Heilbrigðishegðun kvenna Heilbrigðishegðun kvenna og vímuefnanotkun og og vímuefnanotkun og

einkennieinkenniHerdís SveinsdóttirHerdís Sveinsdóttir

Hvað felur það í sér að vera Hvað felur það í sér að vera kona í vestrænu samfélagi í kona í vestrænu samfélagi í

dag?dag?

Konur eru mæður.Konur eru mæður.Samkvæmt upplýsingum frá Ástralíu Samkvæmt upplýsingum frá Ástralíu

(Australian Bureau of Statistics, 1995 úr Lee, (Australian Bureau of Statistics, 1995 úr Lee, 1998) eignast 90% kvenna í vestrænum 1998) eignast 90% kvenna í vestrænum samfélögum barn einhverntíma á æviskeiði samfélögum barn einhverntíma á æviskeiði sínu. sínu.

Fjöldi barna sem hver kona eignast hefur Fjöldi barna sem hver kona eignast hefur minnkað undanfarin ár og barneignum minnkað undanfarin ár og barneignum reyndar fækkað meira en svo að nægi til að reyndar fækkað meira en svo að nægi til að viðhalda mannfjölda í flestum löndum. viðhalda mannfjölda í flestum löndum.

Á Íslandi hefur meðalfjöldi barna sem hver Á Íslandi hefur meðalfjöldi barna sem hver kona fæðir lækkað úr 2,848 á árunum 1971-kona fæðir lækkað úr 2,848 á árunum 1971-1975 í 1,932 árið 2002 (Hagstofa Íslands, 1975 í 1,932 árið 2002 (Hagstofa Íslands, 2004). Svipaðrar tilhneigingar gætir í 2004). Svipaðrar tilhneigingar gætir í Evrópusambandslöndunum (Eurostat Evrópusambandslöndunum (Eurostat Yearbook, 2004)Yearbook, 2004)

Konur eru einstæðar Konur eru einstæðar mæður.mæður.

• Á Íslandi samanstóðu, árið 2003, um Á Íslandi samanstóðu, árið 2003, um 16% kjarnafjölskyldna af einstæðum 16% kjarnafjölskyldna af einstæðum foreldrum með börn, 15% fjölskyldna foreldrum með börn, 15% fjölskyldna voru mæður með börn en feður með voru mæður með börn en feður með börn voru 1% (Hagstofa Íslands, börn voru 1% (Hagstofa Íslands, 2004).2004).

Á heimilum inna konur af hendi Á heimilum inna konur af hendi ólaunuð störf.ólaunuð störf.

• Ólaunuð störf fela í sér matseld, innkaup, Ólaunuð störf fela í sér matseld, innkaup, heimilisstörf og umönnun barna og eldri heimilisstörf og umönnun barna og eldri ættingja. Í þriðju Evrópu könnunninni á ættingja. Í þriðju Evrópu könnunninni á vinnuaðstæðum kemur fram að 63% vinnandi vinnuaðstæðum kemur fram að 63% vinnandi kvenna og 12% vinnandi karla segjast vinna kvenna og 12% vinnandi karla segjast vinna heimilisstörf eina stund eða lengur á dag. Í heimilisstörf eina stund eða lengur á dag. Í heild sögðust 41% kvenna og 24% karla heild sögðust 41% kvenna og 24% karla annast börn og menntun barna heima fyrir í annast börn og menntun barna heima fyrir í eina stund eða meira á dag. Hins vegar eina stund eða meira á dag. Hins vegar greindu 65% kvenna en aðeins 2% karla frá greindu 65% kvenna en aðeins 2% karla frá því að þær tækju þátt í umönnun aldraðra og því að þær tækju þátt í umönnun aldraðra og lasburða ættingja í klukkustund eða meira lasburða ættingja í klukkustund eða meira daglega (Gender issues in safety and health at daglega (Gender issues in safety and health at work, 2003). work, 2003).

Á heimilum inna konur af hendi Á heimilum inna konur af hendi ólaunuð störf.ólaunuð störf.

Á Íslandi segjast 68% kvenna bera aðeins meiri eða mun Á Íslandi segjast 68% kvenna bera aðeins meiri eða mun meiri ábyrgð á heimilisstörfum en maki þeirra á meðan meiri ábyrgð á heimilisstörfum en maki þeirra á meðan einungis 2,5% karla töldu sig bera meiri ábyrgð og einungis 2,5% karla töldu sig bera meiri ábyrgð og 57,9% jafnmikla ábyrgð á heimilisstörfum og makinn. 57,9% jafnmikla ábyrgð á heimilisstörfum og makinn. Niðurstöður sýndu almennt að það er mat karla og Niðurstöður sýndu almennt að það er mat karla og kvenna að konur beri frekar ábyrgð á þáttum eins og kvenna að konur beri frekar ábyrgð á þáttum eins og eldamennsku, uppvaski, þvottum, þrifum, innkaupum eldamennsku, uppvaski, þvottum, þrifum, innkaupum og samskiptum við starfsmenn dagvistunar/skóla. Þegar og samskiptum við starfsmenn dagvistunar/skóla. Þegar spurt var um ábyrgð á umönnun barna sögðust 6% spurt var um ábyrgð á umönnun barna sögðust 6% karla oftast vera ábyrgir en 48% kvenna. Karlar (81%) karla oftast vera ábyrgir en 48% kvenna. Karlar (81%) töldu sig hins vegar mun oftar en konur (14%) vera töldu sig hins vegar mun oftar en konur (14%) vera ábyrga fyrir viðhaldi ökutækja og annarri viðhalds- og ábyrga fyrir viðhaldi ökutækja og annarri viðhalds- og smíðavinnu (Forsætisráðuneytið, 2004). Niðurstöður smíðavinnu (Forsætisráðuneytið, 2004). Niðurstöður rannsóknar sem bar saman hjón í Frakklandi og rannsóknar sem bar saman hjón í Frakklandi og Bretlandi þar sem bæði hjónin voru útivinnandi voru Bretlandi þar sem bæði hjónin voru útivinnandi voru svipaðar (Windebank, 2001).svipaðar (Windebank, 2001).

Konur skortir formleg og Konur skortir formleg og efnahagsleg völd.efnahagsleg völd.

• Um alla Evrópu sitja karlmenn í efri Um alla Evrópu sitja karlmenn í efri stjórnunarstöðum. Í gögnum stjórnunarstöðum. Í gögnum Evrópusambandsins kemur fram að hjá Evrópusambandsins kemur fram að hjá 63% vinnuaflsins er næsti yfirmaður 63% vinnuaflsins er næsti yfirmaður karlmaður og hjá 21% kona. Karlmenn karlmaður og hjá 21% kona. Karlmenn eru yfir 60% embættismanna (legislative eru yfir 60% embættismanna (legislative occupation) og forstöðumanna og yfir occupation) og forstöðumanna og yfir 70% framkvæmdastjóra stórfyrirtækja 70% framkvæmdastjóra stórfyrirtækja eru karlmenn (European Agency for eru karlmenn (European Agency for Safety and Health at Work, 2003). Safety and Health at Work, 2003).

Konur skortir formleg og Konur skortir formleg og efnahagsleg völd.efnahagsleg völd.

• Ástandið á Íslandi er svipað. Í skýrslu Ástandið á Íslandi er svipað. Í skýrslu forsætisráðuneytisins frá árinu 2004 um forsætisráðuneytisins frá árinu 2004 um efnahagsleg völd kvenna kemur fram að hlutur efnahagsleg völd kvenna kemur fram að hlutur kvenna í stjórnunarstörfum er mun minni en kvenna í stjórnunarstörfum er mun minni en hlutur karla. Árið 2001 voru konur hlutur karla. Árið 2001 voru konur framkvæmdastjórar í 18% íslenskra fyrirtækja og framkvæmdastjórar í 18% íslenskra fyrirtækja og stjórnarformenn í 36% þeirra. Forstöðumenn stjórnarformenn í 36% þeirra. Forstöðumenn ríkistofnana og ráðuneyta voru í langflestum ríkistofnana og ráðuneyta voru í langflestum tilvikum karlar, eða um 80%. Það sama ár, 2001, tilvikum karlar, eða um 80%. Það sama ár, 2001, voru konur framkvæmdastjórar 4% íslenskra voru konur framkvæmdastjórar 4% íslenskra fyrirtækja þar sem skattskyld laun starfsmanna fyrirtækja þar sem skattskyld laun starfsmanna fóru yfir 100 miljónir króna (Forsætisráðuneytið, fóru yfir 100 miljónir króna (Forsætisráðuneytið, 2004).2004).

Konur skortir formleg og Konur skortir formleg og efnahagsleg völd.efnahagsleg völd.

Um alla Evrópu, að Íslandi meðtöldu, Um alla Evrópu, að Íslandi meðtöldu, eru laun kvenna umtalsvert lægri en eru laun kvenna umtalsvert lægri en laun karla (European Agency for laun karla (European Agency for Safety and Health at Work, 2003; Safety and Health at Work, 2003; Forsætisráðuneytið, 2004; Þorgerður Forsætisráðuneytið, 2004; Þorgerður Einarsdóttir og Kristjana Stella Einarsdóttir og Kristjana Stella Blöndal, 2004). Blöndal, 2004).

Vinna kvenna utan heimila og Vinna kvenna utan heimila og á heimilum er einhæf.á heimilum er einhæf.• Atvinnuþátttaka kvenna í Evrópu jókst mjög Atvinnuþátttaka kvenna í Evrópu jókst mjög

á síðari hluta tuttugustu aldar og nú er svo á síðari hluta tuttugustu aldar og nú er svo komið að konur eru um 42% komið að konur eru um 42% vinnumarkaðarins í vinnumarkaðarins í Evrópusambandslöndunum og um 47% af Evrópusambandslöndunum og um 47% af starfsmönnum á íslenskum vinnumarkaði. starfsmönnum á íslenskum vinnumarkaði. Hins vegar þá er konur frekar að finna í Hins vegar þá er konur frekar að finna í ákveðnum geirum atvinnulífsins, þ.e. í ákveðnum geirum atvinnulífsins, þ.e. í umönnunar- og þjónustustörfum og umönnunar- og þjónustustörfum og ákveðnum framleiðslustörfum (Doyle, 1995, ákveðnum framleiðslustörfum (Doyle, 1995, Hagstofa Íslands, 2003; European Agency Hagstofa Íslands, 2003; European Agency for Safety and Health at Work, 2003). for Safety and Health at Work, 2003).

Vinna kvenna utan heimila og Vinna kvenna utan heimila og á heimilum er einhæf.á heimilum er einhæf.

• Það sem er vert að draga fram hér er að vinna kvenna, Það sem er vert að draga fram hér er að vinna kvenna, jafnt heima og heiman, hefur frekar ákveðin einkenni jafnt heima og heiman, hefur frekar ákveðin einkenni en vinna karla, en þau eru endurtekning, einhæfni, en vinna karla, en þau eru endurtekning, einhæfni, sístaða og að gegna mörgum ábyrgðarhlutverkum sístaða og að gegna mörgum ábyrgðarhlutverkum samtímis. Þetta getur með tímanum haft áhrif á samtímis. Þetta getur með tímanum haft áhrif á líkamlega og andlega heilsu (European Agency for líkamlega og andlega heilsu (European Agency for Safety and Health at Work, 2003). Þetta á til dæmis Safety and Health at Work, 2003). Þetta á til dæmis við um konur í fiskvinnslu sem starfa frekar á við um konur í fiskvinnslu sem starfa frekar á framleiðslulínunni, sem er fremur einhæft starf, á framleiðslulínunni, sem er fremur einhæft starf, á meðan karlar eru á lyftara eða í annarri vinnu sem meðan karlar eru á lyftara eða í annarri vinnu sem felur í sér meiri hreyfanleika. Sömuleiðis felur vinna felur í sér meiri hreyfanleika. Sömuleiðis felur vinna kvenna á heimilum frekar í sér margþætt hlutverk og kvenna á heimilum frekar í sér margþætt hlutverk og stöðugt álag (vinnuna þarf að framkvæmda daglega) á stöðugt álag (vinnuna þarf að framkvæmda daglega) á meðan karlarnir geta betur skipulagt sína vinnu. meðan karlarnir geta betur skipulagt sína vinnu.

Konur verða fyrir ofbeldi.Konur verða fyrir ofbeldi.• Samkvæmt upplýsingum frá Samkvæmt upplýsingum frá

Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni þá Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni þá greina 10-69% kvenna frá því að þær greina 10-69% kvenna frá því að þær hafi orðið fyrir líkamlegu ofbeldi af hafi orðið fyrir líkamlegu ofbeldi af hálfu maka eða sambýlismanns hálfu maka eða sambýlismanns einhverntíma á ævinni (World Health einhverntíma á ævinni (World Health Organization; 2002). Organization; 2002).

Konur verða fyrir ofbeldi.Konur verða fyrir ofbeldi.Konur eru líklegri til að verða fyrir ofbeldi af Konur eru líklegri til að verða fyrir ofbeldi af

hálfu maka/sambýlismanns í samfélögum þar hálfu maka/sambýlismanns í samfélögum þar sem jafnrétti kynjanna er lítið, kynhlutverkin sem jafnrétti kynjanna er lítið, kynhlutverkin hefðbundin og þar sem menningin styður rétt hefðbundin og þar sem menningin styður rétt karlsins til kynlífs án tillits til vilja og karlsins til kynlífs án tillits til vilja og tilfinninga konunnar. Íslenskar tölur sýna að tilfinninga konunnar. Íslenskar tölur sýna að um 14% kvenna hafa greint frá líkamlegu um 14% kvenna hafa greint frá líkamlegu ofbeldi af hálfu maka (Dóms- og ofbeldi af hálfu maka (Dóms- og kirkjumálaráðuneytið, 1997). Þolendur kirkjumálaráðuneytið, 1997). Þolendur ofbeldis geta svo þróað með sér ofbeldis geta svo þróað með sér langavarandi líkamleg og sálræn langavarandi líkamleg og sálræn heilbrigðisvandamál. heilbrigðisvandamál.

Konur veikjast karlar deyjaKonur veikjast karlar deyja

Meðalævilengd

Heimild: Hagstofa Íslands

Tafla 6.3.9. Starfandi fólk frá vinnu vegna veikinda 1991–2000Table 6.3.9. Employees absent from work due to illness 1991–2000Hlutfall af öllum starfandiAlls Total Karlar MalesKonur FemalesPercent of all employees

1991 1,5 1,1 1,91992 1,2 0,6 1,81993 1,4 1,0 1,91994 1,5 1,1 2,01995 1,7 1,3 2,11996 1,4 1,2 1,71997 1,7 1,3 2,01998 1,2 0,9 1,61999 1,2 0,8 1,72000 1,3 1,1 1,5

Skýring Note : Áætlaður fjöldi starfandi sem voru frá vinnu vegna veikinda í a.m.k. eina viku, sem hlutfall af öllum starfandi.Calculated absence due to illness for at least one week among employees as percentage of all employees.

Tafla 2.1.9. Meðalævilengd við fæðingu eftir kyni í löndum OECD 1999Table 2.1.9. Average live expectancy at birth by sex in OECD countries 1999 Konur Karlar Mismunur

Females Males Difference

Japan 84,0 77,1 6,9 JapanSviss 82,5 76,8 5,7 SwitzerlandFrakkland 82,5 75,0 7,5 FranceSpánn 82,4 74,9 7,5 SpainSvíþjóð 81,9 77,0 4,9 SwedenÁstralía 81,8 76,2 5,6 AustraliaÍtalía1 81,8 75,6 6,2 Italy 1

Kanada 81,7 76,3 5,4 CanadaÍsland2 81,4 77,5 3,9 Iceland 2

Lúxemborg 81,2 74,7 6,5 LuxembourgNoregur 81,1 75,6 5,5 NorwayFinnland 81,0 73,8 7,2 FinlandAusturríki 80,9 75,1 5,8 AustriaNýja-Sjáland 80,8 75,7 5,1 New ZealandBelgía 80,8 74,4 6,4 BelgiumÞýskaland 80,7 74,7 6,0 GermanyHolland 80,5 75,3 5,2 NetherlandsGrikkland1 80,5 75,3 5,2 Greece 1

Bretland 79,8 75,0 4,8 UKBandaríkin 79,4 73,9 5,5 USAKórea 79,2 71,7 7,5 KoreaÍrland 79,1 73,9 5,2 IrelandPortúgal 79,1 72,0 7,1 PortugalDanmörk 79,0 74,2 4,8 DenmarkTékkland 78,1 71,4 6,7 Czech Rep.Pólland 77,5 68,8 8,7 PolandMexíkó 77,3 72,8 4,5 MexicoSlóvakía 77,0 69,0 8,0 Slovak RepublicUngverjaland 75,1 66,3 8,8 HungaryTyrkland 70,7 66,1 4,6 Turkey

1 Tölur eiga við 1998. Figures refer to 1998.2 Tölur eiga við 1998–1999. Figures refer to 1998–1999

Heimild Source: OECD (OECD Health Data 2002).

Hlutfall fæddra drengja á mótiHlutfall fæddra drengja á mótifæddum stúlkumfæddum stúlkum

0,9

0,95

1

1,05

1,1

1,15

1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35

Series1

Hlutfall kvenna og karla frá Hlutfall kvenna og karla frá árs aldri til 100 áraárs aldri til 100 ára

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

1 9 17 25 33 41 49 57 65 73 81 89 97

Series1

Konur og karlar sem fóru í ófrjósemisaðgerð 1981-2002

0

100

200

300

400

500

600

700

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22

Ártal

Fjöl

di

Series1 Series2

Heilbrigðishegðan kvennaHeilbrigðishegðan kvennaAð hvaða leyti eru athafnir þínar takmarkaðar Að hvaða leyti eru athafnir þínar takmarkaðar

vegna veikinda? vegna veikinda? Hversu oft ertu rúmliggjandi vegna veikinda? Hversu oft ertu rúmliggjandi vegna veikinda? • konur virðast konur virðast tilkynnatilkynna fleiri akút veikindi og fleiri akút veikindi og

meðfylgjandi óþægindi, heldur en karlar. meðfylgjandi óþægindi, heldur en karlar. • Konur Konur tilkynnatilkynna einnig að þær fái oftar kvef, einnig að þær fái oftar kvef,

inflúensu, magaveiki etc. inflúensu, magaveiki etc. • Konur Konur takmarkatakmarka athafnir sínar frekar en athafnir sínar frekar en

menn vegna veikinda heldur en karlar menn vegna veikinda heldur en karlar samkvæmt Bandarískum samkvæmt Bandarískum

Heilbrigðishegðan kvennaHeilbrigðishegðan kvennaÍslenskar konur greina frá frekari Íslenskar konur greina frá frekari

fjarvistum en karlar. fjarvistum en karlar. Þær takmarka ekki frekar þátttöku í Þær takmarka ekki frekar þátttöku í

heimilisstörfum, né önnur dagleg störf. heimilisstörfum, né önnur dagleg störf. Þær eru hinsvegar frekar fjarverandi frá Þær eru hinsvegar frekar fjarverandi frá

vinnu. Þetta tengdist frekar ungum vinnu. Þetta tengdist frekar ungum mæðrum svo ályktaði var að þessar mæðrum svo ályktaði var að þessar fjarvistir tengdust veikindum barna fjarvistir tengdust veikindum barna (Rúnar (Rúnar Vilhjálmsson, gögn frá 1995).Vilhjálmsson, gögn frá 1995).

Heilbrigðishegðan kvennaHeilbrigðishegðan kvennaHeimsóknir til læknis á síðasta ári (úrtak á Heimsóknir til læknis á síðasta ári (úrtak á

landsvísu n= 1924): landsvísu n= 1924):

77,3% kvenna og 70,7%karla heimsótti 77,3% kvenna og 70,7%karla heimsótti lækni. (marktækt) lækni. (marktækt)

Meðalfjöldi heimsókna kvennanna var 3,52 Meðalfjöldi heimsókna kvennanna var 3,52 heimsóknir og karlanna 2,52. (marktækt)heimsóknir og karlanna 2,52. (marktækt)

Heilbrigðishegðan kvennaHeilbrigðishegðan kvennaHeimsóknir til læknis á síðasta ári (úrtak Heimsóknir til læknis á síðasta ári (úrtak

á landsvísu n= 1924): á landsvísu n= 1924):

37.5% kvenna og 31.3% karla fóru til 37.5% kvenna og 31.3% karla fóru til læknis í fyrirbyggjandi skyni læknis í fyrirbyggjandi skyni (marktækt).(marktækt).

83,9% kenna og 75,7% karla notuðu 83,9% kenna og 75,7% karla notuðu heilbrigðisþjónustu miðað við heilbrigðisþjónustu miðað við þjónustuþörf þ.e. var ráðlagt að fylgst þjónustuþörf þ.e. var ráðlagt að fylgst væri með blóðþrýsingi (marktækt).væri með blóðþrýsingi (marktækt).

Heilbrigðishegðan kvennaHeilbrigðishegðan kvenna8,3% karla og 13,2% kvenna höfðu 8,3% karla og 13,2% kvenna höfðu

lagst á sjúkrahús s.l. 12 mánuði lagst á sjúkrahús s.l. 12 mánuði (marktækt). (marktækt).

Þegar kyntengdar innlagnir eru Þegar kyntengdar innlagnir eru mínusaðar þá virðast karlar leggjast mínusaðar þá virðast karlar leggjast oftar inn. Vísbendingar í ársskýrslum oftar inn. Vísbendingar í ársskýrslum LSH einnig.LSH einnig.

Heilbrigðishegðan kvennaHeilbrigðishegðan kvennaKonur nota meira af lyfjum samkvæmt Konur nota meira af lyfjum samkvæmt

lyfseðli sem og lyfjum sem ekki þarf lyfseðli sem og lyfjum sem ekki þarf að ávísa heldur en karlar samkvæmt að ávísa heldur en karlar samkvæmt erlendum og íslenskum erlendum og íslenskum vísbendingum. vísbendingum.

Heilbrigðishegðan kvennaHeilbrigðishegðan kvennaObjectivar mælingaObjectivar mælingarr sýna að karlar sýna að karlar

lenda í fleiri slysum (50 - 60% meira) lenda í fleiri slysum (50 - 60% meira) en konur á aldrinum 17 - 44, eftir 45 en konur á aldrinum 17 - 44, eftir 45 ára aldur fer að draga saman og ára aldur fer að draga saman og hægt og sígandi er algengi slysa og hægt og sígandi er algengi slysa og beinbrota meira hjá konumbeinbrota meira hjá konum

Dauðsföll vegna óhappa á Dauðsföll vegna óhappa á árunum 1999 og 2000 árunum 1999 og 2000 Landshagir 2003Landshagir 20032000 – 2000 – Óhöpp 54 karlar 17 konurÓhöpp 54 karlar 17 konurSjálfsvíg/sjálfsskaði 42 karlar 8 konurSjálfsvíg/sjálfsskaði 42 karlar 8 konur

1999 1999 Óhöpp 31 karlar 12 konurÓhöpp 31 karlar 12 konurSjálfsvíg/sjálfsskaði 24 karlar 7 konurSjálfsvíg/sjálfsskaði 24 karlar 7 konur

Heilbrigðishegðan kvennaHeilbrigðishegðan kvennaEf litið er á Ef litið er á geðheilbrigðigeðheilbrigði,, þá eru þá eru

geðsjúkdómar algengari meðal geðsjúkdómar algengari meðal kvenna. Fjöldi rannsókna um allan kvenna. Fjöldi rannsókna um allan hinn vestræna heima sýna að hinar hinn vestræna heima sýna að hinar ýmsu geðveilur eru algengari á ýmsu geðveilur eru algengari á meðal kvenna en karla. meðal kvenna en karla.

Heilbrigðishegðan kvennaHeilbrigðishegðan kvenna

Áhrif hjónabands á heilbrigði kvennaÁhrif hjónabands á heilbrigði kvenna

Heilbrigðishegðan kvennaHeilbrigðishegðan kvenna

Hvernig vegnar íslenskum konum Hvernig vegnar íslenskum konum heilsufarslega í því félagslega heilsufarslega í því félagslega umhverfi sem þær búa við. umhverfi sem þær búa við.

Reynsla heilbrigðra kvenna í Reynsla heilbrigðra kvenna í vestænum samfélögumvestænum samfélögum

• Þegar litið er til líkamlegrar heilsu og einkenna Þegar litið er til líkamlegrar heilsu og einkenna kvenna þá er ljóst að ýmis einkenni sem hafa kvenna þá er ljóst að ýmis einkenni sem hafa mjög óljósa eða óþekkta orsök koma frekar fram mjög óljósa eða óþekkta orsök koma frekar fram hjá konum en körlum. hjá konum en körlum.

• Í ákveðnum tilvikum, þegar einkenni eru Í ákveðnum tilvikum, þegar einkenni eru áberandi, eru þau flokkuð saman sem heilkenni áberandi, eru þau flokkuð saman sem heilkenni og heilkenninu gefið nafn, það skilgreint og og heilkenninu gefið nafn, það skilgreint og greiningarskilmálar ákvarðaðir. greiningarskilmálar ákvarðaðir.

• Fleiri slík heilkenni er að finna sem greinast tíðar Fleiri slík heilkenni er að finna sem greinast tíðar eða eingöngu hjá konum en körlum. Það sem er eða eingöngu hjá konum en körlum. Það sem er sammerkt þeim er að orsök er ekki þekkt, en sammerkt þeim er að orsök er ekki þekkt, en talin vera samspil félagslegra, líffræðilegra, talin vera samspil félagslegra, líffræðilegra, samfélagslegra og sálrænna þátta. samfélagslegra og sálrænna þátta.

Reynsla heilbrigðra kvenna í Reynsla heilbrigðra kvenna í vestænum samfélögumvestænum samfélögum

• þunglyndi, þunglyndi, • vefjagigt, vefjagigt, • síþreyta (chronic fatique syndrome) síþreyta (chronic fatique syndrome) • ristilerting (ristilkrampi/iðraólga (irritable ristilerting (ristilkrampi/iðraólga (irritable

bowel syndrome). bowel syndrome). • Fæðingarþunglyndi Fæðingarþunglyndi • TíðahvarfaeinkenniTíðahvarfaeinkenni• FyrirtíðaspennaFyrirtíðaspenna

ÞunglyndiÞunglyndi• Langflestar kannanir á algengi þunglyndis Langflestar kannanir á algengi þunglyndis

og kvíðaraskana sýna að tvöfalt fleiri konur og kvíðaraskana sýna að tvöfalt fleiri konur segjast finna fyrir þessum einkennum en segjast finna fyrir þessum einkennum en menn. Þó svo að það hafi verið gagnrýnt að menn. Þó svo að það hafi verið gagnrýnt að þessar kannanir byggi að mestu á hvítum þessar kannanir byggi að mestu á hvítum miðstéttakonum, þá er almennt litið svo á miðstéttakonum, þá er almennt litið svo á að samanborið við karlmenn sé þunglyndi að samanborið við karlmenn sé þunglyndi algengara meðal kvenna af öllum algengara meðal kvenna af öllum kynþáttum og óháð stétt (Falicov, 2003). kynþáttum og óháð stétt (Falicov, 2003).

VefjagigtVefjagigt• Einkenni vefjagigtar eru langvarandi verkir frá Einkenni vefjagigtar eru langvarandi verkir frá

stoðkerfi líkamans. Almenn þreyta, vöðvastirðleiki stoðkerfi líkamans. Almenn þreyta, vöðvastirðleiki og eymsl eru algeng einkenni, en óalgengari eru og eymsl eru algeng einkenni, en óalgengari eru svefntruflanir, meltingartruflanir og höfuðverkur svefntruflanir, meltingartruflanir og höfuðverkur (Schaefer, 2004; Schochat og Raspe, 2003). (Schaefer, 2004; Schochat og Raspe, 2003). Algengast er að einkenni komi fyrst fram á aldrinum Algengast er að einkenni komi fyrst fram á aldrinum 20 til 40 ára og eru um 80% til 90% þeirra sem 20 til 40 ára og eru um 80% til 90% þeirra sem veikjast konur (Phipps, Monahan, Sands, Marek og veikjast konur (Phipps, Monahan, Sands, Marek og Neighbors, 2003). Í Bandaríkjum Norður-Ameríku er Neighbors, 2003). Í Bandaríkjum Norður-Ameríku er algengi vefjagigtar tæp 2% og er talið að um fimm algengi vefjagigtar tæp 2% og er talið að um fimm til sex miljónir manna séu óvinnufærar vegna til sex miljónir manna séu óvinnufærar vegna gigtarinnar, en það er hærra en hlutfall þeirra sem gigtarinnar, en það er hærra en hlutfall þeirra sem þjást af iktsýki og osteoarthritis (slitgigt) til samans þjást af iktsýki og osteoarthritis (slitgigt) til samans (Phipps o.fl., 2003). Upplýsingar úr örorkuskrá (Phipps o.fl., 2003). Upplýsingar úr örorkuskrá Tryggingastofnunar ríksisins frá árinu 2001 sýna að Tryggingastofnunar ríksisins frá árinu 2001 sýna að vefjagigt var á meðal sjúkdómsgreininga hjá 766 vefjagigt var á meðal sjúkdómsgreininga hjá 766 öryrkjum, 716 konum (91%) og 50 körlum (Sigurður öryrkjum, 716 konum (91%) og 50 körlum (Sigurður Thorlacius, Sigurjón B. Stefánsson, Mohammed I. Thorlacius, Sigurjón B. Stefánsson, Mohammed I. Ranavaya og Robert Walker, 2001). Ranavaya og Robert Walker, 2001).

SíþreytaSíþreytaEinkenni síþreytu er þreyta sem byrjar frekar skyndilega Einkenni síþreytu er þreyta sem byrjar frekar skyndilega og getur staðið yfir vikum eða mánuðum saman. Önnur og getur staðið yfir vikum eða mánuðum saman. Önnur algeng einkenni eru hægari hugsun, lélegt minni, algeng einkenni eru hægari hugsun, lélegt minni, einbeitingarleysi (impairment of neurocognitive functions einbeitingarleysi (impairment of neurocognitive functions ) og líkamleg einkenni eins og vöðva- og liðverkir, ) og líkamleg einkenni eins og vöðva- og liðverkir, hálsbólga, höfuðverkur og almenn vanlíðan. Þessi hálsbólga, höfuðverkur og almenn vanlíðan. Þessi einkenni þurfa þó ekki að vera öll til staðar hjá sama einkenni þurfa þó ekki að vera öll til staðar hjá sama sjúklingnum. Síþreyta er greind hjá báðum kynjum, sjúklingnum. Síþreyta er greind hjá báðum kynjum, meðal allra kynþátta, í mismunandi aldurshópum og meðal allra kynþátta, í mismunandi aldurshópum og meðal mismunandi þjóðfélagsstétta, en er almennt talin meðal mismunandi þjóðfélagsstétta, en er almennt talin tvöfalt algengari hjá konum en körlum (Straus, 1988; tvöfalt algengari hjá konum en körlum (Straus, 1988; Phipps o.fl., 2003). Um 70% þeirra sem leita aðstoðar Phipps o.fl., 2003). Um 70% þeirra sem leita aðstoðar vegna síþreytu eru konur (Evengård, Schacterle og vegna síþreytu eru konur (Evengård, Schacterle og Komaroff, 1999). Bent hefur verið á að einkenni síþreytu Komaroff, 1999). Bent hefur verið á að einkenni síþreytu og vefjagigtar séu svo áþekk að í raun sé um mismunandi og vefjagigtar séu svo áþekk að í raun sé um mismunandi birtingarform sama sjúkdóms að ræða (Thim, 2004). birtingarform sama sjúkdóms að ræða (Thim, 2004).

RistilertingRistilertingEinkenni ristilertingar eru sársaukafullir Einkenni ristilertingar eru sársaukafullir samdrættir í meltingarvegi og breyting á samdrættir í meltingarvegi og breyting á útskilnaði. Þessi einkenni skýrast hvorki af útskilnaði. Þessi einkenni skýrast hvorki af tilvist strúktúral né lífefnafræðilegra tilvist strúktúral né lífefnafræðilegra afbrigðileika og byggir greining á lýsingu afbrigðileika og byggir greining á lýsingu sjúklings á einkennum sínum samfara útilokun sjúklings á einkennum sínum samfara útilokun á öðrum sjúkdómum (Tierney, McPhee og á öðrum sjúkdómum (Tierney, McPhee og Papadakis, 2004). Heilkennið er algengara í Papadakis, 2004). Heilkennið er algengara í vestrænum löndum en á meðal Kínverja (Kwan vestrænum löndum en á meðal Kínverja (Kwan o. fl., 2002) og um tveir þriðju þeirra sem leita o. fl., 2002) og um tveir þriðju þeirra sem leita aðstoðar eru konur (Tierney o. fl., 2004; Phipps aðstoðar eru konur (Tierney o. fl., 2004; Phipps o. fl., 2003) o. fl., 2003)

• Ég þekki ekkert heilkenni, í þeirri Ég þekki ekkert heilkenni, í þeirri merkingu að orsök sé óþekkt en talin vera merkingu að orsök sé óþekkt en talin vera samspil félagslegra, líffræðilega, samspil félagslegra, líffræðilega, samfélagslegra og sálrænna þátta, sem er samfélagslegra og sálrænna þátta, sem er sértækt fyrir karlmenn. Ég veit ekki heldur sértækt fyrir karlmenn. Ég veit ekki heldur um heilkenni sem finnast meðal karla og um heilkenni sem finnast meðal karla og kvenna og eru mun algengari hjá körlum. kvenna og eru mun algengari hjá körlum.

• Hvað er það sem útsetur konur má spyrja? Hvað er það sem útsetur konur má spyrja?

Áfengisvenjur kvenna – Áfengisvenjur kvenna – Lýðheilsustöð 2004Lýðheilsustöð 2004

• Könnunin var gerð á vegum Könnunin var gerð á vegum Lýðheilsustöðvar í nóvember 2004, og voru Lýðheilsustöðvar í nóvember 2004, og voru þátttakendur 1177, á aldrinum 18-75 ára. þátttakendur 1177, á aldrinum 18-75 ára.

• Borið saman við hliðstæða könnun sem var Borið saman við hliðstæða könnun sem var gerð árið 2001, hefur fjöldi þeirra sem neytir gerð árið 2001, hefur fjöldi þeirra sem neytir áfengis haldist nokkuð óbreyttur en 86% áfengis haldist nokkuð óbreyttur en 86% landsmanna á þessum aldri höfðu bragðað landsmanna á þessum aldri höfðu bragðað áfengi að minnsta kosti einu sinni á árinu. áfengi að minnsta kosti einu sinni á árinu.

Áfengisvenjur kvenna – Áfengisvenjur kvenna – Lýðheilsustöð 2004Lýðheilsustöð 2004

• um þriðjungur karla og fimmta hver kona um þriðjungur karla og fimmta hver kona drekka áfengi vikulega eða oftar.drekka áfengi vikulega eða oftar.

• magn áfengis í hreinum vínanda á mann á magn áfengis í hreinum vínanda á mann á ári aukist frá árinu 2001 ári aukist frá árinu 2001

• í samræmi við sölutölur á áfengi, sem sýna í samræmi við sölutölur á áfengi, sem sýna mikla aukningu í bjór og léttvínum, sem mikla aukningu í bjór og léttvínum, sem meira en vegur upp á móti samdrætti í sölu meira en vegur upp á móti samdrætti í sölu á sterkum vínum, reiknað í hreinum á sterkum vínum, reiknað í hreinum vínanda á íbúa á ári. vínanda á íbúa á ári.

Áfengisvenjur kvenna – Áfengisvenjur kvenna – Lýðheilsustöð 2004Lýðheilsustöð 2004

• Samkvæmt könnuninni hefur mesta Samkvæmt könnuninni hefur mesta aukningin í hreinum vínanda frá árinu aukningin í hreinum vínanda frá árinu 2001 orðið meðal ungs fólks á 2001 orðið meðal ungs fólks á aldrinum 18-34 ára, aldrinum 18-34 ára,

• sérstaklega ungra kvenna, sem hafa sérstaklega ungra kvenna, sem hafa aukið áfengisneyslu um 28% á þessu aukið áfengisneyslu um 28% á þessu tímabili. tímabili.

• Sambærileg aukning hjá ungum Sambærileg aukning hjá ungum körlum er 22% í hreinum vínanda. körlum er 22% í hreinum vínanda.

Áfengisvenjur kvenna – Áfengisvenjur kvenna – Lýðheilsustöð 2004Lýðheilsustöð 2004

• Karlar drekka nánast þrefalt meira en Karlar drekka nánast þrefalt meira en konur, eða 72% alls áfengis, á meðan konur, eða 72% alls áfengis, á meðan konur drekka 28% áfengis reiknað í konur drekka 28% áfengis reiknað í hreinum vínanda. hreinum vínanda.

• Fólk á aldrinum 18-34 ára hefur aukið Fólk á aldrinum 18-34 ára hefur aukið áfengisneysluna umfram aðra hópa, áfengisneysluna umfram aðra hópa, reiknað í hreinum vínanda reiknað í hreinum vínanda

Áfengisvenjur kvennaÁfengisvenjur kvenna• Konur á aldrinum 18-34 ára hafa aukið Konur á aldrinum 18-34 ára hafa aukið

áfengisneysluna um 28% frá árinu 2001, áfengisneysluna um 28% frá árinu 2001, reiknað í hreinum vínanda, og karlar á reiknað í hreinum vínanda, og karlar á sama aldri um 22%. sama aldri um 22%.

• Karlar á aldrinum 55-75 ára hafa minnkað Karlar á aldrinum 55-75 ára hafa minnkað áfengisneysluna um 19% frá árinu 2001. áfengisneysluna um 19% frá árinu 2001.

• Fólk á aldrinum 18-34 ára drekkur nú Fólk á aldrinum 18-34 ára drekkur nú rúmlega þrefalt meira en fólk á aldrinum rúmlega þrefalt meira en fólk á aldrinum 55-75 ára. 55-75 ára.

Áfengisvenjur kvennaÁfengisvenjur kvenna• Íslendingar eru bjórdrykkjuþjóð, meira Íslendingar eru bjórdrykkjuþjóð, meira

er drukkið af bjór en öðrum áfengum er drukkið af bjór en öðrum áfengum drykkjum, reiknað í hreinum vínanda. drykkjum, reiknað í hreinum vínanda.

• Það vekur athygli hversu mikið ungt Það vekur athygli hversu mikið ungt fólk drekkur af bjór í hvert sinn sem fólk drekkur af bjór í hvert sinn sem það neytir áfengis. Ungir menn það neytir áfengis. Ungir menn drekka að meðaltali 1,8 lítra af bjór í drekka að meðaltali 1,8 lítra af bjór í hvert sinn, og ungar konur 1,3 lítra. hvert sinn, og ungar konur 1,3 lítra.

Áfengisvenjur kvennaÁfengisvenjur kvenna• Aukin bjórdrykkja á fremur rót sína að Aukin bjórdrykkja á fremur rót sína að

rekja til meira magns bjórs í hvert sinn, rekja til meira magns bjórs í hvert sinn, en tíðari bjórdrykkju. en tíðari bjórdrykkju.

• Aukin léttvínsdrykkja á meðal annars rót Aukin léttvínsdrykkja á meðal annars rót sína að rekja til þess að fleiri drekka nú sína að rekja til þess að fleiri drekka nú léttvín vikulega eða oftar heldur en áður. léttvín vikulega eða oftar heldur en áður.

• Með aukinni menntun minnkar Með aukinni menntun minnkar áfengisneysla karla en eykst meðal áfengisneysla karla en eykst meðal kvenna. kvenna.

Konur og áfengiKonur og áfengiMeðferðastofnanir fyrir konur:Meðferðastofnanir fyrir konur:• Með körlumMeð körlum• Sérstakar stofnanirSérstakar stofnanir

Konur og áfengi og vímuefniKonur og áfengi og vímuefniMeðferðastofnanir:Meðferðastofnanir:• LSHLSH• SÁA (SÁÁ – Vík eingöngu fyrir konur)SÁA (SÁÁ – Vík eingöngu fyrir konur)• KrýsuvíkKrýsuvík• HlaðgerðarkotHlaðgerðarkot• GötusmiðjanGötusmiðjan• ByrgiðByrgið

Samtals eru þetta 331 vistrými Samtals eru þetta 331 vistrými

SÁÁSÁÁBýður upp á 3 meðferðamöguleika fyrir Býður upp á 3 meðferðamöguleika fyrir

konur:konur:Vogur: Afeitrun 10 – 15 dagaVogur: Afeitrun 10 – 15 dagaMeðferðarheimilið Vík: 28 daga endurhæfingMeðferðarheimilið Vík: 28 daga endurhæfingGöngudeild – framhaldsstuðningur: Göngudeild – framhaldsstuðningur:

Reykjavík og Akureyri, 1 ár.Reykjavík og Akureyri, 1 ár.

Ársskýrsla SÁÁ, 2004Ársskýrsla SÁÁ, 2004

VogurVogur• 23% af þeim sem þarnast einungis 23% af þeim sem þarnast einungis

áfengismeðferðar eru konur.áfengismeðferðar eru konur.• 39% af þeim sem þarnast áfengis- og 39% af þeim sem þarnast áfengis- og

róandi lyfjameðferðar eru konur.róandi lyfjameðferðar eru konur.• 34% af þeim sem þarnast einungis 34% af þeim sem þarnast einungis

róandi lyfjameðferðar eru konur.róandi lyfjameðferðar eru konur.

Konur og áfengi og vímuefniKonur og áfengi og vímuefni

Áfangaheimili:Áfangaheimili:Samtals 10, eitt sértækt fyrir konur. Í Samtals 10, eitt sértækt fyrir konur. Í

allt eru þetta 179 vistrými.allt eru þetta 179 vistrými.

Konur og áfengiKonur og áfengiKynjahlutfall þeirra sem leita á LSH (33A, Kynjahlutfall þeirra sem leita á LSH (33A,

16 og 16D) öðruvísi en á öðrum 16 og 16D) öðruvísi en á öðrum stofnunum. Almennt um 30% konur en stofnunum. Almennt um 30% konur en var komið í 47% konur árið 2001. var komið í 47% konur árið 2001. Skýringar ekki ljósar, en þó má ætla að Skýringar ekki ljósar, en þó má ætla að þangað leiti konur sem eiga við þangað leiti konur sem eiga við fjölbreyttari vanda að stríða en áfengis fjölbreyttari vanda að stríða en áfengis eða vímuefnafíkn t.d. þunglyndi og kvíða.eða vímuefnafíkn t.d. þunglyndi og kvíða.

Konur – áfengi - vímuefniKonur – áfengi - vímuefniHlutfall neyslutengdra sjálfsmorða er Hlutfall neyslutengdra sjálfsmorða er

u.þ.b. 50%. Örlítið sjaldnar hjá u.þ.b. 50%. Örlítið sjaldnar hjá konum en körlum. Hefur verið þannig konum en körlum. Hefur verið þannig með smásveiflum frá 1986.með smásveiflum frá 1986.

Á árunum 1986 – 1995 létust 25 konur Á árunum 1986 – 1995 létust 25 konur og 69 karlar úr sjúkdómum sem rekja og 69 karlar úr sjúkdómum sem rekja mátti til áfengis- og vímuefnaneyslu. mátti til áfengis- og vímuefnaneyslu. Flestir á aldrinum 50 – 69 ára.Flestir á aldrinum 50 – 69 ára.

Neyðarmóttaka vegna Neyðarmóttaka vegna nauðgananauðgana19991999 200200

0020012001 20022002

Komur á Komur á neyðarmóttöneyðarmóttökuku

103103 9797 134134 119119

N í áfengisdáiN í áfengisdái 3030 3030 4141 3838N sem N sem vöknuðu við vöknuðu við atburðinnatburðinn

1212 33 99 99

N ? um N ? um lyfjabyrlunlyfjabyrlun

55 55

FjöldanauðguFjöldanauðgunn

1010 1010 1616 1717

Fjöldi kæraFjöldi kæra 4747 3434 5353 5757

Konur áfengi vímuefniKonur áfengi vímuefni

Konur sem verða fyrir nauðgunum eru Konur sem verða fyrir nauðgunum eru flestar á aldrinum 16 til 25 ára.flestar á aldrinum 16 til 25 ára.

Konur hafa aukið áfengisneyslu (sbr. Konur hafa aukið áfengisneyslu (sbr. hér að framan). Getur verið samband hér að framan). Getur verið samband við nauðganir?við nauðganir?

Reykingar kvennaReykingar kvenna

http://www.lydheilsustod.is/media/tobaksvarnir/utgefid//Konur_og_reykingar.pdf

Rósa Jónsdóttir Rósa Jónsdóttir Reynsla kvenna með langvinnan Reynsla kvenna með langvinnan lungnateppusjúkdóm af mörgum lungnateppusjúkdóm af mörgum

misheppnuðum misheppnuðum reykbindindistilraunum.reykbindindistilraunum.

Meistararitgerð 2005Meistararitgerð 2005

Það að eiga erfitt með að hætta að reykja og Það að eiga erfitt með að hætta að reykja og hafa reykingatengdan sjúkdóm, líkt og hafa reykingatengdan sjúkdóm, líkt og langvinnan lungnateppusjúkdóm (LLT), er langvinnan lungnateppusjúkdóm (LLT), er flókið vandamál og reynist flestum erfitt að flókið vandamál og reynist flestum erfitt að takast á við. Til skamms tíma var LLT takast á við. Til skamms tíma var LLT sjúkdómur eldri karla, en nú er sjúkdómurinn sjúkdómur eldri karla, en nú er sjúkdómurinn að verða algengari hjá konum. Þar er fyrst að verða algengari hjá konum. Þar er fyrst og fremst um að kenna vaxandi reykingum á og fremst um að kenna vaxandi reykingum á meðal kvenna síðustu áratugina.meðal kvenna síðustu áratugina.

• Aðferðafræði: Notuð var túlkandi Aðferðafræði: Notuð var túlkandi fyrirbærafræði og frásagnargreining. fyrirbærafræði og frásagnargreining. Þátttakendur voru sjö konur á aldrinum 47-65 Þátttakendur voru sjö konur á aldrinum 47-65 ára sem lagst höfðu inn á bráðadeild vegna ára sem lagst höfðu inn á bráðadeild vegna elnunar sjúkdómseinkenna. Gögnum var elnunar sjúkdómseinkenna. Gögnum var safnað með tveimur viðtölum við hvern safnað með tveimur viðtölum við hvern þátttakanda.þátttakanda.Gagnagreining var gerð á þrjá vegu:Gagnagreining var gerð á þrjá vegu:1) Þemagreining var notuð til að greina 1) Þemagreining var notuð til að greina sameiginlega þætti og frávik á reynslu.sameiginlega þætti og frávik á reynslu.2) Samin var stutt frásögn/dæmi til að lýsa 2) Samin var stutt frásögn/dæmi til að lýsa frekar afmörkuðu atriði innan hvers þema.frekar afmörkuðu atriði innan hvers þema.3) Samin var frásögn þar sem helstu þræðir í 3) Samin var frásögn þar sem helstu þræðir í reynslu þátttakenda voru ofnir saman í eina reynslu þátttakenda voru ofnir saman í eina sögu.sögu.

Niðurstöður – þema 1Niðurstöður – þema 1„„Kringumstæður falls í reykbindindi“ Kringumstæður falls í reykbindindi“ sýnir flóknar ástæður þess að sýnir flóknar ástæður þess að konunum tókst ekki að vera konunum tókst ekki að vera reyklausar. Þessar ástæður voru m.a. reyklausar. Þessar ástæður voru m.a. pirringur, erfiðleikar, pirringur, erfiðleikar, áfengismisnotkun, tilfinningalegt áfengismisnotkun, tilfinningalegt ójafnvægi, þrýstingur frá vinum og ójafnvægi, þrýstingur frá vinum og sjálfsblekking. sjálfsblekking.

Niðurstöður – þema 2Niðurstöður – þema 2„„Föst í köngulóarvef“Föst í köngulóarvef“

birtist í því hvernig tóbaksfíkn og birtist í því hvernig tóbaksfíkn og erfiðar aðstæður undu upp á sig og erfiðar aðstæður undu upp á sig og gerðugerðukonunum sífellt erfiðara að losa sig. konunum sífellt erfiðara að losa sig.

Niðurstöður – þema 3Niðurstöður – þema 3„„Skömmin“ Skömmin“

var bein afleiðing af misheppnuðum var bein afleiðing af misheppnuðum tilraunum til reykleysis samhliða því tilraunum til reykleysis samhliða því að hafa reykingatengdan sjúkdóm. að hafa reykingatengdan sjúkdóm.

Niðurstöður – þema 4Niðurstöður – þema 4„„Afsökunin“ Afsökunin“

vísar til þarfa kvennanna til að draga vísar til þarfa kvennanna til að draga úr neikvæðum áhrifum reykinganna. úr neikvæðum áhrifum reykinganna. Það skýrðu þær með því að líklegar Það skýrðu þær með því að líklegar ástæður veikindanna væru að þær hafi ástæður veikindanna væru að þær hafi verið veikar í lungum strax í barnæsku, verið veikar í lungum strax í barnæsku, auk fíknarinnar sem flestu réði. auk fíknarinnar sem flestu réði.

Niðurstöður – þema 5Niðurstöður – þema 5„„Tvíbendni“Tvíbendni“

inniheldur tilfinningar sem komu upp inniheldur tilfinningar sem komu upp þegar konurnar vildu halda áfram að þegar konurnar vildu halda áfram að reykja, en þurftu að hætta vegna reykja, en þurftu að hætta vegna sjúkdómsins. Stundum reyndist sígarettan sjúkdómsins. Stundum reyndist sígarettan „besti vinurinn“, jafnvel sá eini, samhliða „besti vinurinn“, jafnvel sá eini, samhliða því að vera versti óvinurinn. því að vera versti óvinurinn.

Niðurstöður – þema 6Niðurstöður – þema 6„„Ófullburða tilraunir til reykleysis“ Ófullburða tilraunir til reykleysis“

lýsti sér með mörgum tilraunum til að lýsti sér með mörgum tilraunum til að hætta, einskonar skyndilausnum þegar hætta, einskonar skyndilausnum þegar konunum var sagt að þær yrðu að konunum var sagt að þær yrðu að hætta vegna sjúkdómsins eða þegarhætta vegna sjúkdómsins eða þegarsjúkdómurinn sjálfur var það slæmur að sjúkdómurinn sjálfur var það slæmur að hann neyddi þær til að reyna að hætta.hann neyddi þær til að reyna að hætta.

UmræðaUmræðaNiðurstöður rannsóknarinnar gefa til kynna Niðurstöður rannsóknarinnar gefa til kynna skerta getu kvennanna til að hætta að reykja. skerta getu kvennanna til að hætta að reykja. Þær voru sér meðvitaðar um áhættuna sem Þær voru sér meðvitaðar um áhættuna sem fylgdi því að reykja, en sú vitneskja gerði fylgdi því að reykja, en sú vitneskja gerði ekkert annað en auka á erfiðleikana. Þessi ekkert annað en auka á erfiðleikana. Þessi þekking sýnir fram á nauðsyn þess að konur í þekking sýnir fram á nauðsyn þess að konur í svipaðri aðstöðu njóti sérhæfðrar og svipaðri aðstöðu njóti sérhæfðrar og yfirgripsmikillar hjúkrunarmeðferðar sem yfirgripsmikillar hjúkrunarmeðferðar sem beinist að stuðningi og ráðgjöf til reykleysis beinist að stuðningi og ráðgjöf til reykleysis þannig að þær getiþannig að þær getiöðlast reyklaust líf öðlast reyklaust líf

Hópur AHópur AGolder, S.Golder, S.a d a d , , Gillmore, M.R.Gillmore, M.R.b , b ,

Spieker, S.Spieker, S.c , c , Morrison, D.Morrison, D.b (2005). b (2005). Substance use, related problem Substance use, related problem behaviors and adult attachment in behaviors and adult attachment in a sample of high risk older a sample of high risk older adolescent women. adolescent women. Journal of Child Journal of Child and Family Studiesand Family Studies,. 14,2, 181-193,. 14,2, 181-193

Hvað er athyglisvert í greininni?Hvað er athyglisvert í greininni?

       

Hópur BHópur BKyskan, C.E.Kyskan, C.E., , Moore, T.E.Moore, T.E. (2005) Global (2005) Global

perspectives on fetal perspectives on fetal alcoholalcohol syndrome: Assessing practices, syndrome: Assessing practices, policies, and campaigns in four policies, and campaigns in four english-speaking countries english-speaking countries Canadian Canadian PsychologyPsychology 46 (3), pp. 153-165 46 (3), pp. 153-165

Hvað segja þau um algengi og forvarnir? Hvað segja þau um algengi og forvarnir?

Hópur cHópur c• Coleman, P.K., Reardon, D.C. og Coleman, P.K., Reardon, D.C. og

Cougle, J.R. (2005). Substance use Cougle, J.R. (2005). Substance use among pregnant women in the context among pregnant women in the context of previous reproductive loss and desire of previous reproductive loss and desire for current pregnancy. British journal of for current pregnancy. British journal of health psychology. 10,255-268.health psychology. 10,255-268.

Hvað er athyglisvert í greininni?Hvað er athyglisvert í greininni?

Hópur DHópur DSun, A. (2004). Principles for practice Sun, A. (2004). Principles for practice

with substance-abusing pregnant with substance-abusing pregnant women: A framework based on the women: A framework based on the five social work intervention roles. five social work intervention roles. Social Work, 49,Social Work, 49,3, 383-394.3, 383-394.

Hvað er athyglisvert í greininni?Hvað er athyglisvert í greininni?

Heilbrigðishegðan kvennaHeilbrigðishegðan kvennaMunurinnn virðist liggja í því að alls kyns hugsýki og Munurinnn virðist liggja í því að alls kyns hugsýki og

tilfinningasveiflur (andleg truflun sem lýsir sér í tilfinningasveiflur (andleg truflun sem lýsir sér í þunglyndi, kvíða, fælni, og áráttuhegðun; taugaveiklun) þunglyndi, kvíða, fælni, og áráttuhegðun; taugaveiklun) eru algengari hjá konum, þannig er þunglyndi almennt eru algengari hjá konum, þannig er þunglyndi almennt tvöfalt algengara hjá konum en körlum og kvíðatruflanir tvöfalt algengara hjá konum en körlum og kvíðatruflanir enn algegnara. Algengi taugaveiklunar miklu algengara enn algegnara. Algengi taugaveiklunar miklu algengara hjá íslenskum konum en körlum Á meðan psychosurnar hjá íslenskum konum en körlum Á meðan psychosurnar eða alvarlegu geðsjúkdómarnir sem hafa í för með sér að eða alvarlegu geðsjúkdómarnir sem hafa í för með sér að fólk tapar tengslum við raunveruleikann eru álíka fólk tapar tengslum við raunveruleikann eru álíka algengar hjá báðum kynjum. Þetta eru sjúkdómar eins algengar hjá báðum kynjum. Þetta eru sjúkdómar eins og schizophrenia. Sama á við um öldrunargeðveiki eða og schizophrenia. Sama á við um öldrunargeðveiki eða senile dementia, þar er algengið svipað hjá körlum og senile dementia, þar er algengið svipað hjá körlum og konum. Hlutföllin snúast hins vegar við þegar komið er konum. Hlutföllin snúast hins vegar við þegar komið er að misnotkun áfengis og lyfja, það er mun algengara hjá að misnotkun áfengis og lyfja, það er mun algengara hjá körlum. Misnotkun er þó í miklum minnihluta allra körlum. Misnotkun er þó í miklum minnihluta allra geðsjúkdóma, og heildaralgengi er konum í (ó)vil. geðsjúkdóma, og heildaralgengi er konum í (ó)vil.

Hér á Íslandi er það nú samt svo að innlagnir eru algengari Hér á Íslandi er það nú samt svo að innlagnir eru algengari hjá körlum en konum. Það má trúlega rekja til þess að hjá körlum en konum. Það má trúlega rekja til þess að geðsjúkdómar sem konur greinast með eru ekki endilega geðsjúkdómar sem konur greinast með eru ekki endilega þess eðlis að að konur leggist inn á sjúkrahús. þess eðlis að að konur leggist inn á sjúkrahús.