YÖN137İşletme Yönetimine

Giriş

Ders - IIIDr. Cem DİKMEN

Arş. Grv. Gültekin ALTUNTAŞ

1. Üretim Yapısına GöreÜretim (Tarım, İnşaat, Sanayi)Ticaret (Toptancı, Yarı Toptancı, Perakendeci)Hizmet (Banka, Seyahat, Otel, Sağlık vs.)

2. Büyüklüklerine GöreMikro (1)Küçük (1-50)Orta (51-150)Büyük (150 +) Dev ( Uluslararası, Çokuluslu)

3. Hukuki Yapılarına GöreA. Özel İşletmeler 1. Tek kişi İşletmeleri 2. Şirketler (Ortaklıklar)

a) Adi şirketlerb) Ticarî şirketler

i) Şahıs şirketi aa) Kolektif şirketlerbb) Komandit şirketler

ii) Sermaye şirketleriaa) Anonim şirketlerbb) Limitet şirketlercc) Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler

3. Kooperatifler4. Dernek ve Vakıf İşletmeleriB. Kamu İşletmeleri

4. Faaliyet Alanlarına Göre Tarım, İnşaat, Sanayi Ticaret Ulaştırma Finansal Kurumlar

5. Amaçlarına GöreKâr Amaçlı İşletmelerKâr Amaçlı Olmayan İşletmeler

(Vakıflar, Dernekler, Eğitim Kurumları, Hastaneler)

6. Mülkiyet Sahiplerine Göre Özel Kamu Karma

7. Üretilen Malın Cinsine Görea) Tüketim Malı Üreten İşletmeler

•Dayanıklı Mallar•Dayanıksız Tüketim Malları

b) Endüstriyel Mallar Üreten İşletmeler

8. Uluslar arası Olmasına Göre; Ulusal İşletmeler Uluslar arası İşletmeler Çokuluslu İşletmeler

9. İthalat – İhracat Açısından İthalatçı İşletmeler İhracatçı İşletmeler

Üretim Yapısına (İş Koluna) Göre1. Üretici İşletmeler

a) Analitik Üretim Yapan İşletmeler (Şeker, Petrol, vb.)b) Sentetik Endüstriler (Cam, Kimya, vb.)c) Montaj Endüstriler

2. Ticaret İşletmeleri

Perakende İşletme TürleriÖzel MağazaGenel MağazaDepartmanlı MağazaSüpermarketZincirleme Mağaza

3. Hizmet İşletmeleri

3. Hizmet İşletmesi Türleri

Ulaşım (Hava, Kara, Demir yolları, Metro)Kamu Hizmetleri (PTT, TEK, İSKİ)Pazarlama (Gıda, Perakende zinciri, Otomotiv vs.)Finans (Banka, Sigorta, Yatırım)Emlak Lokantalar, Oteller, Moteller,Seyahat AcenteleriMedyaİş Hizmetleri (Reklam Ajansları, Kredi Hizmetleri, Bilgi İşlem Hizmetleri)Sağlık Hizmetleri (Hemşirelik Hizmetler, Hastaneler) Kişisel Hizmetler (Eğlence, Kuru Temizlik, Çamaşırhane vb.)Uzmanlık Hizmetleri (Avukat, Doktor) Tamir Hizmetleri Hükümet (Belediye Hizmetleri, Sağlık, Savunma)

Hizmet İşletmesi – Üretici İşletme Arasındaki Farklar

1. Hizmet fiziksel olarak boyutlandırılamaz, tanımlanamaz ve ölçülemez.

2. Hizmet depolanamaz, saklanamaz, geri kazanımı mümkün değildir, üretildikçe tüketilir.

3. Hizmet insan davranışları ile yönlendirilen bir dizi faaliyetten oluşur.

Hizmet İşletmesi – Üretici İşletme Arasındaki Farklar

4. Hizmet bir mal gibi test ve muayeneye tabi tutulamaz.

5. Bir mal için söz konusu olan kullanım ömrü hizmet için söz konusu değildir.

6. Hizmetin bir zaman boyutu vardır.

Hizmet İşletmesi – Üretici İşletme Arasındaki Farklar

7. Hizmet talebe bağlı olarak anlık ve programlı

talebin karşılanması şeklinde sunulur.

7. Hizmet sektöründe İnsan Kaynakları önemlidir.

8. Hizmet işletmeleri verdikleri hizmetleri diğer

rakiplerinden daha kısa sürede vermek isterler.

Avantajları•Kurulumu kolaydır.•Maliyetleri düşüktür.•Göz ardı edilmiş niş’leri kapsayabilir.•Patron – çalışan ilişkileri yakındır.•Müşteri hizmetlerinde etkilidir.•Esnektir.•Yenilikçi ve yaratıcıdır.

Dezavantajları• Büyük şirketlerle rekabet

etmekte zayıftır.• Büyümesi zor ve kısıtlı

olabilir.• Finansmanı kısıtlıdır.• Yönetim becerileri zayıf

olabilir.

Avantajları•Ar - Ge için yüksek bütçe ayrılabilir.•Büyük ölçekli satın almalar nedeniyle maliyetleri avantajlıdır.•İş başı / iş dışı eğitimler daha kolaydır.•Finansal açıdan güçlüdür.•Yönetimi açısından etkindir.•Üretim verimliliği yüksektir.

Dezavantajları• Yönetim yanlışları

toplumda bunalım yaratabilir.

• Aşırı politik güç kazanabilir.• Esnek olamayabilir.

A. Özel İşletmeler

◦ Tek kişi İşletmeleri ◦ Şirketler (Ortaklıklar)

a) Adi şirketlerb) Ticarî şirketler

i) Şahıs şirketi aa) Kollektif şirketlerbb) Komandit şirketler

ii) Sermaye şirketleriaa) Anonim şirketlerbb) Limited şirketlercc) Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler

◦ Kooperatifler◦ Dernek ve Vakıf İşletmeleri

B. Kamu İşletmeleri

İşletmenin Hukukî Şeklinin İşletmenin Hukukî Şeklinin BelirlenmesiBelirlenmesi

• Ne kadar sermaye gerekli?

• Varlığımızın ne kadarını risk edebiliriz?

• Ne kadar kontrol?

• Kamuya ne denli açılmak istiyoruz?

• Örgüt yapısı ne olacak? Maliyeti ne kadar?

• Devamlılık; sahiplik devri kolay olacak mı?

• Vergi yükümlülüğü

Hukukî Şeklin Seçimini Etkileyen Hukukî Şeklin Seçimini Etkileyen FaktörlerFaktörler

En eski En basit En çok rastlanan İş hacmi en az olan hukuki yapı

Tek bir sahip, tüm kararları alır, uygular, denetler.

Tüm kârlara sahiptir. Risklere tek başına katlanır.

Üstünlükleri:

◦Kurulması kolaydır. ◦Yetkiler bir kişide toplandığı için hızlı karar

alınır.◦Faaliyetler gizli kalır. ◦Kâr bölüşülmez.◦İşletme örgütü esnektir.◦Vergi kişiseldir.

Sakıncaları:

◦Büyüklük sınırlıdır. (Sermaye nedeniyle..)

◦Yönetici / Sahip tüm işletmecilik bilgilerine sahip olmayabilir.

◦İşletmenin ömrü belirsizdir. (İşletme sahibi hasta?)

◦Borçlara karşı sorumluluk sınırsızdır.

Kolektif Şirket

◦ Yazılı sözleşme vardır.◦ Ortaklar sınırsız sorumludur.◦ Şirketin ayrı bir varlığı vardır.◦ Kazançlar şirket sözleşmesinde belirtilen şekilde

paylaştırılır.◦ Tüm ortaklar yönetebilir.◦ Ortaklar arası değişiklik zordur.

Komandit Şirket

◦ Ortaklardan bir ya da bir kaçının sorumluluğu sınırlı değildir.

◦ Diğer ortakların sorumlulukları getirdikleri sermaye ile sınırlıdır.

Sınırsızlara komandite ortak; Sınırlılara komanditer ortak denir.

Anonim Şirket◦ Beş ya da daha fazla gerçek ya da tüzel kişiden

oluşur.

◦ Sermaye miktarı belirli ve paylara bölünmüş durumdadır.

◦ Alacaklara karşı şirket sorumludur. (Sınırlı)

◦ Ortaklar şirkete taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlıdır.

Limitet Şirket◦ En az 2 en fazla 50 ortak olabilir.

◦ Hisse senedi çıkarılamaz.

◦ Sınırlı sorumluluk vardır.

◦ Ortak sayısı azdır; anonim şirket gibi

LİMİTET ORTAKLIKLAR

2-50 kişi tarafından kurulur.

Ortaklar sahiplerdir. Koydukları sermaye

sınırlı sorumlulukları vardır.

Ortaklar yönetici de olabilir.

ANONİM ORTAKLIKLAR 5 veya daha fazla ortak söz

konusudur. Sermaye paylara (hisselere)

bölünmüştür. Paylar (hisseler) kurumda

ortaklığı belirler. Pay sahipleri ya da elinde tutan

kişiler kurumun ortakları gibi davranabilirler. Hak ve söz sahibidirler.

Paylar el değiştirdiğinde yeni sahip şirkette hak ve söz sahibi olur.

Sorumluluk toplam sermaye ile sınırlıdır.

Hisse sahipleri kendilerini temsil etmek üzere bir yönetim kurulu seçerler.

Yönetim kurulu tepe yönetimi atar.

Sorumluluk Konulan Sermaye

ile Sınırlıdır …..Kişisel Mal

Varlığını Kapsamaz…

Sorumluluk Konulan Sermaye

ile Sınırlıdır …..Kişisel Mal

Varlığını Kapsamaz…

◦Sınırlı Sorumluluk◦Profesyonel Yönetim◦Ortaklık Devri Kolaylığı◦Büyüme Yeteneği◦Daha Ekonomik◦Uzun Ömürlü◦Tüzel Kişilik Sahibi◦Çok Kişi Katılımı

◦Kuruluş İşlemleri Karmaşık

◦Yönetimi Yeterince Kontrol Edememe

◦Kredi Bulma Zorluğu

◦Gizlilik Eksikliği

◦İki Kere Vergilendirme

2002 Copyright S.K.Mirze 25

Ortaklar gerçek kişilerdir.

Ortaklar belirli sermaye payını temsil eden Paylardır.

Payları elinde tutan malikler Pay sahipleridir.

Adi Ort.Koll. Ort.Kom. Ort.Ser. Pay. Kom. Ort.Limitet Ort.

Anonim Ort.

Şahıs Şirketleri◦ Birbirini tanıyıp güvenenlerden oluşur.◦ Ortak sayısı azdır.◦ Ortaklığın devri güçtür.

Sermaye Şirketleri◦ Ortakların getirdikleri sermaye ile sınırlıdır.◦ Çok kişi katılabilir.◦ Yönetim uzmanlara bırakılır.◦ Ortaklar kolaylıkla değişebilir.◦ Uyum önemlidir.◦ Tüzel kişilikleri vardır; ortaklardan ayrı bir varlıktır.◦ Gerçek kişiler gibi yetki ve sorumlulukları vardır.

◦Yatırım öncesi çalışmalar (Planlama)◦Yatırım çalışmaları◦İşletme aşaması

1. Proje fikri2. Proje hazırlama (Fizibilite çalışmaları)

- Olanak etüdü ve ön seçim (Ön fizibilite)- Ekonomik, teknik, finansal, yasal ve örgütsel etütler

3. Fizibilite raporu (Tamamlanmış fizibilite etüdü)

4. Değerlendirme ve yatırım kararları5. Kesin proje6. Projenin uygulanması (Yatırım)7. İşletme aşaması (Üretime geçiş)

1. İşletmenin üretim konusunun belirlenmesi

2. İşletmenin bütününe ilişkin amaçların belirlenmesi

3. İşletme büyüklüğünün belirlenmesi4. Teknoloji seçimi5. Kuruluş yeri seçimi6. İşletmenin hukukî şeklinin belirlenmesi7. Finansal yapının belirlenmesi8. Organizasyon yapısının belirlenmesi

Mal / Hizmet üretimi Mal olarak ne üretileceği? Hizmet olarak nelerin verileceği? Mal ya da hizmetin

1. Talep olunabilir2. Talebi yüksek3. Talebi devamlı ve istikrarlı bir mal ya da hizmet

olması.

İşletmenin tümünü ilgilendiren genel amaçların belirlenmesi

İşletmenin her bir fonksiyonunu yerine getiren birimlerin amaçlarının belirlenmesi

Bu amaçların birbirleriyle uyumlaştırılması

Sayısal büyüklük ölçüleri:- Satışlar- Çalışanların sayısı- Öz sermaye miktarı- Harcanan enerji miktarı- Yatırım toplamı- Kullanılan hammadde ve malzeme miktarı- Kullanılan makine ve tezgâh sayısı ve gücü- İşlenilen ya da yararlanılan toprağın

genişliği

Talep miktarı Yönetim yeteneği ve işletme sahiplerinin finansman sağlama seviyesi

Hukuki düzenlemeler İşletmenin amacı

Yatay büyüme◦ Aynı / benzer ürünlerle◦ Yan / tamamlayıcı ürünlerle◦ Farklı sektörlere açılarak

Dikey büyüme- İleriye doğru dikey büyüme- Geriye doğru dikey büyüme

◦ 1. Aşama: İşletmenin kurulacağı genel bir bölgenin seçilmesi

◦ 2. Aşama: Bölge içerisinde bir yörenin seçilmesi

◦ 3. Aşama: Yöre içerisinde işletme konumun seçilmesi

Talep ve dağıtım olanakları açısından pazarın elverişliliği, yakınlığı

Hammadde ve yardımcı madde kaynaklarının şimdiki ve gelecekteki durumu

Yan sanayi kuruluşları

Enerji ve yakıt kaynaklarının yoğunluk ve maliyetleri açısından ulaşım imkanları

Miktar, kalite, ücret açısından işgücü kaynakları

Fabrikanın faaliyetlerini ve çalışanların yaşantısını etkileyecek iklim koşulları

Devletin yasalarla belirlediği kısıtlayıcı ve teşvik edici faktörler

Su ve atıkları giderme imkanları

Ulaşım İşgücü tedarik

imkanları Şehrin gelişme

yapısı Toplumsal yapı Enerji ve su

kaynakları

Tedarikçilere yakınlık

Belediye hizmetleri

Atıkları giderme imkanları

Arazinin fiziksel yapısı

Kamu tesisleri (yol, havaalanı, liman vs.)

Ücret Düzeyleri

İşçi – İşveren İlişkileri

Nüfus Yapısı (Eğitim Düzeyi, Çalışma Oranı, vs.)

Eğitim ve Araştırma Kuruluşları

Yaşam Koşulları