Depresyon ve stres

Yaş ve cinsiyet etkileşimiErgenlikte belirgin.

13 yaşa kadar, prevalans her iki cinste eşit sayılabilir. Bu yaştan sonra 2-3 katına çıkan

kadınlardaki prevalans yetişkin yaşamın ortasına kadar böyle devam eder. (Fombonne et al., 2001; Harrington et al.,

1990; Lewinsohn et al., 1999; Weissman et al., 1999).

Lewinsohn et al., 1999

Weissmann et al., 1997

Kalıtılan nedir?

• Depresyon• depresyona yatkınlık getiren özellikler:

– anksiyete Kendler et al. (2001), nörotisizm, negatif affektivite

• Neyi arayıp bulduğunuz? Stresli hayat olaylarını mı, toplumsal dayanışma ve desteği mi?(Plomin 1994)

Aday gen

Serotonin taşıyıcı (5HT transporter) ile geri alınım: anksiyete ile ilişkilendirilir.

5HT transporter gen transkripsiyonunu modüle eden polimorfizm.

Kısa “s” variantı, 5-HTT gene promoter transkripsiyonel verimini etkileyerek, 5-HTT

ekspresyonunu ve 5-HT gerialımını azaltırazaltır. (Lesch et al., 1996)

Lesch et al., 1996

Lesch et al., 1996

Hariri et al., 2003

Hariri et al., 2003

Serotonin Transporter

5HTT geninin promoter bölgesindeki polimorfizmin “Stresli hayat olayları”nın depresyona yol açıcı

etkilerini yönlendirdiği gösterildi. Stresli hayat olayları ile karşılaştıklarında, 5-HTT promoter geninde 1 ya da 2 “s” olanlar daha fazla

depresif semptom, depresyon tanısı ve intihar eğilimi gösteriyorlar (“l” homozigotlara göre). (Caspi et

al., 2003).

Caspi et al., 2003

Kötü muamele, stres ve depresyon

Epi çalışmalar (Brown et al., 1999; Johnson et al., 2001) ve “case-control” çalışmalar (Famularo et al., 1992;

Kaufman, 1991) majör depresyon ve “kötü muamele” vb, arasındaki ilişkiyi

desteklemekte.

Brown et al., 2001

Beyinde kalıcı etki

“Stres”, beyin yapısı ve işlevi üzerinde kalıcı etkiler bırakır. (Bremner et al., 2000; Rajkowska, 2000; Sheline,

2000; Vythilingam et al., 2002).

Vythilingam et al., 2002

Hipokampusta yapısal değişiklikler

Vythilingam et al., 2002

Algı ve tepki

Çevrede olan bitenin algılanmasını ve uygun tepki verilmesini etkileyen değişiklikler pre ve post natal kritik dönemlerdeki etkilere bağlı olarak görülebilir.

(Manji et al., 2001).

Ara özet

Hayatın başlangıç evrelerinde stresle karşılaşmak strese verdiğimiz yanıt tarzını

değiştirebilir. Bu değişiklik daha sonraki hayat

evrelerinde anksiyete ve duygudurum bozukluklarına yatkınlık yaratabilir.

Risk hafiflerken

Çocuğun bakımını üstlenen, sıcak ve yakın tarzları olan yetişkinler riskleri hafifletir (Nachmias et

al., 1996; Werner & Smith 2001). Duygu regülasyonu babanın bakıma katılımından

olumlu etkilenir (Brennan et al., 2003); (Kaufman et al., 2000).

Ara özet

Negatif olaylar ve negatif olayları doğuran davranış tarzları depresyon riskini arttırır.

Bu riskleri olumlu çevresel etkiler telafi edebilir.

Gelişimin erken evreleri

““Yaş alan” beyinYaş alan” beyin budanma ve kortikal incelme

Yük arttıkça, yayılabilir (miyelinizasyon sayesinde)

• Görevin zorluğu, yükü yaydırtır• Ustalık, yerel işlem yükünü “odaklı” tutar

Çok YT , annelerin çocukları az YT annelerin , çocuklarına kıyasla kendi çocuklarını daha

( )fazla yalayıp temizliyor “çok YT”

0

5

10

15

annesi çok YT annesi az YT

YT %

Francis et al., 1999

Nasıl yeti ti i kaygıya ne kadar ş ğdayanabilece ini belirlerğ

0

10

20

30

40

H/C H/w H-C H-L L/C L/w L-L L-H

Exploration(secs)

Francis et al., 1999

Açık alan deneyi, 3 ay sonra

0

10

20

30

40

NN NEE MSN MSEE

Open field (s)

Francis et al., 2002

Francis et al., 1999

Nasıl yeti ti i,ş ğ

nasıl yeti tirece ini belirlerş ğ

0

5

10

15

H/C H/w H-C H-L L/C L/w L-L L-H

L&G (%)

Francis et al., 1999

Weaver et al., 2004

Annenin bakım verme davranışı veExon 17 promoter’ının metilasyonu

Exon 17 GR promoter bölgesindeki ilk 15CpG dinükleotidinin metilasyon durumu(erişkin sıçanlar)Belli bölgelerin metilasyonunda anlamlı farklar var.

NGFI-A’nın bağlandığı bölgenin5’ ve 3’ uçlarının metilasyon yüzdesi

Az öpüp koklayan annelerin yavrularında5’ CpG her zaman metillenmiş iken, çok öpüp koklayanların çocuklarında metillenme yüzdesi düşük.3’ CpG bölgesi ise anne davranışındanbağımsız olarak her zaman metillenmiş durumda…

Bakım verici değiştirildiğinde…(doğumdan sonra ilk 12 saat içinde)

Özellikle 5’ CpG dinükleotidindeki metilasyon farklılığı tersine dönüyor…

Biyolojik annesi çok öpüp koklayan bir yavru az öpüp koklayan bir anneye verildiğinde5’ CpG metilasyonu artıyor…gen ekspresyonu azalıyor.

Hipokampal hücrelerdeki glukokortikoid reseptörün “promoter” bölgesindeki

modifikasyon, ileri ya lardaki strese şyanıtı ve annelik davranıını ş

belirliyor olabilir (rattus norvegicus’ta)

yorum

Genetik sınırlar ne olursa olsun, hayata nasıl bir balangıç yaptıınız ş ğ

çok eyi belirler.şKaygıya açıklık, ya da strese

dayanıklılık, ilk yıllarınızın izini taır.ş

yorum