Histori 6 UdHëzUes për mësUesin - botimetmorava.combotimetmorava.com/uploads/Liber mesuesi...

Loreta Kreçi

Histori 6UdHëzUes

për mësUesin

shtëpia Botuese morAVA

Titulli: Histor 6

Udhëzues për mësuesin

Autore:Loreta Kreçi

Formulimi grafik: Anduena Kofsha

Copyright Shtëpia Botuese MORAVA & AUTORëT

Shtëpia Botuese MORAVAAdresa: Rruga "Gjon Kastrioti" (Ish-shtëpia e Pionierit) Laprakë, Tiranë

Tel&Fax: 04 2 227 202Cel: 068 20 13 121 / 068 80 30 954

e-mail: [email protected]/[email protected]

3

Përmbajtje

Qëllimet e programit të historisëObjektivat kryesore të përmbajtjes së lëndësRekomandime për hartimin e një plani mësimor ditorProgrami analitikPlani i detajuar mësimor i HistorisëObjektivat mësimore sipas taksonomisë së BlumitTEMA 1: Shteti i Egjiptit të lashtëTEMA 2: Qytetërimi romakTEMA 3: Aleksandri i Madh i Maqedonisë dhe shteti i tijTEMA 4: Qytetërimi bizantinTEMA 5: Marrëdhëniet midis dy qytetërimeve, perëndimore dhe lindoreTEMA 5: Anglia dhe parlamentarizmi anglezTEMA 6: Principata e ArbritVeprimtari praktike. Tematika 1. Tema: Llogaritja e kohësVeprimtari praktike. Tematika 2. Vizitë në Muzeun Historik Kombëtar. Tema: Ilirët – banorë autoktonëVeprimtari praktike. Tematika 3. Tema: Kontributi i arbërve në qytetërimin bizantinVeprimtari praktike. Tematika 4. Tema: Përgatitja e një fletë-palosjeje “Qyteti në mesjetë dhe sot”Veprimtari praktike. Tematika 5 Ese argumentuese “Lidhja e shqiptarëve me qytetërimet evropiane të shek.XV”Përsëritje.Tematika 2: Qytetërimet në brigjet e deteve të Mesdheut (shek.VII pr.K. – shek. V ps.K.).Përsëritje.Tematika 3: Qytetërimet mesjetare në shekujt V-X Përsëritje.Tematika 4: Zhvillimi i qytetërimeve mesjetare në shekujt X-XII.Model Testi

4

Synimet e programit të historisë

Programi i historisë në arsimin bazë ka për qëllim të pajisë nxënësit me aftësi dhe cilësi intelektuale nëpërmjet zhvillimit dhe ndërtimit të një sërë konceptesh dhe kompetencash lëndore, të cilat u krijojnë atyre mundësi të analizojnë në mënyrë kritike informacionin, lidhjet shkak-pasojë, të interpretojnë burimet, të ndërtojnë shpjegime të arsyetuara dhe argumentuara dhe të vlerësojnë interpretimet e ndryshme për të shkuarën.

Programi i historisë për klasën e gjashtë, trajton historinë e qytetërimeve botërore në periudhën antike, duke inkuadruar historinë e shqiptarëve brenda këtyre periudhave të qytetërimeve botërore, në mënyrë që nxënësit të kuptojnë jetën dhe ngjarjet e së shkuarës, lidhjen e tyre me të tashmen dhe me të ardhmen, si dhe ndërvarësinë ndërmjet qytetërimeve.

Programi i historisë për klasën e gjashtë, përfshin dhe historinë e qytetërimeve mesjetare. Programi ka për qëllim të shpjegojë etapat kryesore, nëpër të cilat ka kaluar zhvillimi i shoqërisë mesjetare dhe qytetërimet në mesjetë. Ai trajton mënyrat e jetesës, botën materiale, mënyrën e organizimit ekonomik, politik dhe kulturor, si dhe botën shpirtërore të këtyre qytetërimeve, për të kuptuar lidhjen midis këtyre qytetërimeve dhe vazhdimësinë e tyre në të ardhmen. Nxënësit kuptojnë kalimin nga qytetërimet në lashtësi në qytetërimet mesjetare, duke dalluar lidhjen ndërmjet këtyre qytetërimeve.

Gjatë zhvillimit të kompetencave historike, nxënësi zhvillon gjithashtu kompetencat kyçe në lidhje me zgjidhjen e problemit, krijimtarinë, inovacionin, përpunimin e informacionit, prezantimin e detyrave, punën në grup, komunikimin efektiv etj.

5

Objektivat kryesore të përmbajtjes së lëndës

Në përfundim të klasës VI, nxënësit:

• Vlerësojnë rolin e mjedisit gjeografik në lindjen dhe zhvillimin e qytetërimit botëror në antikitet. (Mesopotami, Egjipt).

• Njohin arritjet në kulturën e këtyre qytetërimeve, si: shkrimi kuneiform, hieroglifet, balsamosjet, ndërtimet etj.

• Analizojnë lindjen dhe përhapjen e qytetërimeve në brigjet e deteve të Mesdheut (qytetërimi grek, romak).

• Vlerësojnë rolin e demokracisë antike në zhvillimin e qytetërimit grek dhe qytetërimeve të mëvonshme.

• Vlerësojnë disa nga figurat historike që i përkasin antikitetit.• Vlerësojnë etnosin ilir. • Analizojnë lidhjet shkak-pasojë për ndërtimin e ngjarjes, duke u

bazuar në burimet e gjetura. • Njohin mënyrat e jetesës, botën materiale, mënyrën e organizmit

ekonomik, politik dhe kulturor, si dhe botën shpirtërore të këtyre qytetërimeve, për të kuptuar lidhjen midis tyre dhe vazhdimësinë në të ardhmen.

• Njohin lindjen dhe vendosjen e feudalizmit si një sistem i ri, tiparet themelore të tij, marrëdhëniet midis dy qyteterimeve: perëndimore dhe lindore, me kryqëzatat, rrjedhojat e tyre si dhe ndryshimet në marrëdhëniet mes perëndimit dhe lindjes.

• Analizojnë tiparet e sistemeve politike evropiane në shekujt XII – XV.

• Përvetësojnë vlera të përgjithshme kulturore dhe qytetare. • Zhvillojnë përgjegjësi ndaj vetes, ndaj të tjerëve, ndaj shoqërisë dhe

ndaj mjedisit. • Aftësohen për jetën dhe për punën, në kontekste të ndryshme

shoqërore e kulturore. • Aftësohen për të nxënë gjatë gjithë jetës. • Përdorin teknologjitë e reja.

6

Elementet përbërëse të çdo ditari mësimor janë:

• Tema• Objektiva• Fjalë kyçe• Struktura e mësimit • Metoda dhe veprimtaritë e nxënësit• Vlerësimi i nxënësit• Orientimi për temën e ardhshme • Detyra e shtëpisë

7

PROGRAMI ANALITIK

Viti shkollor 35 javë x 1 orë = 35 orë

Tema të reja 25 orë

Veprimtari praktike/projekte 5 orë

Përsëritje 4 orë

Teste 1 orë

8

Pla

ni m

ësim

or

His

tori

6

Nr

Tem

atik

aTe

ma

Orë

t O

bjek

tivat

M

jete

t m

ësim

ore

Mje

te

burim

ore

Konc

epte

t kr

yeso

re

1.1

TEM

ATIK

A 1

Q

YTET

ËRIM

ET

BOTË

RORE

NË

AN

TIKI

TET

7 o

rë:

Tem

a

-

5 or

ë

V.pr

aktik

e -1

orë

Përs

ëritj

e -

1 or

ë

1.1.

Lind

ja e

qy

etër

imev

e në

lugi

nat l

umor

e1

-Të

dal

lojë

në

hart

ë ve

ndnd

odhj

en e

qy

tetë

rimev

e që

lind

ën

në b

rigje

t e lu

men

jve

(Mes

opot

ami,

Egjip

t).

-Të

përc

akto

jë k

ohën

e

lindj

es s

ë qy

tetë

rimev

e në

M

esop

otam

i dhe

Egj

ipt.

-Të

vler

ësoj

ë ro

lin e

m

jedi

sit g

jeog

rafik

në

lindj

en d

he z

hvill

imin

e

qyte

tërim

it (M

esop

otam

i, Eg

jipt)

.

Har

të

Alb

um

CD

Teks

ti

Botim

e pë

r kë

të p

eri-

udhë

të h

is-

toris

ë

Shp

ikje

Shkr

im

9

TEM

ATIK

A 1

Q

YTET

ËRIM

ET

BOTË

RORE

NË

AN

TIKI

TET

7 o

rë:

Tem

a

-

5 or

ë

V.pr

aktik

e -1

orë

Përs

ëritj

e -

1 or

ë

1.2.

Qyt

etër

imi

në M

esop

o-ta

mi

1

-Të

përs

hkru

ajë

veço

ritë

dhe

ndër

timin

sho

qëro

r në

Mes

opot

ami;

veç

oritë

e

zhvi

llim

it ek

onom

ik n

ë Eg

jipt;

- Të

përc

akto

jë ti

pare

t e

orga

nizi

mit

shte

tëro

r në

Mes

opot

ami;

- Të

evi

dent

ojë

rolin

e

ligje

ve të

Ham

urab

it në

zh

villi

met

eko

nom

ike,

sh

oqër

ore

e po

litik

e në

M

esop

otam

i.

Har

të

Atla

sTe

ksti

Kune

iform

Org

aniz

im

shte

tëro

r

1.3.

Qyt

etër

imi

në E

gjip

t1

-Të

përs

hkru

ajë

veço

ritë

dhe

ndër

timin

sho

qëro

r në

Egjip

t;

-Të

evid

ento

jë v

eçor

itë

e zh

villi

mit

ekon

omik

në

Egjip

t;

-Të

anal

izoj

ë tip

aret

e

orga

nizi

mit

shte

tëro

r në

Egjip

t.

Har

të

Atla

sTe

ksti

Fara

on

Pira

mid

ë

10

TEM

ATIK

A 1

Q

YTET

ËRIM

ET

BOTË

RORE

NË

AN

TIKI

TET

7 o

rë:

Tem

a

-

5 or

ë

V.pr

aktik

e -1

orë

Përs

ëritj

e -

1 or

ë

1.4.

Kul

tura

dh

e be

sim

i në

Mes

opot

ami

dhe

Egjip

t1

-Të

vler

ësoj

ë ku

lturë

n m

ater

iale

e s

hpirt

ëror

e të

qyt

etër

imev

e në

M

esop

otam

i dhe

Egj

ipt;

-Të

evid

ento

jë

kara

kter

istik

at e p

ërba

shkë

ta

dhe

të ve

çant

at n

dërm

jet d

y ku

ltura

ve;

-Të

vle

rëso

jë ro

lin

e ar

ritje

ve të

kët

yre

qyte

tërim

eve

në je

tën

e so

tme;

- Të

njo

hë d

he v

lerë

sojë

di

sa n

ga fi

gura

t his

torik

e që

i p

ërka

sin

kësa

j tem

atik

e, s

i: Sa

rgon

i, H

amur

abi,

Men

es,

Ram

sesi

II e

tj.

Alb

um

CDTe

ksti

Polit

eizë

m

Mum

ie

1.5.

Qyt

etër

imet

e

Lind

jes

1

-Të

evid

ento

jë ro

lin

e lu

men

jve

Ind,

Gan

g dh

e lu

mit

të V

erdh

ë, n

ë lu

lëzi

min

e q

ytet

ërim

eve

të

Lind

jes

-Të

anal

izoj

ë si

stem

in e

Ka

stav

e ne

Indi

. - T

ë ev

iden

tojë

veç

oritë

e

Kinë

s së

lash

të.

Har

të

Atla

sTe

ksti

Kast

a

11

TEM

ATIK

A 1

Q

YTET

ËRIM

ET

BOTË

RORE

NË

AN

TIKI

TET

7 o

rë:

Tem

a

-

5 or

ë

V.pr

aktik

e -1

orë

Përs

ëritj

e -

1 or

ë

1.6.

Vepr

imta

ri pr

aktik

e: L

log-

aritj

a e

kohë

s.1

-Të

vend

osë

ngja

rjet

hist

orik

e në

koh

ën e

duh

ur

në s

hirit

in e

koh

ës

-Të

real

izoj

ë kr

yerje

n e

vepr

imev

e pë

r llo

garit

jen

e ko

hës

-Të

aftë

sohe

t në

krye

rjen

e lid

hjev

e m

es q

ytet

ërim

eve

të m

ëdha

dhe

qyt

etër

imit

shqi

ptar

1.7.

Përs

ëritj

e:

Qyt

etër

imet

bo

tëro

re n

ë an-

tikite

t.

1

- Të

rend

itë a

rritj

et e

kët

yre

qyte

tërim

eve,

si:

shkr

imi,

bals

amos

ja, n

dërt

imet

etj.

-Të

vler

ësoj

ë ro

lin e

m

jedi

sit g

jeog

rafik

në

lindj

en d

he z

hvill

imin

e n

jë

qyte

tërim

i.

- Të

vler

ësoj

ë ro

lin e

ar

ritje

ve të

qyt

etër

imev

e an

tike

në je

tën

e so

tme.

CD

Botim

e pë

r kë

të p

eri-

udhë

të h

is-

toris

ë

12

TEM

ATIK

A 2

Q

YTET

ËRIM

ET

E L

UG

INAV

E TË

LU

MEN

JVE-

8 o

rë:

Tem

a

-6

orë

V.

prak

tike-

1 or

ëPë

rsër

itje-

1 o

rë

2.1.

Lin

dja

dhe

përh

apja

e

qyet

ërim

eve n

ë br

igje

t e d

etev

e të

Mes

dheu

t

1

-Të

dallo

jë n

ë ha

rtë

vend

osje

n dh

e sh

trirj

en e

po

pujv

e të

det

it;

-Të

iden

tifiko

jë fa

ktor

ët e

zh

villi

mit

të q

ytet

ërim

eve

në b

rigje

t e d

etev

e të

M

esdh

eut.

Har

të

Atla

s

Teks

ti

Botim

e pë

r kë

të p

eri-

udhë

të h

is-

toris

ë

Qyt

et-s

htet

Kol

oni

Pera

ndor

i Fi

lozo

fi A

rt

Ark

itekt

urë

Kriz

ë Sh

tete

2.2.

Qyt

etër

imi

grek

1

-Të

përc

akto

jë ti

pare

t e

orga

nizi

mit

shoq

ëror

në

qyte

tërim

in g

rek;

-T

ë pë

rshk

ruaj

ë ev

oluc

ioni

n po

litik

të q

ytet

-sht

etev

e gr

eke

të A

thin

ës d

he të

Sp

artë

s;

-Të

dallo

jë n

ë ha

rtë

përh

apje

n e

ngul

imev

e gr

eke;

-T

ë vl

erës

ojë

rolin

e

dem

okra

cisë

ant

ike

në

zhvi

llim

in d

he q

ytet

ërim

in

grek

dhe

qyt

etër

imev

e të

m

ëvon

shm

e;

-Te

përs

hkru

ajë

tipar

et

e ar

tit, k

ultu

rës,

besi

mit,

sh

kenc

ës d

he të

ars

imit

në

qyte

tërim

in g

rek;

Har

të

Atla

sTe

ksti

Olig

arki

D

emok

raci

13

TEM

ATIK

A 2

Q

YTET

ËRIM

ET

E L

UG

INAV

E TË

LU

MEN

JVE-

8 or

ë:Te

ma

- 6 o

rë

V.pr

aktik

e -1

orë

Pers

eritj

e - 1

orë

2.3.

Qyt

etër

i-m

i rom

ak1

-Të

përc

akto

jë k

ohën

e

lindj

es së

qyt

etër

imit

rom

ak;

-Të

përs

hkru

ajë

tipar

et e

or

gani

zim

it sh

oqër

or të

qy

tetë

rimit

rom

ak;

-Të

rend

isë

aspe

kte

të je

tës

së p

ërdi

tshm

e ro

mak

e;

-Të

përs

hkru

ajë

evol

ucio

nin

polit

ik të

Rom

ës;

-Të

evid

ento

jë k

rijim

in

e së

Dre

jtës

Rom

ake,

si

një

prej

legj

isla

cion

eve

më

të rë

ndës

ishm

e të

ju

rispr

uden

cës

botë

rore

; -T

ë pë

rshk

ruaj

ë tip

aret

e

artit

, kul

turë

s, be

sim

it,

shke

ncës

dhe

ars

imit

në

qyte

tërim

in ro

mak

.

Har

të

Atla

sTe

ksti

Pat

ric

Pleb

enj

Sklle

vër

Sklla

vo-

pron

ar

Gla

diat

or

Pera

ndor

i

2.4.

Ndë

rpre

rja

e qy

etër

imit

antik

dhe

fil-

limi i

qye

tëri-

mev

e mes

jeta

re

-Të

përc

akto

jë k

usht

et

e lin

djes

së

kris

htër

imit,

du

ke e

vide

ntua

r rre

than

at

hist

orik

e të

kal

imit

nga

besi

mi p

agan

në

atë

të

kris

hter

ë;

Har

të

Atla

sTe

ksti

Kris

tian-

izëm

D

yndj

e (m

igrim

)

14

TEM

ATIK

A 2

Q

YTET

ËRIM

ET

E L

UG

INAV

E TË

LU

MEN

JVE-

8 o

rë:

Tem

a

- 6

orë

V.

prak

tike

-1 o

rëPë

rsër

itje

- 1 o

rë

2.4.

Ndë

rpre

rja

e qy

etër

imit

antik

dhe

fil-

limi i

qye

tëri-

mev

e mes

jeta

re

1

-Të

listo

jë fa

ktor

ët h

isto

rikë

që n

diku

an n

ë pë

rhap

jen

e kr

isht

ërim

it;

-Të

përs

hkru

ajë

fakt

orët

hi

stor

ikë

që s

hkak

tuan

lë

vizj

en e

pop

ujve

; -T

ë tr

egoj

në n

ë ha

rtë

“dyn

djen

e p

opuj

ve” n

ë Ev

ropë

; Të

treg

ojë

paso

jat q

ë so

llën

mig

rimet

e p

opuj

ve n

ë Ev

ropë

; -T

ë da

llojë

rolin

e

mig

rimev

e të

pop

ujve

si

fakt

or k

yç n

ë lin

djen

e

qyte

tërim

it m

esje

tar;

-Të

njoh

ë dh

e vl

erës

ojë

disa

ng

a fig

urat

his

torik

e që

i pë

rkas

in k

ësaj

tem

atik

e, s

i: M

inos

i, H

omer

i, So

loni

, Kl

iste

ni, P

erik

liu, J

ul

Ceza

ri, O

ktav

iani

, Spa

rtak

u,

Rom

uli,

Atil

a, Te

odor

iku,

A

leks

andr

i i M

adh

etj.

Har

të

Atla

sTe

ksti

Kris

tian-

izëm

D

yndj

e (m

igrim

)

2.5.

Qyt

etër

imi

ilir

-Të

përc

akto

jë p

opul

lsin

ë pa

ra-il

ire s

i par

aren

dëse

e

kultu

rës

së b

ronz

it;

-Të

treg

ojë

në h

artë

ve

ndba

nim

et e

kul

turë

s së

br

onzi

t;

15

TEM

ATIK

A 2

Q

YTET

ËRIM

ET

E L

UG

INAV

E TË

LU

MEN

JVE-

8 o

rë:

Tem

a

-6

orë

V.

prak

tike

-1 o

rëPë

rsër

itje

- 1 o

rë

2.5.

Qyt

etër

imi

ilir

1Të

për

shkr

uajë

kul

turë

n m

ater

iale

dhe

shpi

rtër

orë

të

popu

llsis

ë pa

ra-il

ire.

Har

tëTe

ksti

Etn

osi i

lir

2.6.

Maq

edo-

nia

1-T

ë pë

rshk

ruaj

ë je

tën

dhe

kont

ribut

in e

Ale

ksan

drit

të

Mad

h të

Maq

edon

isë.

Har

tëTe

ksti

Fala

nga

2.7.

Vepr

imta

ri pr

aktik

e: Il

irët

– ba

norë

au-

tokt

onë

1

-Të

sigu

rojë

info

rmac

ione

t e

nevo

jshm

e-T

ë an

aliz

ojë

mat

eria

let e

m

bled

hura

në

funk

sion

të

qëlli

mit

të te

mës

-Të

aftë

sohe

t pë

r të

punu

ar

në g

rup.

2.8.

Për

sërit

je:

Qyt

etër

imet

e

lugi

nave

të

lum

enjv

e

1

-Të

aftë

sohe

t në

nxje

rrje

n e

konk

luzi

onev

e;

-Të

evid

ento

jë n

gjar

jet

nëpë

rmje

t lid

hjes

shk

ak-

paso

jë;

Botim

e pë

r kë

të p

eri-

udhë

të h

is-

toris

ë

16

TEM

ATIK

A 3

Q

YTET

ËRIM

ET

MES

JETA

RE N

Ë SH

EK V

-X

5 o

rë:

Tem

a

-3 o

rë

V.pr

aktik

e -1

orë

Përs

ëritj

e -

1 or

ë

3.1.

Qyt

etër

imi

biza

ntin

1

-Të

përc

akto

jë n

ë ha

rtë

vend

ndod

hjen

e per

ando

risë

Biza

ntin

e;

-Të

dallo

jë s

hkaq

et e

kr

ijim

it të

per

ando

risë

Biza

ntin

e;

-Të

përs

hkru

ajë

tipar

et e

qy

tetë

rimit

Biza

ntin

; -T

ë pë

rcak

tojë

në

hart

ë lë

vizj

et e

slla

vëve

në

Ballk

an e

Biz

ant;

-Të

nxje

rrë

përf

undi

me

mbi

pa

soja

t e d

yndj

eve

slla

ve n

ë Ba

llkan

.

Har

të

Atla

s

Teks

tiBo

time

për

këtë

per

i-ud

hë të

his

-to

risë

Tras

hëgi

mi

grek

o-ro

mak

e Sl

lavi

zëm

A

sim

ilim

Pe

rand

ori

3.2.

Org

aniz

imi

shte

tëro

r, ek

o-no

mik

, kul

-tu

ror d

he fe

tar

në B

izan

t

1

-Të

përs

hkru

ajë

tipar

et

e or

gani

zim

it sh

tetë

ror,

shoq

ëror

dhe

eko

nom

ik n

ë qy

tetë

rimin

biz

antin

; -T

ë vl

erës

ojë

arrit

jet e

kët

ij qy

tetë

rimi n

ë ar

t, ku

lturë

dh

e ar

sim

; -T

ë sh

pjeg

ojë

kara

kter

in d

he

rolin

e k

odit

të Ju

stin

iani

t në

zhv

illim

et e

kono

mik

e,

shoq

ëror

e e

polit

ike

në

qyte

tërim

in b

izan

tin d

he at

ij ev

ropi

an;

-Të

dallo

jë s

hkaq

et e

nd

arje

s së

kis

hës

kris

tiane

.

Har

të

Atla

sTe

ksti

Kodi

i Ju

stin

iani

t

17

TEM

ATIK

A 3

Q

YTET

ËRIM

ET

MES

JETA

RE N

Ë SH

EK V

-X

5 o

rë:

Tem

a

- 3 o

rë

V.pr

aktik

e - 1

orë

Përs

ëritj

e -

1 or

ë

3.3.

Qyt

etër

imi

arab

1

-Të

listo

jë k

usht

et h

isto

rike

të li

ndje

s dh

e pë

rhap

jes

së

besi

mit

isla

m;

-Të

përs

hkru

ajë

veço

ritë

e qy

tetë

rimit

arab

; -T

ë da

llojë

në

hart

ë sh

trirj

en

e Ka

lifat

it ar

ab;

-Të

vler

ësoj

ë ar

ritje

t e

qyte

tërim

it ar

ab n

ë ar

t, ku

lturë

dhe

shk

encë

; -T

ë nj

ohë

dhe

vler

ësoj

ë di

sa

nga

figur

at h

isto

rike

që i

përk

asin

kës

aj te

mat

ike,

si:

Just

inia

ni, M

uham

edi, O

mar

Kh

ajan

, Avi

cena

etj.

Har

të

Atla

sTe

ksti

Isla

mKa

lifat

3.4.

Për

sërit

je:

Qyt

etër

imet

m

esje

tare

në

shek

. v-x

1

-Të

aftë

sohe

t në

nxje

rrje

n e

konk

luzi

onev

e;

-Të

evid

ento

jë n

gjar

jet

nëpë

rmje

t lid

hjes

shk

ak-

paso

jë.

Botim

e pë

r kë

të p

eri-

udhë

të h

is-

toris

ë

18

3.5.

Vep

rimta

ri pr

aktik

e:

Kont

ribut

i i

arbë

rve

në

qyte

tërim

in

biza

ntin

1

-Të id

entif

ikoj

ë po

zitën

e ili

rëve

pa

s nda

rjes s

ë Pe

rand

orisë

Ro

mak

e në

dy p

jesë

-Të

ndër

vepr

ojë

me

të tj

erët

dh

e m

e të

rritu

rit;

-Nëp

ërm

jet p

ërdo

rimit

të

mje

teve

të re

ja të

info

rmac

ioni

t, të

krij

ojë

albu

me,

pos

tera

, fle

tëpa

losje

sens

ibiliz

uese

dhe

ci

lësis

ht të

bëj

në p

reza

ntim

in e

pu

nim

eve;

Har

të

Atla

s

TEM

ATIK

A 4

. ZH

VILL

IMET

E

QYT

ETËR

IME-

VE M

ESJE

TARE

7 o

rë

Tem

a -

4 or

ë

V.pr

aktik

e -1

orë

Përs

ëritj

e -1

orë

Test

-1 o

rë

4.1.

Ndr

yshi

met

në

qyt

etër

imet

m

esje

tare

evro

-pi

ane

1

-Të

evid

ento

jë ti

pare

t th

emel

ore t

ë sis

tem

it fe

udal

; -T

ë lis

tojë

det

yrim

et e

sh

tres

ave

shoq

ëror

e nd

aj

njër

a-tje

trës

; -T

ë re

ndis

ë fa

ktor

ët q

ë çu

an

në li

ndje

n e

qyte

teve

mes

-je

tare

; -T

ë vl

erës

ojë

rolin

e tr

egtis

ë në

zh

villim

in e

qyt

etit

mes

jeta

r; -T

ë da

llojë

str

uktu

rën

shoq

ëror

e të

Evr

opës

mes

-je

tare

; -T

ë kr

ahas

ojë

mën

yrën

e

jete

sës s

ë sh

tres

ave

të n

dry-

shm

e sh

oqër

ore

në E

vrop

ën

mes

jeta

re;

Har

të

Atla

s

Teks

tiEn

cikl

oped

i e

His

toris

ë së

Bot

ës

Feud

aliz

ëm F

isni

këri

Vasa

litet

Bu

jkro

bëri

Vasa

l Ko

nflik

te

Shtr

esa

shoq

ëror

e Çi

flig

Ark

ond

19

TEM

ATIK

A 4

. ZH

VILL

IMET

E

QYT

ETËR

IME-

VE M

ESJE

TARE

7 o

rë

Tem

a -

4 or

ë

V.pr

aktik

e -1

orë

Përs

ëritj

e -1

orë

Test

-1 o

rë

4.2.

Mar

rëd-

hëni

et m

idis

dy

qyte

tërim

eve,

pe

rënd

imor

e dh

e lin

dore

1

-Të p

ërsh

krua

jë m

arrë

dhën

i-et

mid

is q

ytet

ërim

it ar

ab

dhe

atij

evro

pian

; -T

ë pë

rkufi

zojë

term

in k

ry-

qëza

të;

-Të

përc

akto

jë s

hkaq

et e

fil-

limit

të k

ryqë

zata

ve;

-Të

evid

ento

jë p

asoj

at e

kry

-që

zata

ve n

ë m

arrë

dhën

iet

mes

dy

qyte

tërim

eve;

-T

ë id

entifi

kojë

dhe

vle

rëso

-jë

dis

a ng

a fig

urat

his

torik

e që

i për

kasi

n kë

saj t

emat

ike,

si

: Pap

a U

rban

i II,

Sala

dini

, D

him

itri i

Arb

rit e

tj.

Har

të

Atla

sTe

ksti

Kryq

ëzat

ë

4.3.

Kultu

ra,

arsi

mi,

arte

t në

qyt

etet

mes

-je

tare

1

-Të

vler

ësoj

ë ku

lturë

n,

arsi

min

, art

et n

ë qy

tete

t m

esje

tare

-Të

evid

ento

jë

kara

kter

istik

at e p

ërba

shkë

ta

dhe

të v

eçan

tat n

dërm

jet

kultu

rave

;-T

ë v

lerë

sojë

rolin

e

arrit

jeve

të k

ëtyr

e qy

tetë

rimev

e në

jetë

n e

sotm

e.

Alb

umTe

ksti

Korp

orat

ë Es

nafe

Çi

rak

Pun

ë m

e m

ëditj

e St

rukt

urë

shoq

ëror

e

20

TEM

ATIK

A 4

. ZH

VILL

IMET

E

QYT

ETËR

IME-

VE M

ESJE

TARE

7 o

rë

Tem

a -

4 or

ë

V.pr

aktik

e -1

orë

Përs

ëritj

e -1

orë

Test

-1 o

rë

4.4.

Qyt

etet

m

esje

tare

në

terr

itore

t ar-

bëro

re1

-Të

përc

akto

jë fa

ktor

ët q

ë çu

an n

ë nd

rysh

imin

e e

mrit

të

ilirë

ve n

ë ar

bër;

-Të

krah

asoj

ë ni

vele

t e

zhvi

llim

it të

ars

imit,

të

arki

tekt

urës

, të

lete

rsis

ë dh

e të

pik

turë

s në

mes

jetë

.

Har

tëTe

ksti

Inte

ligje

n-cë

Kodi

kë

Elem

ent

deko

rativ

4.5.

Për

sërit

je:

Zhvi

llim

et e

qy

tetë

rimev

e m

esje

tare

1

-Të

aftë

sohe

t në

nxje

rrje

n e

konk

luzi

onev

e;

-Të

evid

ento

jë n

gjar

jet

nëpë

rmje

t lid

hjes

shk

ak-

paso

jë.

Botim

e pë

r kë

të p

eri-

udhë

të h

is-

toris

ë

4.6.

Vep

rimta

ri pr

aktik

e:

Përg

atitj

a e

nje

fletë

-pal

osje

je

“Qyt

eti n

ë m

esje

të d

he

sot”.

1

-Të

përg

jithë

sojë

të d

hëna

, ku

riozi

tete

dhe

pam

je n

ga

një

qyte

t mes

jeta

r -T

ë af

tëso

het n

ë se

lekt

imin

e

mat

eria

lit k

ryes

or n

ga a

i dy

tëso

r.- T

ë je

të n

ë gj

endj

e të

pë

rdor

ë in

form

acio

ne n

ga

inte

rnet

i apo

bur

ime

të tj

era.

4.7.

Test

mbi

kr

eun

4.1

-Të

vler

ësoh

et m

e sh

krim

m

bi n

johu

ritë

e fit

uara

.

21

TEM

ATIK

A 5

TIPA

RET

E SI

STEM

EVE

POLI

TIKE

EV

ROPI

AN

E SH

EK X

II-XV

8 or

ë

Tem

a

-7 o

rë

V.pr

aktik

e -

1 or

ë

5.1.

Fille

sat e

sh

tet-

kom

beve

1

-Të

përk

ufizo

jë k

once

ptin

sh

tet-

kom

b;

-Të

dallo

jë s

htet

-kom

bet n

ë ha

rtën

e E

vrop

ës m

esje

tare

;

-Të

përs

hkru

ajë

proc

esin

e

kalim

it ng

a co

pëtim

i feu

dal

në s

htet

-kom

be;

-Të

dallo

jë v

eçor

itë e

pro

-ce

sit t

ë kr

ijim

it të

sht

et-

kom

beve

, në

Evro

pën

Perë

ndim

ore;

-Të

përs

hkru

ajë

kara

kter

-is

tikat

e s

iste

mit

polit

ik të

Ev

ropë

s Pe

rënd

imor

e, d

uke

evid

entu

ar fo

rcim

in e

pus

h-te

tit m

bret

ëror

.

Har

ta,

atla

sTe

ksti

Shte

t-ko

mb;

re

publ

ikë

5.2.

Mbr

etër

ia

e A

nglis

ë,

atdh

eu i

parla

-m

enta

rizm

it

-Të

përs

hkru

ajë

mar

rëdh

ënie

t mid

is

prin

cërv

e dh

e m

bret

ërve

në

Ang

li;

-Të

vler

ësoj

ë nd

arje

n e

push

tetit

të m

bret

it ng

a pa

rlam

enti;

Har

ta,

atla

sTe

ksti

Kart

a e

Mad

he e

Li

-riv

e;

parla

-men

-ta

rizëm

;

22

TEM

ATIK

A5.

TIPA

RET

E SI

STEM

EVE

POLI

TIKE

EV

ROPI

AN

E SH

EK.X

II-XV

.

8 or

ë

Tem

a

-7 o

rë

V.pr

aktik

e -

1 o

5.2.

Mbr

etër

ia

e A

nglis

ë,

atdh

eu i

parla

-m

enta

rizm

it

1

-Të

vler

ësoj

ë ro

lin e

Kar

tës

së M

adhe

të L

irive

në

resp

ektim

in e

të d

rejta

ve

hum

ane;

-T

ë da

llojë

ndr

yshi

met

nd

ërm

jet m

onar

kisë

ku

shte

tues

e dh

e as

aj

abso

lute

.

Har

ta,

atla

sTe

ksti

Kart

a e

Mad

he e

Li

-riv

e;

parla

-men

-ta

rizëm

;

5.3.

Mon

arki

a fra

ncez

e-m

odel

i a

bsol

utiz

mit

1

-Të p

ërca

ktoj

ë mar

rëdh

ënie

t hi

erar

kike

mid

is fe

udal

ëve

dhe

mbr

etër

ve n

ë Fr

ancë

; -T

ë pë

rshk

ruaj

ë et

apat

e

zhvi

llim

it të

mon

arki

së

fran

ceze

, duk

e ev

iden

tuar

ka

rakt

erin

kla

sik

të

abso

lutiz

min

fran

cez.

Har

ta,

atla

sTe

ksti

mon

arki

ab

solu

te;

mon

arki

ku

shte

tues

e

5.4.

Pera

ndor

ia

Osm

ane

-Të

dallo

jë li

dhje

n m

idis

se

lxhu

këve

dhe

osm

anëv

e;

-Të

dallo

jë k

usht

et h

isto

rike

të fo

rmim

it të

Per

ando

risë

Osm

ane;

-Të

përs

hkru

ajë

rrug

ën e

kr

ijim

it të

sht

etit

osm

an;

Har

ta,

Teks

ti

selx

huk;

su

lltan

; sp

ahi;

kaza

; na

hije

; vi

laje

t;

23

TEM

ATIK

A5.

TIPA

RET

E SI

STEM

EVE

POLI

TIKE

EV

ROPI

AN

E SH

EK.X

II-XV

.

8 or

ë

Tem

a

-7 o

rë

V.pr

aktik

e -

1 o

5.4.

Pera

ndor

ia

Osm

ane

1-Të

iden

tifik

ojë

kara

kter

in

dhe

orga

nizim

in p

oliti

k dhe

sh

oqër

or të

pera

ndor

isë os

man

e.

Har

ta,

Teks

tipa

sha;

sa

nxha

k;

kadi

;

5.5.

Kul

tura

dh

e be

sim

i në

qy

tetë

rimet

m

esje

tare

1

-Të

evid

ento

jë ti

pare

t e

zhvi

llim

it të

art

it, k

ultu

rës,

arsi

mit

në q

ytet

ërim

et

mes

jeta

re;

-Të

dallo

jë ro

lin e

fesë

në

qyte

tërim

et m

esje

tare

; -T

ë kr

ahas

ojë

tend

enca

t e

zhvi

llim

it të

art

it, k

ultu

rës

dhe

arsi

mit

në q

ytet

ërim

in

arab

dhe

atë

per

ëndi

mor

; -T

ë re

nditë

dhe

vle

rëso

jë

disa

nga

figu

rat h

isto

rike

që

i për

kasi

n kë

saj t

emat

ike,

si

: Hen

riku

II, H

enrik

u VI

I, M

bret

i Xho

n, U

at T

ajle

r, Ed

uard

i i A

nglis

ë, H

unia

di,

Meh

met

i II,

Llaz

ari,

Skën

derb

eu e

tj.

Atla

sTe

ksti

Bank

iere

; ko

nsol

i-di

m; r

e-da

ktim

; ep

opej

a;

bala

da

5.6.

Prin

cipa

tat

arbë

rore

1

-Të

rend

itë a

spek

te të

jetë

s në

prin

cipa

tën

e A

rbrit

, si:

vend

ndod

hja e

saj n

ë har

tën

e Ev

ropë

s, or

gani

zim

i sh

tetë

ror,

zhvi

llim

i urb

an,

kultu

ra d

he b

esim

i. -T

ë pë

rcak

tojë

tipa

ret t

ë je

tës

së p

ërdi

tshm

e në

kët

o pr

inci

pata

.

Har

taTe

ksti

Prin

cipa

të;

orga

nizi

mi

shte

tëro

r

24

TEM

ATIK

A5.

TIPA

RET

E SI

STEM

EVE

POLI

TIKE

EV

ROPI

AN

E SH

EK.X

II-XV

.

8 or

ë

Tem

a

-7 o

rë

V.pr

aktik

e -

1 o

5.7.

Form

imi

i sh

tetit

të b

ash-

kuar

sh

qipt

ar

nën

drej

timin

e

Skën

derb

eut

1

-Të

përc

akto

jë p

ikat

e

lidhj

es s

ë sh

qipt

arëv

e m

e qy

tetë

rimet

eur

opia

ne të

sh

ek.X

V”.

-Për

mes

arg

umen

tave

të

form

uloj

ë men

dim

in e

tij/s

aj

mbi

kët

ë lid

hje.

-Të

vler

ësoj

ë ro

lin

e sh

qipt

arëv

e, s

i në

mbr

ojtje

të

toka

ve të

tyre

, ash

tu d

he

në m

broj

tje t

ë qy

tetë

rimit

evro

pian

, gja

të lu

ftës

kund

ër

Pera

ndor

isë

osm

ane.

Alb

um,

CD

Teks

ti

Botim

e pe

r Sk

ënde

rbeu

n

Bese

lidhj

e;

kuve

nd

5.8.

Vepr

imta

ri:

Ese

argu

-m

entu

ese

“Lid

hja

e sh

q-ip

tarë

ve m

e qy

tetë

rimet

eu

ropi

ane

të

shek

.XV”

1

-Të

përc

akto

jë p

ikat

e

lidhj

es s

ë sh

qipt

arëv

e m

e qy

tetë

rimet

eur

opia

ne të

sh

ek.X

V”.

-Të

nxje

rrë

përf

undi

me,

pë

rmes

arg

umen

tave

, mbi

fa

ktor

ët e

ndi

kim

it të

kët

yre

qyte

tërim

eve

tek n

jeri-

tjetr

i.-P

ërm

es a

rgum

enta

ve të

fo

rmul

ojë m

endi

min

e tij

/saj

m

bi k

ëtë

lidhj

e.

25

Objektivat mësimorë sipas taksonomisë së Blumit

NJOHJA Përkujtimi i asaj që është mësuar më herët (nga fakte të ndara deri në teori të plota)

KUPTIMI Kuptimi i domethënies së materialit (shpjegim i ideve dhe i koncepteve)

ZBATIMI Shfrytëzimi i të mësuarit në situata të reja konkrete

ANALIZA Zbërthimi i të gjitha pjesëve përbërëse dhe përcaktimi i marrëdhënieve të ndërsjella

SINTEZA Bashkimi i pjesëve për të krijuar një tërësi të re dhe për të nxjerrë përfundime logjike

VLERËSIMI Vlerësimi ose arsyetimi i vendimit ose veprimit në bazë të kritereve

Foljet që përdoren për ndërtimin e objektivave mësimorë sipas niveleve:

Të njohurit Të kuptuarit Zbatimi Analiza Sinteza Vlerësimi

Përshkruaj

Përcakto

Identifiko

Etiketo

Rendit

Përkufizo

Bashko

Emërto

Përmblidh

Dallo

Transformo

Ilustro

Shpjego

Zgjero

Përgjithëso

Përcakto

Rendit

Perifrazo

Llogarit

Demonstro

Zhvillo

Përgatit

Provo

Vepro

Organizo

Lidh

Ndërto

Përdor

Copëto

Nxirr përfundime

Bëj grafikun

Bëj dallimin

Ndaj

Shquaj

Ilustro

Kombino

Përvijo

Kategorizo

Kategorizo

Përpilo

Kompozo

Veço

Krijo

Harto

Përgjithëso

Formulo

Parashiko

Prodho

Vlerëso

Krahaso

Bëj dallimin

Përcakto

Kritiko

Gjyko

Zgjidh

Justifiko

Mbështet

Argumento

26

Orë mësimi model

Planifikimi ditor

Fusha: HistoriLënda: HistoriShkalla:3

Tematika 1: Qytetërimi egjiptian

Situata e të nxënit: Punë me grupe

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe.

Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit 1.1Kompentenca e të menduarit 1.3

Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:a) Përcakton përbërjen e shoqërisë në Egjiptin e lashtë.b) Shpjegon rrugën e formimit të mbretërisë në Egjiptin e lashtë.c) Argumenton shprehjen “Egjipti, dhuratë e Nilit”.

Fjalët kyçe: faraon, priftërinj, nëpunës, skllevër, piramidë, mumie, hieroglif, papirus etj.

Burimet: libri i historisë, internet

Mjetet: hartë, pamje nga Egjipti i lashtë p.sh: lumi Nil, piramidat etj.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Artet, Gjuhën dhe komunikimin

27

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

HAPI I. Mësuesi/ja prezanton disa figura që lidhen me Egjiptin (shih figurat). Pastaj vendos në dërrasën e zezë disa emra te këtyre figurave:

Lumi Nil – Egjipt - Qytetërim

U kërkohet nxënësve të gjejnë se për cilin shtet bëhet fjalë.

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lidhin këta terma me njëri-tjetrin. Duke i orientuar në hartë, mësuesi/ja nxit nxënësit që t`u përgjigjen këtyre pyetjeve:- Duke parë gjatësinë e tij, përse shërbente lumi Nil?- Si paraqitet në derdhjen e tij?

HAPI II. Pasi nxënësit gjejnë shtetin në fjalë (pra, Egjiptin), mësuesi/ja drejton pyetjen: - Çfarë ju kujton ky emër (pra Egjipti)? Pasi mësuesi/ja bëri lojën për gjetjen e shtetit në fjalë, zhvillohet një stuhi mendimesh ku nxënësit kujtojnë të dhënat kryesore mbi Egjiptin. (Kllaster)

Faraon

Hieroglife Luginae Nilit

Egjipt

Bujqësia

Realizimi i kuptimit: Struktura piramidale.Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin, ndërkohë e ndan tabelën e zezë në katër kolona. Mësuesi/ja shpjegon përmbajtjen e strukturës së tabelës.

Hieroglife egjiptiane Piramidat e Gizës Faraoni Menkaura Mumje

28

Organizimi shtetëror Struktura shoqërore Besimi Arti dhestruktura

Mësuesi/ja drejton pyetjet:- Kur daton shteti i vjetër Egjiptian?-Cili ishte themeluesi?• Daton më

3200 pr.k. nga faraoni Mene.

• Ishte monarki. (përcaktohet viti dhe sundimtari).

- Sa mbretëri kanë sunduar?• Kanë sunduar

tri mbretëri:a) Mbretëria e Vjetërb) Mbretëria e Mesmec) Mbretëria e Re- Kush ishte sundimtari më i suksesshëm?• Tutmezi III

(Nga Egjipti →Eufrat), që shtriu territoret Egjipt – Eufrat

Mësuesi/ja e vizaton si strukturë, por për plotësimin e saj thërret për çdo shtesë një nxënës nga klasa.

skllevër

zejtarë, tregtarë, fshatarë etj.

shkruesit, nëpunësit

nobilëtluftëtarët

zoti=faraoni

priftërinjtë, besimi, shkenca

Çdo nxënës që ngrihet plotëson piramidën,njëkohësisht shpjegon edhe termin.

Në këtë kolonëmësuesi/ja vendos 2-3 figura në lidhje me besimin.

PiramidëMësuesi/ja plotëson:Varret e faraonëvejeta vazhdon edhepas vdekjes (ushqim,veshje, armë).

MumieBalsamosja

Figurë kulturorePerënditë ishin mekokë kafshe.- Egjiptianët besoninnë shumë zota.

U zhvilluan:matematikainxhinieriaarkitekturaShkrimi:hieroglifpapirus

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin, ndërkohë e ndan tabelën e zezë në katër kolona. Mësuesi/ja shpjegon përmbajtjen e strukturës së tabelës

Reflektimi: Punë individuale, diskutim i lirë.

Nisur nga skena e plotësuar në dërrasën e zezë, nxënësit kontrollojnë njohuritë duke zhvilluar pyetjet e tekstit. P.sh.bëhen pyetje:

- Cila ishte struktura shoqërore? - Si u ndërtuan piramidat?

29

- Ç’janë mumjet? etj.

Mësuesi/ja fillimisht shpjegon se piramidat janë të veçanta jo vetëm nga përmasat, por edhe në mënyrën e transportimit të gurëve aq masivë.Mësuesi/ja mund të shpjegojë se çfarë janë mumiet dhe çfarë është procesi i mumifikimit, etj.

Vlerësimi:- Nxënësit/et do të vëzhgohen gjatë bashkëveprimit me njëri-tjetrin dhe

mësuesin/en për bashkëveprimin gjatë punës në grup.- Do të vlerësohen për aktivizimin gjatë punës në grup.- Do të vlerësohen për aftësinë e prezantimit të detyrave të dhëna si në

grup ashtu dhe individuale.

30

Planifikimi ditor


Tema 2 : Qytetërimi romak


Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit 1.1Kompentenca e të nxënit 1.1

Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:

a) Identifikon kushtet gjeografike dhe historike të lindjes së Republikës Romake.

b) Bën dallimin mes shtresave të ndryshme të shoqërisë romake.c) Nxjerr përfundime mbi shkaqet e luftërave punike dhe rezultatet e

tyre.


Fjalët kyçe: latinë, patricët, plebenjtë, senati, Kartagjena, Hanibali, luftërat punike


Mjeti: teksti i historisë, hartë, foto, internet


31


Në fazën e parë të orës së mësimit mësuesi ndërton një diagramë të ngjashme si në figurë (kllaster), ku në qendër vendos Romën dhe kërkon mendimin e nxënësve rreth saj.

Shtatëkodrat

Legjendae formimit Koloseu

ITALI Forma e qeverisjes

ROMA

Skema mund të shtohet me elemente të tjera si me monumentet e njohura të kulturës, etj.Po në këtë fazë mësuesi plotëson njohuritë e nxënësve me elementet e mëposhtme:

1. Roli i pozitës gjeografike në zhvillimin e Romës (bëhet një krahasim me Greqinë).

2. Epoka kur Roma filloi të zhvillohej; a- vitet 700 pr.K vendosen latinët; b- vitet 600 pr.K vendosen etruskët.3. Zhvillimet në art, ndërtime, artizanat.

Realizimi i kuptimit

Hapi i parë: Mësuesi shkruan në tabelë fjalën ROMA.

E zbërthen duke evidentuar elementet kryesore në krijimin dhe funksionimin e saj.

Në klasat me internet ose me ndihmën e një fjalori enciklopedik nxënësit gjejnë përkufizimin për secilin element të demonstruar në tabelë. Përkufizimet vendosen në tabelë.

Hapi i dytë: Shpjegim i strukturës së shoqërisë romake

32

Struktura e shoqërisë romake

Si evoluoi qeverisja në Romë: bashkëqeverisje mes patricëve dhe plebenjve.REPUBLIKA. Si qeverisej republika dhe organet e saj.Nuk qeverisej nga dinasti mbretërore.

Zbërthehet mënyra e qeverisjes në Romë.

Secili prej elementeve të paraqitur në diagramë duhet të trajtohet me kujdes nga mësuesi.

Hapi i tretë: Luftërat punike.

Çfarë ju sjellin në mendje emrat: Kartagjena/ Hanibali/ Roma?

Pyetjet që mësuesi mund të shkruajë në tabelë për të nxitur kureshtjen e klasës janë: 1. Cili ishte roli i ushtrisë në Romën e Lashtë?2. Pse Romës iu desh të përballej me Kartagjenën?3. Si përfunduan luftërat punike?

Punë e pavarur. Nxënësit punojnë me rubrikën e tekstit: “Puno me tabelën”.

Vlerësimi:- Nxënësit/et do të vëzhgohen gjatë bashkëveprimit me njëri–tjetrin dhe mësuesin/en për bashkëveprimin gjatë punës në grup.Do të vlerësohen për aktivizimin gjatë punës në grup.Do të vlerësohen për aftësinë e prezantimit të detyrave të dhëna si në


Detyrë shtëpie: Bëni krahasimin mes strukturës së shoqërisë romake dhe asaj athinase.

Patricët

Plebejtë Tregtarët e mëdhenj/

qeveritarët

Aristokratët/ Pronarët e mëdhenj

të tokave

Ar zanët/ fshatarët/ tregtarët

Shoqëria

Senati

Konsujt

Mbledhja popullore

33

Planifikimi ditor


Tema 3: Maqedonia


Kompetenca për jetën 1.2

Kompetenca personale 1.3

Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:a) Rendit vendet që pushtoi Aleksandri i Madh i Maqedonisë. b) Shpjegon arsyet se pse Aleksandri u quajt “i Madh”. c) Përcakton pasojat e pushtimeve të Aleksandrit të Madh.


Fjalët kyçe: Kulturë helenistike, falangë





Fazat e strukturës Metodat mësimore Veprimtaritë e

nxënësve Organizimi i nxënësve

P Di-dua të di -mësova plus Diskutimi i ideve Punë në dyshe

34

N Di-dua të di -mësova plus Diskutimi i ideve Punë në grupe të vegjël

P Ese Nxitje e të shkruarit Punë në grupe

Zhvillimi i mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënit) Di-dua të di-mësova plus

Paraqitet organizuesi grafik prej tri kolonash, i cili përdoret në dërrasën e zezë e në fletë pune më pas.

Shkruhet tema e re, u kërkohet nxënësve të thonë atë që dinë apo mendojnë për temën e re dhe i shënojmë në kolonën e parë, D- Çfarë dimë. Ndërkohë që nxënësit lexojnë informacionin e ri, iu kërkohet të regjistrojnë pyetjet duke i shkruar në kolonën e dytë, D-Çfarë dua të di, këtu shtohen dhe idetë e mësuesit.

Pasi identifikohen pyetjet udhëzohen nxënësit të kategorizojnë njohuritë dhe pyetjet e tyre duke filluar nga:

Si erdhi në fron Aleksandri, Fillimin e pushtimeve, mënyrën se si u bë faraon në Egjipt, pushtimet në Azi, arsyet që e bënë të quhet i Madh etj.

Harta e shtrijes së pushtetit të Aleksandrit të Madh

35

Ndërtimi i njohurive (përpunim i përmbajtjes) Pyet sërish.

Pasi kanë përfunduar leximin e temës së re përqendrohemi te kolona e tretë. Pyeten nxënësit për informacionin e ri që mësuan duke iu përgjigjur pyetjeve që ndodhen në kolonën e dytë - Dua të di. Nxënësit në mënyrë të pavarur plotësojnë kolonën e tretë - Mësova - në fletoren e tyre. Organizuesi grafik si më poshtë:

DI DUA TË DI MËSOVA1. Aleksandri

ishte i biri i Filipit II.

2. Pushtoi shumë vende.

3. U quajt Aleksandri i Madh.

4. Vdiq nga ethet në moshën 33 vjeçare.

1. Si erdhi në pushtet?

2. Qëllimi i tij? 3. Pse u quajt

kështu? 4. Pas vdekjes

së tij cili ishte fati i perandorisë së tij?

1. Mbas vdekjes së Filipit II, trashëgoi fronin e Maqedonisë

2. Zgjerimi i mbretërisë së të atit Filipit II. 3. Mbas 10 vjet luftimesh, ai krijoi

perandorinë më të madhe, e cila fillonte nga Deti Adriatik në perëndim deri në Indi në lindje, nga malet e Kaukazit në veri deri në lumin Nil.

Fushatat e tij patën pasoja historike dhe kulturore. Me politikën e vet ai ndihmoi në shkrirjen dhe bashkëjetesën midis kulturave të Evropës dhe të Azisë

4. Perandoria që krijoi Aleksandri i Madh mbas vdekjes së tij u nda në katër Mbretëri: Mbretëria e Maqedonisë, e Egjiptit, e Pegramos dhe e Sirisë.

Vlerësimi:Nxënësit/et do të vëzhgohen gjatë bashkëveprimit me njëri –tjetrin dhe

mësuesin/en për bashkëveprimin gjatë punës në grup.Do të vlerësohen për aktivizimin gjatë punës në grup.Do të vlerësohen për aftësinë e prezantimit të detyrave të dhëna si në


Detyrë shtëpie: Portretizoni figurën e Aleksandrit të Madh.

36

Planifikimi ditor


Tema 4.: Qytetërimi bizantin


Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit 1.1

Kompetenca personale 1.3

Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:d) Rendit disa nga veçoritë bazë të qytetërimit bizantin. e) Vlerëson arritjet në art e arkitekturë të periudhës së Bizantit.f) Identifikon shtrirjen gjeografike të qytetërimit bizantin dhe vlerëson

rëndësinë e saj.


Fjalët kyçe: bizant, ikona, mozaik, katedrale,



Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Artet.


Mbështetur në njohuritë e marra gjatë orës së mëparshme mbi Perandorinë Romake të Lindjes plotësohet skema-kllasteri. Nxënësit mund të shtojnë elemente të tjera në kllaster.

37

Për t’i ardhur në ndihmë nxënësit, mësuesi paraprakisht mund të ndërtojë disa pyetje të shkurtëra me karakter frontal për të gjithë klasën, si p.sh:

Çfarë përfaqësonte Kostandinopoja?

Cilët ishin përfaqësuesit më të shquar të saj?

Realizimi i kuptimitPrezantohen në tabelë çështjet që do të trajtohen.

1. Veçoritë e qytetërimit.

Gjuha dhe doket u ndikuan nga qytetrimi grek. Sistemi ligjor kishte bazë qytetërimin romak. Feja përmbante ndikime të riteve të bashkësive të krishtera. Veprat e artit u ndikuan nga origjina greke, kristiane, aziatike.

Zhvilloi më tej kulturën greko-romake. Manastiret luajtën një rol të madh në përhapjen e filozofisë/letërsisë etj.

2. Krijmtaria në art dhe arkitekturë. Punimi i mozaikëve që zbukuronin tavanet e banesave dhe kishave. Krijuan ikonat, përgjithësisht në dru (Krishti dhe shenjtorët). Ndërtimi katedraleve. (Katedralja e Shën Sofisë).

vepra arti

besimi fetar i krishterë

ndikiminga Greqia dhe Roma

manastireBizanti

38

3. Shtrirja e qytetërimit bizantin. U përhap në Evropën Lindore dhe Juglindore. Misionarët bizantinë kontribuan në predikimin e krishtërimit dhe përhapjes së dijes. Monedhat prej ari të Bizantit shërbyen për të gjitha vendet e pellgut të Mesdheut

Reflektim dhe vlerësim: Minitest1.Plotëso saktë: Kryqëzata IV u drejtua drejt:

a. Palestinësb. Bizantitc.Venedikut

2. Dallo nëse është e vërtetë (V) apo e gabuar (G):

a. Dallimi i parë mes dy kishave u bë gjuha që përdornin në ritet fetare. ( )

b. Në krahinat e Ilirisë Jugore popullsia e lashtë ruajti gjuhën, zakonet, kulturën e trashëguar deri në ditët e sotme.( )

c. Bizanti nuk bëri të tijat arritjet e kulturës greko-romake. ( )d. Pozita gjeografike në mes të rrugëve tregtare të rëndësishme midis

Lindjes dhe Perëndimit, pengoi tregtinë të lulëzonte. ( )

3.Përkufizo termat:

Kodi i Justinianit ____________________________________ luftë civile _________________________________________ pelegrinë __________________________________________

4. Plotëso saktë: “Në tregtinë e rëndësishme midis Lindjes dhe Perëndimit, ndihmuan”:

a. Pozita gjeografikeb. Pushteti i kufizuar i Perandoritc. Rënia e tregtisë

Detyrë shtëpie: Bëni kërkime në internet për ndikimet e artit dhe arkitekturës bizantine në vendin tonë.

39

Planifikimi ditor


TEMA 5: Marrëdhëniet midis dy qytetërimeve, perëndimore dhe lindore



Kompetenca qytetare 1.1

Kompentenca e te menduarit 1.3

Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:g) Përcakton shkaqet e kryqëzatave.

h) Përshkruan zhvillimin e kryqëzatave.

i) Nxjerr përfundime mbi rrjedhojat e kryqëzatave.

Fjalët kyçe: Kryqëzatë, kryqtar.



Kohëzgjatja: 1 orë

Vendi zhvillimit: në klasë

40


STRUKTURA E MËSIMIT

Fazat e strukturës Metodat mësimore Veprimtaritë e

nxënësveOrganizimi i

nxënësve

P Di-dua të di -mësova plus Diskutimi i ideve Punë në dyshe

N Harta e konceptit Paraqitja grafike e informacionit

Punë në grupe të vegjël

P Rishikim në dyshe Të nxënit bashkëveprues Punë në dyshe

ZHVILLIMI I MËSIMIT

Parashikimi (përgatitja për të nxënit) Di-Dua të di-Mësova Paraqitet organizuesi grafik prej tri kolonash, i cili përdoret në dërrasën e zezë e fletë pune më pas.

Shkruhet tema e re: “Kryqëzatat”.

U kërkohet nxënësve të thonë atë që dinë apo mendojnë për temën e re dhe i shënojmë në kolonën e parë: D- Çfarë dimë.

Ndërkohë që nxënësit lexojnë informacionin e ri mbi kryqëzatat, ju kërkohet të regjistrojnë pyetjet duke i shkruar në kolonën e dytë: D-Çfarë dua të di.

Pasi identifikohen pyetjet, udhëzohen nxënësit të kategorizojnë njohuritë dhe pyetjet e tyre duke filluar nga:

Shkaqet e kryqëzatave, zhvillimi i tyre pasojat (rrjedhojat).

Një pikturë mesjetare gjatë Kryqëzatës së Parë.

41

Pasi kanë përfunduar leximin e temës së re përqendrohemi tek kolona e tretë.

Pyeten nxënësit për informacionin e ri që mësuan duke ju përgjigjur pyetjeve që ndodhen në kolonën e dytë - Dua të di.

Nxënësit në mënyrë të pavarur plotësojnë kolonën e tretë, - Mësova -në fletoren e punës.

Organizuesi grafik si më poshtë:

DI DUA TË DI MESOVA

1. Arabët kishin sulmuar gadishullin Iberik. 2. Turqit besonin në një fe tjetër në fenë islame (myslimanizmin). 3. Turqit po zgjeronin sundimin e tyre dhe njëkohësisht vendosjen e fesë islame(myslimanizmin).

1. Kush është shkaku i kryqëzatave? Pse u quajtën kryqëzata? 2. Kush mori pjesë në to? 3. Kush janë pasojat për Evropën?

1. Rreziku që vinte nga përhapja e myslimanizmit. 2. U quajt kryqëzata pasi u luftua për mbrojtjen e fesë krishtere me simbol kryqin. 3. Në to morën pjesë të gjitha shtresat e shoqërisë. 4. Evropianët u njohën me kulturën arabe dhe atë bizantine, dijet, shkencat e tjerë.

Ndërtimi i njohurive (përpunim i përmbajtjes) Harta e konceptit

Plotësohet nga nxënësit harta e konceptit me njohuritë e përfituara nga (di – dua të di – mësova). Paraqitet grafikisht harta e konceptit.

shkaku-rreziku që vinte nga përhapja e myslimanizmit

u përfaqësuan të gjitha shtresat

u zhvilluan 3 kryqëzata

njohja e europianëve me kulturën arabeKryqëzatat

42

Përforcimi (konsolidimi i të nxënit) - Rishikim në dyshe Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura, atë çfarë kanë mësuar, nxënësve ju drejtohet pyetja:

- Pse themi se megjithëse kryqëzatat dështuan, ato patën pasoja pozitive për Evropën?

Vendosen nxënësit në dyshe për të diskutuar, duke shkëmbyer mendimet me njëri-tjetrin. Pas kohës së pritjes arrihet në përfundimin se pasojat pozitive ishin:

Evropianët u njohën me kulturën arabe dhe atë bizantine,

U njohën me dijet, shkencat e tjera.

Vlerësimi i nxënësve: Nxënësit u vlerësuan për përvetësimin e njohurive si dhe përkushtimin e tyre ne këtë veprimtari.

Detyrë shtëpie: Në fletoren e punës analizo: Pse në kryqëzata morën pjesë të gjitha shtresat e popullsisë?

43

Planifikimi ditor


Tema 6: Anglia dhe paralamentarizmi anglez



Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit 1.1

Kompentenca e të menduarit 1.3

Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:a) Përshkruan kushtet historike dhe shoqërore të Anglisë në fillim të

Mesjetë.b) Rendit kërkesat kryesore të Kartës së Madhe të Lirive.

c) Nxjerr përfundime mbi tiparet e parlamentarizmit anglez dhe rëndësisë së tij në shoqërinë njerëzore.

Fjalët kyçe: ligje, juri, Karta e Madhe e Lirive, parlamentarizëm, etj.



Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësveKlasa ndahet në dy grupe. Shënohet tema e mësimit në tabelë. Kërkohet që teknika e stuhisë së mendimit të realizohet mbi dy pjesë të temës. Anglia- parlamentarizmi.

44

Realizimi i kuptimit: ShpjegimAnglia në Mesjetë Karta e Madhe e Lirive Parlamentarizmi

Në vitin 1066 normandët nga veriu i Francës, të udhëhequr nga Uiliami, vendosën sundimin e tyre në të gjithë Anglinë

Në vitin 1215 baronët e zemëruar e detyruan Xhonin të nënshkruante Kartën e Madhe të Lirive

Sundimi Eduardi I. 1295 ai thirri në një tubim përfaqësues nga të gjitha shtresat që të jepnin pëlqimin për probleme të mëdha të qeverisjes, si për taksat, mbajtjen e ushtrisë, organizimin e luftërave.

1. Taksat e jashtëzakonshme të vendoseshin vetëm me pëlqimin e taksapaguesve.

Mbledhja veçmas e përfaqësuesve të popullsisë u quajt parlament dhe shënoi fillimin e veprimtarisë së parlamentit.

2. Asnjë njeri i lirë nuk mund të dënohej pa vendimin e gjyqit me juri.

Qeverisja e mbretit kushtëzohej nga parlamenti.

3. Mbreti duhej të qeveriste në bazë të ligjeve .

Vlerësimi:

Nxënësit/et do të vëzhgohen gjatë bashkëveprimit me njëri –tjetrin dhe mësuesin/en për bashkëveprimin gjatë punës në grup.

Do të vlerësohen për aktivizimin gjatë punës në grup.Do të vlerësohen për aftesinë e prezantimit të detyrave të dhëna si në grup

ashtu dhe individuale. Detyrat dhe puna e pavarur: Nëpërmjet internetit, gjeni të dhëna për sistemin parlamentar të vendit tone që nga fillimet e tij. Krahasojeni atë me modelin anglez .

Anglia

Shtrirja gjeografike

MonarkiIshull

Ka sistem më të përparuar

Vendi qeveriset nga parlamenti

KonservatorëtLaburistët

Parlamentarizmi

45

Planifikimi ditor


Tema 7: Principata e Arbrit



Kompetenca qytetare 1.7

Kompentenca digjitale 1.4


d) Shpjegon kuptimin mbi Principatën.e) Përcakton shkaqet e formimit të Principatës së Arbrit.f) Vlerëson rëndësinë e Principatës.

Fjalët kyçe: privilegje, Principatë, autonome, elemente te shtetit.


Mjetet: teksti, harta e Principates se Arbrit.



Mbështetur në njohuritë e mara gjatë orës së mëparshme plotësohet skema-kllasteri. Nxënësit mund të shtojnë elemente të tjera në kllaster.

46

Për t’i ardhur në ndihmë nxënësit mësuesi paraprakisht mund të ndërtojë disa pyejte të shkurtëra me karakter frontal për të gjithë klasën si p.sh:

1. Kush ishte sundimtari i parë i Principatës së Arbrit? 2. Kur e arriti kulmin e fuqisë Principata e Arbrit?3. Cilët ishin elementët e shtetit të Arbrit?

Realizimi i kuptimit

Prezantohen në tabelë çështjet që do të trajtohen

Ballafaqimi me armiq të shumtë nga Italia dhe veriu i Ballkanit i detyroi bizantinët të kërkonin mbështetjen e shqiptarëve.

Ato u dhanë krerëve feudalë shqiptarë privilegje dhe poste të rëndësishme në administratën perandorake.

Fisnikët feudalë u fuqizuan akoma më shumë duke rritur autonomine e tyre. Në vitin 1166 përmendet një prurio Arbanensis (princ i Arbërit), i cili

mori tiparet e para të një shteti. Ai njihet në histori me emrin “Principata e Arbërit”.

Themelues i shtetit të Arbërit ishte Progoni (1190-1198), pushtetin e të cilit e trashëguan djemtë e tij, Gjini (1198-1206) dhe Dhimitri (1206-1216).

Principata e Arbërit e arriti bashkimin e saj më të madh gjatë sundimit të Dhimitrit.

Në vitin 1210, u nënshkrua një marrëveshje paqeje me republikën e Raguzës (Dubrovniku i sotëm).

Papa i Romës i dha Dhimitrit titujt “gjykatës” (iudex) apo princ ose princeps, si dhe mbante tituj bizantinë.

Kruja

Aleancat

Titujfisnikërie

DhimitriPrincipatae Arbrit

47

Qendra e principatës ishte në qytetin e Krujës.

Reflektim: Minitest Plotëso saktë:

1. Bizantinët të kërkonin mbështetjen e shqiptarëve pasi _______________________ 2. Principata e Arbërit e arriti bashkimin e saj më të madh gjatë ________________________3. Qendra e principatës ishte_________________ 4. Fisnikët feudalë u fuqizuan akoma më shumë duke ________________.5. Me fuqizimin e perandorisë bizantine shteti i Arbërit pësoi rënie. (V – G)

Detyrë shtëpie: Kërkoni informacion në internet për Principatën e Arbrit.

Flamuri i Principatës së Arbërit

48

Veprimtari praktike. Tematika 1.


Tema: Llogaritja e kohës



Kompetenca e te menduarit 1.6

Kompentenca digjitale 1.1


g) Vendos ngjarjet historike në kohën e duhur në shiritin e kohës

h) Zhvillon veprimet për llogaritjen e kohës

i) Provon lidhjet mes qyteterimeve të mëdha dhe qytetërimit shqiptar

Fjalët kyçe: privilegje, Principatë, autonome, elemente të shtetit.


Mjetet: dërrasa e zezë, shkumës, katalog, foto të ndryshme, udhëzues të ndryshëm, etj.


Përfituesit: Nxënësit e klasës VI

Hapësira e aplikimit : 1 orë mësimore

49


Përshkrimi i projektit:

Përgatitja e projektit është një punë ku nxënësit do të ndërthurin krijimtarinë, shprehitë praktike me ato teorike. E rëndësishme është që ka dhe një ndërthurje të njohurive ndërlëndore si edukim figurativ, TIK, etj. Ky projekt do të ndihmojë nxënësit për t’u angazhuar të gjithë sipas mundësive dhe prirjeve për t’u koordinuar në një punë të përbashkët dhe efektive.

Ndarja e punës:

1) Të ndahen nxënësit në grupe pune dhe të përcaktojnë punën.2) Të zgjidhen liderët e grupeve dhe të hidhen idetë për punën.3) Të lihen detyrat për takimin tjetër.

Sugjerime:

1. Për t’u ardhur në ndihmë mësuesve dhe nxënësve, në tabelë është paraqitur shiriti i kohës, disa ndarje, data e ngjarje të rëndësishme historike. Ju mund të veproni edhe me data e ngjarje të tjera.

2. Vëzhgoni tabelën kronologjike. Në të është numërimi i viteve sipas vendeve perëndimore. Periudha Para Krishtit është ngjyrosur me blu. Numrat vijne duke zbritur nga e majta ne te djathte, pra v.2000 deri në vitin 1.

Periudha Pas lindjes së Krishtit është ngjyrosur me të kuq dhe vitet vijnë duke u zmadhuar.Vitet janë vendosur brenda 100 vjetesh, duke formuar kështu një shekull, dhe shënohen me numra romake si: shek. II pr.K., shek. XIX, etj.3. Ndarjet kohore ndahen:

• Mijëvjeçari – që është i barabartë me 1000 vjet• Shekulli – që është i barabartë me 100 vjet• Dekada – që është i barabartë me 10 vjet

Pune e pavarur

1. Ngjyrosni shiritin e kohës sipas ndarjeve kohore.2. Duke iu referuar tabelës kohore, vendosni në fletoren tuaj, datat historike

sipas vendeve të ndryshme.3. Pasi sigurohet se të gjithë nxënësit e kanë plotësuar shiritin e kohës,

50

mesuesi zhvillon ushtrime frontale me të gjithë klasën.4. Mësuesi jep shekullin dhe nxënësit përcaktojnë vitin e fillimit dhe të

mbarimit të tij.5. Mësuesi jep vitet dhe nxënësit përcaktojnë shekujt. Kështu me radhë

shkathtësohen nxënësit.6. Shënohen në dërrasë disa data të mësuara në këtë kapitull, p.sh.viti 3200

p.K. krijim i një shteti të vetëm në Egjipt; viti 2300 vjet para Krishtit formoi Perandorinë e Sargonit, etj.

7. Nga njohuritë historike qe keni marrë në lëndën e historisë së klasës së katërt, vendosni disa data të rëndësishme historike të popullit tonë, p.sh. Krijimi i mbretërive ilire në shek.V pr.K; Krijimi i mbretërisë Dardane në shek. III pr.K., shpallja e pavarësisë në vitin 1912, etj.

Pas çdo pune nxënësit diskutojnë apo japin mendime e sugjerime për të përmirësuar punën.

Detyrë shtëpie: Përcaktimi i grupit të prezantimit para klasës.

Diskutime e vlerësime te projektit.

Do të vlerësohen për bashkëveprimin gjatë punës në grup.

Do të vlerësohen për aktivizimin gjatë punës në grup.

Do të vlerësohen për aftesinë e prezantimit të detyrave të dhëna si në grup ashtu dhe individuale.

51

Veprimtari praktike e sugjeruar. Vizitë në Muzeun Historik Kombëtar

Tematika 2.

Tema: Ilirët – banorë autoktonë


Qëllimi:Shfrytëzimi i vizitës në muze (ose vende historike) shërben jo vetëm për t`iu përgjigjur pyetjeve rreth të shkuarës, por dhe për të ngjallur interesin e nxënësve, në mënyrë që ata në jetën e tyre përtej shkollës, të vazhdojnë përdorimin e këtyre burimeve.

Situata e të nxënit: Ekskursion mesimor


Kompetenca qytetare 1.7Kompentenca për jetën1.3


1. Përgatit informacionin e nevojshëm për ilirët

2. Përdor mjetet e reja të informacionit

3. Përdor materialet e mbledhura në funksion të qëllimit të temës

4. Demonstron aftësi për të punuar në grup.

5. Përgatit albume, postera, fletëpalosje sensibilizuese.

Nëntemat:

Sistemimi i njohurive të marra në histori

52

Përdorimi i internetit dhe sistemimi i materialeve sipas kohës. Grumbullimi dhe pasqyrimi i figurave dhe ngjarjeve kryesore për ilirëtKrijimi i posterave, fletëpalosjeve, punimeve për periudhën

Fjalët kyçe: autoktonë,Burimet: libri i historisë, internet

Mjetet: Katalogje, foto të ndryshme, udhëzues të ndryshëm, etj.


Hapësira e aplikimit: 1 orë mësimore


Përshkrimi i projektit:

Përgatitja e projektit është një punë ku nxënësit do të ndërthurin krijimtarinë, shprehitë praktike me ato teorike. E rëndësishme është që ka dhe një ndërthurje te njohurive ndërlëndore, si: edukim figurativ, TIK, etj. Ky projekt do të ndihmnojë nxënësit për t’u angazhuar të gjithë sipas mundësive dhe prirjeve e për t’u koordinuar në një punë të përbashkët dhe efektive.


Ndarja e punës :1) Ndahen nxënësit në grupe dhe përcaktojne punën.2) Zgjidhen liderët e grupeve dhe hidhen idetë për punën.3) Lihen detyrat për liderët dhe secilin grup.

Sugjerime:- Zhvillimi i ekskursionit kalon në tri faza:

1. Faza përgatitore

Me rekomandimin e mësuesit/es, nxënësit përsëritin disa çështje të materialit mësimor që lidhet me temën si p.sh.:

ku shtriheshin ilirëtcilët ishin fiset kryesore ilire

53

cilat ishin degët kryesore të ekonomisë ilirecilat ishin mbreteritë më të rëndësishme ilirecilët qenë elementet e kulturës ilire

2. Faza e dytë – Zhvillimi i ekskursionit

Zhvillimi i ekskursionit bëhet nën drejtimin e mësuesit/es, i cili orienton vëzhgimin e pavionit të ilirëve, objektet e ekspozuara aty, si: harta, monedha,vegla pune, armë të kohës, makete te ndryshme, etj. Nëpërmjet tyre nxënësit vërtetojnë njohurite teorike te marra. Kjo u jep mundesine që të diskutojnë më konkretisht.

3. Faza e tretë – Nxjerrja e përfundimeve dhe punë e pavarur

Pas përfundimit të vizitës në muze, nxënësit janë në gjendje të përgatisin albume fotografike, te realizojnë një ese të shkurtër ose nje tregimth.Detyre: Përcaktimi i grupit të prezantimit para klasës.

Diskutime e vlerësime të projektit. Elemente të ekspozuara në Muze

Mozaiku në Lin Mburojë ilirë Monedhat e vjetra të qytetit 450-350 para.K.

ALBANOPOLI

Qytet ilir, qendër e fisit të Albanëve, që përmendet për herë të parë në mesin e shek. II e.s. nga Ptolemeu, i cili përcakton dhe koordinatat e shtrirjes së tij. Është lokalizuar me rrënojat e qytetit ilir të Zgërdheshit (në afërsi të Krujës).

Amfiteatri i Durrësit

54

Veprimtari praktike e sugjeruar. Tematika 3

Tema: Kontributi i arbërve në qytetërimin bizantin


Situata e të nxënit: Kërkimore

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe. Kompetenca digjitale 1.2Kompentenca personale 1.3

Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:1. Identifikon pozitën e ilirëve pas ndarjes së Perandorisë Romake në dy pjesë2. Ndërveprojnë me njëri-tjetrin dhe me të rriturit; 3. Përgatit albume, postera, fletëpalosje sensibilizuese nëpërmjet përdorimit

të mjeteve të ndryshme të informacionit, dhe demonstron punimet nëpërmjet prezantimit të tyre.

4. Demonstron interesat, aftësitë ose talentet e tyre; 5. Përcakton përgjegjësinë vetjake dhe shoqërore

Fjalët kyçe:



Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Artet, etj.


55



Përshkrimi i projektit:1. Lexoni materialin e paraqitur më poshtë

Në kohën e Perandorisë Romake, disa ilirë u ngritën në poste të larta në perandorinë e re. Perandorët që shkruajtën emrin e tyre në historinë e Bizantit (duke mbretëruar nga vitet 491 deri në vitet 565) ishin me prejardhje ilire: Anastasi I, Justinani I.

Pozicioni skajor në kufi me Italinë, me të cilën interesat e Bizantit mbetën deri në fund të lidhura ngushtë, përcaktoi rolin e jashtëzakonshëm të trevave iliro-shqiptare në kuadrin e Perandorisë Bizantine. Ato u kthyen në një nyje komunikimi të Lindjes me Perëndimin dhe anasjelltas. Një rol të tillë e favorizonte ekzistenca e porteve të rëndësishme gjatë bregdetit të Adriatikut e të Jonit, ose e rrugëve që fillonin prej tyre dhe zgjateshin në thellësi të Gadishullit duke lidhur bregdetin me qendra të tilla të rëndësishme, si: Nishin, Shkupin, Ohrin, Sofjen, Kosturin, Selanikun, Adrianopojën e vetë Konstandinopojën. Ashtu si në shekujt e lashtësisë, rruga Egnatia vazhdoi ta luante rolin si vija kryesore e komunikimit midis provincave të Perandorisë perëndim-lindje. Përgjatë vijës perëndimore të rrugës Egnatia (Durrës - Apoloni - Peqin - Ohër) janë zhvilluar disa nga betejat më të përgjakshme të historisë bizantine. Perandorët bizantinë i kushtuan vëmendje të veçantë mbrojtjes strategjike të trevave iliro-shqiptare. Perandori Justinian ndërtoi nga e para apo rimëkëmbi 168 kështjella në katër provincat ilire të: Dardanisë, Prevalit dhe të dy Epirëve. Nga ana e tij, Anastasi I e rrethoi qytetin e tij të lindjes, Durrësin me mure madhështore që shihen ende sot. Veç Durrësit, pikëmbështetje të pushtetit bizantin në Shqipëri përbënin Tivari, Shkodra, Lezha, Kruja, Dibra, Prizreni, Shkupi, Berati, Devolli, Kolonja, Adrianopoja etj. Mbrojtja e tyre dhe e territorit u ishte besuar forcave e komandantëve vendas. Trupa ushtarake iliro-shqiptare shërbenin gjithashtu në vise të tjera të Perandorisë, sa në Lindje aq edhe në Perëndim. Në kohën e perandorit Justinian, ushtarë iliro-shqiptarë shërbenin në ushtrinë bizantine me qëndrim në Itali. Në një nga mbishkrimet e asaj kohe të gjetura në Itali, bëhet fjalë për “numrin e madh të ilirëve”. Edhe në shekujt e mëvonshëm, reparte nga trevat iliro-shqiptare shërbenin në provincat bizantine të Italisë e në provinca të tjera në Evropë dhe Azi.

56

Ndarja e punës:1) Ndahen nxënësit në grupe dhe përcaktojnë punën.2) Zgjidhen liderët e grupeve dhe hidhen idetë për punën.

Sugjerime:Zhvillimi i veprimtarisë kalon në disa faza:

1. Faza përgatitore (Faza e parë)Me rekomandimin e mësuesit/es, nxënësit përsëritin disa çështje të materialit mësimor që lidhet me temën, si p.sh.:

ku shtriheshin ilirët

ç’rëndësi kishte pozita e favorshme gjeografike

cilët ishin perandorët bizantine me origjinë ilire

cilat qenë reformat e këtyre perandorëve që lidheshin me popullsinë arbërore

çfarë të dhënash kemi nga elementet e kulturës bizantine në territorin tonë

2. Faza e dytë – Leximi i materialit ilustrues dhe udhëheqja nga mësuesja për të evidentuar elementet që i nevojiten veprimtarisë.3. Faza e tretë – Ndarja e grupeve dhe e detyrave për secilin grup.

4. Faza e katërt – Nxjerrja e përfundimeve, prezantimi i punimeve të secilit grup.

Konkluzione, vlerësime të projektit.

Justiniani I Rruga Egnatia

57

Projekt.Tematika 4.


Tema: Përgatitja e një fletë-palosjeje ”Qyteti në Mesjetë dhe sot”

Situata e të nxënit: Kërkimore

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe. Kompetenca digjitale 1.2Kompentenca personale 1.3

Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:1. Përgatit të dhëna, kuriozitete dhe pamje nga një qytet mesjetar (shqiptare

dhe joshqiptare) dhe po ai qytet sot.2. Kategorizon, nëpërmjet selektimit, materialin kryesor nga ai dytësor.3. Përgatit postera në bashkeveprim me grupin.4. Përdor informacione nga interneti apo burime të tjera.


Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Artet, etj.


Materiale: Skeda, letër të bardhë e me ngjyra, lapostila, foto të qyteteve të përzgjedhura, pulla me ngjyra.

Burime informacioni: Burime gojore dhe të shkruara për qytetin tuaj dhe qytetin e huaj që keni përzgjedhur, Teksti i historisë, interneti, etj.


Përshkrimi i projektit:Zhvillimi i veprimtarisë

Kjo veprimtari do të zhvillohet në dy faza:

58

Faza I. Punë përgatitore Faza II. PrezantimiPërgatitja: Udhëzohen nxënësit si të veprojnë gjatë veprimtarisë. Një grup nxenesish që kanë vizituar ose jetuar në një qytet të huaj, do të punojnë më vete në grupin II dhe IV. Ndahet klasa në 4 grupe pune duke emërtuar secilin:

Grupi I → zgjedhin një qytet mesjetar shqiptar (p.sh.Berati); Grupi II → një grup nxënësish që kanë vizituar ose jetuar në një qytet të huaj, punojnë lidhur me këtë qytet në periudhën mesjetare (p.sh.Venediku); Grupi III → mbledhin informacione mbi qytetin shqiptar në ditët e sotme (p.sh. po qyteti i Beratit); Grupi IV → mbledhin informacione mbi qytetin e huaj në ditët e sotme (p.sh.po qyteti i Venedikut- Venecia sot);.

Jepet skeda e punës për secilin grup

- Udhëzohen nxënësit të përzgjedhin informacionin e hulumtuar të qytetit ku ka lindur apo jeton dhe ta paraqesin atë në mënyrë të përmbledhur, sipas çështjeve të dhëna. Për këtë do të nevojitej edhe ndihma e prindërve të tyre.

• Hapi I. Prezantohet tema e veprimtarisë. Nxënësve u shpjegohet se do të punojnë në grupe.

• Hapi II. Secili grup fillon nga puna duke perzgjedhur materiale historike dhe foto që i përkasin temës.

• Hapi III. Nxënësve u kërkohet të bashkëveprojnë mes grupeve për të lidhur materialet me njeri tjetrin- Grupi 1 me Grupin 3 dhe Grupi 2 me Grupin 4.

• Hapi IV. Nxënësve u kërkohet të fillojnë përgatitjen e fletëpalosjeve.

Faza II. Prezantimi

• Hapi V. Prezantimi i punimeve. Përfaqësuesi i secilit grup demonstron punën e bërë duke e prezantuar atë para klasës. • Hapi VI. Diskutime, dhënie mendimesh dhe vlerësime të punimeve.

Grupet

Grupi I

Grupi II

Grupi III

Grupi IV

59

Veprimtari. Tematika 5. Ese argumentuese.


Tema: “Lidhja e shqiptarëve me qytetërimet evropiane të shek. XV”

Situata e të nxënit: Krijuese

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe. Kompetenca e të nxënit 1.4Kompentenca e komunikimit dhe të shprehurit 1.2


1. Identifikon pikat e lidhjes së shqiptarëve me qytetërimet europiane të shek. XV.

2. Nxjerr përfundime, përmes argumentave, mbi faktorët e ndikimit të këtyre qytetërimeve te njeri tjetri.

3. Përcakton mendimin e tij mbi këtë lidhje përmes argumentave.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:

Gjuhën dhe komunikimin, Artet, etj.


Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve Drejtohen nxënësit për trajtimin e temës duke u mbështetur tek objektiva.

Struktura e esesë

Nxënësit duhet të përfshijnë në punimin e esesë të paktën 3 argumente që vërtetojnë lidhjen mes shqiptarëve dhe qytetërimeve europiane të shek.XV.

60

Ndër argumentet që ata mund të përdorin janë:

a) Arsimi (veprat e para ose dokumentet e para të gjuhës shqipe, librat me karakter mësimor, etj.)

b) Kultura (trashëgimia kulturore)c) Artet (arkitektura, piktura, etj.)d) Feja (dokumente kishtare, si formula e pagëzimit etj.)e) Etnografia (kostumografia)f) Gjuhësia (tradita e gjuhës shqipe si gjuhë indoeuropiane)g) Eposet (ciklet popullore), etj.- Nxënësit shkruajnë esene duke shpjeguar në hyrje të punimit dhe rolin e këtyre lidhjeve.

- Nxënësit shkruajnë mbylljen e esesë duke shprehur dhe mendimin e tyre në lidhje me temën. Kjo mund të realizohet duke u nisur nga udhëtime që kanë bërë në qytete shqiptare mesjetare, në qytete jashtë vendit, dhe duke evidentuar elemente të këtyre ndikimeve, pra ku i kanë hasur ata.

Shembuj qytetesh të tilla ka jo pak si: Berati, Ulqini, Prizreni, Venecia, etj.

Hyrja e kalasë së Beratit Pamje e Lagjes Mangalem

Pamja e Kalasë së Ulqinit Ura e Gurit në Prizren

61

Përseritje


Tematika 2: Qytetërimet në brigjet e deteve të Mesdheut (shek. VII pr.K. – shek. V ps.K.).

Situata e të nxënit: punë me klasën


Kompetenca e të nxenit 1.1Kompentenca qytetare 1.3

Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:1. Zhvillon aftësinë për të kujtuar, për të përzgjedhur, për të klasifikuar dhe

për të organizuar informacionin historik,2. Përdor me saktësi terminologjinë historike për përshkrimin dhe për

shpjegimin e ngjarjeve në të shkuarën.3. Nxjerr përfundime duke kaluar nga e veçanta tek e pergjithëshmja.

Mjetet: teksti historisë, hartë, atlas, tabelë e zezë, lapsa me ngjyra.Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Artet,etj.Hapësira e aplikimit: 1 orë mësimore

Materiale: Skeda, leter të bardhë e me ngjyra, lapostila, foto të qyteteve të përzgjedhura, pulla me ngjyra.


Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve A. Të kujtojmë së bashku

Hapi i Parë

Punohet me gjithë klasën për një rikujtim të momenteve kryesore të Tematikës 2:

62

Përmbledhje e mësimeve

A.Të kujtojmë së bashku

Mesimi 1. Lindja dhe përhapja e qytetërimeve në brigjet e deteve të Mesdheut

Popullsia e hebrenjve u vendos në teritorin e sotëm të Izraelit. Ata ishin popullsi gjysmë nomadë. Perëndia e tyre Jehovai ndihmoi në bashkimin e hebrenjve në një shtet të vetëm. Në veri të Palestinës u vendosën fenikasit. Fenikasit u dalluan si tregtarë, themeluan koloni, përhapën në Mesdhe alfabetin fonetik. Asirianët ishin një popull luftëtar. Ushtria asiriane u quajt e pathyeshme. Zgjerimin më të madh perandoria e tyre e arriti në kohën e mbretit Ashurbanipal. Në shekullin e gjashtë p.k. u krijua perandoria persiane. Sundimtarët sunduan me tolerancë, u ndërtua një rrjet rrugor i gjerë, u përdorën për herë të parë monedhat, etj.

Mesimi 2.Qytetërimi grek

Nga shekulli VIII pr.K., në Greqinë e Lashtë lindi Polisi. U dallua Sparta me ushtrinë e saj të fortë. Likurgu hartoi ligje shumë të ashpra. Në shekullin VIII pr.K. themelimi i Athinës. Reformat e Solonit, Klisthenit, Perikliut bënë që demokracia athinase të bëjë hapa para. Midis Athinës dhe Spartës filloi lufta e Peloponezit, gjë që favorizoi mbretin e Maqedonisë për të vendosur sundimin në botën greke. Arritje artistiko-kulturore të botës greke pati në filozofi, matiematike, gjeometri, astronomi, mjekësi, pikture, skulpture, arkitekture, histori, etj.

Mesimi 3.Qytetërimi romak

Roma u formua në vitin 753 pr,K. Fillimisht Roma ishte mbretëri. Në vitin 509 p.k. popullsia romake e dëboi mbretin dhe vendosi republikën. Luftrat punike mes Romës dhe Kartagjenës për të vendosur kontrollin në pellgun e detit Mesdhe. Kartagjena u pushtua dhe romakët krijuan një perandori botërore. Roma u përfshi nga lufta civile dhe kaloi në Perandori në v. 31p.k. Në vitin 395 ndarja e perandorisë në dy pjesë: të Lindjes (Bizanti) dhe e Perëndimit, e cila u përmbys nga popujt barbarë. Arritje pati në kulturë, art dhe letërsi.

Mësimi 4. Ndërpreja e qytetërimit antik në Evropë dhe fillimi i qytetërimeve mesjetare

Kalimi i Romës në formën perandorake të qeverisjes u shoqërua me ndryshime të mëdha edhe në fushën fetare. Sundimtari u mundua të paraqiste veten si mëkëmbësi i një perëndie.

63

Lindja e Kristianizmit, si një mundësi dhe shpresë në botën e përtejvarrit. Idetë që nuk përputheshin me pikëpamjet zyrtare kishtare u quajtën herezi. Perandori Kostandin në v.313 me një dekret perandorak e shndërroi kristianizmin në fe botërore.Vitin 476 është vlerësuar si datë historike shënoi fillimin e Mesjetës.

Mesimi 5. Qytetërimi ilir

Vendi historik i ilirëve përfshinte pjesën perëndimore të Gadishullit të Ballkanit. Ndër fiset më të rëndësishëm janë: thesprotët, kaonët, taulantët, ardianët, enkelejtë, liburnët, etj. Gjatë epokës së hekurit lindën e qytetet. Nga fundi i shekullit V pr. K. lulëzoi rendi i ri skllavopronar, u formuan një varg shtetesh, si: shteti ilir ose Mbretëria ilire, Mbretëria Dardane, shteti i Epirit, etj. Kultura ilire ishte kulturë autoktone.

Mesimi 6. Maqedonia

Konfliktet midis poliseve greke ndihmuan fuqizimin e ndjeshëm të mbretit Filipi II. Ai krijoi falangën. Konflikti me Greqinë ku grekët pësuan disfatë. Ardhja në fronin e Maqedonisë e Aleksandrit të Madh solli përfshirjen e poliseve greke në mbretërinë e tij. Në Egjiptin e pushtuar ai themeloi qytetin e Aleksandrisë. Në vitet 280-275 p.k u formuan tre monarki të mëdha: Mbretëria e Egjiptit, Mbretëria e Sirisë, Mbretëria e Maqedonisë. Në “epokën helenistike” lulëzoi kultura dhe arti helenistik.

Hapi i dytë:

Mësuesi/ja kërkon nga klasa të shkruajnë në fletoren e punës 9-10 minuta termat themelorë që kanë mësuar gjatë kapitullit të parë.

Paralelisht me klasën ngre një nxënës në tabelë.Listohen termat në tabelë dhe për secilin prej tyre mësuesi aktivizon në

tërësi klasën.

Ndahet klasa në dy grupe. Secilit grup i jepet detyrë të punojë me rubrikat e tekstit.Grupi i parë: Bën lidhjen mes emërtimeve e figurave historike të mëposhtme me kuptimin apo ngjarjen historike që lidhet me to.Ashurbanipal _____________________________Aleksandrit të Madh _____________________________Solonit _____________________________Klisthenit _____________________________Perikliut _____________________________

64

Likurgu _____________________________Kultura ilire ishte autoktone. _____________________________

Grupi i dytë:Punon me rubrikën e tekstit. Bëj lidhjen shkak-zhvillim-pasojë.Mësuesja dëgjon përgjigjet e përfaqësuesve të secilit grup.

Hapi i tretë: Punë e pavarur

Në mënyrë individuale çdo nxënës punon me hartën dhe atlasin.

Hapi i katërt: Mësuesja nxit klasën në realizimin e rubrikës:

B.Veçoritë e qytetërimeve të lashta në brigjet e Mesdheut

• U vendosën pranë brigjetve të Mesdheut • Zhvilluan degët e ekonomisë• Krijuan shtetet e tyre• Merreshin me ndërtime• Zhvilluan artin, kulturën, shkencën.• Qytetërimet ndikuan tek njeri-tjetri

C.Mbani mend

• v.1230 pr.K. – hebrenjtë u kthyen në Palestinë• v.594pr.K. – reformat e Solonit• shek. VIII pr.K – në Greqi lindën Poliset• v.753pr.K. – u formua Roma• v.395pr.K. – ndarja e P.Romake në dy pjesë• v. 313 - kristianizmi u shpall fe botërore• v.843pr.K. – formimi i Italisë, Francës, Gjermanisë• shek.V pr.K. - formimi i shteteve ilire

D.Minitest. Provoni veten:

1. Ç’ishin luftrat punike?2. Kur demokracia athinase bëri hapa para?3. Plotësoni: “Fari i Aleksandrisë vleresohet si një nga__________ mrekullitë e _________ antike”.

65

4. Gjej pergjigjen e saktë. Ilirët flisnin një gjuhë: a) të njejtë me atë të popujve të Ballkanit b) të ndryshme nga ajo e popujve të Ballkanit c) asnjera prej tyre5. Rendit në mënyre kronologjike 1,2,3: ( ) reformat e Solonit ( ) formimi i shteteve ilire ( ) formimi i Romës

Plotësoni vendet bosh për ngjarjet kryesore tek secili qytetërim

Hebrenjtë

Fenikasit

Asirianët

Qytetërimi grek

Persianët

Qytetërimi romak

Ndërprerja e qytetërimit

antik

Ilirët

Maqedonia

besimi në një Zot

Poliset

arti e kultura

Përhapja e monedhave

e drejta e vetos

Herezitë

helenisti

v. 509 - Republika

v. 395 ndarje e

Perandorisë

shek. V krijimi i shteteve

Reformat e Solonit, Klistenit,

Perikliut

krijuan koloni

Qytetërimet në brigjet e deteve të

Mesdheut

66

Përsëritje


Tematika 3. Qytetërimet mesjetare në shekujt V-X


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe. Kompetenca e të nxënit 1.1Kompentenca qytetare 1.3

Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës sipas temës mësimore:1. Zhvillon aftësinë për të kujtuar, për të përzgjedhur, për të klasifikuar dhe

për të organizuar informacionin historik,

2. Përdor me saktësi terminologjinë historike për përshkrimin dhe për shpjegimin e ngjarjeve në të shkuarën.

3. Përcakton se shumëllojshmëria kulturore, etnike dhe fetare ka të bëjë me të kuptuarin e përvojave, ideve, besimit dhe vlerave të ndryshme të njerëzve dhe të shoqërive në të shkuarën dhe se si të gjitha këto kanë ndikuar në zhvillimin e shoqërisë njerëzore.

Mjetet: teksti historisë, hartë, atlas, tabelë e zezë, lapsa me ngjyra.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Artet,etj.


Materiale: Skeda, letër të bardhë e me ngjyra, lapostila, foto të qyteteve të përzgjedhura, pulla me ngjyra.

Mjeti: teksti historisë, hartë, atlas, tabelë e zezë, lapsa me ngjyra.

67




Hapi i Parë

Punohet me gjithë klasën për një rikujtim të momenteve kryesore të Tematikës 3:

1. Qytetërimi bizantinNë vitin 395 Perandoria Romake u nda dy pjesë: perandoria e Lindjes dhe perandoria e Perëndimit. Ndarja në dy pjesë e perandorisë u pasqyrua edhe në besimin fetar. Në lindje perandori nuk ishte kryetari i kishës. Në vitin 1054, u bë ndarja mes kishës së perëndimit me qendër Romën dhe kishës së lindjes me qendër Konstandinopojën. Perandoria Bizantine përfshinte brenda territoreve të saj vendet ballkanike, Azinë e Vogël, Sirinë, Palestinën, Egjiptin, etj.Sllavët ishin fiset që kishin një shtrirje gjeografike nga lumi Elba në perëndim deri në lumin Vollga. Dyndjet e fiseve sllave ku dallohen sllavët e perëndimit, të lindjes, të jugut.

2 Organizimi shtetëror, ekonomik, kulturor në BizantNdërsa Roma po shkatërrohej, në Lindje perandoria romake mbeti e fortë.

Konstandini i madh i dha emrin e tij qytetit më të rëndësishëm, që u bë dhe kryeqendra e Perandorisë Bizantine. Në vitin 527 vjen Justiniani. Ai vendosi hegjemoninë e tij mbi shtetin dhe kishën, arriti shtrirjen më të madhe, realizoi grumbullimin e ligjeve që u quajtën “Kodi i Justinianit”. Pas vdekjes së Justinianit I lufta për pushtet. Në vitin 1453 turqit osmanë pushtuan Kostaninopolin dhe i dhanë fund perandorisë 1000-vjeçare bizantine.

3 Qyteterimi ArabNë shekullin V u rrit rëndësia e qytetit të Mekës. Në vitin 610 një tregtar me emrin Muhamed propagandoi një fe monoteiste, që quhet Islamizëm. Libri kryesor i myslimanëve është Kurani.Pasuesit e Muhamedit u quajtën kalifë dhe përqëndruan në duart e tyre pushtetin politik, ushtarak dhe atë fetar. Në vendet arabe lulëzuan shumë qytete si Bagdadi. Vepra e famshme Një mijë e një net lidhen me këtë qytet. Në të gjitha qytetet e mëdha arabe kishte kopshte, xhami, banja publike, etj. Format e zbukurimit morën emrin arabeska.

68

Hapi i dytë:

Mësuesi kërkon nga klasa të shkruajnë në fletoren e punës 6-7 minuta termat themelore që kanë mësuar gjatë kapitullit të parë.

Paralelisht me klasën ngre një nxënës në tabelë.Listohen termat në tabelë dhe për secilin prej tyre mësuesi aktivizon

në tërësi klasën.Ndahet klasa në dy grupe. Secilit grup i jepet detyrë të punojë me rubrikat e tekstit.

Grupi i parë: Bën lidhjen mes emertimeve e figurave historike të mëposhtme me kuptimin apo ngjarjen historike që lidhet me to.Justiniani. _____________________________Ana Komnena _____________________________Muhamedi _____________________________Kalifë _____________________________Konstandini i madh _____________________________


Hapi i tretë: Punë e pavarur

Në mënyrë individuale çdo nxënës punon me hartën dhe atlasin. Me ndihmën e lapsave me ngjyra, zgjidhen ngjyra të ndryshme për të treguar rrugën drejt Lindjes të përshkuar nga kryqtarët.


B.Veçoritë e qytetërimet mesjetare në shekujt V-X

• Një fe e vetme• Ashpërsimi i konfliketeve për pushtet• Vendosja e ligjeve dhe rregullave• Zhvilluan artin, kulturën, shkencën.• Qytetërimet ndikuan te njeri-tjetri

C. Mbani mend

• v.395 – Perandoria Romake ndahet në dy pjesë• shek VII – depërtimi i sllavëve në Ballkan

69

• v.1054 – ndarja mes kishës së perëndimit dhe asaj të lindjes• v. 527 – ardhja në fron e perandorit Justinian• v.453 – turqit osmanë pushtuan Kostandinopojën• v.622 – largimi i Muhametit në Mekë

D. Minitest. Provoni veten:

1. Ku u perfshinë territoret arbërore pas Perandoria Romake u nda në dy pjesë?

2. Si e shpallte pushtetin e Perandorit “Kodi i Justinianit”?3. Plotëso: “Muhamed propagandoi një fe __________, që quhet _________”.4. Gjej përgjigjen e saktë. Pas vdekjes se Justinianit Autoriteti i perandorit: a) u forcua më shumë b) u zhduk fare c) u lëkund seriozisht5. Rendit në mënyrë kronologjike 1,2,3: ( ) pushtimi i Konstandinopolit nga turqit osmanë ( ) ndarja e Perandorisë Romake në dy pjesë ( ) largimi i Muhametit nga Meka

PërfundimeNë mbarim të orës së përsëritjes mësuesi bën vlerësimin e nxënësve

Detyrë shtëpie: Plotëso skemën duke evidentuar karakteristikat kryesore të qytetërimeve të këtij kapitulli.

Qytetërimet mesjetare

në shek. V-X

Qytetërimi bizantin

Qytetërimi arab

70

Përsëritje


Tematika 4. Zhvillimi i qytetërimeve mesjetare në shekujt X-XII


Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyçe. Kompetenca e të nxenit 1.1Kompentenca qytetare 1.3


1. Rendit termat themelorë të mësuar si fjalë kyçe gjatë këtij kapitulli.2. Demostron njohjen e fakteve themelore dhe të bëjë lidhjen mes tyre.3. Vepron në mënyrë të pavarur me hartën dhe atlasin.

Mjetet: teksti historisë, hartë, atlas, tabelë e zezë, lapsa me ngjyra.

Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: TIK, Artet,etj.


Materiale: Skeda, letër të bardhë e me ngjyra, lapostila,foto.

Mjeti: teksti historisë, hartë, atlas, tabelë e zezë, lapsa me ngjyra.



Hapi i parëPunohet me gjithe klasën për një rikujtim të momenteve kryesore të

Tematikës 4:

71


1. Ndryshimet në qytetërimet mesjetare evropianeNë Mesjetë toka ishte pronë e fisnikëve. Kjo tokë quhej feud, pronari i tokës quhej feudal dhe ky sistem i vartësisë ekonomike, shoqërore dhe politike u quajt feudalizëm. Qendër e jetës ekonomike në feudalizëm u bë çifligu.

Rritja e shkëmbimeve tregtare çoi në përdorimin e monedhës prej argjendi dhe prej ari si mjet shkëmbimi. Anijet e vendeve mesdhetare lidhën midis tyre qendrat tregtare të rajonit.

Kështu lindën komunat-qytete që fituan të drejtën e vetqeverisjes. Liria ishte privilegji kryesor i banoreve të qytetit. Këtu buron edhe thënia mesjetare: “Ajri i qytetit të bën të lirë”.

2. Marrëdhëniet midis dy qytetërimeve, perëndimor dhe lindor Në fund të shekullit XI vendet që lidheshin me jetën dhe veprën e Krishtit u pushtuan nga turqit selxhukë. Papa i Romës u bëri thirrje të gjithë kristianëve të çlironin Jeruzalemin dhe varrin e Krishtit. Grupet e para u quajën kryqtarë. Në vitin 1099 pushtuan Jeruzalemin dhe krijuan mbretërinë e Jeruzalemit. Në vitin 1187 muslimanët arritën ta pushtonin përfundimisht Jeruzalemin nën udhëheqjen e Saladinit. Kryqëzatat e katërta (1202-1204) u drejtua drejt Bizantit, pushtuan Konstandinopojën, e dogjën, e shkatërruan ate dhe formuan një shtet feudal. Nga pikepamja ushtarake dhe fetare kryqëzatat nuk ia arritën qëllimit. Megjithatë kryqëzatat. krijuan mundësi për lidhjet ndërmjet Perëndimit dhe Lindjes.

3. Kultura, arsimi, artet në qytetet mesjetareZhvillimi i tregtisë, zejtarisë i dhanë një shtysë zhvillimit dhe përhapjes së arsimit. Kështu nevoja për të bërë llogaritje dhe këmbimet me vende të ndryshme i detyroi njerëzit të mësonin shkrim, matematikë, etj. Kjo çoi në hapjen e shkollave. U krijuan qendrat e studimeve të larta, universiteti, si në Bolonjë, Paris, Londër, etj. Mësimet zhvilloheshin në latinisht, gjuhë që e njihnin të gjithë studentët, pavarësisht nga kombësia e tyre. Përhapja e shkollave bëri që të rriteshin kërkesat për libra. Shumë dijetarë përkthejnë letërsinë antike greke, zhvillohet mjekësia, astronomia, etj. Filluan të ndërtoheshin faltore të stileve të ndryshme.

72

4. Qytetet mesjetare në territoret arbërore

Pas ndarjes së Perandorisë Romake në dy pjesë, nisi të përgjithësohej midis popullsive vendase emri Arbën/Arbër, për të emërtuar përkatësisht vendbanimin, banorin dhe gjuhën e tyre të përbashkët. Këto emërtime e kanë burimin tek emri i popullsisë ilire të Alban-ëve, qe banonte në një trevë në lindje të Durrësit. Rol të rëndësishëm në veprimtarinë kulturore dhe arsimore në mesjetë luajti kisha e krishterë nga fakti se krahas burimeve ekonomike, kisha pati në dorë dhe përgatitjen e inteligjencies së kohës. Rëndësi pati arkitektura ishte e lidhur me nevojat e jetës së përditshme, me banimin, mbrojtjen e vendit si edhe me nevojat e klasës se pasur për vepra monumentale. Zhvillim morën edhe artet figurative, sidomos piktura.

Hapi i dytëMësuesi kërkon nga klasa të shkruajnë në fletoren e punës 7-10 minuta termat themelorë që kanë mësuar gjatë kapitullit të parë.Paralelisht me klasën ngre një nxënës në tabelë.Listohen termat në tabelë dhe për secilin prej tyre mësuesi aktivizon në tërësi klasën.

Ndahet klasa në dy grupe. Secilit grup i jepet detyrë të punojë me rubrikat e tekstit.

Grupi i parë: Bën lidhjen mes emertimeve e figurave historike të mëposhtme me kuptimin apo ngjarjen historike që lidhet me to.Saladini. _____________________________Feudalizëm _____________________________Vetëqeverisje _____________________________Dante _____________________________


Hapi i tretë: Punë e pavarur. Duke përdorur fantazinë tuaj dhe lapsat me ngjyra skiconi një qytet mesjetar ashtu si e përfytyroni ju.Në mënyrë individuale çdo nxënës punon në fletoren e punës.

73


1. Çfarë ishte feudalizmi?

2. Si e kuptoni vetëqeverisjen e qyteteve?

3. Plotësoni: “Nga gjuha __________ do të dalin gradualisht gjuhët __________, si: italishtja, spanjishtja, frëngjishtja, anglishtja e gjermanishtja”.

5. Rendit në mënyrë kronologjike 1,2,3:

( ) çlirimi i Jeruzalemit

( ) kryqëzata e katërt

( ) hapja e Universitetit të Bolonjës

Veçoritë e Qytetërimeve mesjetare në shekujt V-X• Vendosja e marrëdhënieve feudale.

• Zhvillimi i qyteteve mesjetare.

• Zhvillimi i arsimit, kulturës.

• Marrëdheniet reciproke pas kryqëzatave

Mbani mend

• v.1088 – hapja e Universitetit të Bolonjës

• v.1099 – pushtimi i Jeruzalemit nga kryqtarët

• v. 1202-1204 – Kryqëzata e katërt

• v.1187 – Saladini pushtoi Jeruzalemin

74

PërfundimeNë mbarim të orës së përsëritjes mësuesi bën vlerësimin e nxënësve.

Detyrë shtëpie: Plotëso skemën e mëposhtme.

Zhvillimi i qytetërimeve

mesjetare shek X-XII

Ndryshimet në qytetërimet

mesjetare

Marrëdhëniet midis dy

qytetërimeve

Qytetet mesjetare në territoret arabe

Qytetet arbërore

Letërsia

KulturaKryqëzatat

Qeverisja e qyteteve

Rrjedhojat e kryqëzatave

Tiparet themeloretë sistemit feudal

Kultura, arsimi, artet

75

Model Testi

Qëllimi:Vlerësimi me shkrim shërben për aftësimin e komunikimit me shkrim.Mësuesi mund t’i përdorë testet me shkrim në fund të një tematike si një teknikë vlerësimi dhe vetëvlerësimi nga ana e nxënësve, pra t’i lejojë ata t’i korrigjojnë vetë testet për të reflektuar e për t’u ndërgjegjësuar mbi aftësitë e tyre dhe vështirësitë që ata hasin. Testet hartohen nga mesuesit në përputhje me nivelin e nxënësve dhe objektivin që ka përcaktuar secili mësues.

Si procedohet në ndërtimin dhe vlerësimin e një testi.Çdo test përbëhet nga 3 rubrika:

1- Përcaktimi i objektivave minimale të kapitullit2- Grida e testit3- Tabela e konkluzioneve

E konkretizojmë me Testi mbi kreun 1.

1 - Objektivat minimale të kapitullit

Në fund të orës së mësimit nxënësi/ja do të jetë i/e aftë:

Të përcaktojë elementet e shtetit në antikitetTë dallojë të dhënat e sakta nga ato të gabuaraTë përkufizojë drejt termat dhe konceptet kryesore te kapitullit

Jepet një model testi

1. Përcakto elementët që formuan shtetin tek qyteterimet në luginat lumore. Shpjego rolin e tyre:

( 12 pikë)

a) __________b) __________c) __________

76

2. Dallo përgjigjen e saktë. Ligjet e Hamurabit kishin qëllim: (2 pikë )

a) forcimin e shtetit

b) përcaktimin e të drejtave të shtetasve

c) forcimin e pushtetit të skllevërve mbi pronarët

d) të mbronin vjedhësit

4. Bashko datat me ngarjet: (8 pikë)

a) v. 3200 pr. K ( ) Egjipti u bashkua në një shtet të vetëm

b) v.2300 pr. K ( ) ndërtimin e Murit te Madh Kinez

c) v. 215 pr. K. ( ) Sargoni formoi Perandorinë e parë

d) v. 322 pr.K ( ) mbreti Çandragupta krijoi perandori, cila shtrihej midis lumenjve Ind dhe Gang

5. Përcakto dhe bëj dallimin nëse është e vërtetë (V) apo e gabuar (G): (4 pikë)

a) Misionarë budistë u përpoqën të përhapnin fenë e tyre në masën e popullsisë kineze ( )

b) Për të ruajtur pastërtinë e racës, arianët vendosën në Indi sistemin e Kastave ( )

c) Banorët e Mesopotamisë besonin në një perëndi ( )d) Në Egjipt, faraoni nuk kishte pushtet të madh ( )

5. Zbërthe termat: ( 9 pikë )

a) pabarazi __________________________________________________

b) pozitat e privilegjuara ________________________________________c) Mesopotam_________________________________________________

77

6. Përcakto përgjigjen e saktë: “Një qytet-shtet në Mesopotami ishte”: (2 pikë )

a) Një qytet b) Një perandori c) Mure mbrojtëse d) Asnjëra prej tyre

7. Plotëso fjalinë: (8 pikë)

“Përdorimi i ______ nga njeriu ishte________ më e rëndësishme në historinë e tij ”. “Ata që merreshin me punime prej metali u quajtën _________”. “Egjipti është dhuratë e ________________”. 8. Përcakto se kush e ka përdorur për herë të parë rrotën për transport: (2 pikë)a – Banorët e lashtë të Egjiptitb – Banorët e lashtë të Indisë c – Banorët e lashtë të Mesopotamisëd- Banorët e lashtë të Ballkanit

9. Emërto: “Ruajtja e trupit të të vdekurve (mumjet)” quhej: (2 pikë)

a) Hieroglifeb) Balsamosjec) Papirused) Të gjitha bashkë

10. Duke plotësuar skemën e përbërjes klasore nxirr përfundime mbi:

(11 pikë)

a. Vendin që zinte secila shtresë e shoqërisë

b. Rolin që luante secila shtresë në shoqërinë egjiptiane.

78

2- Grida e testit

a) Shpërndarja e pyetjeve sipas niveleve:- Niveli minimal - 40%- Niveli mesatar - 40%- Niveli maksimal - 20%

79

b) Tabela e pikëve

PyetjaNiveli Minimal -

PikëtNiveli Mesatar -

Pikët

Niveli Maksimal -

PikëtTotali

1:a) b)

a)3pyetje x 1pikë=3pikë

b)3pyetje x 3pikë =9 pikë

12 pikë

22pyetje x 1pikë=2pikë

2 pikë


8 pikë



4 pikë

53pyetje x3 pikë =9 pikë

9 pikë


2 pikë



8 pikë


2 pikë


2 pikë

10:a) b)

a)1pyetje x 5pikë=5pikëb)1pyetje x 6pikë=6pikë

11 pikë

Totali 25 pikë =40% 24 pikë =40% 11 pikë = 20% 60 pikë

2- Tabela e konkluzioneve (Shembull)Vertikalisht

- Kolona e parë – shënohen emrat e nxënësve të klasës

80

- Kolona “Totali” plotësohet duke shënuar Totalin e pikëve për secilin nxënës

- Kolona e fundit plotësohet duke shënuar Notën për secilin nxënës-

Horizontalisht- Kolonat e tjera plotësohen duke shënuar pikët e secilit nxënës- Kolona e fundit plotësohet duke shënuar Totalin e pikëve për gjithë

klasën (Pikët + Përqindjet)

Nr Nxënësi/ja

(Emri Mbiemri)

Pyetja 1 Pyetja 2 Pyetja 3 Pyetja 4 Pyetja 5

1 ------ ------ 10 pikë 2 pikë 4 pikë 4 pikë 6 pikë

2 ----- ----- --------- -- -------- ---- ---------

3 ------ -----

Totali klasës pikë+/% pikë+% pikë+/% pikë+/% pikë+/%

Tabela e Notave

Shenim: Nxënësit që kanë marrë 0-25% të pikëve do të vlerësohen me notë pakaluese (4)

Pikët 0-15 16-24 25-33 34-42 43-51 52-57 58-60

Nota 4 5 6 7 8 9 10

Pyetja 6 Pyetja 7 Pyetja 8 Pyetja 9 Pyetja 10 Totali Nota

2 pikë 8 pikë 2 pikë 2 pikë 10 pikë 50 pikë 8

-- -------- --- -- ------------ ------------ ----

pikë+/% pikë+/% pikë+/% pikë+/% pikë + /% pikë + /%

Histori 6 UdHëzUes për mësUesin - botimetmorava.combotimetmorava.com/uploads/Liber mesuesi...

Documents

Transcript of Histori 6 UdHëzUes për mësUesin - botimetmorava.combotimetmorava.com/uploads/Liber mesuesi...