Glava 10 1

Glava 11

11. Podrška upravljanju i odlučivanju

Glava 9 2

Ciljevi učenja

1. Opišite koncepcije upravljanja, odlučivanja i računarske podrške.

2. Obrazložite ulogu modela u donošenju odluka.

3. Opišete strukturu računarske podrške pri donošenju odluka i klasifikujte probleme i podršku.

4. Opišete sisteme i prednosti podrške donošenju odluka, i analizirajze ulogu podrške upravljanju.

5. Uporedite obične (liče) sisteme podrške donošenju odluka sa kolektivnim i organizacionim sistemima podrške pri odlučivanju i analizirajte njihove glavne razlike.

6. Opišete IS na nivou preduzeća i na izvršnom nivou i analizirajte njegovu ulogu u podršci upravljanju.

7. Objasnite kako mreže i Web mogu da poboljšaju donošenje upravljačkih odluka.

Posao menadžera

1. Uloge u menadžerskim odnosima nominalni vođa vođa osoba za komunikaciju

2. Informacione uloge kontrolor osoba za širenje informacija portparol.

3. Uloge u donošenju odluka preduzetnik osoba za rješavanje problema osoba za raspodjelu resursa pregovarač

Upravljanje (“menadžment”) je proces kojim se postižu organizacioni ciljevi kroz korišćenje resursa (ljudi, novca, energije, materijala, prostora i vremena). Ovi resursi smatraju se ulazima dok se postizanje cilja posmatra kao izlaz procesa. Menadžeri nadgledaju ovaj proces i pokušavaju da ga poboljšaju. Uloga menadžera može se podjeliti na tri kategorije:

Dve faze uloge menadžera u donošenju odluka i protoka

informacija u procesu

Unutrašnje okruženje

Pretraživanje

Kvalitetna analiza

Ocena Informacija

Kvantitativna analiza

Takmicenje postoji li

problem (šansa)?

Odluka: Šta treba da

se ucini u vezi sa

problemom (šansom)

Pretraživanje

Spoljašnje okruženje

NeDa

Ulaz za donošenje odluka

Faza II

Faza I

Glava 9 5

Donošenje odluka prilikom

upravljanja i računarska podrška Uspjeh upravljanja zavisi od vještine obavljanja funkcija kao što su planiranje, organizovanje, rukovođenje i kontrola. Da bi se izvršile ove funkcije, menadžeri učestvuju u stalnom procesu donošenja odluka. Prilikom donošenja odluke, lične ili na nivou organizacije, osoba koja donosi odluku prolazi kroz prilično sistematičan proces.

Pri tome se prolazi kroz tri glavne faze: • Prikupljanje informacija • Projektovanje • Izbor

• Impementacija, Četvrta dodatna faza

Proces i faze donošenja odluka/modeliranja

Faze prikupljanja informacija

IspitivanjeRealnost

Uspeh

Neuspeh

Ciljevi organizacije

Postupci pretraživanja I pregledanja

Prikupljanje podataka

Identifikacija problema

Klasifikacija problema

Iskazivanje problema

Faze projekta

Formulisati model (pretpostavke)

Odrediti kriterijume za izbor

Tražiti alternative

Predvideti I izmeriti rezultate

Faze izbora

Rešenje modela

Analiza osetljivosti

Izbor najbolje (dobre) varijante

Plan implementacije (akcije)

Projektovanje kontrolnog sistema

Faze izbora

Provera valjanosti modela

Provera, testiranje predloženog rešenja

Glava 9 7

Računarska pomoćna sredstva pri donošenju

odluka

Veoma je teško donositi dobre odluke bez dobrih informacija. Važan ključ uspjeha IT je sposobnost da korisnicima pruži prave informacije u pravo vrijeme.

Za podršku menadžerima uspješno su korišćene 4 glavne IT: 1. Sistemi DSS, ova tehnologija je u upotrebi od sredine sedamdesetih godina prošlog vjeka pruža podršku prvenstveno pri donošenju analitičkih, kvantitativnih odluka.

2. Sistemi podrške direktorima - razvijena je sredinom osamdesetih godina prošlog vijeka, uglavnom za podršku ulogama direktora

3. Sistemi podrške pri donošenju grupnih odluka - pruža podršku menadžerima koji rade u grupama

4. Inteligentni sistemi - razmotriće se u 12 poglavlju.

Glava 9 8

Sistemi podrške pri donošenju odluka DSS - Decision Suport Systems

Informacioni sistem podrške pri donošenju odluka (DSS) su sistemi koji pomažu rukovodstvu da rješavaju probleme koji nisu struktuirani, odnosno koji nisu rutinske prirode, već su specifični. Korisnik donosi odluke u interakciji sa izlaznim informacijama iz IS. Okrenut je problemima najvišeg rukovodstva u firmi, interdisciplinaran je i interaktivan.

Prednosti DSS u odnosu na TPS su sljedeći:

1. raznovrsnije izvještavanje

2. korišćenje grafičkih i drugih izlaznih mogućnosti

3. smanjenja obima štampanih dokumenata

4. eliminisanje većeg dijela papirne dokumentacije na ulazu

Glava 9 9

Sistemi podrške pri donošenju odluka

Razlozi koje menadžeri navode za povećano korišćenje DSS su sljedeći:

1. bile su potrebne nove i precizne informacije

2. informacije su bile potrebne brzo

3. praćenje brojnih poslovnih operacija kompanije postalo je sve teže

4. kompanija je radila u nestabilnoj ekonomskoj situaciji

5. kompanija se suočavala sa porastom strane i domaće konkurencije

6. postojeći računarski sistem kompanije nije na odgovarajući način podržavao ciljeve rasta kompanije

Glava 9 10

Sistemi podrške pri donošenju odluka

Osobine DSS su sljedeće:

1. Podržava odluke namjenjene grupama ili pojedincima

2. Pruža podršku donosiocima odluka na svim nivoima upravljanja, tako što objedinjava čovjekovo rasuđivanje i objektivne informacije.

3. Podržava nekoliko nezavisnih i uzastopnih odluka.

4. Podržava sve faze donošenja odluka (obavještavanje, projektovanje, izbor i implementaciju)

5. Tokom vremena korisnik može da prilagođava DSS

6. Unapređuje učenje i upravljanje znanjem

7. Obično koristi kvantitativne modele

8. Može da se distribuira putem Weba

Glava 9 11

Analiza osjetljivosti je proučavanje uticaja koji promjene u jednom (ili više) djelova modela imaju na druge dijelove. Obično provjeravamo uticaj ulaznih promjenjivih faktora na izlazne promjenjive faktore.

Unosimo i pesimističe ulaze da bi vidjeli šta će se dobiti.

Analiza šta-ako provjerava uticaj promjene ulaznih podataka na predloženo rješenje.

Analiza osjetljivosti:

Šta-ako i traženje cilja

Traženje cilja u programu Excel

Vrednost u polju B4 je rezultat

formule = PMT(B3/12,B2,B1)

A

Iznos kredita

Rok u mesecima

Kamatna stopa

Otplata

B

$100 000

180

7,02%

$900,00

1

2

3

4

Traženje cilja da bi se odredila kamatna stopa u

polju B3 na osnovu otplate u polju B4

Glava 9 13

Podsistem upravljanja podacima DSS

Sadrži sve potrebne podatke koji dolaze iz raznih izvora i razdvajaju se prije unošenja u DSS bazu podataka.

Baze podataka DSS su negdje posebne, a danas su obično dio integralne baze podataka čitave firme.

Glava 9 14

Podsistem upravljanja modelom

Sadrži završne modele i sastavne dijelove modela, koji su neophodni za razvoj DSS aplikacija.

Tu spadaju:

- softver finansijskog modela

- statički model

- modeli iz domena nauke o upravljanju

- kvantitativni modeli.

Glava 9 15

Podsistem upravljanja dijalogom

(korisnički interfejs)

Korisnički interfejs treba da omogući da DSS bude što efikasniji, fleksibilniji i lak za korišćenje.

IZRADA DSS. Sve komponente sistema DSS su softverske.

Koncepcijski model DSS pokazuje četiri glavne softverske komponente potpomognute

ostalim djelovima sistema.

Upravljanje

podacima

Podaci: spoljašnji I

unutrašnji

Upravljanje

znanjem

Upravljanje

modelima

Ostali kompjuterski

sistemi

Upravljanje

dijalozima

Menadžer (korisnik)

i zadaci

Glava 9 17

Sistem podrške kolektivnom (grupnom) odlučivanju

Iako je većina poslovnih organizacija tradicionalno hijararhijska, donošenje odluka je često zajednički proces. Sastanci grupa menadžera iz različitih oblasti čine bitan element postizanja koncenzusa. Kada grupa za donošenje odluka ima elektronsku podršku, ta podrška se zove sistem podrške pri kolektivnom (grupnom) odlučivanju (eng. Group Decision Support System - GDSS). GDSS je interaktivan kompjuterski sistem koji pomaže da grupa donosilaca odluka lakše rješava polustrukturirane i nestrukturirane probleme. Podstiče nastajanje ideja, razrješenje sukoba i slobodu izražavanja, povećava produktivnost sastanaka. U komponente GDSS spadaju:

• Hardver i Mreža • Softver • Ljudi • Procedure

Glava 9 18

Sistem podrške kolektivnom (grupnom) odlučivanju GDSS

Poboljšava se proces donošenja odluke tako što: - podržava učesnike pri paralelnoj obradi

informacija i proizvodnji ideja - omogućuje da veće grupe učestvuju na istom

sastanku - nudi brz i lak pristup spoljašnjim informacijama - daju trenutne anonimne rezultate glasanja - obezbjeđuju strukturu procesa planiranja - omogućuje istovremenu interakciju nekoliko

korisnika - automatski zapisuje sve informacije koje prolaze

kroz sistem za potrebe budućih analiza

Glava 9 19

Organizacioni sistem podrške pri donošenju

odluka ODSS

Nivo podrške pri odlučivanju: - individualni - grupni - organizacioni Organizacioni sistem podrške pri odlučivanju je usredsređen na organizacioni posao. Aktivnosti svakog pojedinca su tjesno vezane za rad drugih osoba.

Glava 9 20

Izvršni informacioni sistem EIS

(Exutive IS)

Sistemi koji podržavaju donošenje niza odluka unutar neke organizacije

Sistemi koji podržavaju odluke koje donosi glavni menadžer i direktor (EIS sistem za podršku direktorima)

Brz pristup informacijama i izvještajima, a posebno u vidu grafika

Glava 9 21

Sistemi podrške pri donošenju

odluka (DSS) zasnovani na Webu

Web je savršen medijum za uvođenje funkcija podrške pri donošenju odluka na globalnoj osnovi.

Pretraživac

Weba

HTML

zahtevi Web

Server

Mašina za

postavljanje upita

Centar ili

skladišta

podataka

CGI SQL

Upit zasnovan na Webu

Glava 9 22

Prednosti sistema DSS

zasnovanog na Webu

• Jednostavni unos podataka i postupak analize • Lako dolaze do podataka koristeći usavršene metode • Lako se koristi • Smanjuje količinu rada • Doprinosi donošenju boljih odluka • Omogućava lakše korišćenje gotovih sistema DSS • Smanjuje troškove razvoja

Glava 9 23

Zahtjevi za DSS koji se zasnivaju

na Webu

• Pristup podacima putem samoposluživanja • Visoka raspoloživost i performanse • Klijenti sa nultim administriranjem (bez administratora) • Bezbjednost •Objedinjeni podaci

Glava 9 24

Pitanja upravljanja

Neopipljive prednosti. Sistemi podrške pri upravljanju teško se

opravdavaju jer proizvode uglavnom neopipljive koristi, kao što je mogućnost

bržeg rješavanja problema.

Dokumentovanje ličnog DSS. Mnogi službenici prave sopstvene

sisteme DSS da bi povećali svoju produktivnost i kvalitet svoga rada. Preporučljivo je da se posjeduje zaliha ovih sistema, kako bi preduzeće

normalno moglo da nastavi rad ako službenik napusti preduzeće.

Bezbjednost. Sistemi podrške pri donošenju odluka mogu da sadrže

izuzetno važne informacije za opstanak organizacije. Obavezno je

preduzimanje odgovarajućih bezbjednosnih mjera, posebno u distributivnim

aplikacijama zasnovanim na webu.

Gotovi komercijalni sistemi DSS. Sa povećanim korištenjem sistema

zasnovanih na Webu može se naći sve veći broj DSS aplikacija koje se

prodaju kao gotovi proizvodi, često putem onlajn prodaje. Neki proizvođaći

modifikuju svoj standardni softver za potrebe klijenta.

Glava 9 25

Pitanja upravljanja nastavak

Integrisani DSS. Uvođenje DSS agenata u DSS aplikacije

može uveliko da poveća njenu funkcionalnost.

Organizaciona kultura. Što veći broj ljudi i rukovodećeg

kadra shvata prednosti DSS, to će se DSS više koristiti.

Etička pitanja. U korporacijama sa sistemima podrške pri

upravljanju postoje ozbiljna etička pitanja, kao što je privatnost i

odgovornost. Još jedno važno etičko pitanje je ljudski rasuđivanje.

Ljudsko mišljenje je subjektivno i zato može da dovede do neetičkih

odluka. Mogućnost automatizovanja poslova menadžera može da

dovede do masovnog otpuštanja. Možemo da se zapitamo da li

kompanije treba da automatizuju donošenje takvih odluka i do koje

mjere.