funk-sionet e hartim-it, administrim-it dhe kontrollit

jan t ndara meqllim shmang-ien e konfliktitt interesit.Prve tyre dot ket edh njhallk tjetr tpavaruar si sh-t Drejtoria ePyjeve e cila do

t prodhoj shifra t pavarura ngamonitorimi pr t prodhuar poli-tika sa m t mira menaxhimi.Nj tjetr prezantim u b nga Albo-ra Kacani, prfaqsuese e FederatsKombtare t Pyjeve e cila filli-misht falenderoi t pranishmit prpjesmarrjen dhe n mnyr t

veant pr bashkpunimin e vazh-dueshm z.Besnik Bare, z.YlliHoxha, znj.Drita Dade dhez.Robert Nygard. Gjithashtu nj fal-enderim t veant ajo shprehu prKoalicionin Ndrkombtar tToks - ILC dhe FondacioninCNVP pr mbshtetjen e vazh-

dueshme.Ajo informoi t pranishmit mbi re-zultatet e takimeve diskutuese rrethprojekt-ligjit t realizuara n Div-

jak , Kuks, Ti ran , Dibr,Gjirokastr, Librazhd, Fier dhe

Kor. Problemet dhe shqetsim-et q kan dal nga kto takime

jan prcje ll institucioneve ven-dim-marrse si dhe organizmavendrkombtare (Delegacionit Eu-ropian, Ambasads Suedeze, GEFShqipri). Gjithashtu jan zhvillu-ar disa takime formale dhe infor-male me prfaqsuesit e Parla-mentit, Ministris s Mjedisit, Min-istris s Pushtetit Vendor, ish Ko-

munave si dhe nj fushat n me-dia nprmjet publikimeve n

gazeta t ndryshme dhe nj doku-mentar dedikuar Pylltaris Komu-nale (TVSH).

Ajo tha se me shum rndsi kaqen vizita e organizuar n terrenme Deputett z. Eduard Shalsi,Kryetar i Komisionit Parlamentarpr Veprimtarit Prodhuese,Tregtin dhe Mjedisin, z. BesnikBare dhe z. Namik Kopliku,antar t po ktij Komisioni. Nkt vizit ata patn mundsin ttakohen dhe bisedojn me banort fshatit Zall-Dajt dhe me prfaq-sues t Njsis Administrative Zall-Bastar. Qllimi i vizits ishte njohja

e deputetve me gjendjen, pr-dorimin e pyjeve dhe plotsimin enevojave t fshatarve me prodhimedrusore e jodrusore, me modelet emira t menaxhimit tradicional tpyllit nga fshati dhe familjet, si dhe

mundsit pr prmirsimin e qever-isjes s toks pyjore n Shqipri.N vazhdim Albora theksoi se draftLigji ka progres n drejtim t njo-hjes s prdoruesve tradicional, tdrejts tradicionale t prdorimit(neni 34, pika 4), njohjen e rolit tShoqats pr planifikimin e puni-meve (neni 26 pika 2), normimin epuns s eksperteve dhe detyriminpr t emruar specialist Pyjesh .

N prfundim t prezantimeve ak-tort e institucioneve pjesmarrspatn mundsin t shprehin men-dimet e tyre mbi projekt-ligjin dhebn komente konkrete drejtprmirsimit t tij. N mnyr tprmbledhur po japim m poshtdisa nga prfundimet e ktij takimi:

- Sipas projekt ligjit pronsia mbi pyjetdhe kullotat mbetet 98% shtetroredhe 2% private. Projekt-ligji duhet tmbshtes kalimin e t drejtave tpronsis dhe prdorimit tek komu-nitetet vendore. Nse prona nuk sh-

kon tek njerzit ata nuk kan mundsit zhvillojn aktivitetet jetsore dhedo t vazhdojm t kemi braktisje tzonave rurale dhe largime t njerzve

jasht vendit. Prandaj sht tepr erndsishme q pyjet dhe kullotat etrashguara nga t part t kalojn npronsi dhe prdorim t banorveq jetojn pran tyre. Projekt-ligjiduhet t njoh kufijt e fshatit dhepyjet afr komuniteteve tu jepen nprdorim fshatit. Kshtu ligjerojmproesin dhe banort ndjehen m tmotivuar.- Projekt-ligji duhet t bnte dhe njhap m tej duke ju dhn t drejtn

komuniteteve pr prfitimekonomik nga pyjet dhe kullotat.Fal mbshtetjes disa vjeare nga qe-

ver it dhe org ani zma t nd rko-mbtare si Banka Botrore, Agjen-sia Suedeze p Zhvillim, USAID,

ILC etj. jan krijuar modele t mira

bashkpunimi mes komunitetevedhe Njsive Vendore. Bazuar nkt eksperienc pyjet tashm kannj vler m shum pr komunite-tet vendore se sa vetm pr dru zjar-ri apo kullot.- Komuniteti i pylltarve duhet t

jet m i bashkuar pr t qen njz shum m i fuqishm n mbrojtjet pyjeve por dhe pr t br mshum presion qeveris prmangsit e sektorit. T gjith ak-tort e interesuar ftohen q t mar-rin pjes n takimet e komisionitParlamentar pr VeprimtaritProdhuese, Tregtin dhe Mjedisin

pr t dhn kontributin e tyre nprmirsimin e projekt-ligjit.- Shumica e pjesmarrsve ran da-kord q kalimi i pyjeve pran Bash-kive ishte hapi i duhur nga qeveriapor Bashkit e reja kan nevoj prmbshtetje me buxhet dhe m teprbesim.- Pr sa i prket moratoriumit pjes-marrsit ishin t mendimeve tndryshme. Disa prej tyre mendojnse moratoriumi pr pyjet sht i do-mosdoshm dhe do t oj nprmirsimin e gjendjes s pyjeve.Pr disa t tjer moratoriumi nuk ishrben zhvillimit dhe krijon konf-

likt me bashkit t cilave ju kalohetadministrimi. Prej vitesh shtkrkua ndalimi i eksportit por jo it gjitha veprimeve n pyje. Nuk kaarsye t pezullohen totalisht shfryt-zimet sepse paralizohet e gjith jetae veprimtaria e njerzve q nukbjn kondraband.- T ndalohen shfrytzimet e pa kon-trolluara dhe kontabanda n pyje.Shembuj t abuzimeve vijn ngaOroshi e Fani n Mirdit dhe ngaqarku i Kors dhe Dibrs.- Federata Kombtare e Pyjeve dheKullotave duhet t mendoj njstrategji pr ridimensionimin e saj

por edhe se si t bhet partnereme Bashkit e reja. Gjithashtu ajoduhet t shtoj rolin e saj pr of-rimin e shrbimit kshillimor.Projekti i ri i Banks Botrore di-het tashm q do t bazohet ngrante kshtu q lind nevoja prprgatitjen e fermerve pr thithjene ktyre fondeve.- Ligji duhet t nxjerr n pah roline Shoqatave t Prdoruesve tPyjeve dhe Kullotave si nj aktordhe partner i rndsishm nmenaxhimin e pyjeve.- T krijohet Qendra Kombtare eTeknologjis s Informacionit n

fushn e pyjeve dhe kullotave prt mbshtetur kadastrn pyjore, kry-erjen e Inventarit Kombtar tPyjeve dhe aktivitetet montioruesen pyje n perputhje me marrvesh-

jet dhe detyrimet ndrkombtare.

Mbledhja e IV e Komitetit Koordinues KombtarMbledhja e IV e Komitetit Koordinues KombtarMbledhja e IV e Komitetit Koordinues KombtarMbledhja e IV e Komitetit Koordinues KombtarMbledhja e IV e Komitetit Koordinues Kombtar

7/23/2019 "Jeto Gjelber" - Janar 2016

4/8

4 JANAR 2016

NGA: HAKI KOLANGA: HAKI KOLANGA: HAKI KOLANGA: HAKI KOLANGA: HAKI KOLA

T jesh me profesor Vezir Mu-harremaj, duket sikur t jepetmundsia t kthesh kohn pas et jesh si studenti me profesorin.I nderuari profesor Veziri sht

msues e nxns i prjetshm,ndihem me fat q e patm si gjen-erat, profesor korrekt, kmbn-guls, e fati shansi e t tjera rre-thana na mundsuan q t vazh-dojm s bashku rrugtimin, medebate, prpjekje e bashkpunim40 vjear.Nse ne kontribuojm pr tapar n ecjen gjeologjike e his-torike ekosistemin shqiptar, e navjen momenti q dijet q prftu-am ti ndajm me gjeneratat e reja,lsin e sekretin gjeologjik,ekologjik, apo stadin se ku jann rrugn e evolucionit, ekosiste-met q prbjn atdheun ton,ather ndoshta shkolla, univer-siteti dhe ndrgjegja jon ko-mbtare do krijojn shanse prreflektim, ai moment do t jetfillimi i nj rruge ndryshe, si prLur e Shqipri ku bimt e eko-sistemet riprtrihen bashk megjeneratat e reja njerzore q dopasojn Shqiperin ton. Jetojmn nj vend me peizazhe fantas-tike, por q jan shum shumt brishta, krkojn shum dije ekujdes pr tu administruar.

sht me e leht t marrsh ven-dim pr t operuar nj njeri tdashur se sa t bsh ndrhyrjebrutale n vendin e brisht qquhet Shqipri. Lurn e vram.Vram shum male e kodra, sh-katrruam shum shtretr lumen-jsh. Kemi humbur pothuaj ntotal mbulesn e mrekullueshmet toks son. N shum pjestokn e kemi si nj trup q e kahumbur lkurn dhe dielli e pla-gos dhe e djeg. Diellin q e kemime shumic, dhe aq shum naduhet pr dimr, nuk dijm tavje lim, nuk dijm ta lidhim metokn, pasi kemi humbur bimt,pjesn engjllore q lidh qiell etok. Dua t kujtoj se me gjithsfidat e ndryshimet klimatike, tokadhe ekosistemet tona t brishtasynojn e prpiqen fort t ritkthe-hen e t na japin jet, bukuri eprodukte. Brenda nj viti ato

TI KTHEJM MBULESN

TOKS TON!

rriten e hijshohen. Mjerimi,varfri a, anarshia e padi ja, nd-rhyn fort dhe i pengon t mbu-lojn tokn. Mediat tona jan

shurdhmemece karshi bukuris ebrishtsis s ekosistemit. Medi-at tona jan shurdhmemece edheprkarshi ndryshimeve klimatikeq po trondisin globin. Bota ziennga debatet e alternativat se si tzbusim ndryshimet klimatike.Tek ne ka shurdhi e pak zra nshkretetir q duken si jo normal,n nj normalitet t mjer qbrtet prbalt e ndihmon t pa-drejtn, t padobishmen. Pyjettona, t kthyera n shkurre

glojn nga banort lokae, qvjelin shkarpa, prodhojn qymyr,kullosin gjn e gjall, vjelin bimmjeksore. Pak njerz kt e dijn.

Deputett i takojn kto njerz nsheshe qyetesh dhe nuk e besojnse sa halle zgjidh qoft edhe kypyll i lodhur.Shqipria ka nevoj pr ekonomie edukat t gjelbr. Ajo shtlarg, e ka pushtuar botn e civili-zuar, por nuk ka viz pr t hyrn Shqipri. Nj ekonomi e ori-entuar gjelbr, gjen m teprprkrahje nga natyra dhe komu-niteti ndrkombtar. Donatortna ofrojn projekte. Na ofrojn

mbshtetje me projekte pr shr-bime mjedisore.Burokracia e pengon zbatimin.

Jan miliona dollar t bllokuar

n 3 vitet e fundit, dhe projektinuk fillon. Fondi i karbonit napaguan, pasi ka 10 vite q kemi

vn n dispozicion 6 mij hek-tar shkurre pr ti rritur n 24 ishkomuna tashm njsi t qeverisjes

vendore . Kjo shifr ka nevoj tbhet 120 mij hektar, me tokatashm t veshura, q mund ti

veshim pr t rikthyer mbulesntoksore e jetn, n kt ofert,q duhet dikush ta projektoj, pasie kemi shembullin tashm 10

vjear, mund t punsohen, pr tishrbyer toks, bimve, biomass,qindra familje dhe merren kred-

ite karboni si shrbim mjedisor.Heshtin universitetet.Dikush thot nuk kemi treg pr

shrbime mjedisore, e Shqipriaka kontrae q n 2005 dhe kamarr dy pagesa n rreth gjysmmilion dollar, vetm pr 6 mijhektar q i lejojm t jetojnbimt e t rriten. Pra ka nj mod-el q nuk e din se e ka. N mon-

itorim kan marr pjes profesora,por uditrisht heshtin Institutet eFakultetet. Komentatort e opin-ionistt merren me politikn.Por jo me politikat pyjore e mjed-isore, q hapin rrug pr nj tardhme m t mir pr tokn enjerzit. E pyes vehten a shtpadije? far ....sht...Thirrinimendjes o njerz, shkollar, pro-fesor, opinionist, kjo sht toka

jon, e br isht q mund ta bjmm t bukur, m t dobishme, mpjellore. Shqipria mund t bhete bukur, nse i jep fund shkatrim-it t ekosistemeve. Krkohet dijee profesionalizm, krkohetprkushtim e dashuri. Kjo duhett gjej vend, n universitete edhen media.Nuk ka pse ndalohen prerjet, ato

jan pjes e jets, por vihet n dis-pozicion siprfaqe pyjore pr shr-bime mjedisore. Ka brenda arsye.T ndalosh prerjen sht t ndal-osh jetn. Nj dorzim paranatyrs e jets. Ndoshta edhe njdeklarim legal i injorancs. N dopllmb t Shqipris, banortrural hyjn e dalin do dit n pyll,n tokn e tyre. Kt poli-tikbrsit duket nuk e dijn.Duan t ndajn njerzit rural ngatoka e tyre....Duhet br e kundrta, duhet tmenaxhojm kt marrdhnie tbanorve me natyrn, t bhemit arsyeshm, mos luajm me vet-evehten. Krkohet q tek sektorit kthehet vullneti i profesor

Vezirit. Politikant duhet t kup-tojn q kan gabuar, e sduhet t

vazhdojn t dmtojn vendin kudo ln pasardhsit. Politikantduhet t reshtin dmet q i kanbr nga padija apo mosngopja. 17

vi te re gr es p r Lu r n e p rmbulesn pyjore shqiptare. Siduket para 17 vitesh paskam qenpak m ndryshe !!!!!

Nse ne kontribuojm pr ta par n ecjen gjeologjike e historike

ekosistemin shqiptar, e na vjen momenti q dijet q prftuam tindajm me gjeneratat e reja, lsin e sekretin gjeologjik, ekologjik,

apo stadin se ku jan n rrugn e evolucionit, ekosistemet q pr-

bjn atdheun ton, ather ndoshta shkolla, universiteti dhe

ndrgjegja jon kombtare do krijojn shanse pr reflektim...

N KUADR T MUAJIT T PYLLZIMEVEN KUADR T MUAJIT T PYLLZIMEVEN KUADR T MUAJIT T PYLLZIMEVEN KUADR T MUAJIT T PYLLZIMEVEN KUADR T MUAJIT T PYLLZIMEVEOFROJM FIDANA ME MIME T ARSYESHMEOFROJM FIDANA ME MIME T ARSYESHMEOFROJM FIDANA ME MIME T ARSYESHMEOFROJM FIDANA ME MIME T ARSYESHMEOFROJM FIDANA ME MIME T ARSYESHME

T LLOJEVE SI M POSHT:T LLOJEVE SI M POSHT:T LLOJEVE SI M POSHT:T LLOJEVE SI M POSHT:T LLOJEVE SI M POSHT:

Pr m shum informacion kontaktoni z. KUJTIM LUSHAz. KUJTIM LUSHAz. KUJTIM LUSHAz. KUJTIM LUSHAz. KUJTIM LUSHAnga Puka n numrine telefonit: 068 24 21 732.

OFERT PR SHITJE FIDANASHOFERT PR SHITJE FIDANASHOFERT PR SHITJE FIDANASHOFERT PR SHITJE FIDANASHOFERT PR SHITJE FIDANASH

7/23/2019 "Jeto Gjelber" - Janar 2016

5/8

JANAR 20165

KONSOLIDIMI I TOKS DHE

ZHVILLIMI RURAL E BUJQSORPROF.DR.SHERIF LUSHAJPROF.DR.SHERIF LUSHAJPROF.DR.SHERIF LUSHAJPROF.DR.SHERIF LUSHAJPROF.DR.SHERIF LUSHAJModernizimi i shoqris rurale,mundson prmirsimin rrnjsort cilsis s jets s popullsis ru-rale, ngushtimin e dallimeve ruralurbane n drejtim t shrbimeve,nivelit ekonomik, zhvillimit t ko-muniteteve rurale, por edhe t ndry-shimeve t thella n zhvillimin eekonomis kombtare. Bujqsiaprbn bazn ekonomike pr pop-ullsin rurale dhe shrben si njburim punsimi pr 50% t forcavet afta pr pun n shkall vendi.Popullsia rurale sht shum mtepr e varur nga bujqsia se sa nshumicn e vendeve t Evrops, pasiaktualisht jeton rreth 47% e popull-sis s prgjithshme t vendit. Porcili sht niveli i zhvillimit rural ebujqsor n vend? Sa e mbshtetursht bujqsia pr nj zhvillim tqndrueshm, si sht dinamika erritjes ekonomike dhe uljes svarfris? Cilat probleme nuk pres-in pr zgjidhje? Duhet thn se di-ka po bhet n mbshtetjen e ferm-erve, pr rehabilitimin e sistemitt kullimit, priten impakte pozitivenga ndarja e re territoriale dhe orga-nizimi i institucioneve m afr fshatit.Por t mos harrojm se bujqsia nperiudhn e tranzicionit psoi trau-ma t forta nisur me kriminekonomik t dmtimit t prons, siste-meve t kullimit dhe ujitjes, pemtarisdhe goditja q psoi nga firmat pira-midale, impakte q vazhdojn t re-flektojn munges zhvillimi t qn-drueshm. Fjala sht q n ktokushte, bujqsia nuk mund t ngrejkokn me pun e mbshtetje t za-konshme, por me zgjidhjen e proble-meve dhe pengesave t mdha. Zh-villimi i bujqsis, diversifikimi i ekon-omis rurale dhe rivitalizimi i zhvil-limit rural prbn nj baz t sigurtpr rritje t shpejte ekonomike,zbutjen e varfris n zonat rurale dhembshtetjen e ekonomis kombetare.Bujqsia, vazhdon t ul kontribu-tin e saj, pr shkaqe q kan t bjnme mbshtetjen e ult financiare,problemet e shumta t trashguarae t pa zgjidhura dhe nevoja pr pri-oritarizimin e objektivave. Faktortkufizues t zhvillimit, prodhimit dhet ardhurave e ulta nga bujqsia dhet zhvillimit rural jan t njohura,

por po veoj 2-3 prej tyre, pr t cilatas sht vn dor dhe q kan tbjn me nj prespektiv afatgjatt qndrueshris rurale e bujq-sore. S pari, dallohet qart si njpengese afatgjat madhsia e ferms

dhe fragmentimi toks n shumpika t pa kufizuara me njra tjetrn.N disa zona prona sht shprn-dar deri n 10 vende. Pas 25 vjetevet reforms s toks, madhsia eferms, pothuajse ka mbetur aty kuishte, mesatarisht rreth 1.2 ha prferm n shkall vendi dhe n disazona nn kt madhsi. Fermatbujqsore t vogla, jan te pa aftapr zhvillimin e prodhimit t madh,pr t dal n treg dhe shitjen e pro-dhimeve pr eksport. N tokat efragmentuara kostoja e prodhimit,transportit, punimeve dhe imputevet prdorura sht vrtetuar se rritet25-35 %. Fermat e vogla sigurojnprodukte kryesisht pr nevojat e tyrefamiljare dhe pak produkte n treg.Problemet e fragmentimit t toksdhe fermave t vogla, pothuajse ikan kaluar t gjitha vendet, veanr-isht vendet e lindjes, por i kankaprcyer ato. Gjermania, q shtnj nga prodhuesit m t mdhenjbujqsor t BE, nga 1.6 milion fer-ma n vitin 1950 n Gjermaninperndimore, n vitin 1990 u ulnn 630 mij, duke rritur madhsindhe rentabilitetit e tyre. Nse n vitin1950, nj fermer Gjerman kaprodhuar ushqim t mjaftushm

vetm pr 10 njerz, n vitin 2004,ka prodhuar pr t ushqyer 143njerz. Zmadhimi i ferms dhe kon-

solidimi i toks, nprmjet financim-it t projekteve, prbjn dy shtyllakryesore t suksesit n bujqsi dhezhvillimin rural n Gjermani. Vetmne Landin e Bavaris, shpenzohenpr konsolidimin e toks jo m pak

se 200 milion Euro n vit.N kushtet e vendit ton, tregu itoks (shitblerja dhe qiradhnia)mbetet nga instrumentet kryesore tzmadhimit t ferms dhe konsoli-dimit t toks, por i pa zhvilluar nfunksion t konsolidimit, imple-mentimi i projekteve pr organiz-imin e territorit dhe prons t bash-kuar n nj vend t vetm. Nukbhet fjal pr projekte pr t shk-ruar raporte, as pr t br intervis-ta, as pr ndonj workshop t that,por pr t zbatuar n terren bash-kimin e prons s coptuar. Me mijraprojekte jan duke u zbatuar n ven-det e lindjes dhe t Evrops. Koo-perimi mbetet nj rrug tjetr erndsishme dhe e mundeshme.Shembulli m i qart gjendet nXar t Sarands, nj ekonomimoderne, e ngritur mbi bazn e

vullentarizmit t banorve pr tpunuar sbashku pr prodhimin,blerjen dhe tregtimin e prodhimit.Xara sht aktualisht nj model zh-

villimi e drejtuar nga menaxheri italentuar Dhimo Kote. sht njshembell q duhet t prgjithso-het n shkall vendi. sht detyr eInstitucioneve prgjegjse, Minis-tris s Zhvillimit Rural e bujqsordhe bashkive t reja, q ta zbatojnkt prvoj. Ka vend q shum fi-nancime nga projektet t drejtohen

pikrisht n konsolidimin e tokspr bashkimin e prons n nj vendt vetm, si nj investim afatgjat.Institucionet qndrore, vendimar-rsit dhe politikbrsit, sht kohata vleresojn konsolidimin e toks si

shtje prioritare, si nj zgjidhje afat-gjat e domosdoshme, pasi shtpengesa kryesore e zhvillimit tbujqsis dhe pa t ciln ndryshimiq duhet nuk mund t ndodh.Nevoitet plotsimi i kuadrit ligjor,krijimi i ekipeve t eksperteve t kual-ifikuar, grumbullimi i informacion-it, delegimi i kopetencave pushtetit

vendor . Por konso lidimi i toksmbetet iniciativ edhe e fermervepr t punuar n grupe, me mar-rveshje midis tyre dhe n forma ttjera. Konsolidimi i toks dhe zma-dhimi i fermave mund t shnojnkthesn m t madhe t zhvillimit tbujqsis dhe ekonomis rurale,kufizimin e degradimit t toks sipasoj migrimit t popullsis drejtzons urbane. Bujqsia sht ndrsektort q mund t ndryshoj mshpejt.Problemi i dyt lidhet me zhvillimine integruar n territorin ruralnprmjet administrimit t prbash-kt t gjith burimeve t toks bujq-sore, pyjeve, kullotave, ujrave n kon-ceptin e pellgut ujmbledhs, pr tprfituar t ardhura nga bujqesia,pyjet ( dru zjarri, lnd druri, frutapylli etj), kullotat, ujrat, bimt mjek-sore, n ndryshim nga administrimii veuar q bhet deri tani. N nivelglobal rreth 1.6 milion njerz e kant lidhur jetn e tyre me aktivitetin

n pyje, 12 % e popullsis t botsjeton n zonat malore. Pikrisht prkt pyjet duhet t administrohen sam afr pushtetit vendor dhe tbhen burim i t ardhuraveekonomike. Administrimi n baz t

pellgut ujmbledhs do t prmir-soj menaxhimin dhe rritjen e tardhurave me diversifikimin e ekon-omis rurale n aktivitete jashtbujqsis, veanrisht nga pyjet. Tardhurat nga pyjet q sot nuk llog-ariten, mund t zn 10-15% t tardhurave totale nga bujqsia dhe dot sigurohet administrimi dhembrojtja. Menaxhimi unik i territoritlejon zhvillimin e turizmit, grum-bullimin e bimve mjeksore, pro-movimin e vlerave kulturore tzonave rurale, agroturizmit, shr-bimet, pyllzimet, pun mjeshtrie,prmiresimin e infrastruktures, in-dustris agro-ushqimore etj.Kur flitet pr zhvillimin rural,nevojitet t bhet nj dallim i qartme intensifikimin e bujqsis e tprodhimit bujqsor, pasi shpesh kon-ceptet rreth tyre barazohen. Zhvilli-mi rural sht nj instrument nprmirsimin e mirqenies dhe stan-dardit jetsor t banorve t zonaverurale, dhe si i till siguron jo vetmplotsimin e nevojave t popullsisme produkte ushqimore, por edhet krkesave jetsore dhe shrbimevebaz t nevojshme. Prandaj ekono-mia rurale lipset t diversifikohet meburime nga i gjith territori dhe jo

vetm nga bujqsia. Konsolidimi i

toks, mbetet nj problem madhorpr zgjidhje. Askush nuk mund tqetesoj ndrgjegjen pr sa sht brderi m sot. Humbjet e deri tan-ishme nga fragmentimi i toks janshum t mdha.

N kushtet e vendit ton, tregu

i toks (shitblerja dhe

qiradhnia) mbetet nga instru-

mentet kryesore t zmadhimit

t ferms dhe konsolidimit t

toks, por i pa zhvilluar n funk-

sion t konsolidimit, implemen-

timi i projekteve pr organiz-

imin e territorit dhe prons t

bashkuar n nj vend t vetm.Nuk bhet fjal pr projekte pr

t shkruar raporte, as pr t

br intervista, as pr ndonj

workshop t that, por pr t

zbatuar n terren bashkimin e

prons s coptuar. Me mijra

projekte jan duke u zbatuar n

vendet e lindjes dhe t Evrops.

Kooperimi mbetet nj rrug

tjetr e rndsishme dhe e

mundeshme.

7/23/2019 "Jeto Gjelber" - Janar 2016

6/8

6 JANAR 2016

PYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITA

Shkurt imet buxhe tore kanShkurt imet buxhe tore kanShkurt imet buxhe tore kanShkurt imet buxhe tore kanShkurt imet buxhe tore kanpatur ndikimin e ty re npatur ndikimin e ty re npatur ndikimin e ty re npatur ndikimin e ty re npatur ndikimin e ty re nshum programe zhvi l lmi ,shum programe zhvi l lmi ,shum programe zhvi l lmi ,shum programe zhvi l lmi ,shum programe zhvi l lmi ,g j i thses i ndodhin dhe pr-g j i thses i ndodhin dhe pr-g j i thses i ndodhin dhe pr-g j i thses i ndodhin dhe pr-g j i thses i ndodhin dhe pr-jasht ime. Programi i py jev ejasht ime. Prog rami i py jevejasht ime. Programi i py jev ejasht ime. Prog rami i py jevejasht ime. Prog rami i py jevet SNV ja ka dal mban tt SNV ja ka dal mban tt SNV ja ka dal mban tt SNV ja ka dal mban tt SNV ja ka dal mban tva zh do j si nj pa su es i sa j.va zh do j si nj pa su es i sa j.va zh do j si nj pa su es i sa j.va zh do j si nj pa su es i sa j.va zh do j si nj pa su es i sa j.Por, s i sht br k jo ePor, s i sht br k jo ePor, s i sht br k jo ePor, s i sht br k jo ePor, s i sht br k jo e

mundur? Pr k t rr fen jmundur? Pr k t rr fen jmundur? Pr k t rr fen jmundur? Pr k t rr fen jmundur? Pr k t rr fen jVice Ve rsa ka udh tuarVice Ver sa ka udh tuarVice Ve rsa ka udh tuarVice Ver sa ka udh tuarVice Ver sa ka udh tuarprmes py jeve t Kosovsprmes py jeve t Kosovsprmes py jeve t Kosovsprmes py jeve t Kosovsprmes py jeve t Kosovsdhe Shqipris .dhe Shqipris .dhe Shqipris .dhe Shqipris .dhe Shqipris .

do dit, ekzaktsisht n orn6 t mngjesit zilja e alarmit tors zgjon fermerin Ismet Lesk-ovica. N 7 t mngjesit ai sbashku me t shoqen e nipin etyre hajn mngjesin, e fill mpas ai shkon drejt pyllit t tij. Aipunon n pyllin dhe fermn etij deri n 7 t mbrmjes. Pritenpemt e dmtuara, pemt q ju

zn rrezen t tjerave krasiten,e ndrsa pemt e mplakura du-het tju ln vend atyre t rejave.E kshtu pemt e s nesrmesdo t duken po aq t bukura sat tjerat sot. Bashkshortja pr-dor pr gatim drurt e prer ngai shoqi, po kshtu vepron dheme drut e zjarrit, ashtu sikurseveprohet gje rs ish t nga familj ete tjera n Kosov. Ndrkoh, te-pricat e druve shiten n treg. S

CNVP nj pasuese e SNVCNVP nj pasuese e SNVCNVP nj pasuese e SNVCNVP nj pasuese e SNVCNVP nj pasuese e SNV

Autor i Se lma Zi jl st raAutori Se lma Zi jl st raAutor i Se lma Zi jl st raAutori Se lma Zi jl st raAutor i Se lma Zi jl st raFotograf Leonard FustleFotograf Leonard FustleFotograf Leonard FustleFotograf Leonard FustleFotograf Leonard Fustle

Nj artkull i prkthyer nga origjinali n gjuhn Hollan-Nj artkull i prkthyer nga origjinali n gjuhn Hollan-Nj artkull i prkthyer nga origjinali n gjuhn Hollan-Nj artkull i prkthyer nga origjinali n gjuhn Hollan-Nj artkull i prkthyer nga origjinali n gjuhn Hollan-dezedezedezedezedeze11111 (Translated from original Dutch article in Vice(Translated from original Dutch article in Vice(Translated from original Dutch article in Vice(Translated from original Dutch article in Vice(Translated from original Dutch article in Vice

Vers a)Ve rs a)Vers a)Ve rs a)Ve rs a)

NJ XHEVAHIRKURORE N BALLKAN

bashku me t ardhurat e siguru-ara nga katrmbdhjet lop prt cilat kujdeset e zonja e sh-tpis, ata sigurojn rreth 900 n muaj, gj e cila sht nj eardhur e mir pr standarded eKosovs.

Kur Ismet Leskovica q nga fer-ma e tij e izoluar n mes maleshhedh vshtrimin mbi tokn e tij,me at kapelen mbi kryet meflokt e zinj e kaurrela, me atbluzn e pylltarit dhe xhaketnngjyr jeshile t errt, t duketsikur ai sapo ka dal nga nj pr-rall . Kam shpres q edheniprit e mij t bhen fermern kto pyje sikurse dhe un,e them kt me z t lart. Ko-sova nuk do t eksportoj asMercedez e as Volkswagen. Nena duhen fermer pr brezat es ardhmes.

Jet a e Ism eti t sh t e ndrthu-rur me drurt e Kosovs dhe kjonuk prbn nj gj t rrall nkt vend t ri t Ballkanit, nt cilin pothuajse gjysma e terri-torit sht e mbuluar me pyje.Nntdhjet prqind e popull-sis s Kosovs prdorin druzjarri si pr ngrohje ashtu edhepr gatim, dhe nj pjes e mad-he e popullsis rurale e ka tlidhur jetn pjesrisht nga t

ardhurat e siguruara nga pyjet.N vendet e Ballkanit prrethsituata sht pothuajse e ngjas-hme. Esht pikrisht ashtus ikurse shprehe t n j fe rmertjetr nga Shqipria: Pylli sh-t vet jeta.

Aktual ish t potencial i nuk sht

prdorur plotsisht. Prerjet ile-gale, menaxhimi i dobt, qever-isja e dobt si dhe menaxhimi ipa qndrueshm i pyjeve janfaktor pengues pr pyjet dhenjerzit q varen prej tyre. NdajSNV, kjo organizat aktive nBallkan q prej vitit 1993, fillojin Shqipri programin e pyjeven vitin 1999. Ky program m

von u sht ri edhe n Maqedo-ni, Mal t Zi, Bosnje Herce-govin dhe Kosov, n kt tfundit q prej vit i t 2009. Si-doqoft, tre vjet m von SNVmori vendim t mbyllte zyrn e

saj t prfaqsimit n Ballkan.Shkurtimet buxhetore e detyru-an SNV t prqndrohej n tresektor dhe n tre kontinente pjes e t cilave nuk ishin aspyjet dhe as Ballkani.

Sidoqoft sektori i py jevekrkonte shum pun dhe kish-te krkesa t mjaftueshme. Eki-pi, q krahas Drejtorit Hollan-dez Peter Kampen, ishte i pr-

br nga punonjs lokal, kish-te shfaqur vendosmrin pr t

vazhduar pun n s bashku. Atat gjith hoqn dor nga shpr-blimet q do t mund t kishinmarr n rastin e mbylljes sprogramit t SNV, dhe i inves-tuan ato n nj organizat t re.N kt mnyr n vitin 2012 u

krijua Lidhim Vlerat e Natyrsme Njrzit (Connecting Nat-ura l Values and People -CNVP). Buxheti mbshtetsende ekzistonte: deri n 2014organizata kishte kontratat ekz-istuese me Qeverin Suedezeprmes Sida, dhe tashm ka pr-fituar projekte t reja pr peri-udhn katr vjecare n vazhdim.CNVP sht ndrtuar mbi em-rin e SNV. SNVP , CNVCNVP dhe SNV jan emratq proren nga punonjsit dheprfituesit e lehtsisht ngatrro-hen gjat komunikimit. Gjith-

ashtu n drejtim t prmbajtjes

s puns pothuajse nuk ndry-shoji asgje. Ekipi vazhdon tpunoj me shtje q kan tbjn me ndrtim kapacitetesht komuniteteve pr pr-dorimin e pyjeve me nj menax-him t qndrueshm. Ndr tt je ra , k jo rea l izohe t dukembshtetur shoqatat lokale t

pyjeve me trajnime mbi menax-h imin e qndrueshm tpyjeve, shitjen e produkteve py-

jo re t ti ll a si bi m t ap o k r-pudhat, duke mbshtetur pro-dhimin e energ j i s s r ino -

vuesh me nga biomasa druso re(duke prdorur degza dhembeturina t pemve pas pre-rjes) dhe ndoshta ajo far sh-t m e rndsishme: lobimi.Mnyra se si funksionon i gjithmekanizmi do t bhet e qartkur ekipi do t vizitoj aspektet ndryshme t projekteve nKosov dhe Shqipri prgjat

dy ditve.

1Ky sht nj version i prkthyer i artikullit origjinal n gjuhn Hollandeze. Artikulli

origjinal sht botuar n Vice Versa, botmi 49, Mars 2015 (http://magzine.nu/magazine/

Vice-Versa). Vice Versa sht nj revist profesionale pr zhvillimin e bashkpunimit n

Holland (http://www.viceversaonline.nl/).

7/23/2019 "Jeto Gjelber" - Janar 2016

7/8

JANAR 20167

PYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI DINAMIKPYLLI DINAMIKPYLLI DINAMIKPYLLI DINAMIKPYLLI DINAMIK

Mngjesi n Prishtin sht imjergullt, e n rrugn pr nNovobrd dielli fillon t pen-etroj gradualisht. Kjo bn qedhe pyjet t shfaqen m duk-shm. Ve l lo ja n zhdukje esipr ju jep pyjeve nj pamjemagjike, por Haki Kola e hedhvs htr imi n dre jt pr mes ks ajpamjeje. Shiko n far situ-ate t keqe sht ai pyll. Askushnuk kujdeset pr t, dhe tre-gon n drejtimin e pyllit. Dtej-tori i kndshm i CNVP Kos-ov sht me eksperienc n

k t fush dhe pa dyshim ishqetsuar pr pyjet. Ndrsa aipylli, dhe na tregon nj pylltjetr m tutje sht dinamik.Ka specie t ndryshme pyjore,pem me lartsi t ndryshmedhe sht i mirmbajtur. Kypyll i ktu mund t prdoretshum m mir. N pranin emjegulls nj person q nuk iprket fushs s pyjeve e ka tvsht ir t dalloj ndr ysh imin ,por duke hedhur nj vshtrimt dyt mund t dallosh n pyl-lin e par se ka nj prani m tmadhe t shkurreve, trungje t

prer e t pa jet si dhe drurq rriten me dredhrime t u-ditshme. E ndrkaq disa dhian t pran ishme prqark

pemve.Pylli i par sht nj pyll pub-lik ndrsa i dyti nj pyll privat,dhe sht pikrisht kjo pron-si q prbn ndryshimin. Nprgjithsi, pronart privat tpy jeve i mirmbajn py je t shum m mir. Gjashtdhjetprqind e pyjeve n Kosovmenaxhohen nga qeverija. Pje-sa m e madhe e ktyre pyjeveprbhet nga ato q quhen pyje

t ult q nnkupton cungish-te: nj tip pylli ku nga cungu ipems rriten krcejt e rinj.Nse nj krcell i till pritetbrenda nj periudhe t shkurtr

(n terma pyjore kjo sht nj

periudh prej pesmbdhjetderi n njzet vjet) rritet nj fil-iz i ri. Ndaj, kjo metod shtshum e prshtatshme pr druzjarri dhe e plqyeshme nga ko-munitetet lokale.Qeverija sht e prqndruarm shum n pyjet e larta, tcilt kan drur shtatlart, tmdhenj e t prshtatshm prshitje t lnds drusore. Atomenaxhohen nga ag jens ia epyjeve dhe sjellin m shum tardhura. Pyjet e ult sht enevojshme t konvertohen npyje t lart. S paku kjo sht

ideja. Gjithsesi, prpjekjet prta realizuar kt ishin t pa fryt-shme dhe pjesa m e madhe ektyre pyjeve t ult si na thotZoti Kola n fakt jan ln pas

dore. N t njtn koh popu-

llsia lokale e ka t ndaluar ri-cungimin n pyjet cungishte.Ka shum prer je t paligjshme. Njerzve ju nevojitendru zjarri pr ngrohje dhe ga-tim, ndaj ata presin pemt mt mira (jashte sistemit te du-hur s i lv ikul turor) . N k tmnyr pylli degjeneron akomam shum , shp jegon HakiKola.

N Novobrd CNVP zhvillojinj eksperiment n t cilin ko-muniteti lokal, agjensia e pyjevedhe shoqatat lokale t pyjeve

menaxhojn pyjet n praktika tprbashkta menaxhuese. Njsiprfaqe prej 40 hektar shtrehabilituar n kt rast. Druringa pylli i cungishtes mund t

prdoret nga komuniteti lokal,

e kshtu 80 familje prfitojndru zjarri. Zoti Kola shprehet:Prerja e drurve tashm bhetn mnyr t ligjshme dhe jo tpa ligjshme si m pare. Dikushe kontrollon dhe e monitoronsituatn pr ndrhyrje n mnyrt qndrueshme ku pylli nuk de-gjeneron. Gjithashtu, bash-kpunimi me Ministrin e Punssiguron se t rinjt mund tpunojn n pyll pr gjasht muajn vit duke siguruar nj t ardhurprej 250 Euro n muaj, pun kjoe mirpritur nga nj pjes e kon-siderueshme e t rinjve t pa

pun n komunitet.Pyjet po prmirsohen shpejt.Shihni sa e gjallruar sht kjopem e vogl tre vjecare thotZ. Kola me krenari prej babai

teksa tregon nj pem q po

rritet me nj shtat t drejt. Prit-shmrija sht q n dymbdh-jet vje t kjo pem t jet rri turmjaftueshm pr t siguruar druzjarri. Pak m tutje qndrojndisa drur pyjor, pasi mund tkombinohen t dy tipet e pyjeve,na thot Z. Kola.N kt mnyr ne duam t thye-

jm tabun e kri juar mbi cung-ishtet.Qeveri ja nuk sht e pandjeshme ndaj ktij eksperimen-ti. Agjensia e Pyjeve t Kosovsn planet e saj ka prfshir 1,200hektar q duhet t menaxho-

hen me plane t prbashktamenaxhimi t cungishteve, nathot Peter Kampen, drejtori iCNVP n Ballkan. Procesi sh-t i ngadalshm shum i ngad-alshm n opinionin e tij. Porkjo krkon nj ndryshim nmentalitetin e pylltarve n niv-el qeveriss, pasi ata ende duant konvertojn gjithska n pyjet larta. Krahas ksaj, ata nuk dot jen m menaxhues i t e

vetm t pyjeve , aty re ju duhetq ta ndajn pushtetin q kan.Kjo sht dika e re pr Ballka-nin, ku prgjithsisht ekziston

nj shkall e lart pa besuesh-mrie. Pa dyshim ekzistojn in-te resa pr ta mbaj tur g ja l lsistemin e prerjeve ilegale npyje. Disa njerz fitojn parathjesht duke br syrin qorr.

Ismet Leskovice, pronar pylliIsmet Leskovice, pronar pylliIsmet Leskovice, pronar pylliIsmet Leskovice, pronar pylliIsmet Leskovice, pronar pylli

N fermn e Ismet LeskoviceN fermn e Ismet LeskoviceN fermn e Ismet LeskoviceN fermn e Ismet LeskoviceN fermn e Ismet Leskovice

T rinjt mund t krijojn nj t ardhur prej 250 euro n muaj kurT rinjt mund t krijojn nj t ardhur prej 250 euro n muaj kurT rinjt mund t krijojn nj t ardhur prej 250 euro n muaj kurT rinjt mund t krijojn nj t ardhur prej 250 euro n muaj kurT rinjt mund t krijojn nj t ardhur prej 250 euro n muaj kurpunojn n pyl lpuno jn n pyl lpunojn n pyl lpuno jn n pyl lpunojn n pyl l

7/23/2019 "Jeto Gjelber" - Janar 2016

8/8

8 JANAR 2016

Kshilli Botues: R. Ndreu, N. ollaku, V. Tabaku, J. Male, B. Gashi, I. Zeka, B. Hoxha, A.KacaniKryeredaktor: Prof.Dr Vezir Muharremi Zv.kryeredaktor: Nijazi Idrizi, Ferdin LiajRedaksia: H.Kola, A.Lila, M.Shehi, Prof. Sherif Lushaj

Adresa: Bulevardi Zogu I, Godina e ZP, kati II, Tiran

Mobile: 068 40 75 975; e-mail: kontakt@fkpkk-shqiperi.org

Budget cuts have affected manydevelopment programmes, butthere are exceptions. The forestryprogramme of SNV managed tocontinue as a spinoff. How was thisdone? For this story, Vice Versatravelled through Kosovo's and Al-bania's forests.Every day, exactly at 6 a.m. thealarm clock wakes up the farmerIsmet Leskovica. At 7 a.m. he hasbreakfast with his wife and neph-ew, after which he hurries to his

forest. He works in his forest andfarm till 7 in the evening. Sick treesare cut, trees that take up too muchlight for others are pruned and oldtrees have to make place for youngones. This way the trees tomorrowwill be as beautiful as today. Whenhis wife cooks she is using thewood harvested by her husband,and she does this also when sheheats up the woodstove, as is com-monly done in Kosovo. The sur-plus of wood is sold. Togetherwith the income fro m fourte encows that are taken care of by hiswife, they earn an income of about

900 per month, which is not badfor Kosovo standards.

When Ishmet Leskovicafrom his isolated farm in themountains, oversees his land, hav-ing a hat on his curly black hair,wearing a lumber jac k shi rt anddark green jacket, it looks as if he'sjust walked out of a fairy tale. 'Ihope my grandchildren will be-come farmers in these forests aswell', he says with his high voice.'Kosovo will not export Mercedes

CNVP an inheritance ofCNVP an inheritance ofCNVP an inheritance ofCNVP an inheritance ofCNVP an inheritance ofSNVSN VSNVSN VSNV

Author Selma ZijlstraAuthor Selma ZijlstraAuthor Selma ZijlstraAuthor Selma ZijlstraAuthor Selma ZijlstraPhotography Leonard FustlePhotography Leonard FustlePhotography Leonard FustlePhotography Leonard FustlePhotography Leonard Fustle

Article of Vice Versa1 (Trans-Article of Vice Versa1 (Trans-Article of Vice Versa1 (Trans-Article of Vice Versa1 (Trans-Article of Vice Versa1 (Trans-lated from original Dutch arti-lated from original Dutch arti-lated from original Dutch arti-lated from original Dutch arti-lated from original Dutch arti-

cle in Vice Versa)cle in Vice Versa)cle in Vice Versa)cle in Vice Versa)cle in Vice Versa)

or Volkswagen cars. We needfarmers.'

Ishmet's life is intertwined withKosovo trees and that is not an ex-ception in this young country onthe Balkans, in which almost halfof the land territory is covered

wit h for est s. Nin ety percen t ofKosovo people use firewood toheat or even cook, and a large partof the rural population partly de-pends on income from forests. Inthe surrounding countries on theBalkans the situation is not muchdifferent. It is as another farmerfrom Albania says: 'The forest islife itself.'The potential is currently not com-pletely used. Illegal logging, poormanagement, weak governanceand unsustainable forest manage-ment constrain the forests and thepeople depending on them. Thisis the reason why SNV, active inthe Balkans since 1993, started aforestry programme in Albania in1999. This programme was later onextended in Macedonia, Mon-

tenegro, Bosnia-Herzegovina andKosovo, the latter since 2009.Three years later, however, SNVdecided to close its office on theBalkans. The budget cuts forcedSNV to focus on three sectors andthree continents - forestry and theBalkans were not part of these.

However, there was sufficient workas well as the demand for this. Theteam, which besides the Dutch di-rector, Peter Kampen, consistedentirely of local staff, was deter-mined to continue the work to-gether. They all foregone

their severance package, whichthey would have received in caseof closure of the SNV programme,and invested this in a new organi-sation. In this way in 2012 Con-necting Natural Values and Peo-ple (CNVP) was born. Budget wasstill there: till 2014 they had exist-ing contracts with the SwedishGovernment through Sida, andrecently new projects have beenobtained for the upcoming four

years.

CNVP builds on the name ofSNV. 'SNVP', 'CNV' 'CNVP' and'SNV' are names used by the staffand the beneficiaries and are eas-ily mixed up in communication.

Also in the content of the workalmost nothing changed. Theteam continues to work on capac-ity building of the communitiesfor using forests with sustainableforest management. Among oth-er things, this is done by assistinglocal forest associations with train-ing on sustainable forest manage-ment, selling of forest productssuch as herbs or mushrooms, sup-porting production of renewableenergy from wood biomass (us-ing branches and remainders oftrees after harvesting) and maybemost importantly: lobbying. Howthis functions will become clear

when the CNVP-team visi ts dif-ferent aspects of the projects inKosovo and Albania in two days.

DYNAMIC FORESTDYNAMIC FORESTDYNAMIC FORESTDYNAMIC FORESTDYNAMIC FORESTThe morning in Pristina is foggy,

on the way to Novobrd gradu-ally the sun breaks through. Thenalso the forests become visible.The disappearing mist gives theforest a magical impression, butHaki Kola looks through thisstraight away. 'Look how bad thesituation of that forest is. Nobodylooks after it', he points out. Thesympathetic director of CNVP inKosovo is experienced in thefield and is obviously concernedabout the forests. 'But that forest,'and he points to a forest a bit fur-

ther, 'is dynamic. There are dif-ferent tree species and trees withdifferent heights and it is wellmaintained. This forest here canbe used much better.' In the fogthe difference is difficult to dis-tinguish for a layman, but on asecond look one can discover inthe first forest more shrubs, cutstems with no life left in it andtrees that grow strangely tortuous.

A few goats are wandering around

between the trees.The first forest being public for-est and the second a private for-est, is making the difference. Ingeneral, private forest ownersmaintain their forests much bet-ter. 60 percent of the forests inKosovo are managed by the gov-ernment. A majority of those for-ests are the so called low forestsmeaning coppice forests: a foresttype in which from the stool of atree new stems grow. If such a stemis cut, within a short period (inforestry terms this is about fifteento twenty years) it grows a new

trunk. Therefore it is very suitablefor firewood and appreciated bythe local communities.

The government is more focusedon the high forests, which havetall, big trees suitable for timbersales. The forests are managed bythe forest agency and give morerevenues. Low forests need to beconverted into high forests. At leastthat is the idea. However, the ef-forts of doing so were fruitless andmost of these low forests are ne-

glected in practice, tells Kola. Atthe same time it is forbidden forthe local community to cut treesin the coppice forests. 'There is alot of illegal logging. People needthe firewood for heating and cook-ing so they cut the best trees. Inthis way the forest is degeneratingeven further', explains Haki Kola.

In Novobrd CNVP started anexperiment in which the local com-munity, the forest agency and lo-cal forest associations manage theforest in joint forest managementpractices. An area of 400 hectaresis rehabilitated. The wood fromthe coppice forest can be used bythe local community, in this way80 families obtain firewood. Kola:'The wood harvest is now donelegally instead of illegal. One cancontrol it and monitor that it isdone sustainably and the forest isnot degenerating.' In addition, acooperation with the Ministry ofLabour assures that young peoplecan work in the forest for sixmonths a year for an income ofabout 250 euro per month, whichis welcomed job for the mostlyunemployed youth from the com-munity.The forests are improving fast.'Look how vital this small three

year old baby-tree is' says Kola withpaternal pride when pointing to atree that is growing up very straight.

The expectation is that in twelveyears this tree will be big enoughfor firewood. A little further a fewhigh forest trees are standing. Be-cause you can combine both for-est types, informs Kola. 'In this way

we wan t to bre ak the taboo oncoppice forests.'The government is not insensitiveto the experiment. 'The KosovoForestry Agency has included inits plans 1200 hectares that shouldbe managed by joint coppice for-est management', tells Peter Ka-mpen, the director of CNVP onthe Balkans. It goes slowly - too

slowly for his liking. 'But it re-quires a mentality change of theforesters in the government, they

would still like to convert every-thing into high forests. Besides,they will no longer be the singlemanager, they will need to sharepower. That is new on the Balkans,

where a lot of distrust exists in gen-eral. And there are, of course, in-terests to maintain the system ofillegal wood harvest. Some peo-ple earn money to turn a blindeye.'

A 'CROWN JEWEL'

ON THE BALKANS