Gwrthrychau NefolGwrthrychau NefolCyflwyniadCyflwyniad

Beth yw ‘Planed’?

Beth yw ‘Lloeren (lleuad)’?

Beth yw ‘Cysawd yr Haul’?

Beth yw ‘Galaeth’?

Beth yw ‘Y Bydysawd’?

Ateb

Ateb

Ateb

Ateb

Ateb

Beth yw ‘Seren’? Ateb

Planed Newydd Gwybodaeth

Edrychwch ar y clip nesaf gan Edrychwch ar y clip nesaf gan sylwi ar y canlynol…..sylwi ar y canlynol…..

• Siap orbit y planedauSiap orbit y planedau

• Cyflymder y planedau o’u cymharu Cyflymder y planedau o’u cymharu â’u â’u pellterau o’r Haulpellterau o’r Haul

Nid yw’r planedau na’r pellter o’r Haul ar raddfa cywir

Yr Haul

Fe ddylech fod wedi sylwi ar y canlynol:Fe ddylech fod wedi sylwi ar y canlynol:

• Mae’r planedau yn gwneud orbit sydd bron Mae’r planedau yn gwneud orbit sydd bron yn gylchoedd (elips) o gwmpas yr Haul.yn gylchoedd (elips) o gwmpas yr Haul.

• Fel mae pellter y blaned o’r haul yn Fel mae pellter y blaned o’r haul yn cynyddu mae amser un orbit yn cynyddu.cynyddu mae amser un orbit yn cynyddu.

MercherMercher, , GwenerGwener, , Y DdaearY Ddaear, , MawrthMawrth, , IauIau , , SadwrnSadwrn, , WranwsWranws, , NeifionNeifion, , PlwtonPlwton ( Mercher yw’r agosaf at yr haul).( Mercher yw’r agosaf at yr haul).

Enwau’r Planedau yn eu trefn yw…Enwau’r Planedau yn eu trefn yw…

Brawddeg iw’ch helpu gofio enwau’r planedau Brawddeg iw’ch helpu gofio enwau’r planedau yn eu trefn cywir….yn eu trefn cywir….

MMeddai eddai GGwen wen DDafis afis MMae’r ae’r AAthro thro IIanto anto SSmith mith WWedi edi NNaddu addu PPensilensil

MMercher, ercher, GGwener, Y wener, Y DDdaear, daear, MMawrth, Belt awrth, Belt IIau, au, SSadwrn, adwrn, WWranws, ranws, NNeifion, eifion, PPlwton.lwton. AAsteroid, steroid,

Mwy o wybodaeth…Mwy o wybodaeth…• Mae Cysawd yr Haul yn cynnwys yr Haul (ein seren), Mae Cysawd yr Haul yn cynnwys yr Haul (ein seren),

planedau, lloerennau a'r belt asteroid.planedau, lloerennau a'r belt asteroid.• Mae’r naw planed yn gwneud orbit o gwmpas yr haul Mae’r naw planed yn gwneud orbit o gwmpas yr haul

sydd yn debyg i gylchoedd wedi gwasgu (ellipses). sydd yn debyg i gylchoedd wedi gwasgu (ellipses). • Maent yn cael eu cadw yn ei safle gan ddisgyrchiant yr Maent yn cael eu cadw yn ei safle gan ddisgyrchiant yr

Haul. Haul. • Mae haul yn enfawr i’w gymharu â’r planedau. Mae haul yn enfawr i’w gymharu â’r planedau. • Mae’r pedair planed gyntaf yn fach ac yn greigiog, gyda Mae’r pedair planed gyntaf yn fach ac yn greigiog, gyda

natur folcanig. natur folcanig. • Mae’r planedau allanol yn nwyon enfawr. ( mae Plwton Mae’r planedau allanol yn nwyon enfawr. ( mae Plwton

yn eithriad).yn eithriad).• Mae’r planedau agosaf at yr Haul yn teithio yn gyflymach, Mae’r planedau agosaf at yr Haul yn teithio yn gyflymach,

felly gyda blynyddoedd byr. felly gyda blynyddoedd byr. • Mae maint y flwyddyn yn amrywio gyda phellter o’r Haul.Mae maint y flwyddyn yn amrywio gyda phellter o’r Haul.

• Blwyddyn yw’r amser mae’n cymryd i blaned gwneud Blwyddyn yw’r amser mae’n cymryd i blaned gwneud orbit o gwmpas yr Haul.orbit o gwmpas yr Haul.

• Nid yw planedau yn rhoi golau allan , maent yn Nid yw planedau yn rhoi golau allan , maent yn adlewyrchu golau’r Haul. Mae planedau yn edrych fel eu adlewyrchu golau’r Haul. Mae planedau yn edrych fel eu bod yn symud ar draws sêr yn y gofod, oherwydd bod y bod yn symud ar draws sêr yn y gofod, oherwydd bod y planedau yn agosach i'r Ddaear.planedau yn agosach i'r Ddaear.

• Mae’r Haul, y seren yng Nghysawd yr Haul, yn aros yn yr Mae’r Haul, y seren yng Nghysawd yr Haul, yn aros yn yr un safle yn y gofod. Mae patrymau sêr yn yr awyr yn cael un safle yn y gofod. Mae patrymau sêr yn yr awyr yn cael eu galw’n cysterau (constellations).eu galw’n cysterau (constellations).

• Mae’r Haul yn un o filiynau o sêr yn ein galaeth. Mae’r Haul yn un o filiynau o sêr yn ein galaeth. • Mae ein galaeth yn un o filiynau yn ein bydysawd.Mae ein galaeth yn un o filiynau yn ein bydysawd.• Mae’r pellter rhwng y planedau yn fach i gymharu â Mae’r pellter rhwng y planedau yn fach i gymharu â

phellter rhwng y sêr. phellter rhwng y sêr. • Mae’r pellter rhwng y sêr yn fach i gymharu â phellter Mae’r pellter rhwng y sêr yn fach i gymharu â phellter

rhwng y galaethau.rhwng y galaethau.

Beth yw Comed?Beth yw Comed?

Edrychwch ar y clip nesaf a sylwch sut mae siap orbit comed yn wahanol i orbit planed.

Yn ogystal â hyn, sylwch ar gyflymder y comed fel mae agosau at yr haul ac pan mae’n mynd i ffwrdd eto

Orbit Comedau

Nid yw’r gomed na’r pellter o’r Haul ar y raddfa gywir

Mae gan gomedau orbitau sy’n bell o fod yn Mae gan gomedau orbitau sy’n bell o fod yn gylch (eliptig iawn). gylch (eliptig iawn). Maent yn teithio’n agosach i’r Haul ar rai Maent yn teithio’n agosach i’r Haul ar rai adegau nag eraill; ar yr adegau yma mae’n adegau nag eraill; ar yr adegau yma mae’n bosib eu gweld.bosib eu gweld.Nid yw’r clip yn dangos hyn, ond mae gan Nid yw’r clip yn dangos hyn, ond mae gan gomed gynffon sy’n ymddangos ac yn tyfu gomed gynffon sy’n ymddangos ac yn tyfu wrth iddi agosáu at yr Haul, ac yn lleihau a wrth iddi agosáu at yr Haul, ac yn lleihau a diflannu wrth deithio i ffwrdd o’r Hauldiflannu wrth deithio i ffwrdd o’r Haul

PlanedPlaned

Corff sy’n troi (gwneud orbit) o amgylch seren yw planed.Corff sy’n troi (gwneud orbit) o amgylch seren yw planed.Mae’r Ddaear yn blaned.Mae’r Ddaear yn blaned.

SerenSeren

LloerenLloeren

Corff sy’n teithio o amgylch planed yw Lloeren. Corff sy’n teithio o amgylch planed yw Lloeren. Mae gan Y Ddaear un lloeren naturiol. Ei enw yw’r Mae gan Y Ddaear un lloeren naturiol. Ei enw yw’r Lleuad.Lleuad.

PlanedPlaned

SerenSeren

Corff mawr sy’n Corff mawr sy’n cynhyrchu ei hegni ei cynhyrchu ei hegni ei hun yw seren. hun yw seren. Seren yw Seren yw ein Haul ni. ein Haul ni. Mae yng Mae yng nghanol Cysawd yr nghanol Cysawd yr Haul.Haul.

Cysawd yr HaulCysawd yr HaulMae’r Ddaear yn un o naw planed, o leiaf 41 Lloeren, Mae’r Ddaear yn un o naw planed, o leiaf 41 Lloeren,

a miloedd o asteroidau a chomedau sy’n teithio o a miloedd o asteroidau a chomedau sy’n teithio o amgylch yr Haul gan ffurfio Cysawd yr Haul.amgylch yr Haul gan ffurfio Cysawd yr Haul.

GalaethGalaethMae Cysawd yr Haul a’r holl sêr a Mae Cysawd yr Haul a’r holl sêr a welwch yn ffurfio ein galaeth ni - welwch yn ffurfio ein galaeth ni - Y Llwybr Llaethog (Milky Way).Y Llwybr Llaethog (Milky Way).

BydysawdBydysawd

Mae’r Bydysawd yn cynnwys miliynau o alaethau. Mae’r Bydysawd yn cynnwys miliynau o alaethau. Mae’n cynnwys popeth sy’n bodoli.Mae’n cynnwys popeth sy’n bodoli.

www.youtube.com/watch?v=zJ8CUz4MZ1M

Darganfod Planed NewyddDarganfod Planed Newydd

Ar 13eg o Medi, 2006, fe Ar 13eg o Medi, 2006, fe ddarganfuwyd planed arall y ddarganfuwyd planed arall y tu hwnt i Plwton. Ei henw tu hwnt i Plwton. Ei henw yw ‘Eris’ ac mae ganddi un yw ‘Eris’ ac mae ganddi un lloeren, ‘Dysnomia’ neu ‘Dy’ lloeren, ‘Dysnomia’ neu ‘Dy’ yn fyr. Uchod fe welir llun o yn fyr. Uchod fe welir llun o Eris gyda Dy, a’r Haul yn Eris gyda Dy, a’r Haul yn fach iawn yn y pellter. Fel fach iawn yn y pellter. Fel mae technoleg yn datblygu mae technoleg yn datblygu mi fydd fwy o wrthrychau mi fydd fwy o wrthrychau nefol yn cael ei darganfod. nefol yn cael ei darganfod.